Gentsche Almanak voor den Jare 1823
(1822)– [tijdschrift] Gentsche Almanak voor den Jare ...–
Auteursrechtvrij
[pagina 91]
| |
[Het avondpartijtje].......‘Allons, t'is halfzesse! t'houdt op van wekkeren!... Hy staê weêr op heete kolen! Hy is, nog eens, benyt Ga naar voetnoot(1) van te laete te komen!......... 'T is toch een wonderbaer dingen, wat dat dâ partytje doet, en nogtans liggen ze, alle oogenblikken, in veete, om 'nen niet!......... Ge zond' zeggen, hy zal éénen dag laeten veurby gaen, of hy zal hulder één momentje, laeten wachten, Neen: 't is al ofen-ze 't zonder hem, niet en koesten Ga naar voetnoot(2) gedaen krygen!................................ En 't is, daerby, een weêre, om 'er geenen hond deure te jaegen!.... Ey jae! ten zyn geen leugens, ge zie g'et veur uy eygen oogen.......................... Da g'er zyn moest, veur uy affairens, ge zou g' het er op steken, om thuys te blyven; ge zou zeggen: achter van daege, komt er nog 'nen dag, en ge liet-ze, g'heel schoone koekoeloeren! Jae!..... Ge meug' het wel weten: âzoo speelde gulder mê hulder Ga naar voetnoot(3) leven! Dâ zit | |
[pagina 92]
| |
daer, al op 'nen hoop!..... In 't midden van al die aessems!........ Dâ komt toens van achter een waerme stove!...... deur den regen!......... in den donkere!......... deur 't sneeuwwaeter, mê natte, en kauwe voeten, naer huys!...... Azoo jaegd' hulder een' ziekt' aen!... Azoo geêt hulder de kraek!...... En, och heere! Wie heêt er de ruse mêe? en wie is er toens nog d'ergste van al, by?............................. ...... Dat de vrouwen âzoo moesten uytzitten, en dâ-ze 't âzoo niê wâ 'thoop en hielden, 't zou 't huyshauwke zyn! 't zoud'er lief uyt zien... waeragtig!.......................................................... Wel! âs dâ bier zoo goed is, en âs 't zoo schoone schuymt, zendt er omme: een glaezeke goê bier, en zal my ook geê kwaed doen..... Maer, wâ wil ik zeggen?...... dat en smaekt niet mê de vrauwe!..... dat en is dâ niet!............................................. Daer, en kunnen-z'uy niet doen zwygen! daer, heddet al te zeggen! en hier, op 'nen g'heelen dag, en is er geen half woord uyt te krygen!... Is er wâ nieuws in stad, 'k moet altyd van vremd' hooren, en altyd de laeste van al!... Hoe, wete gy dâ niet? Vraegen my de menschen? 't is uywen man, die 't in de staminé verteld heêt. Jae! van myne' man en weet ik niet, hy is uytgeklapt, âs hy 'thuys komt, hy en heêt niê meer te zeggen, âs hy hy zy' wyf is; Ey jae! waervan wilde spreken mê uy wyf? wâ kunde gy daer aen zeggen, van gods- | |
[pagina 93]
| |
wege?....... Zaken groote verstanden, en kunnen hulder ommers mê geenen vrauwenpraet ophouwen!...... zoûn-ze wel!....................................................................................... Zoo ge-gaet absoluet deure?..... en g'en kunt die vlaege niê laeten over-gaen?...... en dâ nog al mê den nieuwe' paraplue?............................................ ........................... Spreekt dan! ...... “- Pardik” Antwoordde hy driftiglyk, “'k en zal noch niê meester zyn, van te zwygen!” en ging, zonder één woord meer te spreken, ten huyzen uyt.
De vrouw, Geëerde Lezer, zey dit alles oneyndig beter, keuriger en krachtiger, dan wy het haer pogen na te doen. Men denke nogtans niet dat zulks alle dagen geschiedde; het waren buyen, die zich maer van tyd tot tyd opdeden; want er liepen altemets halve weken voorby, dat zy nergens van sprak, en de man gerustelyk, en al somwylen ook, met een' vriendelyke' knopt uy kapotte wel toe! of, duffelt uy wel! liet henen gaen. Onze vriend repliceerde nooyt en voorkwam altyd de discussie; want in de tong, was de Vrouw felder dan hy, en dit wist hy ook. Telkens zag hy het onweêr aenkomen, liet het zachtjes overgaen, en sloop byna altoos, in stilte, weg. Toen hy, daerna, in 't gezelschap verscheen, kon niemand aen zyne houding, noch aen eenige zyner gelaetstrekken zien, dat hy, maer zoo even, van de pynbank was verlost. | |
[pagina 94]
| |
De vrouw was, op verre na, zoo erg niet als zy wel sprak: de kwaedheyd was voorby van het oogenblik, dat zy haer alleen bevond, en nauwelyks had-ze haren man de voordeur hooren toetrekken, en die nog eens schudden om te zien of-ze wel toe, was, dat zy haer met het voorgevallene bekreunde en harer tergende woorden en bitze bejegeningen hoogelyks berouwde...... ‘Hy is eventwel’ zeyd' zy tot haer zelve ‘den man van den huyze!..... Den broôwindere!......... Altyd, op zyn uere, thuys!...... Content met al da'k hem geve!.......... en noont geen contrarie woord! en - ten gaet, overal, zoo wel niet!’ De goede vrouw, (want het was toch maer voor zyn deugd) was nu eyndelyk verblyd, dat hy, naer haer, niet had geluysterd, en zyn voornemen had voortgezet.
De man is voor den drank niet, een liter en daer mêe al: het is maer voor de compagnie, en alsnu uyt eene soort van gewoonte, die hy niet meer laten kan, dat hy dagelyks naer 't staminé optrekt, ook om dat hy, daerby, groote liefhebber van het kaertspel is: van kleyn spel, wel verstaende, want voor meer dan twee oortjes de party dubbel en triple, en het whist naer advenante, speelt hy nooyt; de party moet altyd een beétje geinteresseerd zyn, en, gelyk men zegt, voor peperbollen of onzen-vaders, zelfs en famille, speelt hy niet. Hy bekent het zelf, en schaemt'er zich niet over, ‘'T zyn d'aermste,’ is hy gewoon te zeggen, ‘die er de ligtste van | |
[pagina 95]
| |
‘afscheên,’ En - daeraen, gelyk aen de paruer, kent hy zyn volk.
Daer ik ook groote minnaer van het kaertspel ben, had ik voorgenomen mynen vriend, in zyn' gewoonlyken estaminé te gaen opzoeken, en uyt enkele liefhebbery, de party eens by te wonen. Die genen, welke in de kamer prachtige gordynen met frangien van vierentwintig stuyvers de el en de verdere accessoiren, groote en kostbare spiegels, waerop menig fraey en treffelyk burger niet peynzen durft, cristale lusters en eenen eleganten toog met accajouen zetel, op de wyze van eenen troon, voor de vollyvige bazin, voor goed bier stellen, hoeven zich aldaer niet te begeven. Het voornaemste eener herberg, en hier omtrent zyn alle de liefhebbers 't accoord, is de kelder: daer hangen de lusters van onzen baes, dat is te zeggen, daer in steken zyne schyven, en hy vindt zich wel daerby, en zyne collegianten ook: het is niet dat hy zulks niet zou kunnen doen, zoo als een ander; want hedendaegs kan men, zelfs zonder geld, alles bekomen, en - ten dezen opzigte, heeft de tyd nooyt beter geweest: behanger, schilder, decorateur, met één woord, leveranciers en artisten van alle slag, elk biedtzich aen, een ieder komt, om het eerst, geloopen, alles is wel 't uwen dienste!..... het komt daer niet op aen!...... en, in zeer weynige dagen, is uw huyske als een bijou. Betaelt gy, 't is wel, kunt gy, of wilt gy niet.......... men ziet'er toch geen groot kwaed van komen!..... (Ik spreek, | |
[pagina 96]
| |
in dit verhael, in 't algemeen en zonder iemand in 't byzonder te bedoelen.) Maer met dit alles wilt het oog ook eenigzins voldaen zyn: dat spreekt van zelfs, en het is aldaer ook zoo; Alles is'er krillende net, en van des ochtends vroeg, opgeschikt; halve nachten worden, met vlyt, daer aen besteed. De banken, de tafels, tot de houte kandelaren toe, die om den anderen dag, met eene vette loog, worden afgewasschen, zyn wit als kryt; de vloeren, een groot deel der straet zelf, worden er van zonnenopgang, uyt den vollen arm, geschuerd: elk steekt een handeken toe, en men ziet daer, op geenen gang water. ‘Daer zillen nog bessems zyn’ Zeggen zy alle gelyk ‘dâ m'er wy niê meer en zillen zyn....’ De liters, alle ongeblutst, en - daerop is de baes delicaet, blinken als zilver. Het koper, Lieve Lezer, zullen wy daer laten, - Wie spreekt er nog van koper, den dag van heden?...... De orde, die men, op 't eerste zigt, alom in de kamer, bespeurt, en de inwendige dienst kunnen ook in 't geheel niet meer verbeterd worden: is er by geval een glas dat stort of overloopt, de bazin heeft het fluks in 't oog, en reeds is men daer met de spons: kerrekolen, nootschalen, geirnaert, uytgezogen krabben, en zoo voorts, verdwynen in het oogenblik van de tafel, zonder dat het noodig is, met den liter te kloppen, of iemand tot dies te roepen. En daer dit huys veel bezoek en zeer goede nering heeft, kan dit dienen tot bewys, dat de pracht der meubelen alleen en al die vreemde blaey, niet alles doet, en dat de zindelykheyd, prompte | |
[pagina 97]
| |
bediening en vooral de goede drank, ook hunne verdiensten hebben en dezelve eenigermate kunnen opwegen.
By myne aenkomst in het gezelschap, vond ik onzen vriend reeds aen 't spel zitten. Hy scheen eenigzins verwonderd my aldaer, te ontmoeten......... ‘Phsi!........ si!..... ss!...... ssss!....... si!...... çhik..... si! si!........ 'T schuym vloog al ruysschende, als een' vuerpyl, tegen het plafond, en de speelders werden er rykelyk van mede gedeeld. - Let op dan Madame! keert uy omme 't vliegt al in ons gezigte!’ Dit was al wat-ze zeyden. - ‘En neem' het my niê kwaelyk, Mynheers,’ antwoordde de weerdin, ‘Me zyn de kavisse tegenwoordig niê meester..... Phsi!......... psss! .......... pfchut... ....... si!........ si! siiiiiii....... We zillender van deze keer, een' schoone kagaede Ga naar voetnoot(1) aen hên!..... d'er zynder van daege, meer âs twintig gesprongen!..................................................... ‘'T is een droef dingen van dâ bier, ‘Vervolgde zy,’ Stopt het te weynig, ten komt niê aen, stopt het te straf, ge riskeért dat 't springt: en âs 't op zynen drank is, en dâ g'het, by tyë niê en verkoopt, ge zond'er wel meugen schilwacht by staen, en nog zyd 'er aen bedrogen! | |
[pagina 98]
| |
En ten zy, Ey jae! dâ me, in een' herberge, niê geern iets en refuseert aen zyn kalanten, en dat er heeren zyn, die op de kavisse getrynt zyn, daer en kwam van g'heel zyn leven, geenen druppel over myn zulle........ Veur 't schoon profyt dâ w'er aen doen!.....
De baes was violenter; hy redeneerde min, (de mensch maekt toch zyn zelven niet) hy had de zaek van verre, en zonder spreken, afgezien, en het was door een' halve vloek, dat hy zich eerst liet hooren,“'K gae der ik” riep hy, vervoerd, nog een' apoplexie van krygen, moet dâ speleke hier nog lange dueren!....’ en ging met loode voeten, om twee andere flessen; ‘Koopt gy toens’ knorde en gromde hy, tusschen de tanden en zyne broek, al achter, optrekkende: klaere neteldoeksche gordynen en paysaegen van negen francs den bend!......... en zeventien benden, veur deés kaemere!.......... zonder de boiserie!......... 'k zalder myn katte van spreken!....... âzoo zyn gelt, niê weg gesmeten!...... âzoo, niê geboert!....
Dit incident had in het partytje, eene groote verwarring gebragt, een groot deel der kaerten, beneffens het Algemeen - Advertentie - Blad, dreven in de kavis: men was te onvrede en men vroeg een' andere kaert. ‘Ze zillen nog veur deze keer, deugen’ Zey een der speelders, en begeerde bon gré, mal gré, met de natte kaerten voort te spelen. Hy zat met eenen solo, (hoeft-men dat te vraegen?) Troef-aes, troef- | |
[pagina 99]
| |
vrouw, de tien en nog dry kleyne troefkens, den derden van pyken-aes, herten-heer moedermensch-alleen en renon in de klavers, en miek daer meê dry levées, waer onder herten-heer, die, door kwalyk spelen, zeer gelukkig 't huys kwam. ‘Geef' nuy’ zeyde hy, al konkermuylende, na dien hy zyne winst had opgestreken, ‘een nieuwe kaerte.’ ‘Hy was pourtant nog al scabieus,’ Ga naar voetnoot(1) merkte hier aen een heer, die zich aen myne zyde bevond, het spel beneffens my aenzag en nog niet gesproken had: deze weynige woorden, waer naer niemand luysterde, en die hy, inderdaed, maer eeniglyk scheen uyt te brengen, om te laten hooren dat hy, daer, ook stond, mogelyks om te doen ontwaren dat hy hier, ook wat te zeggen had, deden my vermoeden dat hy het spel niet kende en zich maer onder den hoop had vervoegd, om voor liefhebber te passeren, het geen geoorlofd is.
De bevallige meyd, die reeds met de spons gereed stond, miek schielyk de tafel schoon en gaf eene nieuwe kaert. Onze vriend, intusschen, zyn' zwarte-zyden gillet en de topaze, die met schuym overdekt waren, beschouwende en my het woord toebrengende, zeyde: ‘Dâ zyn van die kleyne agrementjes die m'in d'estaminé ontmoet,’..... en met een teeken, dat ik verstond, ‘Dat de vrauwe dâ zaege!.....’ | |
[pagina 100]
| |
- ‘Kavisse en plekt niê, Mynheere’ antwoordde de meyd, die den gillet, en de topaze netjens en voorzigtig met eenen schoonen handdoek afdroogde en de orde, overal, zoo schielyk als behendiglyk, herstelde. Men hernam vervolgens het spel met nieuwen yver; er werd gedurende een' wyle tyds, stil en vreedzaem voortgespeeld, en zonder dat er zich eenige byzondere slagen vertoonden, of van die toevallen in 't spel voorkwamen, die onder de liefhebbers gerucht maken, en als een vuer, 't heele gezelschap rond loopen en, in eens, het voorwerp der algemeene conversatie worden. Deze kalmte werd welhaest onderbroken door een' der speelders, aen wien het fortuyn ongunstig was, die geduld verliezende, en, met een' toon van misnoegen die hy niet kon ontveynzen, in klagten uytberstte. ‘Kyk’ zeyde hy, zyne kaert toonende aen eenen heer die nevens hem gezeten was, en veel omstandiger dan het wy hem meenen na te doen, ‘Hedde gy, van g'heel uy leven, âzoo een' miseraebel kaerte gezien?..... Dat is 'nen keer comiek! en dâ is nuy al g'heel den aevond, dat dâ duert! .....Ze zoeken-ze veur my uyt, ten is anders niê meugelyk!’ - ‘Om de waerheyd te zeggen ‘antwoordde deze ‘Ten is maer een' halve panne, Ga naar voetnoot(1) maer 't spel, kan zoo ligte keeren!...’ = ‘Jae! âs 't maer keeren en is!’ hernam, hy, ‘Wilde gy hier nog acht | |
[pagina 101]
| |
daegen blyven staen, ge zilt zien dat 't altyd t'zelve is,...... en dat is âzoo percies alle daegen goed, en kryg ik nog 'ne keer schoon spel, 't is toens misdeeld!....... Ten is niê veur 't verlies, verre van daer!..... want daer lagch ik 'ne keer meê, par exempel, 'nen stuyver zes of zeven, onder of boven, en kan 't affaire niê maeken, je me moque bien, pour une fouffe comme ça, comprenez vous?...... 'k hê van myn leven, veur heeter vieren gestaen; Maer, ten is maer om uy te zeggen, dat 't verdrietig is, âs ge daer, 'nen gheelen aevond moet zitten, zonder spel te krygen......... 'K en hê zoo leven geenen troef en myn handspel is miseraebel... 'K zeg het regt uyt, moet dat âzoo blyven dueren, 'k gae my abonneren in 't spektaekel, en - 't zal my wâ profytiger zyn ook!.....
Alzoo zien spelen, is ook verdrietig, en een ieder zal hierin, meenen wy, geerne toestemmen. ‘Dat is al verloren gedaen!..... Diën mensch is âzoo, en hy moet ommers âzoo verslyten!.....’ 'T was zyn partner, die, glimlagchende, zich deze ligte spotterny veroorlofde: De repliek was kort en bondig, ‘'T spel, wil wel overleyt zyn, en 't is een beeste, by my, die zyn geld niê en defendeert!....... Dat is goed veur de dië, diender gemakkelyk aengeraeken!....... Zoo! ge zoud daer moeten zitten, zonder een woord te spreken?.... gelyk menschen, die geen vel over hulderen buyk, en hên?...... die content zyn mê al de kaerten die-ze krygen?..... en aeu wie | |
[pagina 102]
| |
dat al gelyk is, weêr dâ-ze winnen, weêr dâ ze verliezen?....... en - waer vinde gy die menschen?..... Zyn geld verliezen en nog moeten zwygen, dat en kander niè komen!... by my ten minste, niet!... Zoo schoone!...’ Deze laetste woorden, met zekere kracht, uytgesproken, deden indruk, en bragten het heele gezelschap tot bedaren; Men speelde vervolgens tamelyk gerust voort, doch met een zigtbaer misnoegen, hetgeen met de eerste gelegenheyd moest uytbersten, en - met een zoo droeve speelder, hoe lange zal het duren?......... De tour was noch ten eynde niet, dat hy op een nieuw begon: ‘Daer!... Daer!... Daer!... Wilde nuy noch wâ zien?.... Daer!..... Al blanche kaerten!...... Zoo zie!... het gaê langst om betere!......’ (Hy rekende daer onder een aes en herten-tien drymael bezet) - ‘Dat is klapmariaege!... Dâ wordt hier een veritaebel kinderspel!....’ riep men al te gelyk, en een der speelders, die tot nu toe gezwegen had, en aen wie deze aenhoudende lamenteéring ook verveelde, nam eyndelyk het woord op. Ik wilde, Geëerde Lezer! dat gy zulks zelf had gehoord, om dat het ons moeyelyk valt, (zoo als wy reeds gezegd hebben en gelyk een ieder gemakkelyk zal begrypen) de oorspronkelyke bewoordingen, waerin zy elkander te gemoet. voerden, gelyk mede den toon en den nadruk hunner uytdrukkingen, op 't papier te brengen; het zy ons derhalve veroorlofd, slechts eenige weynige derzelve, alhier aen te stippen: ‘Mag | |
[pagina 103]
| |
ik nuy ook wel 'ne keer spreken?’ Niemand antwoordde, en elk stelde zich tot luysteren, G'en zy niê content’ Zeyde hy hem, onder meer andere verwytingen ‘âs-ge effen-aen staet, en ge zyt dul, âs-ge verliest; zoo ergo dan Mynheere moet altyds winnen?...... 't is uy gebotert!....... 'K heb ik gisteren wel zeven en halve verloren, ('k hâe-ze liever gewonnen, dâ spreekt van 't zelfs,) Maer heêt er my iemand, al dâ yaweytGa naar voetnoot(1) hooren maeken?.... Winnen staê by verliezen!...... Dâ waer no gal schoone!...... en die wint, die lagcht, dat is overal, en dâ wete gy ook wel; want âs de kaert uy meê-slaet, 't is gemakkelyk om zien, g'en kùnt het niê wegsteken: ge zit daer, mê een herte, gelyk n'en paesch-koeke Ga naar voetnoot(2) en ge zoud zeggen, dat'er uy eeuwig geluk van afhangd, en verliesde nê keer de partye, ge schreeuw' het al om verre, en ge stelt gheel 't huys in roere..... 'tis,’ Voegde hy, schimpende en tot sluyt-reden, nog daerby, ‘uy eygen schuld, dage geen goeë kaerten en krygt, waerom en zette ook, niê beter, af?’ - ‘Dâ wete m'ook,’ snouwde de andere hem toe, | |
[pagina 104]
| |
en nam de gelegenheyd waer van den deel, om zyne kaert aen een' gehabitueerden over te geven, met verzoek, van een tourke, voor zyne rekening, te spelen, voorwendende dat hy moede was van - zitten, waerin deze geerne toestemde; Vervolgens ontstak onze kniezer zyne pyp en dede een kort wandelingske in de kamer.
Op de andere zyde der tafel, ging het niet veel beter, de party gravejas, die men aldaer speelde, werd ook zeer ongestuymig; Verscheyde, zoo dignitarissen als gemeene suppoósten, verlieten beurtelings hunne plaets, en gingen den kring der omstaenders vermeerderen. Voor my, myne nieuwsgierigheyd was nu ten vollen voldaen; Ik plaetste my vervolgens by een' heer, die alleen en als verlaten, by de stoof zat; Hy had, zoo my dacht, weynige vrienden en die zelfs verdiende hy niet, gelyk hy my zulks, zonder het echter te vermoeden, welhaest zelve ontdekte. Daer ik nu, in de vergadering, behalve onze vriend, die nog aen 't spel zat, volstrekt niemand kende, en nogtans geerne de een en de ander van het gezelschap had gekend, meende ik, ten dien eynde, my, by niemand beter, te kunnen vervoegen, dan by deze personagie...... Na voorafgegane, behoorlyke en reciproque salutatie, het presenteren van een snuyfje, en eenige woordenwisselingen, van weynig belang, op het weder, alhoewel de stoffe ampel was, want de barometer stond een' duym onder tempeest, kwam hy schielyk ter materie. Hy voldeed myne nieuwsgierigheyd, niet alleen op staenden voet, maer trad, in de | |
[pagina 105]
| |
zaek, oneyndig veel dieper, dan het nodig was, of ik van hem, verlangde te weten. Hy sprak breedvoerig, niet alleen van elks respectieve middelen van bestand, maer wist my nauwkeurig op te noemen alle de ongelukkige en arme vrienden, die, in stilte en onaengemerkt, in elks familie latiteerden; en was er daerby iemand, die door het fortuyn begunstigd werd, en aen t'opkomen was, hy wist altoos, zyn welvaren en verbetering van conditie, door het aenhalen van deszelfs afkomst, en eerste beroep, zonder eenige der geringste omstandigheden voorby te gaen, eenigzins te matigen; en indien het waer is, hetgeen hy verzekerde, dat hy van dit alles geen register hield, moet hy van jongs af, van de navorsching der familie-geheymen, eene byzondere studie gemaekt hebben, want, in alle andere zaken, zelf van algemeen aeubelang, was hy min onderrigt dan een ander. Daer wy weten dat onze lezers en lezeressen deze comméragien, zoo zeer als wy, verfoeyen, en van den anderen kant, daer zulks ons van ons voorgenomen doel zou doen afwyken, vertrouwen wy, dat men ons zal gelieven te verschoonen, zoo wy alhier met hen dien aengaende, in geene verdere confidentie treden. Dit alleen moeten wy zeggen, dat hy aerdig redeneerde op het chapitre van den heer, die, zoo even te voren, de kaert had overgenomen en voor eens anders rekening speelde. Zoo ik uyt zyne woorden kon opmaken, was het een man van middelmatig vermogen, die een stuyverken betrouwd had, hetgeen hy, door eene groote, | |
[pagina 106]
| |
aenhondende, industrieuse en classique spaerzaemheyd had doen vermeerderen, en nu alle middelen verzinde, om hetzelve te behouden. Hoor hier, Geduldige Lezer, hoe hy dezen vriend accommodeerde: ‘Daer en vliegt daer niê uyt, âs den rook! en op een g'heel jaer, en zal hy geen oortje, mal à propos, uytgeven: In de kerke, en daer gaet hy alle dagen naer toe, (Ey jae, hy en heê niêmendalle te doen!) en neemt hy geene' stoel,...... 'k en moê uy niê zeggen waer veure, en - veur wie staen de banken?...... Overal daer er maer wat te zien, of wat te doen, en is, en daer 't veur niet, is, gelyk in alle pronkzaelen en prysdeelingen, in expositiën van schilderyen, van blommen, enz. daer nogtans gerieflyke en genumeroteerde mantelstokken zyn, zal hy altyd zyne' stok of paraplue thuys laeten.......... Heddet vaste?...... Hy sloeg, gelyk men ziet, alles in de slechtste vouw, en zyne gevolgtrekkingen konden ook zeer ligtveerdig zyn: misschien was het uyt godsvrucht en nederigheyd dat hy op de bank knielde, en uyt enkele voorzorg om zyn parapluie, in den hoop, niet te zien verwisselen, dat hy denzelven t'huys liet. Daer hy echter nu in treyn was, en geerne, zoo my dacht, al zyn fenyn, op gemelden vriend had uytgespogen, en daerenboven, nog zekere aenspraek op snakery, formeerde, wild' ik hem afhooren, tot het eynde toe. ‘Naer't concert of naer de comedie’ Vervolgde hy, ‘en gaet hy niet: Mamsèle Fay, | |
[pagina 107]
| |
l'Homme-mouche, noch Madame Catalani en kennen zynen penning niet. Zyn' leute en kost hem niet: 't muziek kan hy in de kerken en op den kyter, (Place d'armes) veur niet, bywennen, en hy amuseert hem by Pier-jan-klaesse Ga naar voetnoot(1) zoo goed en beter, âs veel andere, in de groote Opera...... Spreekt hem van de peerdekens van Blondin of van Franconi, hy komt seffens uyt met een escadron van 't 8ste regiment hussaeren, en - komt gy daer tegen op!....... Vertelde gy hem iet of wat van Forioso of van madame Saqui, hy komt achter eens mê Jaeger Ga naar voetnoot(2) of mê 'nen anderen halsbreker veur den dag, en 't is âzoo van alle dingen. Overal, daer 't gelt kost, en zien-ze myn deken niet: hy contenteert hem met d'affichen op d'hoeken van de straete te lezen en veur de kabanen, wat te gaepen, en 't is - gelyk of het hy zaege!......... Zyn groot vermaek, is op straete; hy hoort en ziet alles wat er omme gaet, en in g'heel de stad, en wordt er, zonder zyne wete, geenen enkelen steen verleyt, en waervan hy ons niê naukeurig en onderrigt...... 'T was deur hem, dâ m 'hier alle daegen, versche maeren kreegen van de brabandstraete, en - dâ nuy 'nen keer aerdig is!..... 't is, dat het hy percies al veurzeyd heêt, gelyk het uytgevallen is, en van 't kuypgat van gelyken.............’ | |
[pagina 108]
| |
Wy gaen voorby eenige critique aenmerkin gen en beoordeelingen, die hy daer inlaschte, en alhier geenzins te pas komen, en laten hem zyn ontgonnen portret afdoen. ‘.......... Aen het spel en krygen z'hem niet: dat is - uyt-gedaen, - veur altyd, en heêt hy al 'nen keer de kaert in d'hand, zyt zeker, dat, het veur andermans rekening is; Maer mê al dade, is't 'nen fynen en 'nen goêen speeldere, à ça! dâ moê-me zeggen, en 't is hy, die bynaer altyd, de slaegen jugeert, en de disputen, tusschen de speelders, (en die hier, alle momenten veurvallen,) keer veur keer vereffend, en dâ - redelyk wel! dâ moê-me.......’
Hy had deze laetste woorden noch niet geheel uytgesproken, of er ontstond onder de gravejassers een hevig gedruys, 't welk een ieder deed opkyken, en even als een, met haest invallende onweder, het heele gezelschap, eensklaps, in beweging bragt; Elk schaerde zich in het oogenblik rond de party; ik zelf werd nieuwsgierig dit vertoog by te wonen en voegde my in den kring der omstaenders. Een der speelders die reeds van zynen stoel was opgestaen en met de kaert in de hand als verwoed stond, wierp dezelve met groote driftigheyd, ter tafel neêr, en voer haestig zyner tegenparty toe: ‘Dat en is nuy geen spelen meer!..... Dâ zyn kapsen!..... Dâ begint nuy te verre te gaen!.......... Wy zillen der liever uytscheen..... 'Me zyn wy nie geweune van hier, âzoo te spelen!’ | |
[pagina 109]
| |
‘Kapsen Mynheere!’ antwoordde de andere meer bedaerd ‘dat en zyn geen kapsen, je vous demande à toute la compagnie, si c'est une caption Ga naar voetnoot(1) 'k zal 't laeten jugeéren van al die wilt........ As-me zaken dingen zoûn moeten laeten over ons gaen, dan waer't beter, dâ m'er wy uytscheettegen, en 'k zegge regt uyt, dâ menschen, die dâ veur een kapse willen doen passeren, beter zoûn doen, van mê de knikkers te spelen......... En neem my dâ nie kwalyk: me moeten eventwel, een beétje, den regel van 't spel volgen,..... me meugen toch niet al te straf, mê ons laeten lagchen............. Maer wil ik-ik zeggen wat dat is?..... (G'en wilt het pourtant niê weten.....) âs-gê 'nen aevond zyt, zonder spel te krygen, ge zyt vies gezind, g'en zyt niê aensprekelyk, en 't minste dat 'er toens is, ge weet 'er altyd een hayr in te steken, en - Daerzie! mynheere is evegauwe te peerde! maer | |
[pagina 110]
| |
daerin, par exempel, en verschiete me niê g'heel vele...... 'T en is ommers den eerste keer niet, dâ me dâ zien; en - daerby dat dreegen van uytscheen!..... dat is 't onnoozel!...... dâ doen de kinders ook!..... en âs 't daerop aenkomt, me zoûn daer nog al, een rede van maeken..................... Allons! allons!’ viel de partner des eersten, alhier in, ‘'t sop en is de koolen niê weérd, schryft ons, en daer meê gedaen! - ‘Jae! jae!’ vervolgde de andere, op een bytende toon ‘schryft ons maer! g'hed gelyk, en daer meê is 't disput uyt, ten zal op dâ schreefke niet aenkomen!......’ = ‘Hoort dan!... Mynheere! Hoort dan!..... 't en zal op dâ schreéfke niê aenkomen!... Op de maniere, dâ ge dâ zegt, en is 't disput niê uyt..... Wy en willen van niemand geen graetie hên, nog ook geene geven; d'een of d'ander van ons, is hier verloren, dat is een' zaeke die vast is; daer is kwestie van den slag te laeten jugeéren, en dan en valt'er van weêrkanten niemendalle te zeggen’ - ‘T is wel, maer dan moet het ook vertellen just g'lyk 't is.’ = ‘Al gezeyd......’
Hier riep men den heer, waervan wy zoo even spraken en die, voor een wyl, de kaert van een ander overgenomen had, om den slag te decideren, waerin hy toestemde.
De twist was wel groot, doch het geschil gemakkelyk om beslissen, en inderdaed, al wat | |
[pagina 111]
| |
eenigzins speelder is, is ten vollen overtuygd dat er in de kaert, zich nauwelyks eenige dier netelige en intricate questien, die de schranderheyd, en de penetratie van eenen eerlyken en conscientie usen regter, in de gewone regtbanken, somwylen zoo deerlyk beproeven, kunnen opdoen, daer alhier alles steunt op vaste regels en bestendige gebruyken, en, van eenen anderen kant, die geschillen, byna altoos, zonder grond en uyt de aperte kwade trouw der geslagene party, profluëren.
De regteysscher stelde de zaek, klaer, verstaenbaer, en zonder eenige preparatie, voor; de regter hoorde het geval met aendacht, en er heerschte alom de grootste stilzwygendheyd in de kamer. ‘Mynheere, die nevens my zit’ sprak hy’ deelt, hy maekt klaevere- tiene troef....... ('k zal 't zoo kort vertellen âs meugelyk) m'hên tachentig om tachentig: t is aen my van eerst te spreken: 'k annonceére dry kaerten en ik vraege aen mynheere, die op myn hand zit, of mynen derden goed is, (hy was van herten-aes.) Hy antwoordt: 'k hê ook eenen, en noteért dat de' zynen van troef-aes was; 'K vraege vervolgens aen zynen appartenaire of myn' dry kaerten goed zyn; Hy zegt daer op: ’k en kan-ze niê kwaê maeken: 'K smyte myn kaerten op taefel, nievers op peynzende, en ik zegge: âs 't âzoo is, dan zy m'uyt!........ T is 't gene dat diën heere ons wilt disputeren.’ | |
[pagina 112]
| |
‘Mynheere’ sprak de juge, ‘ge zyt gewonnen; want âs uwen adversaire mê 'nen derden van troef-aes in zyn hand, zat, en mogt hy naer den uwen niê vraegen, hy moest zeggen: Hy en deugt niet, en daer meê was 't uyt, en hy was gewonnen; Maer eens dat er hy naer vroeg, of zey: 'k hê ook eenen, (dâ 't zelve is) en telde de' zynen niê meer: wel te verstaen, âs den uwen, g'lyk ge zegt, van een aes was. Dat is den regel van 't spel en daer op en kan men niê weére keeren. Ga naar voetnoot(1) 'K laete dâ goed veur moosschers’ Ga naar voetnoot(2) voegde hy daerby, ‘en ik ben verwonderd, dâ speelders, gelyk gulder daer aen kunt twyffelen, want het reglement is daer klaer op; leés het, en ge zult hulder eyge-zelve condemneren.’ Ga naar voetnoot(3) | |
[pagina 113]
| |
- ‘Jae maer Mynheer,’ bragt de verweerderin, ‘'z en zeggen 't niet al, me spelen hier maer mê de vier kapsen’ = ‘'K hoore waer dage wilt komen.’ _ ‘As 't u belieft, laet my uytspreken, en zeg toens al dâ-ge wilt...... .... Me spelen mê de vier kapsen, dat is: Primo, Wyzen dâ ge niet en hêt, Ten tweeden, Loochenen, Ten derden, veur uwen tour uytgaen, en ten vierden, uy uythouwen, âs-ge niet uyt en zyt. “Nuy is de vraege” eyndigde de verweerder, of deés geval, veur geen kapse, en moet aenzien worden?.....’
Deze subsidiaire questie werd mede negativelyk, ten nadeele van den verweerder, beslist. In aenmerking genomen, dat er geene captie kon bestaen alwaer het geurgeerde per se in de prohibitie viel. Dat, van een' anderen kant, het van eenen algemeenen regel is, dat wanneer een speelder, door eygen onvoorzigtigheyd, en proprio facto schade komt te lyden, hy zulks aen zichzelven toe te wyten heeft, volgens het bekende axioma, dat kaerten geen ganze-wachten is. En dat by gevolg s'verweerders allegatie dat het een mis-zien was, geenszins kon in aenmerking komen, terwyl uyt deszelfs systhema zoude volgen dat men, in diergelyke gevallen, zoû volstaen met te roepen Hola! of Excusez! het geen | |
[pagina 114]
| |
regtstreeks aènloopt tegen de reglementen op het stuk van grave-jassen bestaende, en om noch meer andere doorslaende redenen, die wy, kortsheyds-halve, alhier voorby gaen.
De uytspraek was zoohaest niet gedaen, of men hoorde een' der patienten, die namelyk, welke de causa movens van het geschil was geweest, kwansuys vragen ‘En wie..... verliest er nuy?....’ Daer hem niemand antwoordde ‘Daer liggen’ zeyd' hy ‘vyf stuyvers...... ...... 'nen plaquet mê zes oortjens........ wilde 'nen keer zien, Mynheere, ofze goê zyn?.....’ Na dit gezegd te hebben, en zonder het gevraegde antwoord af te wachten, nam hy zyn' hoed en parapluie en wenschte het gezelschap, droogweg, den goeden avond. In 't deure gaen hoorde men hem binnen s'monds duydelyk mompelen. ‘'T zal nog lange dueren, eer-ze my aen dâ spel zillen krygen!....... Nuy en hên-ze my niê meer, dâ belov' ik hulder!.....
Dit dreygement verhinderde niet dat allen, die er aenwezig waren, daerin eenparig toestemden, dat het vonnis zoo ten principale, als op de subsidiaire questie, billyk en onpartydig was uytgesproken.
Ondertusschen werd het laet, en een groot deel van 't gezelschap scheydde. Ik, ziende dat de heer, die de uytsprak had gedaen, daertoe ook toestel maekte, had voorgenomen hem in | |
[pagina 115]
| |
't naer huysgaen te vergezellen, daer zyn openhertig voorkomen en ongedwongen houding, my een' soort van belang voor deszelfs persoon hadden ingeboezemd. Wy gingen dienvolgens gezamenlyk henen: hy was niet ver van huys, en zyn stap vertragende, hadden wy, onder-wege, de volgende conversatie: ‘'K en geloove niet dâ 'k nog d'eere g'had hên, van mynheere in onze compagnie te zien?.....’ Ik antwoordde dat het nog voor de eerstemael was, dat ik my aldaer bevond. - ‘Wat denkt u van die partytjes, Mynheer?’ = ‘My denkt dat het al vry ongestuymig toegaet, en dat het niet veel schoól......’ - ‘Van daege, gaet dâ nog al wel’ vervolgde hy ‘En zoude gelooven dat 't nogtans de beste vrienden zyn, die daer te gaere speelden; maer, om 'nen niet, krygenze somtemets ruse......... Diën heere, die eerst weggegaen is, is serieus kwaed: 'k en weê niet, of g'er attentie op gemaekt hêt?..... Ey wel! dâ gaê nuy een veete zyn veur veertien daegen en misschien veur nog langer..... ....... Dâ zyn âzoo van die menschen (hier onder ons gezeyd) die âs z'aen 't spel niet en zyn, g'heel genereus zyn, en over de winste en 't verlies, vriendelyk en op hulder gemak raisonneéren. As ge-ze wilt gelooven, z'en geên der niet omme of en-ze winnen, of en-ze verliezen, 't is hulder al gelyk: Dâ gaet en dâ komt, zeggen ze, Met een woord, ze spreken d'er over gelyk engels, en zitten-ze aen de party, vele diender zyn, en verliezen-ze 'nen stuyver acht of tiene, ten zyn de mannen niê | |
[pagina 116]
| |
meer, - ze liggender, gelyk steenen!..... Gelyk steenen, Mynheere!..... Menschen’ vervolgde hy nog altyd, ‘die op hulderen penning zien, en m'en daer allemael iets van, ('k en wil ik dat ook niê wegsteken,) en meugen mê de kaerte niet spelen, en t is daer veure, dâ 'k er uyt gescheed ben, ('k en doê 'k daer ook al geen doekskens aen!)..... Ten is niê genoeg dâ g'uw geld kwyt zyt, en uy 'nen g'heelen avond, hêt zitten verdrieten, 't ergste komt toens nog van agter aen: want de vrouwen worden dat agtereens gewaere, en - de myne zaliger, koest hooren aen myne' klank, (gebel) hoe vele dâ 'k kwyt was............ 'K zegge, en ik blyf er by: die niet en wilt verliezen, en mag niê spelen, en dat die partytjens, die maer en zoûn moeten dienen, om vrienden en gebueren te vereenigen en in fraeyigheyd t'amuseren, dikwils oorzaeke zyn dâ z'hun brouilleéren veur altyd.’
Hier mede scheydden wy, na elkander de goede nachtrust gewenscht te hebben.  |
|