|
| |
Frederiks-Oord.
In het noordelyk gedeelte des koningryks, is het aen eene maetschappy van weldadigheyd, aengemoedigd en voorgezeten door Z.K.H. prins Frederik, tweede zoon des konings, gelukt, eene volkplanting voor armen te stichten, op eene groote uytgestrektheyd van dorre en onvruchtbare gronden, en dezelve tot cultuer te brengen. Deze volkplanting, welkeden naem van Frederiks-Oord heeft aengenomen, ‘is reeds’, zegt een fransch dagblad, (Le Courier) ‘in het genot van een welvaren, 't gene de nayver van andere staten, alwaer ook dorre landen en zandige streken onbebouwd liggen, inlandsche voortbrengselen aen te winnen en lediggangers te beteugelen zyn, opwekt ter ontwikkeling van nationale nyverheyd, en vermeerdering van rykdom van bevolking.’
‘Eene kolonie van dezen aerd, op dezelve wyze ingerigt, gaet, in het Holsteynsche, worden aengelegd, en heeft reeds de goedkeuring van den koning van Denemerken, ontvangen.
Dezelve maetschappy, welke eene zandige vlakte, in onze noordelyke provincien tot vruchtbaer land maekt, heeft thans ook ondernomen de hey-gronden, waervan de voornaemste koopstad onzer zuydelyke provincien, omringd is, tot vruchtbare akkers, te herscheppen. De prins Frederik is mede ten hoofde, en het gouvernement komt hun, met de gewenschte vergunningen, te gemoet; De armen worden, in deze volkplanting, aengenomen om het land te bebouwen, en te spinnen: er worden hun dagloonen betaeld, gronden en woonsteden aengewezen, en allen nodigen halm en handwerks-tuyg verschaft.
Het voorname oogwit der maetschappy, zegt het reglement, is de verbetering van den staet der armen, by | |
| |
middel van hun werk te bezorgen, onderhoud en onderrigting te geven, om hun te onttrekken aen den vernederden toestand, en de zedeloosheyd, waeraen zy zyn blootgesteld, en, om hun alzoo te doen deelen in de voordeelen der beschaving, hun voor te lichten wegens hunne pligten, en yver tot den arbeyd in te boezemen.
Het plan der maetschappy is zeer eenvoudig. Elk inwoner des koningryks, uytgezonderd alleen, diegenen, jegens welke, een onteerend vonnis is uytgesproken, kan er lid van worden, en, zoo hy wil, zeggen:
Ces granges, ces hameaux désormais habités,
Ces landes, ces marais changés en pâturages,
Ces colons rassemblés, ce sont-là mes ouvrages!...
De jaerlyksche bydragen bepalen zich tot twee guldens 60 cents nederlandsch; alle andere contributien zyn vrywillig. - Twee kommissarissen bestueren de maetschappy, de eene is belast met de nodige werkingen naer te zien ter bereyking van het voorgestelde doel, de andere heeft het opzigt over de uytvoering der reglementen, de belangens der medeleden en der behoeftigen.
Om zich een denkbeeld te vormen, van al het goede, dat men door eene zoo geringe opoffering, kan bewerken, zal het vergenoegen, slechts de oogen te slaen, op het verdienste-Jyk werkje van den heer Baron de Keverberg. ‘Gedurende myn verblyf te Frederiks-Oord’ zegt hy ‘heb ik ooggetuyge geweest van de werkzaemheyd der landbouwers; De grootste vlytigheyd, en de volmaektste leerzaemheyd, heerschen alom in hunne werkhuyzen: de kinderen wedyveren er met de mannen. Ik heb vele huysgezinnen bezogt, en heb overal, de vrouwen, de huyshouding en dezorgen en pligten daermêe verbonden, zoo voor 't gene de zindelykheyd, als het voedsel betreft, neerstig en vrolyk zien waernemen. De kinderen, net en zuyver | |
| |
gekleed, gezond en lustig, deden elk om 't eerst, hunne kleyne wielkens draeyen. De moeders roemden haer eygen geluk, en de vruchtbare nyverheyd harer kinderen. De kleyne hofkens der inwoners, zyn een voorbeeld van regelmatigen landbouw, en worden met smaek onderhouden: ook beminnen zy hunne schuylplaetsen, hunne velden, en hunnens taet; Zy beminnen bovenal, den arbeyd en maken van denzelven, den onafscheydbaren medegezel van hun bestaen.....’
Le Philantrope, tydschrift, by last der permanente kommissie van weldadigheyd, voor de zuydelyke provincien der Nederlanden, uytgegeven, deelt ons, op de kolonie van Wortel, provincie van Antwerpen, de volgende omstandigheden mede, die wy uyt den Journal de Gand van den 3 october 1822, overnemen.
De maetschappy, die in 't bezit van 532 bunderen (hectares) hey-gronden, was getreden, begon, in de maend mey laetstleden, hare eerste werkingen; 245 derzelven, werden, onmiddelyk, in 70 parceelen, ieder van dry en half bunderen, verdeeld. Men besloot vervolgens dat er op vierentwintig dezer parceelen, een gelyk getal woonsteden, met schuer en veestal, zou worden opgerigt, en dat elk behoeftige huysgezin, in de kolonie aengenomen, het gebruyk, zoo vande boerdery, als der dry en half bunderen daerby gevoegd, hebben zoude.
Op dit tydstip, deze oorden, die niet anders, dan dorre en ledige vlakten, verbeeldden, zagen, voor de eerste mael, de vlytige hand van den mensch, hen, aen hunne aloude onvruchtbaerheyd, ontrukken. Schoone wegen en doorgangen werden aengelegd en voltrokken, de gronden geëffend, en de woonsteden, met de daeraengehechte landen, van alle kanten, van breede en diepe grachten omringd. Men begon dadelyk het werk aen een derde gedeelte der akkers aen elk huysgezin toegewe- | |
| |
zen; de grond werd, meer dan een halve mètre diep, omgespit. Een deel van den bovengrond of ruys, werd verbrand en is asch verkeerd, vervolgens op het land gespreyd, en met de egge daerin gevoerd. Het overig deel van den ruys, na, voor strooysel onder 400 schapen, aen de maetschappy toebehoorende, te hebben gediend, was, by lagen, met peerden-mest en levende kalk vermengd. Dit alles, eenigen tyd, in hoopen gelaten, werd eyndelyk eene zeer goede vette.
Men heeft aldus, op elke der vierentwintig boerderyen, eene uytgestrektheyd van 45 aren, by middel van 25,000 kylogrammen dezer vette, gevoegd by de asch van den ruys, behoorlyk gemest, en voor het eynde van september, zal er rogge in worden gezaeyd. Op de zelve wyze, zal men, gedurende den loop van den winter, genoegzaem mestspecie vergaren, om in de toekomendelente, het overig deel der ontgonnen akkers, met aerdappelen en groensels, te beplanten. De maetschappy zal aldus, welhaest, bevryd zyn, aende landbouwers den noodigen kost te verschaffen, hetgeen zy doet, zoo lange hunne akkers, daer toe, niet vergenoegen.
De twee overige deelen der heyde, zullen, onder het toezigt van een verlicht bewind, ten koste der maetschappy, en in den loop van twee jaren, door de nieuwe bewoners zelve, worden bewerkt. Deze zullen aldus allengskens den landbouw leeren en tevens eenen voordeeligen loon winnen, Het zal maer eerst zyn, nadien alle de gronden tot hunne vereyschte cultuer zullen zyn gebragt, dat er voor iedere woonstede een' jaerlykschen pagt van 50 guldens, zal worden betaeld. Voor dit tydstip, vordert de maatschappy niet anders, dan de geregte mededeeling, in dat gedeelte der vruchten, het welke tot den onderstand des huysgezins, niet wezenlyk noodig is. Aen hetzelve zal eene koeybeest worden gegeven van het oogenblik af, dat het genoegzaem voeder daer voor, bezit; waerna het eene tweede koey zal bekomen, dewelke, met eenige schapen, die de maetschappy haer | |
| |
voorbehoudt daerby te voegen, mitsgaders de natte mest, in aelputten verzameld, de noodige mesting, tot eene bekwame cultuer, zullen verschaffen.
De landbouwers zullen ten aenkomen, de nodige voorwerpen van huysraed, boeren-halm, en eene kleeding voor zomer en winter, verkrygen; maer alle deze voorwerpen, zyn enkele verschotten, die zy, door hunnen arbeyd, aen de maetschappy, nu en dan, vergoeden. Het maximum der uytgaven voor elk huyshouden, wordt berekend op 1600 guldens, aldus verdeeld:
| Koop van den grond |
60 |
| Gebouw der boerdery |
550 |
| De nodige meubelen |
250 |
| Gemeene onkosten |
50 |
| Ontginning der gronden |
350 |
| Centrale huyzingen |
50 |
| Twee koeyen |
100 |
| Verschoten in levensmiddelen en in geld |
50 |
| Voor lynwaed, en laken |
140 |
| |
_____ |
| Total |
1600 |
De grond is merkelyk beter, dan men het wel had gedacht; de aerdappelen in july geplant, de speurrie (spergule, zeer goed vee-voeder) en de boekweyd, hoewel zeer laettydig gezaeyd, stonden allerbest, hetgeen een zeer goed voorteeken is.
Van den 15 october aenstaende, zullen omtrent 180 personen, in 24 huyshoudens verdeeld, in de kolonie, aenveerd worden, en daer toe worden alle de nodige schikkingen gemaekt. De provincien, en de militaire bezettingen die er zich bevinden, zullen na evenredigheyd der vrywillige inschryvingen, twintig behoeftige huysgezinnen aenwyzen, om aldaer te worden aenveerd. Twee andere famillien, en een huysgezin, uyt weeskinderen bestaende, zullen er ook, by overeenkomst, worden aengenomen.
| |
| |
De maetschappy is, met Z. Exc. den minister van het Inwendig en Waterstaet, in onderhandeling, om dadelyk een honderdtal gedetineerde en tot den arbeyd bekwame bedelaers, in hare kolonie over te nemen.
|
|
Auteursrechtvrij