|
| |
Josephus de II.
Men heeft dikwils byzonderheden uyt het leven van den keyzer Joseph II. hooren aenhalen. Een karakter-trek van denzelven vorst, die onder andere, niet te zeer kan gekend wezen, is deszelfs antwoord, aen eenige grooten van zyn hof, die zich beklaegden om dat het volk het regt had, in den prater te wandelen, en verzochten dat de ingang van denzelven, maer alleenlyk, zoude worden toegelaten aen personen van rang. De keyzer verwonderd over eene diergelyke vraeg, antwoordde: ‘Indien ik maer alleen myns gelyke wilde zien, zou ik my moeten opsluyten in den grafkelder der capucynen, alwaer de overblyfselen myner voorouders berusten: Ik beminne de menschen zonder onderscheyd, en al wie eer en deugd bezit, is by my, meer in achting, dan iemand, die geene andere verdiensten heeft, dan prinsen, onder zyne voorouders, te kunnen opnoemen.’
| |
| |
Dezelve vorst incognito reyzende, kwam zekeren avond, te Triest aen, hy stapte af in eene afspanning, en vroeg naer eene goede kamer: men zeyde dat'er geene meer ledig waren, dat een duytsche bisschop, zoo even, de laetste had genomen, en dat'er niets overbleef dan twee kleyne entre-sols. Hy vroeg te eten, het antwoord was, dat er niet, dan eyeren en zuerkool waren, om dat de bisschop alles voor zich had doen behouden. De keyzer deed aen den bisschop vragen, of hy een vreemdeling aen zyne tafel, wilde toelaten. De bisschop weygerde. De keyzer nam vervolgens het avondmael met een ondersecretaris van den bisschop, die, aen de tafel van zynen meester, niet spysde, en vroeg aen denzelven, wat hy te Romen ging doen. ‘Monseigneur, antwoordde deze, is voornemens om een beneficie van 50,000 guldens te gaen aenzoeken, voor aleer de keyzer onderrigt is dat hetzelve is opengevallen.’ Men verandert van gesprek: de keyzer schryft eenen brief aen den kardinael-kanselier, en een anderen aen zynen ambassadeur; hy doet de secretaris beloven, by zyne aenkomst te Romen, deze brieven te bestellen. Deze komt zyne belofte stiptelyk na. De kardinael-kanselier doet aen den secretaris, dadelyk deszelfs brieven van aenstelling, afveerdigen, welke verwonderd over eene zoo onverwachte ontmoeting, het geval, aen zynen bisschop gaet vertellen, die op het oogenblik wilde vertrekken; de andere, nog eenige zaken te Romen te verrigten hebbende, wilde blyven, en zeyde hem eyndelyk dat zyne benoeming, het gevolg was van eenen brief, geschreven aen den kardinael-kanselier en aen den ambassadeur van Oostenryk, door den keyzer zelf, welke die vreemdeling was, aen wien zyne hoogweerdigheyd te Triest, zyne tafel had geweygerd.
Josephus, in Vrankryk reyzende, onder den naem van graef van Falkenstein, kwam aen eene postery, veel vroeger aen, dan men hem verwachtte, en vond geene peerden. De postmeester, den keyzer niet kennende, | |
| |
verzogt hem een weynig te vertoeven, ter oorzaek dat alle zyne peerden uyt waren, om zyne verwanten en vrienden te gaen afhalen, om den doop van het kind, waervan zyne vrouw, zoo even, was bevallen, by te wonen. De graef van Falkenstein bood zich aen voor Peter, 't gene aengenomen werd. De plegtigheyd geschiedt. De pastor vraegt den naem van den peter. - ‘Joseph = 'T is goed: de toenaem? - Hoe! Joseph: 't is genoeg. = Maer ....... - Wel dan! stel Joseph de tweede = De tweede, goed: En de kwaliteyt? - Keyzer, enz.’ De pastor, de vader, en de omstaenders allen, vielen aen de voeten van Z.M. om hem te bedanken voor de eer hun aengedaen. De keyzer liet hun blyken zyner gevoeligheyd, en belofde zyn doopkind in 't geheugen te houden.
Gemelde vorst, door het kleyn dorp van d'Embronay, in Bugey, trekkende, vroeg twee versche eyeren, welke men hem in zyn rytuyg bragt. Na dezelve genomen te hebben, vraegt hy hoe veel het is. - ‘Twee louis d'or, antwoordt de herbergier. = Hoe twee louis d'or! de eyeren moeten dan wel raer zyn alhier? - O neen, Mynheer de graef, maer de keyzers zyn'er raer.’
Onder de nieuwe werken, welke onlangs op de mis te Leipzich, hebben verschenen, heeft men opgemerkt eene verzameling van onuytgegeven brieven van Josephus den II., waervan er velen zich onderscheyden door verhevenheyd van gedachten, verdraegzaemheyd en ware wysbegeerte. Wy laten er alhier slechts twee volgen, om diegenen onzer lezers, die zulks niet mogten weten, daer mede bekend te maken.
| |
Brief van den keyzer Josephus den II. over de tweegevechten, aen een' zyner generaels.
Mynheer de Generael,
De graef de K.... en de kapiteyn W.... zullen in | |
| |
arrest worden gesteld. De graef is jong, oploopende, trotsch op zyne geboort en laet zich vervoeren door eene verkeerde eerzucht. De kapiteyn is een oud soldaet, die meent, dat alles met den sabel of pistool, moet worden afgemaekt. Ik moet, noch wil de twee-gevechten in myne legers, niet gedoogen; Ik verachte de grondbeginselen dergenen, die-ze voorstaen, die er de lofspraek van maken, en elkander onderlinge koelbloedig omhals brengen.
Als ik officieren heb, die voor den vyand geene gevaren ontzien, die onverschrokken zyn in den aenval, en stoutmoedig in de verdediging, ik houde hun zeer in weerde. De verachting des doods, waervan zy in diergelyke gelegenheden, blyken geven, strekt, in denzelven tyd, ten nutte van het vaderland, en 't hunner eygene eer. Maer zoo er menschen gevonden worden, die altyd gereed zyn, om alles op te offeren teruytgwerking van eygen wraek, ik zien in dezelve niet anders meer, dan verachtelyke worstelaers.
Gy zult op het oogenblik, een krygsraed doen vergaderen, en, met de onzydigheyd, die ik van een' regter verwachte, het gedrag dezer officieren en het voorwerp van hun geschil, onderzoeken, en den pligtigsten, aen al de strengheyd der wetten, overleveren.
Ik begeer, dat een zoo barbaersch gebruyk, 't gene weerdig is der eeuwen der Tamerlans en Bajazets, en 't welk, maer al te dikwils, de beklagelykste gevolgen, voor menigvuldige familien, heeft gehad, geheel en al, uyt myne legers, worde uytgeroeyd, ofschoon het my de helft myner officieren kostte: er zyn nog mannen genoeg, die met het karakter van een held, het gene van een' getrouw onderdaen, vereenigen, maer op dit laetste, kan men geene aenspraek maken, ten zy men de wetten van den staet, eerbiedige.
Augusty 1771.
Joseph.
| |
| |
| |
Brief van den zelven aen eene Dame.
Ik zien geenszins, Mevrouw, dat een vorst verpligt is aen een' zyner onderdanen, eene plaets toe te staen, alleenlyk, om dat hy van edel geslacht is. In uw verzoekschrift zyn geene andere tytels van aenbeveling, ten voordeele van uwen zoon, aengehaeld: Gy zegt dat, daer wylen uw gemael, een generael is geweest, een edelman van groote afkomst, gy u alles van myne goedheyd voor uwe familie durft beloven, alles, tot eene kompagnie toe, voor uwen tweeden zoon, die van reyzen komt.
Men kan, Mevrouw, de zoon eens generaels zyn, zonder de minste bekwaemheyd te hebben, die in een officier, wordt vereyscht; men kan afstammen van doorluchte voorouders, zonder andere verdiensten te bezitten, dan, van by geval, een edelman te zyn.
Ik kenne uwen zoon, en weet ook wat voor een soldaet gevorderd wordt. Dienvolgens vind ik, in hem, het karakter niet, 't gene den krygsman uytmaekt. Hy is te gunstig vooringenomen van zyne geboorte, om van hem zulkdanige diensten te kunnen verwachten, als waerop het vaderland zich zoude mogen roemen: hy heeft ook niet, 't gene voor een' staetsman of geestelyken vereyscht wordt; met een woord, hy is nergens toe bekwaem, dan om uyt gantscher herten, een edelman te zyn.
Zeg dank aen het noodlot, Mevrouw, 't welk, aen uwen zoon, alle begaeftheden weygerende, hem in 't bezit gesteld heeft van een aenzienlyk fortuyn, 't welk hem myne gunsten, onnoodig maekt.
Uwen genegen
Joseph.
Hochsenbourg 4 augusty 1787.
Er is, zeer verscheydenlyk, over dezen vorst geoordeeld. De gedachtenis van denzelven, zegt een beroemd hedendaegsch staetkundige schryver, wordt alsnog by | |
| |
sommigen, in eer gehouden, en by anderen, gelaekt. Joseph de II. maekt deel van het tegenwoordige tydvak, waervan de zucht naer eene groote maetschappelyke hervorming, de karaktéristieke hoofdtrek is. Hy heeft moeten ondergaen het gewoonlyk lot van alle vorsten, welke nieuwe instellingen willen invoeren, namelyk hetgene, van geoordeeld te worden, of, door de liefde der aenklevers van nieuwigheden, of door den haet dergenen, die-ze afkeuren. De tegenstrydigheyd der wederzydsche belangens, maekt het verschil der kleuren van zyn afbeeldsel. Dezelve schryver vervolgende, vergelykt hem aen Julianus, en voegt er by, ‘Voor de vyanden der veranderingen of hervormingen, is Joseph, Julianus de Apostaet; voor de vrienden derzelven, is hy Julianus de Philosoof, versierd met al de deugden der leer van Zénon. Kortom, deze vorst, te zeer geprezen door de eene, en te zeer gelaekt door de anderen, heeft nooyt al de verdiensten, noch al de gebreken gehad, die men hem heeft toegeëygend. Zyne dwaling is geweest, eene omwenteling te willen maken, die, door de kracht der zaken, vanzelfs, zoude gekomen zyn. Hy was wysgeer en verlicht, en meende dat zyne onderzaten mede verlicht waren; hem ontbrak de kennis om menschen te beoordeelen. De Belgen, in geenermate voorbereyd, wisten niet, wat men met hun voor had, en beeldden zich in, dat men het gewoonlyk voorwerp hunner eerbied wilde aenranden; het volk werd ongestuymig, en scheen zyne oude onbuygzaemheyd te hernemen. De natie stond geheel en al op, tegen hervormingen, die men later zag tot stand brengen, zonder de minste tegenkanting.’
|
|
Auteursrechtvrij