't Geestelijck kruydt-hofken
(1657)–Anoniem Geestelijck Kruydt-hofken–
AuteursrechtvrijOp de wijse: Van den 19. Psalm.
DE Hemelen seer klaer,
Verkonden openbaer
Des Heeren macht seer groot,
't Firmament vast gestelt,
| |
[pagina 386]
| |
Ons dagelijcks vertelt
't Werck sijner handen bloot,
Aensiet dat wijdt gespand'
Van d' een tot d' ander kant,
Hoe Gods lof daer in schijnet,
Onmetelijcken hoogh
Is 's Hemels ronden boogh,
't Verstand daer in verdwijnet.
Men seyd dat d' hooghste sterr'
Ses hondert mael soo verr',
En tnegentigh daer by,
Dan de hooghste Planeet
Die men Saturnus heet,
In sijnen omloop zy:
Den welcken twee mael meer
Schier is in d' ommekeer,
Dan Iupiter verheven:
Die vijf mael hooger gaet
Dan in haer ronde straet,
De Sonne wert gedreven.
Mars anderhalf mael
Klimt op in sijne zael,
Boven der Sonnen kaers:
Nu de Son is ontrent
Hoogh in het Firmament,
Vijfthien hondert mael schaers,
Als d' halve dickte is,
Des Aerden ronden dis,
't Welck is acht hondert mijlen
En tsestigh, nu hier uyt
Maeckt reeckeninghs besluyt
Na dees gestelde stijlen.
Aenmerckt dat schoon gebou,
En siet eens hoe getrou
Elck sijnen loop voldoet,
| |
[pagina 387]
| |
d' Zodiaak in een Iaer
Loopt de Son, en met haer
Mercurius seer soet:
Venus haer wegen baend',
's Gelijcks in twaelf maend':
S' is d' Avond-ster by vlagen,
De Maen een schoon cieraet,
Den Zodiaak deur-gaet
In min dan dertigh dagen.
Mars met sijn root coleur
Loopt dien in twee Iaer deur:
Iupiter schoon in 't oogh
Heeft twaelf Iaer van doen;
En Saturni saysoen
Wel dertigh Iaer vertoogh:
Al dese Circkels rondt
Drayen tot alder stondt,
Schoon door malkander henen,
Menigh conjunckt aspeckt
Wert hier door opgeweckt,
En d' Eclipsen verschenen.
Het vast Hemel-gewelf,
Met al sijn Sterren self
Dagelijcks tot ons spreeckt:
Menigh vergulden oogh,
Wanneer de Lucht is droogh,
Tot ons het Licht onsteeckt:
d' Een boven d' ander klaer,
Nochtans onwandelbaer
In sijn percken of Beelden,
Van Oosten tot in 't West,
Tusschen Poolen gevest,
Cierlijck Gods lof sy speelden.
Hier tusschen hanght den Cloot
Der Aerden, welcken groot
| |
[pagina 388]
| |
Vijfduysent mijlen is,
En noch vier hondert, breet,
Met blaeuw' en groen bekleedt,
Met licht en duysternis:
Een ongetelde som,
Daer loopen al rontom,
Van menschen en van dieren,
Het welck vermidts de hooghd'
Van verren hem vertooght,
Gelijck een nest vol Mieren.
Nochtans dit zwaer Lichaem,
Van Aerd' en Water t' saem
Blijft recht in sijn balans,
Sonder dat ergens wickt,
Of uyt sijn Poolen schrickt,
't Welck wonder is nochtans,
Want niet als licht en wint
Zijn rontom dit gezwind',
Geen handen het bevaten,
Doch sijne Centruins kracht
Door wonderlijcke macht
En kan het niet verlaten.
Al is der Aerden boll',
Soo wonder groot en vol
In sijnen ronden loop,
Nochtans het kleynste licht
Datmen heeft in 't gesicht,
En geeft geen minder koop;
Saturnus die Planeet,
Soo men te seggen weet
Is grooter driemael seven;
Iupiter veerthien mael;
Mars zijnd' in leeger zael,
Weer minder toegeschreven.
Venus niet zijnde vard',
| |
[pagina 389]
| |
Houd men het seste part
Te zijn van 't Aerdrijck heel:
De Maen het aldernaest,
Rekent men met der haest
Het twee en veertighst' deel:
Maer d' hooge gulden Sonn',
Niemandt recht meten kon,
De minste houden, hondert
En veertighmael soo groot
Als d' ganschen Aerden-kloot:
't Is om te zijn verwondert.
Dit schoon vergulden hooft
(Soo men te recht gelooft)
Schrickt wel drie hondert duyst,
Noch dertigh duysent vijf,
En seven hondert stijf
Mijl', in een ure juyst:
Dit doet de groote wijd',
Die 't in sijn Circkel schrijt,
Soo voor heen is bewesen:
O groote heerlijckheydt!
Van 's Hemels Majesteyt,
Die hier door wert gepresen.
Alst op de lyni gaet
Maeckt het gelijcken draet:
Al-om in dagh en nacht:
Maer als het hooger klimt,
Den Noorder-pool beglimt,
Den Somer het ons bracht:
't Ontsluyt der Aerden gront,
En maeckt de Velden bont,
Met witt' en geele Boemen:
En door een rijp coleur
Vervullet onse Scheur,
Meer dan men kan genoemen.
| |
[pagina 390]
| |
Dan gaet het weder uyt
En wentelt om de zuyd,
Ons latende de koud':
Dan vindmen Sneeu en Ys,
En alle velden grijs,
Midts dat het Iaer veroud:
Dan blinckt het Hemels heyr,
En wandelt heen en weer,
Om sijn Schepper te loven;
Canis en Orion
(In plaetse van de Son)
Krijgen wy weder boven.
Het ooge van den Stier,
Capella helder vyer,
Met de Tweelingen bey,
't Hert van den Leeu en Slangh
Volbrengen haren gangh
In desen schoonen Mey:
Arcturus wonder klaer,
En oock de Cooren-aer
Den Hemel schoon vercieren:
Die Swaen en Scorpioen
Daer wandelingen doen
Neffens geluyd der Lieren.
Noch komt Andromeda,
Perseus, Medusa.
Vercieren 's Hemels Troon:
De seven Sterren rondt,
En oock den kleynen Hond
Doen hier by haer vertoon:
Den Arent hoogh van vlucht,
't Vliegende Peerdt door lucht,
Hercules met de Schalen,
Als oock den Fomahant,
Lichten den Zuyder-kant,
| |
[pagina 391]
| |
Met haer vergulde stralen.
Siet hoe den Wagen ment
Die om den Polus rent,
Met die Ley-sterre soet:
De Wachters daer ontrent
Maecken het uyr bekent,
Als een Horloge doet:
Cassiopea schoon,
En oock de Noorder-kroon
Haer orden onderhouwen:
Wie sou vertellen al
Der wonderen getal
Die hier in zijn t' aenschouwen?
Dan komt die schoone Maen
Als een Princes gegaen,
Aensiende al d' Heyrkracht,
Haer aensicht sy om-wendt,
Van 't een tot 't ander endt,
Als een die houdt de wacht;
Sy wandeld 't al voorby,
Planeten aen haer zy,
Gelijck de groote Heeren,
Met haren Edeldom
Spanceren om en om,
En alles visiteren.
Recht voor den dageraet
De Morgen-sterr' op-staet,
Die Venus wert genaemt,
Oock wel des avonts laet,
Na dats' in orden gaet,
En voor of na versaemt:
Sy wandelt om de Son,
Gelijck een ronde ton,
Met klaer-blinckende stralen,
Op datse door haer licht
| |
[pagina 392]
| |
Voor yegelijcks gesicht
Gods lof soude verhalen.
Noch een wonder gemerck
Is in dit groote werck
Der vaste Sterren jent,
S' hebben een stillen ganck
In vele tijden lanck,
Boven aen 't Firmament:
Want in tseventigh jaer
Een graed schrickense maer,
Den omm'loop sy bekomen,
In vijf-en-twintigh duyst,
Zijnd' over al verhuyst,
Wert d' eerste plaets vernomen.
Door al dit om-gedraey,
En schoone orden fraey
Veel wonder men aenschout:
Den dwars-hoep Zodiaak
Is Somers hitt' oorsaeck,
En maeckt den Winter kout,
De dagen kort en langh,
Vijf Circkels door den gangh
Zijn van de Son beschreven,
Waer door getempert wert
De Wereldt wijd en verd',
Dat mense kan beleven.
Als hy in Cancer zweeft,
Sijn hitt' in 't Noorden geeft,
En maeckt Artici krans:
Daer na hy weder keert,
d' Equinoctum passeert,
Tot Capricornum gantsch:
Den Zuyd-pool hy omschrijft,
Nergens hy stille blijft,
Maer warmt aen allen enden,
| |
[pagina 393]
| |
Waer door Wijn, Kooren, Most,
En Kleed'ren wel gedost
Hy over al gaet senden.
Soo de Son altijd bleef
En eenen Cirkel schreef,
d' Eene helft van 't aerdrijck
Gantsch onbewoonlijck waer,
Nu door den Evenaer
Maeckt hy sijn hitt' gelijck:
De hitt' van 't Zuyder deel
Krijgen wy somtijdts heel,
En sy de koele winden,
Soo dat door hitt' en koud'
De Wereldt wert gebout,
Datmen genoegh kan vinden.
O wijsheyt overschoon!
Die van den hoogen Troon
Dit alles ordineert:
Soo wie u niet en kent,
Als hy hem hier toe went,
Hy kan worden geleert:
V wijsheyt wert gesien,
V mogentheyt mitsdien,
Door openbaer' getuygen,
Het is een eeuwigh Boeck,
Datmen in geenen hoeck
Kan stoppen noch om buygen.
Hoewel den Atheist
Te dempen soeckt met list,
De kennisse van Godt:
Nochtans 't geen datmen siet
Kan hy ontkennen niet,
Of is moetwillens bot.
't Werck sijnen Meester prijst,
Gelijck de reden wijst,
| |
[pagina 394]
| |
Het eeuwigh God'lijck wesen
Dat wert hier door bekent
Tot een vast Fondament,
Voor die dit Boeck doorlesen.
Looft al ghy Hemels-heyr,
Looft uwen God en Heer,
Looft den Schepper van al,
Die hem dus openbaert,
Maeckt sijnen Naem vermaert
Met een vrolijck geschal:
Ghy menschen al te saem
Prijst desen grooten Naem,
Met alle Creaturen:
Looft en niet af en laet,
Na eysch van sijnen staet,
Sijn lof moet eeuwigh duren.
|
|