Folium Librorum Vitae Deditum. Jaargang 1

[p. 115]

De veiling-Chadenat

In het begin van April werd de veertiende veiling gehouden van de boeken uit de nalatenschap van de Parijse antiquaar Charles Chadenat, die in 1938 aan de vooravond van zijn tachtigste verjaardag overleed. Reeds bij zijn leven was hij een legendarische figuur geworden en talloze verhalen waren in omloop over de zonderlinge boekhandelaar, die zich zo gehecht had aan zijn schatten, dat hij er niet meer van scheiden kon en de klanten de deur wees.

Chadenat was het voorbeeld van de autodidact, die, wanneer hij eenmaal zijn roeping heeft ontdekt, daaraan zijn ganse leven wijdt, en door een ware hartstocht gedreven op zijn speciale gebied een weergaloze hoeveelheid kennis weet te vergaren. Het moment, dat zijn eerste patroon, een ‘bouquiniste’ van de Seinekaden, hem als veertienjarigen jongen een oude atlas in handen gaf, was voor zijn verdere leven beslissend geworden. Men moet denken aan Baudelaire's woorden:

Pour l'enfant amoureux de cartes et d'estampes,
L'univers est égal à son vaste appétit....

Sindsdien kende hij slechts een doel; oude reisverhalen en atlassen te verzamelen! In de kaartenhandel van Dufossé, waar hij als bediende een plaats vond, was hij eerst recht in zijn element en reeds in 1888 vestigde hij zich zelfstandig. Het was toen de tijd, dat de grote geographische collecties aan deze en vooral aan gene zijde van de Oceaan werden opgebouwd. Zonder enige middelen begonnen wist Chadenat zich door grote kennis en noeste vlijt een plaats te verwerven naast de grote boekhandelaren, die zich in ‘Americana’ specialiseerden, waarvan destijds het huis Frederik Muller aan de spits stond. Zijn succes werd bezegeld, toen hij in 1901 het fonds van Dufossé, zijn vroegere patroon, kon overnemen. Maar gaandeweg had de liefhebber in Chadenat de koopman geheel verdrongen en, hoewel hij tot zijn dood in naam boekhandelaar bleef en zijn zaak in stand hield, leefde hij gedurende de laatste twintig jaren geheel voor zijn verzamelingen.

Wie de weg vond naar het kleine kabinet op een binnenplaats van een der oudste huizen aan de Quai des Grands-Augustins, waar de ‘Librairie américaine’ gevestigd was, trof daar een verwonderlijk jeugdig uitziende grijsaard, die de onbekende niet zonder wantrouwen ontving. Bleek het echter, dat de bezoeker geen vreemde was op het gebied van het oude boek, dan was het ijs al spoedig gebroken en met veel verve begon de oude heer uit te pakken over de onderwerpen, die hem zo na aan het hart lagen, waarbij het

[p. 116]

fanatisme van de ‘oude maniak’ zoals hij zichzelf noemde, steeds getemperd werd door de milde ironie en de levenswijsheid, die de beste vertegenwoordigers van het Franse volk sieren. Was alle wantrouwen geweken, dan werd de bezoeker soms toegelaten tot het met jaloerse zorgen bewaakte heiligdom: de kostbare verzameling van oude astronomische en zeevaartkundige instrumenten en de rijke boekerij, die meer dan zestig duizend uitgelezen delen bevatte. Een vurig bewonderaar was Chadenat van de grote Nederlandse cartographen uit de Gouden Eeuw en ook op dit gebied had hij menige zeldzaamheid verzameld. Vol trots toonde hij het unieke exemplaar van het stedenboek van Van Keulen, dat hij aan de Bibliothèque Nationale had beloofd. Niet alleen in het verleden, ook in zijn eigen tijd verbonden hem banden met ons land: Wouter Nijhoff kende hij sinds deze te Parijs in de boekhandel van Welter werkzaam was, in Anton Mensing had hij een geestverwant en een vriendschappelijk mededinger gevonden en gaarne mocht hij getuigen van zijn bewondering voor Dr. Wieder, de grootmeester der cartographische historie.

De laatste maal, dat wij Chadenat bezochten, enkele weken voor zijn dood, vonden wij hem jeugdiger en opgewekter dan ooit. Geestdriftig vertelde hij van het vijftigjarig bestaan van zijn huis, dat hij binnenkort zou herdenken en niets scheen een naderend einde te voorspellen. Wij spraken toen o.a. over de eigenschappen, die de bibliothecaris en de boekhandelaar gemeen moeten hebben: boekenliefde, boekenkennis en een stalen vlijt. ‘Maar,’ voegde hij er schertsend aan toe, ‘voor bibliothecaris zou ik niet deugen. De mooiste stukken, die ik heb, wil ik aan niemand laten zien. Eerst na mijn dood mag men weten, wat de “Libraire Chadenat” bezat!’ De apotheose, waarvan hij droomde, het posthume festijn waartoe hij de liefhebbers bij voorbaat uitnodigde, vond eerder plaats dan hij kon vermoeden. Het devies van de Nederlander Ortelius, dat Chadenat als motto voor zijn catalogi gebruikte: Sers toy de nostre labeur amy lecteur, et bien te soit’ ging eerst ten volle in vervulling toen de reeks van veilingen begon, die telkens weer nieuwe verrassingen opleverden. En nog worden de grootste schatten voor de volgende aucties bewaard.

H.F.V.