Folium Librorum Vitae Deditum. Jaargang 1

[p. 54]

Boekbesprekingen

L.-N. Malcles
Les sources du travail bibliographique

Bibliographie is in onze tijd tot een zelfstandige wetenschap gegroeid. Sedert enige weken beschikt ons vak opnieuw - en in enige opzichten voor het eerst - over een modern wetenschappelijk handboek. Mejuffrouw L.-N. Malclès, bibliothecaresse aan de Sorbonne en daar sedert bijna 20 jaar belast met de opleiding der jonge bibliothecarissen, heeft het eerste deel doen verschijnen van haar werk Les sources du travail bibliographique. Wie zolang en op een zo vooraanstaande plaats de bibliographie beoefent, moet geacht worden beter dan wie ook de vraag te kunnen beantwoorden of er behoefte bestaat aan een dergelijk omvangrijk werk. Mejuffrouw Malclès noemt in het begin de weinige werken die aan het hare voorafgingen: Schneiders Handbuch der Bibliographie (laatste druk 1930), Bohatta-Hodes, Internationale Bibliographie der Bibliographien (1939-1949), Besterman, A World Bibliography of Bibliographies (1945-1949). Zij geeft tevens de kritiek: Schneider behandelt alleen de algemene bibliographie, hij beperkt zich dus tot het gebied van het eerste deel van Malclès. Hij doet dit bovendien enigszins verward (en wij kunnen aanvullen: systematisch onbevredigend, overbelast met literaire ballast; en tenslotte is Scheider's boek 20 jaar oud). Bohatta-Hodes is alleen voor deskundigen bruikbaar (en ook dit slechts in beperkte mate). Besterman heeft alle gebreken van eenmanswerk op dit gebied. Hij wil bovendien alleen een naslagwerk geven en geen handboek. Aan een modern handboek der bibliographie, dat Scheider en Bohatta-Hodes of Schneider en Besterman combineert en hun fouten vermijdt, bestond inderdaad een dringende behoefte voor elke bibliothecaris en voor ieder, die genoodzaakt is bibliographisch werk te verrichten.

Haar ondervinding van lange jaren en haar grote capaciteiten hebben Mejuffrouw Malclès voor het schrijven van dit boek gepraedestineerd. Bij alle bescheidenheid is het haar niet gelukt te verbergen, dat zij niet slechts een geleerde is, maar dat zij haar vak bovendien met artistieke virtuositeit beheerst. Zij heeft de klippen weten te omzeilen, die iedereen bedreigen, die zich op deze gevaarlijke reis begeeft. Van het begin al heeft zij het werk over een aantal sterke schouders verdeeld. Zij heeft daarbij vaak de voorkeur gegeven aan medewerkers, die haar uit hun leertijd be-

[p. 55]

kend waren. Dit nieuwe handboek is het resultaat van teamwork in ruimere mate dan tot nu toe het geval was. Het is op deze manier zeer volledig georiënteerd, uiterst modern en verrassend veelzijdig.

Het terrein, dat door het eerste deel wordt bestreken, komt nagenoeg overeen met dat van Schneiders Handbuch. Iedere bibliograaf weet, dat de alzijdigheid van het onderwerp een soepele en ongedwongen systematische indeling in de weg staat. Schneiders systeem was dan ook weinig bevredigend. Na een historische inleiding behandelde hij in zestien groepen bibliographische en niet zuiver bibliographische onderwerpen in tamelijk willekeurige volgorde. Malclès heeft dit aantal teruggebracht op elf; of duidelijker: de twaalf zuiver bibliographische hoofdstukken van Schneider zijn gereduceerd tot zeven. Reeds daardoor is Malclès handelbaarder geworden dan Schneider was. Het zal niet gemakkelijk zijn het systeem, dat Malclès aan de indeling ten gronde legt, in wezenlijke trekken te verbeteren.

Zonder twijfel heeft Malclès volledigheid niet nagestreefd. Desondanks lijkt het ons nuttig op enige lacunes en tegelijk op enige misstellingen attent te maken. Van de Nederlandse incunabelcatalogi zijn b.v. alleen Holtrop, Alblas en Burger vermeld (deze laatste bovendien op een verkeerde plaats), van Someren is daarentegen evenmin genoemd als Kronenberg en Kruitwagen. Onder de toch al niet overvloedige emblemata-bibliographieën had de Vries zeker niet mogen ontbreken.

De juiste plaatsing bleek ondanks de internationale samenwerking niet altijd makkelijk: de Gesamtkatalog staat onder de Duitse incunabel-catalogi (blz. 61) verkeerd; hij had genoemd moeten worden onder de Bibliographies universelles (blz. 57).

De Bibliotheca Belgica staat ook hier weer bij de nationale bibliographieën, hoewel zij thuishoort onder de bibliographie der oudere werken.

Bij de biographische handboeken mist men voor Nederland de nog niet onbruikbaar geworden van der Aa. Storend is dat de tweede druk van Schreiber, Manuel de l'amateur de la gravure..., als een anastatische herdruk wordt vermeld!

Het is niet de bedoeling van deze regels, om lang bij dergelijke détail-critiek stil te blijven staan. Al dergelijke fouten kunnen aan de waarde en aan de betekenis van Malclès nauwelijks afbreuk doen.

Nederland maakt in de groep der bibliographie van de oude drukken met Campbell, Nijhoff, Nijhoff-Kronenberg en verder met de volledig genoemde pamfletten-bibliographie een goed figuur; overigens ook met Holtrop als uitgever der eerste facsimilé-publicatie op het gebied der incunabel. Daarentegen valt op, hoe weinig

[p. 56]

Nederland aandeel heeft aan de ontwikkeling der bibliographie universelle. Wij hebben ons steeds tot ons zelf beperkt. Van de andere kant was het enthousiasme voor het eigen bibliographisch werk blijkbaar niet groot genoeg om tot een bibliographie der Nederlandse bibliographie te komen, zoals b.v. Italië en Zweden er voor hun gebied bezitten. Mejuffrouw Malclès vermeldt daarentegen - en dit kan ons enigszins troosten - de Catalogus der Bibliotheek van de Vereniging ter Bevordering van de Belangen des Boekhandels te Amsterdam, en wel met de volgende aantekening: ‘Catalogue de la Bibliothèque extrêmement riche... Elle est spécialisée dans la technique et l'histoire du livre, la librairie et l'édition, la bibliothéconomie, la bibliographie. Elle représente une des plus riches collections sur ces sujets.’

Naast de bibliographie der Nederlandse bibliographie ontbreekt ons nog - en ook dit houdt Mejuffrouw Malclès ons voor - een geschiedenis der Nederlandse bibliographie: ‘Une histoire générale de la bibliographie hollandaise n'a pas encore été tentée dans son ensemble.’ Wij kunnen mededelen, dat dit onderwerp in afzienbare tijd in een Nederlands proefschrift zal worden behandeld.

Tenslotte een woord van bijzondere dank voor de toegift, die deel I op de laatste zestig bladzijden bevat: een biblio-bibliographisch overzicht over de Balkanlanden en de Slavische landen, waarbij voor ieder land de bewerking was toevertrouwd aan een zorgvuldig gekozen specialist.

G.

The fine printer begins where the careful printer has left off. For ‘fine’ printing something is required in addition to care - certain vital gifts of the mind and understanding. Fine printing may be described as a product of a lively and seasoned intelligence working with carefully chosen type, ink and paper.
Stanley Morison