Folium Librorum Vitae Deditum. Jaargang 1

[p. 46]

De bibliotheek van Lucius Wilmerding

Is de tijd van de particuliere bibliotheken voorbij? Zolang er boekenliefhebbers gevonden worden, zal dat nooit het geval zijn. Wat wèl voorbij schijnt te zijn, is de periode, dat het mogelijk was om in betrekkelijk korte tijd een representatieve verzameling van handschriften, incunabelen, oude boekbanden enz. bijeen te brengen. Boeken van hoge qualiteit, die nog in particulier bezit zijn, worden steeds zeldzamer; komen ze aan de markt, dan blijken de prijzen zelfs voor de vermogende bibliophiel te hoog en de weinigen, die in staat zijn dergelijke kostbaarheden aan te kopen, missen gewoonlijk de kennis en vooral de liefde, die nodig zijn om een oud boek op prijs te stellen.

Dit alles geldt niet alleen voor Europa, maar evenzeer voor de Verenigde Staten. Een van de laatste grote verzamelingen van oude boeken, die door een echte verzamelaar bijeengebracht is, was de bibliotheek van de onlangs overleden New Yorkse bankier Lucius Wilmerding. In de eerste dagen van Maart zullen deze boeken in de Parke-Bernet Galleries te New York geveild worden. Ter inleiding van deze veiling is, naar men zegt op grond van een testamentair voorschrift, een keur uit deze boekerij in Januari tentoongesteld bij Kündig te Genève, Berès te Parijs en Robinson te Londen. Zo hebben wij, verarmde Europeanen, althans een glimp kunnen opvangen van de kostelijke boekenschat van de Amerikaanse verzamelaar.

Wat te vermelden van deze keuze van 125 boeken, de bloem van een bibliotheek, die 5000 delen telt? Stuk voor stuk zijn het zeldzaamheden van de eerste rang en er waren kenners, die meenden, dat het bedrag van 390.000 dollar, waarvoor deze 125 boeken verzekerd waren, te laag was.

Laten we beginnen met de handschriften. Daar is een Johannesevangelie uit de 12e eeuw in zijn oorspronkelijke romaneske band; een Vlaams getijdenboek van omstreeks 1440, waarvan de kostelijke miniaturen met landschappen en figuren herinneren aan de school der van Eyck's; een Frans getijdenboek op perkament met 152 miniaturen, waarvan sommigen uit de school van Jean Bourdichon afkomstig zijn, terwijl uit anderen de snaakse geest van de Songes drolatiques de Pantagruel spreekt. Uit de bloeitijd van het humanisme stamt een statige codex uit de vermaarde bibliotheek van Alfonso V van Aragon, koning van Napels. Meesterwerken

[p. 47]

van gratie zijn een tweetal rijkversierde manuscripten van de 17eeeuwse calligraaf Nicolas Jarry.

Met veel smaak had Wilmerding een aantal incunabelen gekozen. Zo kon men bewonderen: de eerste druk van het Catholicon van Mainz van 1460, en het eerste deel, op perkament gedrukt, van de beroemde Latijnse Bijbel van Fust en Schoeffer (1462). Editiones principes zijn er van de Imitatio Christi (Augsburg vóór 1473), van Richard de Bury's Philobiblon (Keulen 1473), van Tacitus (Venetië 1473) en Aesopus (Milaan c. 1480). Verder: de eerste, Latijnse uitgave van Breydenbach's reis naar het Heilige Land, geillustreerd door de Utrechtse kunstenaar Erhard Rewich (Mainz 1486), de commentaar van Johannes Regiomontanus op Ptolemaeus, een der schoonste boeken van de 15e eeuw (Venetië 1496) en, natuurlijk, de Hypnerotomachia Poliphili, gedrukt door Aldus in 1499.

De talrijke zestiende-eeuwse boeken vallen allereerst op door hun somptueuze banden. Alle grote bibliophielen van de Renaissance zijn vertegenwoordigd: Grolier (met drie banden), Maioli (de Fransman Mahieu), ‘Canevari’ (Pierluigi Farnese), Filareto en de Brugse verzamelaar Marcus Lauryn, heer van Watervliet. Meesterwerken van Franse bindkunst blijken de banden vervaardigd voor de Augsburgse patriciër Marcus Fugger, die in 1546 in Frankrijk studeerde. Wilmerding bezat er vijf, de een al mooier dan de ander. Natuurlijk ontbreken de Franse koningen niet: Hendrik II en zijn opvolgers, en evenmin: Catharina de Medicis en Diane de Poitiers. Ook is er een band gemaakt voor Hendrik VIII van Engeland en een voor de ongelukkige koningin Maria Stuart. Het merkwaardigste boek, dat Wilmerding heeft kunnen bemachtigen, is een exemplaar van de Ephemeris historica van Michael Beuther (1551), een verzameling van historische feiten geordend volgens de datum, die door Montaigne gebruikt is om de belangrijke gebeurtenissen uit zijn leven op te tekenen. Verder zijn er vier boeken uit Montaigne's bibliotheek met zijn handtekening en eigenhandige aantekeningen.

Waartoe nog verdere, al te summiere aanduidingen? De rijkversierde banden uit de zeventiende eeuw, de meesterwerken van Clovis Eve, Le Gascon, Florimond Badier (een zelfs met zijn naamcijfer), de kostbare 18e-eeuwse banden met mozaiekwerk van Padeloup, het strenge bindwerk van Derome, de verzameling eerste drukken van de Franse klassieken, de boeken uit het bezit van Pascal en andere grote geesten - alles op deze tentoonstelling

[p. 48]

was even belangwekkend en boeiend. Verheugend was het te zien, hoeveel belangstelling deze keurcollectie trok, althans in Parijs, waar men eerbiedwaardige dames en heren voor de vitrines zag hurken en kruipen om toch alles maar goed te kunnen bezien!

Wat zal het lot zijn van Wilmerding's boeken? Zullen zij hun weg vinden naar de Amerikaanse bibliotheken of zal een deel ervan (zoals in 1949 met de bibliotheek van Courtland Field Bishop geschiedde) naar Europa terugkeren?

H.F.V.

Naschrift. - Deze regels hebben betrekking op de tweede van de drie Wilmerding-veilingen. De eerste heeft in November 1950 plaatsgevonden. Wij noemen enige der bereikte prijzen (approximatief): Bacon, Novum Organon, 1620. f 5000. - Boccaccio, Decamerone (Engels), 1620. f 6500. - Burton, The Anatomy of Melancholy, 1621. f 6750. - Defoe, Robinson Crusoe, 1719-20 (moderne band). Ruim f 3000. - Keats, Poems, 1817 (fraai en met opdracht). f 5500, evenveel als Newton, Philosophia naturalis principia mathematica, 1687. - Swift, Gulliver, 1726 (moderne band). f 6700.

And it can never be quite the same to read a great author in a library-book, as in one bought and paid for out of one's own pocket. Fiction, I think, is a little different in this respect. Most book-lovers, I fancy, wouldn't object to reading The Possessed, or Cousine Bette, or War and Peace, or Jude the Obscure in a library-edition; but to read Urn Burial, or Thus spake Zarathustra, or Leaves of Grass, or the Oxford Book of Ballads, or Rabelais himself, in a book with a public stamp on it, would give them the feeling that they were entertaining the Muse at a social tea, rather than laying the lovely immortal, as Burn would put it, between them ‘and the wa'.’

From: J.C. Powys. The pleasures of literature.