Folium Librorum Vitae Deditum. Jaargang 1

[p. 44]

Doktor Heije's medische tijdschriften met departementale recommandatie in 1841
Medegedeeld door A. Hallema

Dokter-dichter Jan Pieter Heije (1809-1876), volgens Van Vloten ‘de zangrijkste onzer Nederlandse dichters’, is dan ook als dichter, volkszanger en vriend van het ‘jonge Holland’ veel meer bekend gebleven dan als medicus. Dat blijkt niet alleen uit de over hem geschreven ‘Levensberichten’ en biografieën van bescheiden omvang (Levensberichten Maatschappij Nederlandsche Letterkunde, 1877; E. van Renesse in: Mannen van Beteekenis, 1876; J.E. van Renesse, Levensbericht van J.P. Heije, met bibliographie, 1909; R. Casimir, Karakteristiek van de dichter J.P. Heije, in: School en Leven, 1907, berdrukt in Casimir's Lessen in Letterkunde, 1909), doch ook uit de medisch-historische litteratuur, welke daarmee vergeleken arm is aan gegevens over de verdiensten van Heije als schrijver van medische werken.

Toch is hij ook als auteur van medische vervolgwerken voor de geschiedenis der medische tijdschriften in het Nederlands een figuur van betekenis, speciaal voor de eerste helft der vorige eeuw. In de tijd, dat hij als litterator aan de ‘Vriend des Vaderlands’, ‘De Muzen’ en ‘De Gids’ meewerkte (1832-1840), bereidde hij tevens de verschijning van een door hem te redigeren nieuw medisch tijdschrift voor, dat als ‘Wenken en meningen over geneeskundige staatsregeling’ van 1838-1840 verscheen en van 1840-1845 onder de titel ‘Archief voor Geneeskunde’. Na zijn promotie tot medicinae doctor te Leiden in 1832 heeft hij in zijn geboortestad Amsterdam precies een kwarteeuw de medische praktijk uitgeoefend, doch van 1857 af wijdde hij zich geheel aan de beoefening van de schone letteren, muziek en philanthropie.

Heye's medische tijdschriften zijn het, die wij hier in herinnering willen brengen. Van hen gewaagt het volgende ambtelijke stuk met het doel ze in wijder kring bekend te maken en beter ingang te doen vinden. Het was ook toen al voor de redacties der tijdschriften dikwijls even ontmoedigend als thans: met de grootste zorg en kosten samengesteld, werden de artikelen door te weinig belangstellenden gelezen, om van het debiet nog maar niet te spreken. Dr. Heije, die blijkbaar ook met dit euvel te kampen had en over invloedrijke relaties ten departemente beschikte, spande

[p. 45]

daarom sommige autoriteiten voor zijn karretje om recommandaties voor zijn medische periodieken te verkrijgen.

Dat hij daarin werkelijk slaagde, bewijst het volgende officiële stuk, dat, via het provinciaal bestuur en gericht aan de colleges van regenten der gevangenissen in elke provincie, door het departement van Binnenlandse Zaken werd rondgezonden. (Hierbij dient even te worden opgemerkt, dat het Gevangeniswezen gedurende de periode 1832-1842 niet ressorteerde onder het departement van Justitie doch onder dat van Binnenlandse Zaken. Heije had daardoor tevens de kans, dat de aandacht van zo goed als alle gestichtsbesturen en van de aan die gestichten verbonden geneesheren op zijn tijdschriften werd gevestigd).

Hieronder volgt nu de tekst van bedoeld rondschrijven.

's-Hertogenbosch, den 12 October 1841.

Afdeling
Policie

De Med. Doctor J.P. Heije te Amsterdam heeft zich eenigen tijd geleden bij het Departement van Binnenlandsche Zaken geadresseerd en eene beschermende aanbeveling verzocht voor het door hem uitgegeven wordend

Archief der Geneeskunde,

waarvan nu drie stukken het licht zien, en hetwelk vervangt de

Denkbeelden en wenken enz.,

later in het licht verschenen onder den titel van

Wenken en meeningen over geneeskundige staatsregeling,

waartoe betrekkelijk was onze circulaire van den 13 februarij 1838 Litt. C.
Bij de aan Z.E. den Minister van Binnenlandsche Zaken medegedeelde rapporten, dat ook dit werk zich van eene nuttige zijde kenmerkt, heeft Z.H.E.G. gemeend des adressants verzoek niet zonder gunstig gevolg te moeten laten, en het is naar aanleiding van het door Z.H.E.G. te kennen gegeven verlangen, dat wij de eer hebben UEG. bij deze uittenoodigen zich van een exemplaar van het bedoelde werk te voorzien en aan den adressant ter bevordering van zijne bedoelingen en arbeid die inlichtingen medetedeelen, welke hij zoude mogen verlangen en welke UEG. daartoe oorbaar zullen houden.

De Gedeputeerde Staten van Noord-Braband (w.g.) Baron van den Boogaard
Ter ordonnantie van dezelven (w.g.) Verheijen.

Aan
het Collegie van Regenten
van het Huis van Arrest te¹⁾

(alle besturen van de toen bestaande gevangenissen in deze provincie kwamen voor toezending van deze brief in aanmerking).

Wij hebben ondanks een ingesteld onderzoek helaas niet kunnen vaststellen of het succes van ruime verspreiding der medische vervolgwerken door deze hoge aanbeveling voor Dr. Heije verzekerd was.

1) Origineel in het archief der Strafgevangenis te Breda; Inv. V², Portef. Ingekomen Stukken, 1841-1857.