Folium Librorum Vitae Deditum. Jaargang 1

[p. 41]

Gedachten bij een feestbundel

De zestigste verjaardag van de Oberbibliothekar der Oeffentlichen Bibliothek der Universität Basel, Karl Schwarber, was voor zijn vrienden aanleiding tot het samenstellen van een feestbundel,¹⁾ die om meer dan één reden verdient, dat men er even bij stilstaat.

De welverzorgde uitgave van 312 bladzijden zou als uitgeversobject ten enenmale zakelijk onverantwoord geweest zijn. Op prettige wijze - zoals wij die hier te lande op kleinere schaal hebben zien toepassen bij de uitgave van het Huldeboek voor Pater Kruitwagen - werden deze moeilijkheden overwonnen door finantiële samenwerking van kapitaalkrachtige kringen: een voorbeeld van belangeloosheid en begrip voor zuiver ideële waarden.

Het verschijnen van deze en verschillende andere bundels (waarop wij nog zullen terugkomen) maakt weer eens met grote nadruk op een dringende bibliographische verplichting attent. Het is onbegrijpelijk, dat men er (afgezien van een onvoldoende poging in 1908) nog niet toe gekomen is een bibliographie der feestbundels, Mélanges, Festschriften, Recueils, etc. samen te stellen, en meer nog dat men niet reeds lang in elk land er toe overgegaan is, een repertorium op de inhoud al dezer verzamelgeschriften uit te geven.²⁾ Duizenden, gedeeltelijk hoogst belangrijke detail-studies liggen nagenoeg ontoegankelijk en onvindbaar begraven. Mejuffrouw Malclès moet in haar Sources du Travail Bibliographique met deze even korte als beschamende zin volstaan: ‘La bibliographie des Mélanges reste à faire’.

Tot deze gedachten geeft de Festschrift Schwarber slechts zijdelings aanleiding. Haar inhoud op zichzelf is van zeker evengroot belang. Van de 17 bijdragen - allen van de hand van Zwitserse bibliothecarissen - zijn er vijf aan het bibliotheekleven gewijd. Dr. H. Flury schrijft over Die rechtliche Natur des Bibliotheksbuches. De eerste zin geeft te denken. Flury zegt: ‘Bibliotheksstempel verunstalten zwar die Bücher, aber sie sind ein notwendiges Uebel’. Tot nu toe heeft men overal deze opvatting aan-

1) Festschrift Karl Schwarber. Beiträge zur schweizerischen Bibliotheks-, Buchund Gelehrtengeschichte. Basel, 1949. Gr-8. 318 Seiten ƒ 19.05.

2) Wij stellen ons voor in het volgend nummer van Folium op dit vraagstuk nader in te gaan met het doel tot een practisch resultaat te komen, tenminste voor Nederland. Wij zouden het bijzonder prettig vinden, indien wij intussen door de grote bibliotheken werden ingelicht over de door hun gevolgde methode van catalogiseren van deze verzamelgeschriften en over misschien reeds ondernomen stappen in de aangeduide richting.

[p. 42]

gehangen, en wel zeer tot het verdriet der boekenvrienden, die kostbare, onvervangbare manuscripten en drukken zagen mishandeld met rubberstempel en onverwijderbare inkt. Toevallig is juist nu van gezaghebbende zijde een meer bevredigende oplossing gepubliceerd. Lawrence Clark Powell, de bibliothecaris van de University of California te Los Angeles, gaf in Antiquarian Bookman, 1951, no. 1 zijn regels voor de behandeling van zeldzame boeken in het licht: ‘Books finally accepted as Rare will be so designated and given special handling (i.e. the legend will be pencilled lightly along the inner margin of the page following the title page; all ink stemping, perforating, etc., will be omitted; the call number, preceded by a triangle, will be pencilled inside the front cover and inked on a small label pasted to the lower right corner of the back cover; special care will be taken in plating, so that, for exemple, original bookplates are not removed or pasted over).’

Belangwekkend zijn ook Powell's criteria voor de opname van een boekwerk in de Rare Book collection: boeken gedrukt voor 1600; boeken die als unica of als onvervangbaar te beschouwen zijn; beperkte oplagen beneden 300 exemplaren; opdrachtexemplaren of exemplaren met inscripties van de schrijver; belangrijke oorspronkelijke uitgaven; boeken van aesthetisch belang door druk, illustratie of band; boeken van een waarde boven ƒ 200,-; stukken van documentaire waarde; erotica; boeken die deel uitmaken van een speciale verzameling.

Het ware te wensen, dat ook bij ons eindelijk de eerbied voor de waardigheid van een kostbaar en fraai boekwerk sterker is, dan de angst voor diefstal (die trouwens door stempels nauwelijks te voorkomen is).

De bijdrage van Ph. Schmidt Ueber die sachliche Katalogisierung umfassender Werke leidt ons weer terug tot het vraagstuk der toegankelijkmaking van verborgen detailstudies. Schmidt bepleit uit een goedbegrepen democratisch principe verregaande ‘Erschliessung’ van wetenschappelijke literatuur om haar op deze manier voor iedereen zoveel mogelijk bereikbaar te maken.

Naast de bibliotheekwetenschappelijke bijdragen staan andere van meer algemeen belang. Dr. Leo Altermatt geeft een voorbeeldige beschrijving van een 15e eeuws bijbelmanuscript; Dr. Ch. Vischer een uitvoerige catalogus van de Alba amicorum in het bezit der universiteitsbibliotheek Bazel. Op de Nederlandse inscripties in een dezer Stammbücher is reeds in de Navorscher

[p. 43]

1939, no. 1 attent gemaakt. Heinsius en Meursius b.v. zijn nog in enige anderen vertegenwoordigd, Grotius heeft in 1631 Christoph Faesch met zijn bijdrage vereerd en vijftig jaar later hebben verschillende Nederlanders in het album van de theoloog Samuel Wettstein hun namen vereeuwigd.

Afgezien van een bijdrage van Prof. Wirz over een hoofdstuk uit de medische geschiedenis van Zwitserland, interesseren ons vooral twee opstellen: de bibliographisch-literairhistorische beschrijving van de bibliotheek van Wilhelm Wackernagel en de studie van Dr. F. Husner over de editio princeps van het Corpus historiae Byzantinae. De bedoeling was, een voorstudie te geven tot een wetenschappelijke geschiedenis der Bazelse drukkunst. Wat in werkelijkheid bereikt is, is een gaaf stuk zestiende-eeuwse cultuurgeschiedenis en humanistengeschiedenis.

G.

What a history of human excesses a second-hand book-shop is! As you ‘browse’ there - personally I can't abide that word, for to my mind book-lovers are more like hawks and vultures than sheep, but of course if its use encourages poor devils to glance through books that they have no hope of buying, long may the word remain! - you seem to grow aware what a miracle it was when second-hand book-shops were first invented. Women prefer libraries, free or otherwise, but it too often happens that the books an ordinary man wants are on the ‘forbidden shelves.’ But there is no censorship in a second-hand bookshop. Every good bookseller is a multiple-personality, containing all the extremes of human feeling. He is an ascetic hermit, he is an erotic immoralist, he is a Papist, he is a Quaker, he is a communist, he is an anarchist, he is a savage iconoclast, he is passionate worshipper of idols.

From: J.C. Powys. The pleasures of literature.