Filter. Tijdschrift over Vertalen. Jaargang 21

[p. 25]

Henri Bloemen en Winibert Segers
Inleiding bij ‘Hervertaling als ruimte van de vertaling’

Antoine Bermans ‘La retraduction comme espace de la traduction’ werd in het vertaalwetenschappelijke tijdschrift Palimpsestes (1990: 1-7) gepubliceerd. Zijn tekst is kort, goed gestructureerd en bevat vele voorbeelden. De begrippen die Berman hanteert (‘ruimte’, ‘hervertaling’, ‘grote vertaling’, ‘vertaaldrift’...), legt hij duidelijk uit. Hij verwijst expliciet en impliciet naar andere teksten; onder andere naar Goethes West-östlicher Divan en naar Benjamins ‘Die Aufgabe des Übersetzers’. Zijn tekst is opgebouwd rond de spanning tussen tekortkoming (défaillance) en overvloed (abondance).

‘La retraduction comme espace de la traduction’ wordt vaak in verband gebracht met de hervertalingshypothese (‘De hervertaling is meer brontekstgericht dan de eerste vertaling; een eerste vertaling is een vrijere vertaling dan een hervertaling’) (Dastjerdi & Mohammadi 2013, Deane 2011, Desmidt 2009, Monti 2011, Paloposki & Koskinen 2004, Vuaille-Barcan 2013). Die verbinding is betwistbaar. Ze is een voorbeeld van wetenschappelijke manipulatie. Bermans tekst wordt ingepast in een traditionele wetenschappelijke procedure: hypothese - toetsing van de hypothese - conclusie. Maar wie de tekst met enige aandacht leest, zal merken dat hij in grote mate ontsnapt aan zo'n procedure. Berman gebruikt de term ‘hypothèse de la retraduction’ niet. Zijn tekst kan niet worden gereduceerd tot die ene hypothese. Berman behandelt hervertaling op een genuanceerde en diepgaande manier.

Bermans tekst is een tekst over vertalen, hervertalen en een tekst waarin de auteur ook zelf vertaalt. Het Griekse woord kairos, bijvoorbeeld, vertaalt hij in het Frans met moment favorable, het Latijnse woord copia vertaalt hij met abondance. De inhoud van Bermans tekst en het vertalende omgaan met die inhoud heeft een spiegelend effect. De vertaler van zijn tekst ziet zichzelf voortdurend in de spiegel en kan niet anders dan vragen stellen bij wat hij aan het doen is. Bermans tekst zet aan tot voorzichtigheid en terughoudendheid.

Bibliografie

Chesterman, Andrew. 2000. ‘A Causal Model for Translation Studies’, in: Maeve Olohan (ed.), Intercultural Faultlines. Research Models in Translation Studies I. Textual and Cognitive Aspects. Manchester: St. Jerome Publishing, p. 15-27.

Dastjerdi, Hossein V. & A. Mohammadi. 2013. ‘Revisiting “Retranslation Hypothesis”: A Comparative Analysis of Stylistic Features in the Persian Retranslations of Pride and Prejudice’, Open Journal of Modern Linguistics, 3: 3, p. 174-181.

Deane, Sharon L. 2011. Confronting the Retranslation Hypothesis: Flaubert and Sand in the British literary system. PhD. University of Edinburgh.

Desmidt, Isabelle. 2009. ‘(Re)translation Revisited’, Meta: journal des traducteurs / Meta: Translators' Journal, 54: 4, p. 669-683.

Gambier, Yves. 1994. ‘La retraduction, retour et détour’, Meta: journal des traducteurs / Meta: Translators' Journal, 39: 3, p. 413-417.

Monti, Enrico. 2011. ‘Introduction. La retraduction, un état des lieux’, in: Enrico Monti & Peter Schnyder (eds.), Autour de la retraduction. Perspectives littéraires européennes. Paris: Orizons, p. 9-25.

Paloposki, Outi & Kaisa Koskinen. 2004. ‘A thousand and one translations. Revisiting retranslation’, in: Gyde Hansen, Kirsten Malmkjaer & Daniel Gile (eds.), Claims, Changes and Challenges in Translation Studies. Selected contributions from the EST Congress, Copenhagen 2001. Amsterdam/ Philadelphia: John Benjamins, p. 27-38.

Vuaille-Barcan, Marie-Laure. 2013. ‘De Cul-de-sac à Piège nuptial: Enjeux de la traduction et de la retraduction d'un polar de Douglas Kennedy’, Australian Journal of French Studies, 50: 2, p. 221-231.