Excelsior. Jaargang 1

[p. 17]

Sociale actie.
Vrouwenbeweging.

Een duitsche geleerde heeft gezegd dat al de vooruitgang in ons modern leven mannenwerk is. En wij vrouwen, antwoordt Alice Salomon, wanneer wij in de straat komen, de fabriekpoorten zien opendraaien en scharen van arbeiders voor-bijstroomen, dan gaan wij denken: ‘Dit allen zijn onze zonen met pijnen en zorgen grootgekweekt! Heeft de vrouw dan waarlijk geen plaats en beteekenis in het modern sociale leven?’

In die beide uitspraken ligt de gansene strijd van het vrouwenvraagstuk. Wij leven in een tijd van schitterende stoffelijke ontwikkeling, van wonderbaren werktuigkundigen vooruitgang; in een tijd van verbazende scheppingskracht, van rijkdom en materieele volmaaktheid. Het innerlijk menschenleven, het zielsleven komt aldus jammerlijk te weinig op het voorplan, zoodat er benevens sociale mistoestanden, misschien nog wel een grootere geestelijke en zedelijke armoede, voorhanden is. Met het verdwijnen der middeleeuwsche gilden die te Gent zoo bloeiend waren, door het invoeren der moderne techniek worden vrouw en kind gedwongen in de fabriek te gaan. Het familieleven wordt gebroken. Jongelingen en jonge dochters worden in de werkarsenalen geschaard, dag uit dag in, bij het knarsen der raderen en snorrende wielen, zoodat het schril lawaai der stoomfluiten het vredig klokgelui der kerktorens verdooft. Het geestelijk en zedelijk leven wordt in groot gevaar gebracht. Niet dat het invoeren der moderne techniek daaraan zelf schuld heeft, maar wel de onvolledige aanpassing van geheel den mensch aan den nieuwen voortbrengsvorm is oorzaak zoowel van zedelijke als van economische mistoestanden in familie- en maatschappelijk leven.

Met één woord, de zoo rustigkloppende levensader onzer vlaamsche streken is door de grootere industrie tot berstens toe gezwollen, tot nadeel geheel dikwijls

[p. 18]

van zedelijk en stoffelijk welzijn. Wanneer men de annalen van het nieuw economisch leven doorbladert, dan ziet men dat de triomf van het kapitalismus het modern samenleven verbitterd heeft. Ontoereikende loonen, te lange arbeidsduur, aanspannen van kinders en zwakke vrouwen aan fabriekarbeid, woningsnood, slechte kinderverzorging, beroepsziekten, enz.: ziedaar zooveel wantoestanden die alhoewel door behulp der openbare machten tegengewerkt, toch nog talrijk genoeg zijn om ons medelijden op te wekken en ons tot socialen arbeid te dwingen. Met waarheid kan men dikwerf het woord van Alice Salomon toepassen: de doode machien wordt met meer zorg behandeld dan het leven van het werkende volk.

In Duitschland, worden alle jaren 300.000 kinders geboren om in hun eerste levensjaar veelal door gebrek aan verzorging in den schoot der aarde terug te keeren. Daar zijn honderden van jonge meisjes waarvan Rosa Kempf ons een treurig beeld geeft, die hun recht op moederschap moeten laten varen, omdat zij te lang arbeiden moeten, of zonder bescherming, te vroeg aan hun eigen overgelaten, in gevaarlijke verlatenheid hun brood moeten verdienen. Zooveel levens die door stoffelijke en zedelijke ellende ten gronde gaan! Verders zien wij honderden arbeidsloozen, nooddruftigen die om hulp schreien, en toch dit allen zijn menschen gelijk wij, die naar geluk en welstand snakken. Overal waarheen wij ook onze oogen wenden, zien wij nog te veel gebrek aan voorzorgen, aan opvoeding, aan beschermingsmaatregelen. Niettegenstaande de reeds volbrachte sociale arbeid, wie zou durven beweren dat de vrouwen hier niet kunnen ingrijpen tot welzijn hunner arbeidende gezellinnen.

In het buitenland, en zelf hier in Belgie zien wij reeds scharen van vrouwen opstaan, die met moed en overtuiging, het lot hunner medezusters willen verbeteren. Dit moet onze vrouwen tot medearbeid en zelfopoffering aansporen. De rechten der vrouw, hare gaven om het algemeen welzijn te bevorderen, berusten op hare rechten als mensch en op de waarheid dat in het maatschappelijk leven eene gansche menigte van vraagstukken niet beter kunnen opgelost worden dan door de vrouw zelf.

En evenals de bestemming der vrouw is, jong leven te scheppen en te verzorgen, zoo is het haar ook een recht en plicht het leven te verbeteren van dezen die op beter leven recht hebben, dezen bij te staan die haar om hulp vragen. Wanneer wij in het sociaal leven de vrouwenbeweging nader bepalen en uitdrukken willen, dan kunnen wij verklaren dat deze eene toenadering scheppen moet tusschen het leven der vrouw die nieuwen en dieperen levensinhoud verlangt, en deze die door nood uit het familieleven verdrongen wordt. Doch om de menigvuldige wantoestanden op het gebied van vrouwenarbeid te keer te gaan, om aan zooveel behoeften hunner levensgezellinnen te verhelpen, moeten de vrouwen die best op dit werk toegewezen zijn, een grondiger onderwijs genieten, eene zedelijke kracht en bijzonder eene sociale opleiding bezitten om te kunnen ijveren op het terrein van het vereenigingsleven, werkdadig te zijn in huishoudscholen, in krankenkassen, in het armwezen enz. en zich aldus nuttig te kunnen bewegen op het sociaal arbeidsveld in het algemeen.

_**_*

Het is eene uitzinnige overdrijving de vrouwen te aanzien als minder geschikt

[p. 19]

tot onderwijs en wetenschap. Het zij genoeg hier te herinneren aan de schaar van vrouwen die werkzaam en strijdend zijn geweest voor kunst, wetenschap en hoogere ontwikkeling. Nu, alle hooger streven in het vrouwenleven draagt een sociaal karakter. Theoretisch wil ik hier niet bewijzen hoe noodzakelijk het is diep onderwezen vrouwen te hebben met het oog op socialen arbeid, doch werkelijk begeer ik aan te toonen hoe wijd het veld zich uitstrekt waarop de vrouwen arbeiden kunnen en het mannen-beroep volmaken, want ook onder dezen zijn de grootverstanden dun gezaaid.

In België zijn wij voor wat de vrouwenstudieën aangaat, niet de best bedeelden. In Leuven wordt eerst nu de vraag gesteld of juffrouwen tot de leergangen toegelaten zijn. In Duitschland telde men aan de Universiteit in het winterhalfjaar 1909, 1432 Studentinnen; in 't zomerhalfjaar 1910 waren er 2170 ingeschreven. Van dit getal studeerden er 1217 philologie, 512 de medicijnen, 312 natuurwetenschappen, 55 staathuishoudkunde, 26 de rechten en 4 theologie. In Oostenrijk telt men aan de Universiteit 4573 Studentinnen waarvan er 221 de medicijnen studeeren.

Dat de vrouw op wetenschappelijk, en daardoor ook op sociaal gebied eene taak te vervullen heeft, vloeit voort uit de natuur der vrouw zelf, omdat haar zielkundig leven anders gebouwd is, en zij aldus in sommige zaken klaarder ziet en fijner voelt dan den man.

Doch niet zoo zeer uit natuurlijk en wetenschappelijk oogpunt, als wel in sociaal en zedelijk opzicht, wil ik bewijzen hoe goed het standpunt der vrouwenbeweging op dit gebied te verdedigen is.

De H. Paulus zelf zegde reeds dat de vrouwen goede onderwijzeressen zijn, en de moderne wetenschap bevestigt in hare princiepen over opvoedkunde dat de vrouw door vrouwen moet opgeleid worden.

Evenals het de moeder is die het kind zijne eerste opvoeding geeft, zoo zijn ook sociaal-gevormde vrouwen de beste leermeesteressen en geleidsters hunner arbeidende gezellinnen. Daar kunnen zij het zedelijk en sociaal moederschap vervullen.

Te vele vrouwen jammerlijk, schrikken nog af in beroering te komen met de vraagstukken van onzen tijd, en gelijk prins Mausbach het zegt, zij schudden het hoofd over de toekomende jeugd die zich ontwikkelen wil, en verlangen aan de geleerde mannen over te laten al het edele en het goede dat nog een uit die gistende kracht worden zal.

Niet alleen het geestelijk maar ook het lichamelijk leven kan in vele gevallen, niet beter dan door vrouwenhanden verzorgd worden. Hier ook, zooals hooger gezegd, heeft alle vrouwelijke studie en zelfopoffering eene sociale en zedelijke beteekenis. Wat al kwalen naar lijf en ziel konden er niet gespaard, indien er meer vrouwen in staat waren niet alleen zedelijke doch ook lichamelijke krankheden te heelen. Wat al verdiensten zouden zij laten ten goede komen b.v. om den gezondheidsdienst in huiselijk- en fabrieksleven te bevorderen, zoo er meer vrouwen ten nutte gemaakt werden in gezondheids- en opzichtsdiensten. Vele zaken immers blijven voor het oog van den man verborgen omdat hij dikwerf den natuurlijken takt mist, de vrouw ingeboren.

In het buitenland is men op dit gebied ons weer voor. Zoo zien wij in Duitschland eene gansche menigte van werkende krachten waarop de vrouw mag fier gaan,

[p. 20]

in post- en telegraafbestuur, in hooger onderwijs, in de inspectie van het fabriek-wezen, enz. In Bonnen o.a. is Mevrouw de gravin van Linden assistente aan de faculteit der medecijnen, terwijl in Berlijn de rechtsgeleerde Marie Raschke als beschermster van het vrouwenrecht optreedt. Als wij zien dat de helft van den industrie-arbeid door vrouwen verricht wordt, wie zou dan de vrouw het recht durven ontzeggen hare werkgezellinnen te verdedigen en sociaal te verzorgen? Wie zou durven ontkennen dat de werksters zelf het recht hebben tot eigen verdediging als zij daartoe in staat zijn?

De invloed ten andere, welke de vrouw in eene zedelijke arbeidsfeer van haar kan doen uitgaan, valt niet te loochenen.

('t Vervolgt).

D^r Berthold Missiaen, O. Cap.