Dat dyalogus of twisprake tusschen den wisen coninck Salomon ende Marcolphus

(1941)–Anoniem Dyalogus tusschen Salomon ende Marcolphus– rechtenstatus

Bijlagen

I. Bibliographie

¶ Dat dialogus of twisprake tusschen den wisen || coninck Salomon / ende Marcolphus. [Houtsnede: Marcolphus en sijn wijf voor Salomon].

In 4^o, 18 bladen, ongenummerd; Gothische letter; 29 regels op een volle bladzijde, met uitzondering van bl. 5b, 13b, 14a, 15a en b, 16a en b, 17a, die 30 regels hebben; sign. aij - ciij; zonder custoden.

Bl. 1a: titelblad; bl. 1b: dezelfde houtsnede als op 1a; bl. 2a: ¶ Hier begint dat dialogus dat is die twisprake tus || schen Salomon den coninck van iherusalem ende marcol || phus die welcke seere rude ende grof van lichaem was || maer seer suptijl ende wijs van sinne ende vol van ver- || stande alsomen int veruolch van desen horen sal. Bl. 15b: ¶ Gheprent tantwerrepe. Binnen die camer poorte. || ¶nt huys van dels. By mi Henrick eckert van hom || berch. Int iaer ons heren. M.CCCC.I. Bl. 16a blank; bl. 16b: drukkersmerk van Hendrik Eckert (zie Bibliotheca Belgica, Marques typographiques, n^o. 1).

De houtsnede op de beide zijden van bl. 1 is een verkleinde en eenigszins gewijzigde kopijGa naar voetnoot1) van die in het Engelsche volksboek: This is the dyalogus or communyng betw[y]xt the wyse king Salomon and Marcolphus, door Geraard Leeu in 1492-1493 te Antwerpen uitgegeven (zie b.v. de facsimile-uitgave van E. Gordon Duff, Londen, Lawrence & Bullen, 1892).

Slechts twee exemplaren zijn van dit volksboek bekend: het eene behoort toe aan Z.D.H. den Hertog van Arenberg te Brussel, het andere bevindt zich in de nalatenschap van Dr de Vreese.

Het eerste dezer exemplaren is, afgezien van enkele wormsteken, in voortreffelijken staat; het is geheel en zorgvuldig gerubriceerd: de opschriften op bl. 1a en 2a zijn rood onderstreept; evenzoo de signaturen op een paar na, en haast altijd de namen Salomon en Marcolf; het colophon is zwart onderstreept; alle hoofdletters zijn rood doorstreept, en aan 't begin van den tekst is de groote hoofdletter É, waarvoor de ruimte opengelaten was, zorgvuldig ingevuld.

Op de lotgevallen van het boekje werpt de volgende aanteekening, die op bl. 18a te lezen staat, een eigenaardig licht: Dis buch hab Ich Erasmus Christian Cuschler Schauwenburgischen Pfendlins Leutenant In ein Geussen Leger vor Bommel gefunden unnd die weil Ich geschen. das solches In ein Closter zu Kuremonde gehorig. hab Ichs wol widerumb wollen zu Kuremonde schick In handen der Ehrwurdigen vnd Edlcn Frauwen Elizabet von Flodrop Abtissin des Gotshauss zu vnser lieben Frauwen Munster Binnent Kuremonde. Mit erbietung meines gantzwilligen diensts Daz Im Deltleger vor Bommel den zwolfsten tags Augustj 1.5.7.4.

Erasmus Christian Cuschler

Het boekje werd in 1865 door den toenmaligen Hertog van Arenberg gekocht van C.P. Serrure; het is gebonden, in half Marokko, door den bekenden Gentschen binder Duquesne.

Het tweede exemplaar is minder goed bewaard: het heeft vrijwat geleden van de vocht; de rechter bovenhoek van bl. 1 tot en met 6 is afgevreten, die van bl. 1 zelfs zoover dat van het woord wisen in den titel de n haast heelemaal mede verdwenen is. Het is niet gerubriceerd; alleen op blz. 15b zijn de hoofdletters rood doorstreept en is voor elke letter van het woord Amen een rood rubriceeringsteeken geplaatst. De houtsnede op bl. 1a en het drukkersmerk op bl. 16b zijn met robrik gekleurd. Boven het drukkersmerk is van bl. 16 een strook weggesneden.

Het boekje, dat voorzien is van een eenvoudigen bordpapieren band, heeft voorheen toebehoord aan den welbekenden Gentschen

boekenliefhebber Fr. Vergauwen: het werd op diens veiling door Dr de Vreese gekocht voor 10fr. (zie Catalogue de la Bibliothèque de feu M. Fr. Vergauwen, Bruxelles, Fr. J. Olivier, 1884, 1, n^o. 1108).

Naar dit laatste exemplaar werd in 1861 de volgende herdruk uitgegeven in 38 exemplaren:

Maetschappy der Vlaemsche Bibliophilen.

3^e Serie. Werken voor de Leden alleen bestemd.

N^r. IX.

Dat dyalogus of twisprake tusschen den wisen coninck SALOMON ende MARCOLPHUS. [Vignet der Vlaamsche Bibliophilen] Gent, Drukkerij van C. Annoot-Braeckman. 1861. XI (XII) + 58 (60) blzz. 4^o, Hollandsch papier.

Deze herdruk is een uitgave, zooals men dat van de toenmalige Zuidnederlandsche Dilettant-philologen kan verwachten: de tekst heeft een aantal stilzwijgende veranderingen ondergaan. Niet alleen zijn de meeste drukfouten van 't origineel verbeterd; ook andere veranderingen zijn aangebracht.

Zoo is blz. 12 die scorfte in de plaats gekomen van een scorfden aers.

Weggelaten is:

Blz. 29 onderspel dat si doen hantteerde van cusschen tasten

Blz. 38 Ghi vuyle stinckende hoere

Blz. 52 aersgat scamelicheit

ibid. midden van minen aersgate.

De verandering en de uitlatingen zijn met opzet geschied, blijkbaar uit kwalijk begrepen preutschheid. De kopij voor dezen herdruk, met de drukproef, is nl. bewaard gebleven als hs. 919 der Universiteitsbibliotheek te Gent; en daarin zijn de opgegeven woorden doorgehaald en een scorfden aers vervangen door die scorfte. Zelfs ende hadde syn broeck of ghestreken is doorgehaald; maar op de proef is dat zinnetje weer ingevoegd.

voetnoot1): [Opgemerkt dient echter te worden, dat gelijksoortige afbeeldingen zich reeds bevinden in handschriften van den Latijnschen en den Duitschen tekst, zoodat de drukker Van Homberch niet de houtsnede van Leeu's uitgave behoeft te hebben gecopieerd. d.V.]

Vorige Volgende