De digitale achttiende eeuw
Duitse tijdschriften, biografieën en woordenboeken
Voor onderzoekers naar de Nederlandse achttiende eeuw kan het zeer de moeite lonen eens rond te surfen op de Duitse internetpagina's. Zo biedt http://mdz.bib-bvb.de/digbib/lexika/ drie doorzoekbare fulltextlexica: Adelungs woordenboek uit 1811, de Allgemeine Deutsche Biographie (ADB, 1875-1912) en het Universal-Lexikon van Zedler (1732-1750): de belangrijkste Duitstalige encyclopedie van de achttiende eeuw. De originele uitgaven zijn via scans raadpleegbaar en ontsloten via indices of zoekmachines. De kwaliteit van de scans is echter niet altijd even hoog en gecombineerd met het Gotische lettertype uit de achttiende eeuw levert dat soms wat lastiger leesbaar materiaal op. Maar laat dat u niet ontmoedigen: de Zedler bijvoorbeeld staat vol interessante lemmata, ook over Nederlandse personen (Simon de Vries, Lodewijk Meyer, Spinoza, Balthasar Bekker, Cornelis Bontekoe, om er maar eens een paar te noemen). Ook zijn artikelen over de Zedler en informatie over de medewerkers opgenomen. De Hertog Augustbibliotheek in Wolffenbüttel is met een project bezig om de Zedler nog verder te ontsluiten. Zoals in zo vele achttiende-eeuwse naslagwerken is de meeste informatie namelijk ook in dit werk niet te vinden via de betreffende lemma's en in Wolffenbüttel werken ze aan een volledige index op alle duizenden persoonsnamen die in de Zedler voorkomen. De ADB kan eigenlijk beter doorzocht worden via http://mdz2.bib-bvb.de/'en'ndb/ndbmaske.html, aangezien men daar op naam kan zoeken, met toevoeging van allerlei extra aanwijzingen zoals confessie, beroep, eeuw, enzovoorts. Niet alleen is het mogelijk om de originele pagina's van de ADB te lezen, ook worden er verwijzingen gegeven naar de Neue Deutsche Biographie (NDB, gestart in 1953).
Ook prachtig is http://www.ub.uni-bielefeld. de/diglib/aufklaerung/ waar bijna 50 tijdschriften uit de negentiende en achttiende eeuw zijn opgenomen. Tijdschriften zoals het Deutsches Museum, Deutsche Monatsschrift, Göttingisches Magazin der Wissenschaften und Litteratur, Journal zur Kunstgeschichte und zur allgemeinen Litteratur of Berlinische Monatsschrift kunnen hier pagina voor pagina doorlopen worden. Ook kun je alle tijdschriften tegelijkertijd doorzoeken op trefwoorden. Zo levert het trefwoord ‘Niederlande’ 278 treffers. Veel tijdschriften blijken de politieke ontwikkelingen in de Nederlanden (zowel Noordelijke als Zuidelijke) op de voet te volgen, geven reisverslagen over en brieven uit de Nederlanden en bespreken de huidige staat van de Nederlandse wetenschappen en literatuur. Zo schrijft de anonieme auteur van het artikel ‘Neueste Batavische Literatur’ in Der neue Teutsche Merkur (1800) over de Nederlandse receptie van het woordenboek van Scheller: ‘Es wird mit grosser Begierde gekauft und sehr geschaetst’. Met Kant daarentegen gaat het stukken minder: Professor Cras heeft weliswaar een lezing over de Logica volgens Kant gegeven, ‘findet aber noch keinen allgemeinen Beifall. Mann weiss, dass er selbst erst vor 6 Monaten angefangen hat, sich zur Fahne des Koeningsberger Filosofen zu bekennen und traut ihm nun noch nicht Gruendlichkeit genug in einer so schwer zu ergruendenden Materie zu’.
Met name omdat maar weinig Nederlandse bibliotheken een aardig aanbod aan Duitstalige achttiende-eeuwse tijdschriften hebben en ook de microfiche-uitgaven van deze tijdschriften alleen door enkele bibliotheken werd aangeschaft, is deze site een mooie aanvulling voor onderzoekers die niet de mogelijkheid hebben om steeds reisjes over de grens te maken.
En voor als u nog eens ideeën wilt opdoen voor een nieuwe hoepelrok, een strak korset, of een kanten kraag, of meer wilt weten over achttiende-eeuwse kleding: http://www.sallyqueenassociates.com/
I.L.
Auteursrechtelijk beschermd