Dits die Excellente Chronijcke van Vlaenderen

Beghinnende van Liederick Buck den eersten forestier tot den laetsten, die door haar Vrome feyten, namaels Grauen van Vlaenderen gemaect Worden [...]

Hoe de alder machtichste ghecoren Keyser Kaerle, Coninck van Lombaerdyen ghecroont was.

[fol. xlix.r]

INt iaer ons heeren Ihesu christi duysent vijfhondert ende dertich, den.xxij.sten dach van Februarius, onsen alder helichsten vaderden paeus Clemens, den.vij.sten van dier namen, vpperste Prelaet vander kerstelijcker religie. Ende die alder machtichste ghecoren keyser Kaerle, den vijfsten van dier namen, eerst coninc vanden Romeynen, coninc van beyde den Germanien, van Spaengien metten welcken, ende ooc om hem te eerene, daer ghecommen waren vele princhen ende ambassaduers, ende ander grote meesters van diueersche nacien, met oock alle die edelheyt van Italien, in groote ende seer excellente gheselschape van volcke. Dese aldus tsamen vergadert ende ghecommen sijnde in die seer edele stadt van Bouloingien la grasse, die crooninghe vanden coninc van Lombaerdyen wart beghonnen in seer grooter excellenter ghenoechte, van hem allen. Ende dese dach vander crooninghe was ouer al gheuiert, ende ghesolemnizeert. Alle die stadt met alle die inwoonders van diere, was gheneghen om der keyserlicker maiesteyt eere aen te doene ende te bewijsene. Dye gheuanghenen waren verlost, alle processen, dinghinghen ware vp ghehouden, alle die winckels waren ghesloten, die straten waren alle schone ghemaect, ende met groene bestroyt, alle dye wanden vanden huysen waren behanghen met tapijtserye, die clocken die beyaerden ende luyden seer schone, die tamboeren waren daer gheslegen met groten hoopen, die trompetten gheblasen, alomme so warender ghehoort voysen ende resonnancien der ghenoechten, ende in alle hoecken vander stad bedreefmen groote melodye. Ende als den tijt ghenaecte, ende dat alle dinghen, die welcke behoorden tot deser hooger ende excellenter crooninghe ghedisposeert waren, met seer rijcker verchiertheyt, twee Cardinalen in hueren abijte van schaerlaken waren ghesonden vanden helegen vaderden paeus int pallaeys daer die onuerwinlijcste ende alder machtichste keyser Karolus was ghecleet met eenen langhen tabbaert hanghende tot vp die hielen, die welcke was van vyoletten fluweele, ghefigureert, verchiert met diueersche werckinghe van silueren bloemen, verselschapt van sommeghe princhen, ende ontallijcke edelen, wt Italien, Spaengien, Bourgoengien, duytsche landen, van beyde den Germanien, ende met noch veel andere natien. die welcke van desen twee voorseyde cardinalen nae datsi die keyserlijcke maiesteyt seere eerweerdighe ende ootmoedighe salutacie ghedaen hadden, ghelijc als dat behoorde, was gheleyt met groter solempniteyt, ende ghenoechte totter missen ende heleghen dienst der coronatie van Lombaerdien, het welcke was gheordonneert ende toegemaect in die capelle vanden seluen pallayse, ende was gheleyt in deser manieren alsoo hier naer volcht.

¶ Eerst so ghinghender in seer schoonder ordonnancie veel frissche ende edele mannen in gulden lakene ende sijden lakene ghecleet, seer schoon om sien, nae den welcken volchden seer vele baroenen, grauen, Marcgrauen, ende princhen ende ander Hertoghen ende edelen. Onder den welcken alder naest der keyserlijcker maiesteyt ghinc die seer hooghe hertoghe van Ascalonie ende Marcgraue van Moia, draghende het conincklijcke sweert in die scheyde. Daer naer so quam dye seer edele Marcgraue van Astorque, draghende den coninclijcken sceptre, ende hem volchde die seer hooge gheboren Alexander de medicis, neue vanden heleghen vader den Paeus, ende hertoghe van Penne, houdende in sijn handen den gouden appele, in figure ende beteykenisse der weerelt. Ende ten laetsten so volchde die doorluchtighe Prinche ende Vicaris vanden heleghen Roomschen rijcke Bonifacius Paleologus, Marcgraue van Montferrat, dye welcke droech in sijne handen die Coninclijcke croone. Ende terstont hier naer volchde die Keyserlijcke maiesteyt, inden middele van twee eerweerdighe Cardinalen. Ende alder naest der keyserlijcker maiesteyt volchde die seer edele ende doorluchtighe prinche Heyndrick, Graue van Assauwe, Marcgraue van Senette, Ruddere vander oordene vanden gulden Vliese, ende vpperste Camerlinck der Keyserlijcker maiesteyt. Hier naer soe volchden in schoonder ordonnancien ende met seer grote verchiertheyt die Oratuers ende Ambassaduers van diueerschen Coninghen

[fol. xlix.v]

ende princhen, met noch veel edele nacien van volcke, in gulden abijten, seer rijckelijcken verchiert, ende hem so volchden die Senatuers seer costelicken gecleet ,ende die Secretarissen Financiers, Tresoriers, Raetsluyden ende andere officiers, ende luyden van des keysers huysgesin, in schoonder ordonnancie elc na sijn qualiteyt ende edelheit, ende hoocheit sijnder officie. Ende in deser schoonder ordonnancie ende pompuesheyt, qaumen sy totter voorseyde capellen, in die welcke capelle ,die seer eerweerdighe vader in gode mijn here den Cardinael van Ortose verbeydende was die keyserlijcke maiesteyt, die welcke Cardinael, ghecleet was metten seer edelen Pontificaelschen abijten, ende sadt voor den outaer in den stoel pontificael, ende bi hem saten een groot deel bisschoppen ende andere Prelaten van der helegher kercken, den welcken Cardinael die Keyserlijcke maiesteyt behoorlijcke reuerencie doende, was van hem ontfanghen met sulcker officien ende eeren als dat betamelijc was. Daer nae so keerde hem die keyserlicke maiesteyt nae den outaer, daer doende vp sijne knyen sijn ghebet, ende sijn ghebet ghedaen hebbende, wart vanden voorseyde twee cardinalen vp gheheuen, ende deden hem sitten inden middel van hem beyden. Ende die princhen die die teykenen ende preparementen ghebrocht hadden saten elck in huer stede, voor huer gheprepareert elc naer sijnen staet ende officie. Daer naer dye Cardinael ghecleet metten pontificaelschen abijte, gheuende die benedictie met sommeghe oracien ende suffragien daer toe dienende, begonste het officie vander helegher crooninghe. Ende die Keyserlijcke maiesteyt was gheleyt tot voor den outaer, voor den welcken hi neder knielde vp een sitten daer toe verchiert ende gheordonneert. Ende die keyserlicke maiesteyt aldus vp beyde sijne knyen voor den outaer sijnde, so worden daer seer solempnelic ghesonghen die Letanien. Ende die ghesonghen sijnde, doen so quamen totter keyserlijcker maiesteyt, die doorluchtige graue van Assauwe vpper Camerlinck, ende die seer edele here van Noicarmes, dye welcke die keyserlicke maiesteyt vp hieuen, hem doende sijnen tabbaert wte, ende sijnen rock, ende deden sijn wambeys voren open ende het hemde ende maecten bloot sijne schouderen metten gheheelen rechteren aerme. Dit ghedaen sijnde die cardinael van Ortose gheordonneert om die helege misterien te doene, met schoone oracien ende ceremonien salfde die keyserlijcke maiesteyt, metter heleger gheconsacreerder olye, tusschen die schouderen, ende den rechteren aerme. Ende die eerweerdighe vader in gode Willem Vandanesse bisschop van Caurie, aelmoessenier der keyserlijcker maiesteyt, houdende ende draghende het cottoen in sijn hant, droochde ende vaechde dye plaetsen die ghesalft waren. Ende als dit mysterie voldaen was, ende dat die keyserlicke maiesteyt wederom ghecleet was, met sijne cleederen, so was hy gheleyt in die sacristie, ende wart daer ghecleet metter conincklicker Albe, te wetene met eenen langen tabbaert van silueren lakene, ende daer bouen ghegort, ende daer bouen so dedemen hem aen den coninclicken mantel van Cramosijnen fluweele, ghefriseert van goude, gheuoedert met seer witter schoonder ermijnen, die welcke hadde eenen ronden ommeslach, hangende tot vp die schouderen, ende hadde vp sijn hooft sijne ghewoonlike bonette, ende in deser manieren so quam hi wte tusschen beyde die voorseyde Cardinalen, ende metten Princhen die de teykenen ende preparementen droughen. Ende die seer edele here, heer Adriaen van Croy, here van reulx vpper Hofmeester der keyserlijcker maiesteyt, met sijnen stocke in sijn hant, ging voor die keyserlicke maiesteyt. En die doorluchtighe graue van Assauwe quam achter houdende den steert vander langer Albe ende mantele. Ende die.Ke.M.wart gheleyt in eenen Conincklijcken stoel, die verchiert was voor hem, byden stoel vanden paeus. Ende bi hem lieden so saten alle die ander Princhen, ende rontomme so stonden alle die ander grote meesters ende officiers. Dit ghedaen sijnde, terstont soe quam onse heleghe vader die paeus, met sijne Cardinalen, ende met seer veel bisscoppen ende ander Prelaten vander capellen ghenaeckte, die keyserlicke maiesteyt stont vp van sijnen stoele, ende quam hem teghen, ende ontfinck hem met also groter eeren, reuerencien, ende met also grooter weerdicheit, als mogelic was om doene,

[fol. l.r]

vanden welcken die keyserlicke maiesteyt weder omme seer goedertierlic ende gracelick ghegroet was, ende ghinghen tsamen tot by den outaer, daer, voor elck van hem lieden toe ghemaeckt ende verchiert was een seer rijckelijc sitten, verdect van gulden laken ende cussens vanden seluen. Ende als die keyserlike maiesteyt gheknielt was voor sijnen stoel onsen heleghen vader die Paeus begonste het officie vander missen, ende nae dat hi het Confiteor voleynt hadde ende ghegeuen hadde die absolucie, so sadt die paeus neder in sijnen stoel, ende vander ghelijcke so dede ooc die keyserlicke maiesteyt, ende alle die ander Cardinalen ende grote heeren ende meesters, elc in sijn stede, ende die teykenen ende preparamenten der crooninghe waren vp den outaer gheleyt. Ende binnen desen tijt procedeerde die eerweerdighe Cardinael van Oortose met groter solempniteyt ende ceremonien in die messe. Ende alsmen ghecommen was, totten Gradale, om dat dat ghesonghen wort byden trappen vanden pulpijte, die keyserlijcke maiesteyt wart gheleyt byden twee Cardinalen die hem assisteerden, tot voor den paeus, voor den welcken hi knielde blootshoofts, ende wart daer vanden helegen vader den Paeus ghebenedijt, met schoone ghebeden ende ceremonien. Ende die heleghe vader die Paeus stack aen den gout vinger vander keyserlicker maiesteyt, van sijnder rechter hant eenen rinck, inden welcken was eenen seer rijckelijcken dyamant, ende daer na so gorde hi hem aen dat sweert. Ende die keyserlijcke maiesteyt vp staende recht vp sijn beenen, trac dat voorseyde sweert wt der scheyde, ende schuddet tot drie reysen in die lucht, ende van elcken reysen vanden drien so stac hy den punt in deerde. Dit ghedaen sijnde hielt vp sijnen slinckeren arme ende stact so in die scheyde, ende knielde wederomme voor den paeus, ende die helege vader die paeus sette doe vp thooft der Keyserlicker maiesteyt die croone van Lombaerdyen, diemen noemt dye stalen croone, met groter solempnele ceremonien, hem declarerende ende noemende coninc van Lombaerdien, ende gaf hem den sceptre in sijn hant ende die werelt, ende ghebenedyde alle sijne teykenen ende preparementen der crooninghe met veel schone solempnele ghebeden, hem gheuende gheheele administracie vanden voorseyde Conincrijcke van Lombaerdien. Ende dit ghedaen sijnde, dye Keyserlijcke maiesteyt knielde neder vp sijn knyen, cussende die voeten van den Paeuse, ende hem seer bedankende. Die welcke keyserlicke maiesteyt, was terstont daer naer weder vp gheheuen byden twee eerweerdighe Cardinalen, ende in sijnen Conincklijcken stoel ghesedt, hem met luyder stemmen noemende Coninck van Lombaerden. Daer naer onse heylighe vader die Paeus begonste met luyder stemme Te deum laudamus, het welcke met schoonder melodieuser musijcken voleynt wart vanden sanghers van des Paeus capellen dye misse was voort ghecontinueert met wtnemende schoone ceremonien. Ende dye keyserlicke maiesteyt bleef in sijnen coninclijcken stoel sittende ende houdende in sijn handen den sceptre ende dye werelt, metter croonen vp thooft, tot datmen dat Euangelium begonste. Ende alsmen dat Euangelium begonste die paeus ende die keyserlijcke maiesteyt, stonden recht vp, ende bleuen so blootshooft staende tot dat het Euangelium ende dat Credo ghesonghen waren, dat ghesonghen sijnde saten wederom nedere, ende men settede vp thooft der Keyserlijcker maiesteyt wederomme die croone. Ende ter wijlen datmen sanck die Antiffene, dye welcke men noemt het Offertorium, die keyserlijcke maiesteyt offerende sijne oblatie ende offerhande custe die heleghe platine vanden kelcte Ende alst quam ten Agnus dei, die voorseyde keyserlijcke maiesteyt, in seer groter reuerencie custe den heleghen vader den paeus aen sijne rechter wanghe ende cake. Ende ter wijlen datmen sanck die laetste Antiphone van der missen, diemen maiesteyt was gheleyt tot voorden outaer, daer hi neder knielde vp sijn knyen, ontfanghende dat weerdich sacrament ende lichaem Christi Iesu vanden voorseyde eerweerdighen Cardinael van Ortose die die misse ghecelebreert hadde. Ende als den dienst gods met alle den Ceremonien daer toe dienende voleynt ende ghedaen was, die helege vader die paeus gaf den volcke die benedictie ende hondert Iaer

[fol. l.v]

aflaets. Ende daer nae, nemende die keyserlijcke maiesteyt byder hant keerden weder om int pallays inder seluer pompe, hoocheyt ende ghenoechte, als si ghecommen waren Ende daer ghecommen sijnde bewesen ende thoonden malcanderen groote eere ende reuerencie ende elc keerde in sijn pallays. Ende dye reste van desen daghe was voort volbracht in groter ende seer costelicker ghenoechte, want elck dede sijne dinghen om schoonste. Daer waren boghen seer triumphelic toeghemaect, batementen ghespeelt met menich ander costelic spectacle, dwelcke niet alleen en was ten coste vanden borghers, maer ooc mede ten coste van anderen steden daer ontrent ligghende, die welcke dat wt hueren eyghen wille begheerden. Alle die stede duere, alle hoecken vander straten, ende oock in dat voorgheburcht vander voorseyde stadt sloechmen tamboeren ende trompetten, met grooter ghenoechten, met diueersche maniere van instrumenten, waer af dye ghenoechte groot was, soe dat den dach ouerghebracht was in groter triumphen ende ghenoechten, louende ende prijsende der keyserlijcker maiesteyt seer hoochlijc. Ende maecten so hooghe ende so grote vieren, so dat dien licht vanden viere verdreef die donckerheyt vander nacht, soe dattet heel licht al omme der straten was, ende ouerbrochten den gheheelen dach metter nacht in grooter triumphen ende ghenoechten.