Dits die Excellente Chronijcke van Vlaenderen

Beghinnende van Liederick Buck den eersten forestier tot den laetsten, die door haar Vrome feyten, namaels Grauen van Vlaenderen gemaect Worden [...]

Dit es van een clerck die Ioannes hiet. C Nota bene.

[Den.xxi.sten dach van Sporcle Anno.lxxvij]

ITem vp den.xxi.sten dach van Sporcle Anno.lxxvij.was een nyen schauot ghemaect inden burch, voor den preicstoel aen tschepen huys, vp welck schauot quamen notable gheestelicke personen, als die suffragaen van Doornicke, die Officiael, die Seghelare van Doornicke, ende die Dekene van kerstenhede van Brugghe, metten doctueren in Theologye vanden vier ordenen, ende noch andere doctueren in Loyen ende in Decreten Ende al daer was ghebrocht vp een carre een persoon met eenen blaeuwen hoet vp sijn hooft, ende daer ontrent eenen ronden hoet van pappiere, aen welck pappier ghepingiert stonden vele wercken die desen persoon wel.vij.iaer lanck ghehantiert hadde. Ende hi was ghegort als een weerlic man, met een leren rieme, ooc was hi ghecleet ende ghebonden met eender langher ketene van swaren ysere. Ende dese persoon hiet bi namen Ioannes, ende hi hadde wijlent costere gheweist te Beyselare bi Ipre. Ende daer was hi ghestelt vp eenen hooghen stoel, in elcx presencie, daer alle die voorghenoemde heren ende doctueren ontrent saten. Ende al daer quam die inquisituer vanden kersten gheloue Meester Eustaes leeuwercke Iacopijn, ende die ghinc hem preken voor al tvolc sijn grote onghelouichede ende messuse.

¶ Ten eersten hoe dat hi gheen priester en was.

¶ Ten anderen dat hy scheen messe doende.

¶ Ten derden dat hi lieden administreirde als of hy hem lieden thelich sacrament ghegheuen hadde.

¶ Ten vierden dat hi biechte vanden priesters hoorde ende van gheestelicke personen, ende andere mannen ende vrauwen, ende leyde hem lieden die hant vp thooft, als oft hijse gheabsolueirt hadde.

¶ Ten vijfsten dat hi gheweist hadde in een Nonnen cloostere, daer hi hem onderwant die Nonnen te administrerene het heleghe sacrament, ende nam met sinen sondeghen handen die helege sacramenten huyter cyborie, ende administreirde dye nonnen met onghewijde hostien, maer die sacramenten daer hi wande ghelt te ontfanghen, die orboorde hi dan van sinen vermalendyden dienste. Dese artijculen ende vele meer andere waren ghealligiert vanden seluen doctuers. Niet yegenstaende dat dye voorseyde Ioannes tanderen tijden gracie ghedaen was, ende hy was ghebannen eewelicke huyten Bischopdomme van Doornicke, maer hi en liets niet. Ende der omme was hy ghecondampneirt, ende al daer gheopenbaert die sentencie, die de Iugen vander gheestelicke wet, daer yegenwoordich sittende ouer hem ghewesen hadden in dye consistorie vanden bisschop van Doornicke, bi sinte Saluators kercke. Ende was ghenouch in deser manieren.

¶ Eerst dat die voorseyde Ioannes ghenomen was sine crune.

¶ Ten anderen dat hem ontseyt was nemmermeer eeneghe kerckelicke promocie te ontfanghene.

¶ Ten derden dat hi nemmermeer thelich sacrament vanden outare noch gheen vanden heleghe sacramenten ghebruycken en soude, dan alleenlic thelich sacrament vander biechte.

¶ Ten vierden dat hy sijn leuen daghe lanck inden kerckere blijuen soude, etende broot van aermoeden, ende drinckende watere van droufheden. Aldus was hi ghecondempneirt byden Iugen voorseyde, niet yeghenstaende dat die Inquisituer verhaelde, dat dese voorseyde Ioannes verdient hadde, der weerlicker wet gheleuert te sijne, ende ghebarrent te sijne

[fol. C.xcix.r]

uere aen eenen stake van onghelouicheden maer die heleghe kercke toochde vp hem compassie, ende dede hem gracie van sine mesdaden.

      ¶ Nota.

¶ Item die hertoghe Maximiliaen aldus in tvelt sijnde, hy reedt in alle sijne steden, daer garnisoen in lach, ende oock in andere steden ligghende in Henegauwe ende in Artoys, ende gaf hem lieden vele troostelicke woorden, daer si seere in verblijt waren, ende hy track in die stede van Duway, daer hy seer blijdelic ontfaen was, ende insghelijcx te Valenchiene. Ende waer dat hi track, die Hoochbaliu van Ghendt, ende dye ouerdekene, metsgaders den garnysoene van ghendt, reysen allomme met hem, als verwaerders van sijnen edelen persoon ende lichame.

¶ Item die Prinche verhoorende dat dye van haet, in Henegauwe niet gaernisoens ghenouch en hadden, hy sandt mijn here van Merrewede met sijnen volcke, die welcke die Capiteyn van Haet niet ontfanghen en wilde. Want hy seyde dat hy volcx ghenouch hadde. Ende mijn here van Merrewede gram sijnde, ende wech rijdende van daer, passeirde ouer een Ryuiere, daer een van sijnen ghesellen een lustich peert hadde, twelcke peert al springhende vander brugghe scrickelde, ende die goede man verdranc daer in die Riuiere.

¶ Item daer naer sandt die Prinche noch een van sijnen edelen ende van sijne bloede, met vele colueueniers, ende ander volck, maer die Capiteyn van Haet en wildene nyet ontfanghen, byden welcken tvoorseyde heerschip wederkeerde, ende hy passeirde ouer die selue brugge. Ende sijn peert spranc in twatere, ende hi verdranc oock, ter seluer plaetse.

¶ Item den prinche dese twee quade maren horende, hi trac selue metten edelen ende met die van Ghendt binnen der stede van Haet. Ende daer dedy ondersoucken onder tghemeente vander stede, wat dye cause was dat si sijn volc niet in en lieten. Sy seyden dat sijs niet machtich en waren, want huerlieder capiteyn was vrient van die van Doornicke, want hi sandt die van Doornicke coorne, ende ander vitaelien, lancx den watere te schepe, welcke hy al dat iaer ghehuseirt hadde. Ende wi commuyn van Haet en mochtens nyet ghekeeren, want die Capiteyn met sijnen volcke es binnen Haet machtegher dat wi sijn. Dus wart dye capiteyn terstont vanden prinche ghedaen vanghen, ende was een edel man ende een Ruddere.

[Den.xxvi.sten dach van Sporcle]

¶ Item mijn heere van Lingy schoon broeder vanden capiteyn voorseyde, wart daer ghemaect Capiteyn. Ende midts dyen dat doe half vastene was, het gheliefde den prinche tot sijnen wijue te ghendt te treckene. Ende die hoochbaliu van Ghendt ende die ouerdekene met alle den volcke van Ghendt, quamen metten Prinche binnen Ghendt met rijckelicken state. Ende dit was vp den.xxvi.sten dach van Sporcle. Anno.lxxvij.swoensdaechs vp den eersten auent vanden awette, ende dye Capiteyn van Haer voorseyde was mede binnen ghendt ghebrocht, ghebonden in een vanden waghenen met bagaedgien. Ende binnen Ghendt was grote blijschap van sprinchens comste, ende al tvolck quam mede binnen Ghendt, ende si waren binnen den seluen auende alle betaelt van hare saudye, ende hem lieden was gheseyt dat si gaen souden elck in sijn ruste, al so si oock daden.

¶ Item als die Prinche aldus huyten velde was, ende weder te Ghendt ghetrocken doen versaemden eene grote menichte van vrauwen, wel van vier mijlen varre ende si droughen rijs, stroo, eerde, ende steenen, ende maecten weder eenen wech van pont awendijn tot Doornicke, vanden welcken dye vrauwen groten prijs behaelden.

¶ Item vp desen tijt was een persoon wonachtich te Doornicke, maer hy was een vlaminc gheboren, ende hadde tanderen tijden saudye ghewonnen van die van Brugghe. Ende int qualick varen vander reyse te Spiere, stac hi hem onder die fransoysen, ende quam also in Doornicke.

¶ Item dese wentelare als een recht verrader, liep weder huyt Doornicke te brusschen heyre waert, die hem wel betrauden, want si hem ghesien hadden een pijckenier sijnde. Ende hi horende te Cortrijcke, dat die van Brugghe weder ten parcke waert wilden, alsoo si oock daden. Hi als een valsch

[fol. C.xcix.v]

verradere stal hem heymelic weder huyt Cortrijcke, ende ghinc te Doornicke tot den here van Noyon, hem segghende. Hy stelder sijnen hals ondere, gheliefde hem te treckene naer Spiere met volcke van wapenen, alle die van Brugghe soudender blijuen moeten. Die heere van Noyon sorchde bedroghen te sijne, maer dandere seyt so stijf, ende seyde ic sal mede trecken. Also dat die here van noyon met groter macht huyt quam vp die van Brugghe, maer hi en vantse niet so bloot si schoten.ij.serpentijnen naer die fransoysen. Dies seyde die voorseyde here van Noyon. O verrader ghi wilt my bedrieghen. Dander seyde, trect vrylicken aen, ghi vindtse sonder hoede, also hi ooc dede, god ontfaerms

¶ Item dese verrader weder ghekeert sijnde binnen Doornicke, begheerde van deser valschede groten loon. Men seyde hem vele schone woorden, maer men gaf hem nyet so vele als hem wel ghenouchde. Dies hi int eynde huyt spijte brant stichte in eenege huysen van Doornicke, staende buyten der barriere. Ende dat ghedaen hebbende, hi liep te Rijssele waert, ende hi viel weder aen dye sijde van Vlaendren, segghende vele lueghenen, die hy in Doornicke ghedaen hadde.

¶ Item dye van Rijssele hadden wel vanden brande ghehoort van Doornicke. Aldus ghinghen si ende gauen desen bedriegher gheloue, so varre dat mijn here van Noyon vernam dat dese bedriegher in Rijssele was, hi screef eenen brief aen die van Rijssele, dat si schuldich waren dien bouue quade doot te doen steruene. Want hi die ghene was die die Brugghelinghen verriet, ende int parc te Spiere aen brochte, alsoot voorseyde es Ende als die van Rijssele dit verstaen hadden si gauent den Prinche te kennene. Ende hy was gheuanghen, ende in dye exame, leedt hy alle dye waerheyt, byden welcken dye voorseyde verradere was onthooft ende ghequarteliert.

¶ Item in desen seluen tijt, het gaernisoen van Oudenaerde dede vele exactien vpt landtvolck daer ontrent gheseten. Ende het gheuiel dat dye van Doornicke huyt quamen tot voor Oudenaerde, besouckende auentuere, want sijt nauwe soecken moesten. Ende commende voor Oudenaerde, die Capiteyn mijn heere van Lutcenburch track yeghens die fransoysen. Ende si lieden huyt sijnde, die van Oudenaerde sloten hare poorten toe, ende en wilden nyet dat haerlieder volc den gaernisoene te baten ghinck. Byden welcken het gaernisoen te cranck viel, ende vele van hemlieden warender versleghen. Ende die cause was dese, omme dat si tvolck vander Casselrye van Oudenaerde selue beroofden van vitaelgie, ende andere goeden dat si ter stede waert brochten, ghelijc oft fransoysen selue gheweist hadden.

¶ Item in tbeghintsel vander maent van Maerte, so quamen vele duytsche heeren nederwaert, onsen prinche ende sijnen landen te bate, ende ooc meer andere heren. Ende dye prinche ordonneirde wijselic sijne capiteynen. Waer of dat capiteyn generael was mijn here van Symay. Ende mijn here van Santreyn was Capiteyn vanden huysghesinne.etc.

[Den.viij.sten dach van Maerte]

¶ Item die coninc Lodewijc van Vranckerijcke dye emmer hem altoos met loosheden behelpen wilde, hy sandt sijne secrete boden huyte in Vlaendren, ghelast met brieuen, besegelt ende gheteekent met sconincx hanteeken, die welcke boden last hadden omme te treckene by al dye vpperste busschieters, die si in Vlaendren vinden consten, als dat si byden Coninc wilden commen, ende hem dienen, hi soudse alle grote heeren maken, so varre dat een van desen valschen boden quam byden alder vppersten busschietere van onsen gheduchten heere, ende leyde hem dese valschede voor ooghen. Ende dese meester busschietere alle dijnck ghehoort hebbende, hy gaft secretelic te kennen onsen prinche. By den welcken dese valsche bode gheuanghen was te ghendt, ende ghehanghen aen eenen boom, vp den.viij.sten dach van Maerte, ende was woensdach.

[Den.xiij.sten dach van Maerte]

¶ Item vp den.xiij.sten dach van Maerte, doe vertrac die hertoge Maximiliaen huyter stede van Ghendt naer Holland, omme aldaer als graue ende prinche ontfaen te sijne Ende vp den seluen tijt waren te Brugghe groote menichte van selueren yuweelen, als cannen, stoopen, ende nappen ghebrocht in dye munte, omme ghelt of te slane, ende

[fol. CC.r]

dese yuweelen waren van ouden tijden toe behorende den Hertoghe Phelips ende den hertoghe Kaerle salegher ghedachten, want dye Prinche Maximiliaen, moeste ghelt hebben, om sijne orloghe mede te sustinerene.

¶ In dese selue maent van Maerte was beghinnen te decken die kercke vanden Willemijnen, byder Ghendt poorte met blaeuwen scaelien.

¶ In desen tijt woonde een Ionckman te Duynkercke, ende was daer clocluydere, ghenaemt Ian van Beuere, dye welcke vp sijne clocken speilde alle maniere van ghestelde liedekins, ende alle Hymnen, ende Sequencien, Kyrieleyson, ende alle kerckelicke sanghen. Twelcke men daer te voren noeyt ghehoort en hadde, en was een grote nyeuwicheyt, ter eeren van gode.

[En.xviij.sten dach van Maerte. Anno.lxxvij]

Item swoensdaechs in die goede weke, ende was den.xviij.sten dach van Maerte. Anno.lxxvij.doe wijede Ferricus, bisschop van Doornicke het helich Crisma in onser vrauwen kercke te Brugghe inden choor, twelc men te Doornicke pleicht te doene, maer midts der orloghe, soe en wilde dye Bisschop te Doornicke niet wesen.

[Den.xxi.sten dach van maerte.Anno.lxxvij]

¶ Item als de prinche aldus te Hollant waert was, soe begonsten dye fransoysen weder haer haerde huyt te steken, ende quamen.C.L.carren met vitaelgien, elc met eenen peerde te Doornicke, maer sy reden omme, om daer te gherakene. Maer mijn heere van Meerwede, sloucher inne van achteren, ende creech wel die.L.carren, ende daer bleuer vele doot ende ghewont aen beeden sijden. Ende dit was ontrent den.xxi.sten dach van maerte.Anno.lxxvij.

¶ Item als dye Hertoghe Maximiliaen vertrac huyt Ghendt, hi quam te Bouchoute, maer het was altoos so stormelic wedere, dat die scippers niet auentueren en drosten ouer te varene. Maer ten sijne si voeren ouere, ende quamen te Vlissinghe aen landt. Ende dye prinche was gheleet in tcasteel te Zouburch, daer hi blijdelic ontfanghen was van die van Middelburch. Ende dye Prinche daer rustende, daer quamen bi hem ghedeputeirde van Hollandt, ende si baden hem dat hy eerst in Hollandt trecken wilde, ende daer tlant besweeren, ghemerct dattet recht was, ende soe van ouden tijden behoorde te sijne. Maer mijn heere Lodewijck vanden Gruythuyse die seyde huyter name vanden Prinche. Aenghesien dat die prinche in Zeelant was, ende dattet so stormelic ende moeyelic weder was, ende oock mede dat hem haestelic behoufde te keerene ten lande van Vlaendren waert, te Henegauwe, ende te Artoys, ende de Brabandt, om dye landen te beschermene yegens den coninc van Vranckerijcke, so badt hy den ghedeputeirden van Holland, dat sijt als doe in gheene verminderthede nemen en wilden maer pacientich sijn, dat hi in Middelburch commen soude, ende aldaer tlant van Walcheren besweeren. Ende dese ghedeputeirde alle nootsaken aensiende, si waren te vreden. Aldus quam die Prinche binnen Middelburch, in die maent van Maerte, ende al daer dede hi sijnen eedt ouer tlant van Walcheren, ontrent der noene.

[Den.xxvi.sten dach van Maerte]

¶ Item ontrent den.xxvi.sten dach van Maerte quamen dye van Doornicke te Ronche, ende si wonnen die plecke van Ronche, tvolc verslaende, ende vanghende, ende stelden Ronche in gloede. Ende dye van Ronche stelden hem vromelick ter weere, maer sy waren huytghedreuen ende versleghen. Daer naer maecten die van Ronche weder hooft metsgaders eenen man van Gendt, gheheeten die gheest, die welcke capiteyn was vander groen tente, ende sy deden soe vele vromicheden, dat si dye Fransoysen huyt Ronche verdreuen, ende slougher grote menichte doot, so datmen die dooden van wel een mijle varre ligghende. Ende al den roof was hem lieden ghenomen, want tgarnisoen van Henegauwe quam vander eender sijde den vlaminghen ter bate. Ende van onser sijde bleuen ontrent.xvi.mannen, ende eyndelick die vlaminghen midts die van Henegauwe die behilden tvelt. Maer Ronche was eerst verbarrent. Ende binnen Doornicke was doe groote aermoede ende ghebrec van leiftocht, van barnijnghe, van foraedgie, van soute, van coorne, ende van ander vytaelgie.

[Den laetsten dach van Maerte.Anno.lxxvij]

¶ Item vp den laetsten dach van Maerte.Anno.lxxvij.so trac die Prinche Maximiliaen in Hollant, omme tlant daer in rechten

[fol. CC.v]

te stellene. Ende die drie leden vanden lande van Vlaendren die trocken bi hem te Dordrecht, ende quamen bi hem ten daghe, als bouen omme den prinche te bidden dat hi commen wilde, ende hem haesten te Vlaendren waert also hy beloeft hadde, want die Fransoysen dede seer groot ghewelt vp Vlaendren.