Dits die Excellente Chronijcke van Vlaenderen

Beghinnende van Liederick Buck den eersten forestier tot den laetsten, die door haar Vrome feyten, namaels Grauen van Vlaenderen gemaect Worden [...]

[Hoe die edel Hertoghe Maximiliaen, beswoer die Stede van Brugghe]

Hoe die edel Hertoghe Maximiliaen, beswoer die Stede van Brugghe, ende consenteerde al dat die Hertoghinne me Vrauwe Marye van Bourgoengien besworen hadde.

[fol. C.xciij.v]

[Den.xxix.sten dach in Ougst]

ITem des anderdaechs, vrydach sijnde, ende was den.xxix.sten dach in Ougst, so beswoer hi die stede van Brugghe, confirmerende al dat sijn gheselnede, als vrauwe besworen hadde. Ende die vander stede daden hem ooc eedt van ghelijcken, ende hem was ghesconcken vander stede eenen rijckelicken selueren vergulden cop.

Brugghe beswoer met blijder nacie

Skeysers sone vp sint Ians collacie

¶ Item vp den.xxxi.dach van Ougst, dye welcke was sondach, doe reet onse Prince Maximiliaen ende sijn gheselnede, ende me vrauwe de Duwagiereghe met groten state int Gruythuys, ende van daer ten cloostere van Synay, gheseyt ten Colletten, dat men doe wyede huyter name van sinte Claren, bi sinte Kathelijnen poorte, daer die bisschop Ferricus van Doornicke tofficie dede ende al dye gheheel stede was daer ghebeden te commen offerene. Anno.i477.

Tclooster van Synay in sprincens presencie Ghewyet was met groter reuerencie.

¶ In desen tijt was te Brugge ghehouden eenen eerlicken dinghedach, daer een deel lieden ghebannen waren, som.L.iaer, som.x.som meer, som min omme dat si onmanierlick yeghen trecht ghesproken hadden, in vrome van meuterye, binnen der stede.

Voor so wasser een ionc rispeel van mechel waert, die mijn here vanden gruythuyse grotelick te naer ghesproken hadde, ende was met eenen gloeyenden ysere door sijn tonghe ghesteken, ende ghebannen thien iaer huyten lande van Vlaendren vp sijn hooft.

[Den.ij.sten dach van Septembre.Anno lxxvij]

¶ Item vp den.ij.sten dach van Septembre.Anno lxxvij.so waren die Commissaresen te Brugghe. Te wetene dye Abt vanden Dune, mijn here vanden Gruythuyse, mijn here phelips van Score, ende mijn heere Wouter vander gracht. Ende dese voorseyde heeren vermaecten dye wet ten daghe als voren, ende

[fol. C.xciiij.r]

was sdaechs naer sint Gillis dach. Ende si coren.xiij.Schepenen huyt den.ix.leden als hier voren verhaelt staet.etc.

[Den tweeden dach van Septembre]

¶ Item ons prinche aldus te Brugghe sijnde, die Fransoysen waren altoos huyte om Vlaendren te bederuene, ende hadden vele pycaerden, arthoyzienen, ende vlaminghen te harer hulpe, die welcke gheuanghen ende verdreuen waren, ende dienden om sault den fransoysen, ende waren die ghene die tlandt meest griefs deden, midts dat si dye wijcke vanden lande wisten. Dies brochten si ontrent den tweeden dach van Septembre die fransoysen te Waestene, ende te Meesene, so dat sy naer Ipre quamen, ende sloughen vele lieden doot ter hoogher muelene voor Ipre, die hem gheerne verweert hadden, maer si waren te cleene menichte. Ende die Fransoysen quamen voor Ipre tot.s.Loys huysekin, ende waren al daer wel.iiij.hueren lanc, dye lieden vanghende ende dootslaende tot aen die vesten van Ipre.

¶ Item die fransoysen wonnen al twestlant van sint Omaers tot Cortrijcke toe. Want si wonnen die Riuiere vander schelde ende vander Leye, ende verdoruen al dat lancx die Riuiere stont. Te wetene Laluwe, Steenbrugghe, Merreghem, Steenwercke, Nyeukercke, ende Nipkercke, Eecke, tsinte Venants, Borgearmentiers, Cassele, Steenuoorde, Hekelsbeke, Peenen, watene, Nederwatene, Nuleen, Rubrouc, Ruwerscuere, het cloostere van Claermarasch, Aerlebeke, ende noch vele meer ander prochien ende schoone dorpen, sonder alle die schade dye in Aertoys ende in Henegauwe gheschiede ter Ameye, ende ontrent Auennes, ende menich schoon slot ende casteel.

[Den vierden dach van Septembre]

¶ Item vp den vierden dach van Septembre was den Hertoghe Maximiliaen gheconsenteirt die selue sceuencie ende somme, dye wijlent den hertoghe Kaerle gheconsenteirt was, also langhe als die orloghe ghedueren soude. Dies verbandt hy hem seluen Vlaendren te beschermene vp sijns selfs hant, van welcke sceuencie het transpoort van Brugghe drouch iaerlicx.xl^c.libra groten.

[Den.v.sten dach van Septembre]

¶ Item vp den.v.sten dach van Septembre waren te Brugge twee lieden gherecht metten sweerde. Deene was een dienare vanden houe, dye eenen anderen houelinc doot stac voor mijns heren hof, ende was metten faeyte gheuanghen. Ende dandere was van Cortrijcke waert, die te Brugge ghecoren was om busschietere te sijne, ende track mede voor Doornicke, ende wort daer gheuanghen, al daer hy fransoys swoer, ende beloefde tvier in Brugge te stekene ende te schietene, ende hi wrouchde die brugghelinghen te Doornicke, ende deidse verschatten, ende hadde in Vlaendren metten Fransoysen vele brandts helpen stichten, selue metter hant.

[Den.viij.sten dach van Septembre]

¶ Vp den.viij.sten dach van Septembre drouchmen in een processie generale theleghe bloet tonser vrauwen, ende tdrouchen den Abt van sinte Bertins, ende den Bisschop van Doornicke, daer vele Abten ende prelaten mede ghinghen. Ende die hertoghe van Oostenrijc Graue van Vlaendren reedt met sijnen state achter thelich bloet, ende me vrauwe van Bourgoengien, ende de Duwayiereghe ghinghen te voet in die selue processie. Ende was ghedaen om god te biddene om victorie yeghens den Coninc van Vranckerijcke.

Ons prince zijn princersse loofden thelich bloet
In Marien gheboorte tonser vrauwen soet

[Den xv.sten dach van Septembre]

¶ Item die vanden Vryen behoren een nieuwe wet te hebbene, altoos.xiiij.daghen naer dat die wet van Brugge vermaect es. Ende om daer toe te commene, so waren die commissarisen vanden prinche al bereet vp den xv.sten dach van Septembre, omme die voorseyde wet te vernyeuwene. Maer dhoude schepenen vanden Vryen, die langhe iaren schepenen gheweist hadden, ende plaghent te hebbene te haren lijue, die quamen byden Commissaresen, ende wilden opposeren ende appelleren, ende wilden weder in sulc gheseich commen als sy ouer.vij.iaer gheweist hadden.

[Den.xvi.sten dach van Septembre. Anno.lxxvij.]

¶ Ende dit vernemende die wet van Brugghe, sy trocken ten houe, bi onsen gheduchten heere ende prinche, ende gauen hem te kennene, hoe dat die heren vanden Vryen huyt waren omme die nyeuwe rechten, ende preuilegien te corrumperene, die welcke onse Princersse ghegheuen hadde, ende die prinche ooc besworen hadde. Ende waert bi aldien datter yement teghen segghen wilde, so gaf die prinche terstont een nyeu Mandement den Schouteeten van Brugghe, beseghelt metten groten seghele, inhoudende ende beuelende den Commissaresen

[fol. C.xciiij.v]

dat si die wet vanden Vryen vermaken souden, naer die nyeuwe preuilegien, also hi ende sijn gheselnede besworen hadden. Ende waert by al dien datter yement yegens appelleren wilde, dat hi sekere ende namptisacie doen soude, omme tvoorseyde appeel te vulcommene. Ende bi desen waren Schepenen ghecoren huyten Oostvrye, ende Noortvrye, ende huyten Westvryen, naer die nieuwe rechten ende preuilegien. Daer omme dat eeneghe heeren vanden Vryen seere qualicke te vreden waren, ende dese wet was aldus vermaect vp den.xvi.sten dach van Septembre. Anno.lxxvij.

¶ In desen tijt dedemen grote reparacie aen die stede van Brugge, ende men maecte stercke bollewercken rontomme die stede, ende voor elcke poorte maecte men een blochuys, ende die baermen vander veste van binnen hoochde men, so datmer bedectelic onder gaen mochte, ende men maeckte in die voorseyde baermen bussegaten, daermen engienen in leggen mochte, so datmen noeyt sulcke fortefierijnghe te Brugghe en hadde ghesien maken, daer te voren. Ende dit es ghescreuen teender leeringhe, ofment in toecommende tijden van noode hadde. Want die van Brugghe en wisten die practijcke nyet van sulcken saken te makene, ter orloghe dienende, maer was hem lieden dordonancie van andere lieden van buyten ghewesen, ghemerct dat Brugghe was eene coopstede, ende gheen stede van orloghe daer te voeren.

¶ Item men sprac ooc in desen tijt van bestande, daer of datter een ghemaeckt was van.x.daghen gheduerende. Ende binnen dyen was noch een ander bestant gheprocureirt twelcke gedueren soude totten wederroepene van eenich van beeden die partyen. Waer omme tvolc seere verblijt was.

[Den.xx.sten dach van Septembre]

¶ Item vp den.xx.sten dach van Septembre so was tbestant openbaerlick metter clocke huyt gheroupen tusschen den coninck ons souuereyn here, ende den hertoge van Oostenrijcke Graue van Vlaendren, ons gheduchte heere ende prinche. Ende om god te danckene van alsulcker goeder tijdinghe, soe was ghedreghen een processye generale in sinte Saluators kercke, vp.s.Mattheus dach.xx.in Septembre, metten fiertre van mijn heere sinte Baselis.

¶ Vp desen seluen tijt stont die stede vander sluys in groter tribulacie, ende langhe gheweist hadde. Want sichtent die doot van Guwy de baenst sheer Ians sone, was sulc regement ter sluys vanden Burchmeesters, ende Tresorieren, dat hem nyement vanden poorters vander sluys buyten der poorte betrauwen en dorste, want waer si quamen, si worden gheuanghen vanden Rentieren, die iaerlicx renten vp die stede vander Sluys hadden Ende dit gheduerde langhe iaren, ende altijt so lancx so arghere, want die regierders vander stede ontfinghen die incommende goedijnghen vander seluer stede, maer si en betaelden die Rentiers nyet of lettele. Ende Guwy de baenst sheer guwys sone vercreech een mandement datmen die rentieren maer half hare renten betalen soude. Nochtan wasser menich die noch die helft van haren renten niet ghecrijghen en consten. Ende die stede vander sluys en vercouuereirde met al desen practijcken niet, anders dan die ghene die tregement hadden, die wierden alle rijcke. Ende noch bouen desen so deden dye regierders vander sluys, elcken inwonende persoon weke ghelt gheuen, iae die knapen ende die ioncwijfs die de lieden dienden moesten pontghelt gheuen, naer tghene dat si wonnen, ende sghelijcx die cordewaghen cruders van haren aerbeyde. Ende bouen dien quamen die regierders vander sluys inde huysen van haren poorters ende ambochtslieden, ende deden elcken ghelden.x.pont.viij.libra.vi.libra.iiij.libra.iij.libra.ij.libra, elc naer sijnen staet.

¶ Item die gheen ghelt te gheuene en hadden, si haelden die beste panden huyter lieder huysen, ende droughense inden wouckere, leenende daer vp also als si mochten, ende sonden die lieden die woucker brieuen thuys. Ende dese grote ouerdaet gheduerde totter tijt dat dye orloghe begonste, tusschen den coninc van Vranckerijcke ende onse gheduchte princersse Marye, Byden welcken tcommuyn vander sluys ooc in die wapene ghinck, hem seluen ter orloghe reedende, ende met bannieren ter marckt staende, ende si vinghen al die principaelste vander sluys, dyet aldus gheregiert hadden, ende leydense in vanghehessen Ende waren al in vreesen van doot ghesleghen te sijne, dies eeneghe van hem lieden vloten huyter Sluys.

[fol. C.xcv.r]

¶ Item tghemeente vander Sluys hadden hem seluen gheerne beholpen met die van Brugghe, aenghesien dat si onder Brugghe ghecommen waren, ende baden die van Brugghe om bijstandicheyt, byden welcken dat notable ghedeputeirde van Brugge ghesonden waren ter Sluys, die daer audiencie namen van vele rekeninghen, die varre buyten reghele ende mate ghinghen. Dies ontfanghen si hem daer inne breedere ondersouck doene, ende sy trocken weder thuysewaert. Ende doe ghecreghen si vander sluys te Brugghe. Maer den hooghen raet van Vlaendren dye trac tstic aen hem lieden, als dupperste naest den prinche. Ende die soudent remedieren, middelen, ende stellen in goeden paeyse, ende ordonnancie.etc.

¶ In desen tijt wasser een veerman die vele horrybele woorden riep vp die gheuanghene heren, ende so deden ooc vele andere van sijnen medepleghers, maer die heeren bleuen altoos gheuanghen totter tijt dat die Hertoghe Maximiliaen te Brugghe tlant besworen hadde. Ende doe ghecreghen dese gheuanghene heren die hulpe van mijn heere van Eluerdijn, souuereyn van Vlaendre die haeldese huyter vanghenesse, vp eenen dach datmen drouch processie generael, ende hy leeddese in tcasteel, ende daer nae te Cocceye in wijt de visch casteelkin, ende van daer dedyse voeren te Ghendt.

¶ Item tcommuyn vander Sluys waren hier inne seere ontpaeyt, so datter eene van hem lieden quam, die welcke sprack den Balyu qualic toe, ende hief sijnen hamer vp om te slane, ende seyde met sinen medeplegers naer dien dat hem lieden die van Brugge gheen bystant doen en wilden, si souden lieuer conincx sweeren ende fransoys worden. Dies was hi gheuanghen, ende om dier woorden wille was hy onthooft, vp den.xxij.dach van Septembre. Anno.lxxvij.

[Den.xxv.sten dach van Septembre en den xxvi.sten dach]

¶ Item vp den.xxv.sten dach van Septembre so trac ons Prinche met sijnder gheselnede ter sluys, daer hy die stede beswoer. Ende hi vysenteirde beede die casteelen. Ende vp den xxvi.sten dach quam hi ten Damme, daer hy ooc sinen eedt dede. Ende van daer quam hi weder te Brugghe sauents met toortsen, ende hy quam inne ter coolkersche poorte lancx den watere. Ende die vander sluys bleuen in groter beroerte, ende verdriete, ende vele goede mannen liepen huyter stede, ende andere waren noch gheuanghen.

[Den.xxvij.sten dach van Septembre]

¶ Item vp den.xxvij.sten dach van Septembre was te brugge een onthooft, die welcke was van twee dootslaghen, ende meer andere ruytheden die hi bedreuen hadde, ende het was so stormelic weder van winde, dat hi vp tscauot nyet onthooft en was, maer beneden vp die caussie.

[Den seluen dach van sinte Cosmas ende Damiaen]

¶ Item vp den seluen dach van sinte Cosmas ende Damiaen, dwelcke was vp eenen saterdach, so vloeyde die zee so hooghe, ende so stormende van winde, wel.viij.hueren lanc gheduerende, datmen seyde dat binnen.C.iaren so hooghe noeyt ghevloeyt en hadde. Want Tantwerpen vp het hooft quamen dye schepen staen, daer doe den burch vul waters stont, ende sghelijcx dye kercke inden burch, vele dijcken braken inne. Te wetene in Holland, in Zeelant, ende in Vlaendren. Dordrecht was in grooter noot, ende meer ander plecken in Hollant. Ooc bedoruen der vele Inghelsche schepen, met lakenen die Tantwerpen waert quamen, daer of dat vele lakenen aenghedreuen quamen te Heyst, ende te Blanckeberghe. Ende dhoude stede van Oostende ghinck meest of metter voorseyde vloet, ende vele bortoenen bedoruen vp die'zee die gheladen waren met soute ende met coorne. Westcappelle ghinck inne, ende vele polders in Vlaendren.

¶ Item dhoude kercke Toostende stont.viij.voeten hooghe in twatere, ende groot iammer was in vele plecken, ontrent der zee. Ter Nyeupoort quamen die schepen vp dye Caye staen, ende in meer andere plecken ghebuerde groot dangier vander voorseyde vloet

Een foortselicke zee vp Cosmas dach
Dede den volcke bedrijuen groot hanttgeslach

[Den.xxx.sten dach van Septembre]

¶ Vp den.xxx.sten dach van Septembre, ende was dijsendach. Doe waren alle die visschcoopers bancken weder ghebrocht vp die grote marct, die wel.viij.maenden of meer hadden ghestaen inden braemberch.

[Den tweeden dach van Octobre]

¶ Vp den tweeden dach van Octobre inden seluen tijt, so was ten Fremenueren solempnelic ghewijt een Abt, van een Abdye huyten Bisscopdomme van Theerenburch, welc

[fol. C.xcv.v]

ke Abdye al verdoruen was vanden fransoysen. Ende dit officie dede die bisschop van Sarepten, in die presencie vanden proost van Loo ende vanden Abt vanden Eechoute.

¶ Vp desen seluen tijt hadde tghelt in Vlaendren wonderlicken coers ende loop. Die penninghen die vp.iiiij.groten ghesleghen waren bi Hertoghe Phelips, salegher ghedachten, dye deden.iiij.groten ende eenen haluen, ende daer naer.vi.groten, ende sghelijcx van hertoge kaerle ooc. Die penninghen van.ij.groten die daden.iij.groten ende eenen haluen, ende die grootkins.v.seskins, die.iij.leeuwen daden een libra groten.

¶ In desen seluen tijt die hertoge Maximiliaen sant een eerlic Ambassade naer den coninck van Vranckerijcke, maer si en dorsten niet varder trecken dan te Rijssele. Want die coninck en wilde hem lieden gheen gheleede gheuen, ende eyndelicken watmen tracteirde die Coninc behilt gheen belofte, seghele, noch brief. Dus quamen si thuysewaert, sonder yet te besongierene. Ende waren, te wetene die bisschop van Mets, die bisschop van Doornicke, ende een Hertoghe, ende een Graue huyt Oostenrijcke.

¶ Item vp desen seluen tijt, so quam die Coninc van Aragoen, die hem coninc van Spaengien screef, orloghen vp den coninc van Vranckerijcke so sterckelic, dat hi al tlandt van Langhedock in hadde, ende quam altoos nederwaert. Byden welcken dye coninc Lodewijc van Vranckerijcke vertrac huyt Artoys met al sijnder Armeye ende volc van wapenen, sonder dat hi Atrecht, Bethune, theerenburch ende Doornicke wel bewaert liet met garnisoene, ende hi dede al Vranckerijcke duere roupen open orloghe vp den.co.van Aragoen.

¶ Vp sinte Donaes dach, den.xiiij.sten in Octobre, so hoorden die Hertoge Maximiliaen, ende mijn vrauwe sijn gheselnede dye hoochmisse tsinte Donaes, daer den dienst dede mijn heere van Doornicke, ende si hadden te Brugghe gheleghen.vij.weken, eenen dach min met ghenouchten.

[Den.xv.sten dach van Octobre en den.xvi.sten dach van Octobre]

¶ Vp den.xv.sten dach van Octobre track die hertoghe Maximiliaen huyt sijnder stede van Brugge, ontrent der noene, ter smepoorte huyt, ende track naer Dixmude, ende van daer reet hi naer sijne stede van Ipre, daer groot verlanghen naer hem was, ende daer quam hi vp den.xvi.sten dach van Octobre, daer hi seer excellentelic ende blijdelic ontfanghen was. Ende die garnisoenen van Rijssele ende van Duway, die waren ontrent Dixmude den prinche verwachtende met groter macht, yegens alle wederstoot dat hem mochte commen vanden fransoysen. Ende vp den seluen dach trac mijn gheduchte vrauwe naer Sluys, ende van daer Tantwerpen, ende van daer naer Bruessele.

¶ Item vp den seluen.xxv.dach van Octobre was te Brugge een man onthooft ende ghequaertiert inden burch, vp een schauot, die welcke last ghenomen hadde vanden garnisoene van Doornicke te vernemene, wanneer die Prinche vertrecken soude naer Ipre, ende wat wech dat hy rijden soude, ende dat soudy den voorseyde gaernisoene, ouerghedregen hebben om een somme van penninghen. Maer hi commende voor mijns heren hof, wort van eeneghe bekent ende gheuanghen, ende naer sijn verlijden als voorseyde es, gheiusticiert bij der roode roede, ten.v.hueren vanden auende. Ende sijn hooft was ghestelt buyten der bouuerye poorte vp een cricke, ende eenen aerm daer aen ghehanghen, ende buyten der smepoorte een been sinte kathelijne poorte een been, ende buyten der Ghendtpoorte den anderen aerme.

[Den.xviij.sten dach van Octobre]

¶ Item die Protonotare van clingy, die broeder was vanden bisscop van Doornicke was te ghendt ontsleghen huyter vanghenesse, ende wandelde daer hi wilde, so varre dat hi al sinen schat versaemde, ende hi trac met schalcken liste den heymelicsten wech die hi conste, ende quam te Greuelijnghe daer hy gheuanghen was, maer hi paeyde den capiteyn met lueghenen, seggende dat hi was ghesonden vander Duwagierege bi haren broeder den coninc van Inghelant. Ende also ontquam hi van daer ende trac binnen der stede van Buenen, met drie mulen el gheladen, den.xviij.sten dach van Octobre. Nochtan was al sijn vpcommen byden hertoghe Kaerle, salegher ghedachten, ende die hielp hem dat hi was expectant vanden Bisschopdomme van Theerenburch.

¶ Item in dit selue iaer sandt die coninck Lodewijck van Vranckerijcke een Ambassade aen tlant van Luydicke, omme dat lant van Luydicke met hem soude willen oorloghen vp tlant van Brabant, daer grote menichte vander stede van Luydeke wel toe gheneghen waren.

[fol. C.xcvi.r]

Maer tlant van Loon en wilde in gheender manieren aen sconincx sijde wesen. Want sy seyden dat si metten coninc qualic gheuaren hadden, ende gheuielt noch eens also, so souden si al der werelt schimp ende ghec hebben. Voort seyden si, dat si om des conincx wille gheene orloghe aen nemen en wilden yeghen hare ghebuers.

Item des conincx Ambassaduers dit verstaen hebbende, waren confuys, maer bi scalcken listen, ende by grote beloften ghecreghen sy tharen accoorde eenege vanden Dekens vanden ambochten binnen der stede van Luydicke, emmer tot drien toe. Ende die selue drie ghecregher meer tharer bende, also varre, dat tusschen hemlieden heymelic ghesloten was dat si haren bisschop van Luycke, Lodewijc van Borbon haren here doot slaen souden of vergheuen met venijne. Ende ooc mer Raes van Huerne, here van Lintre, ende ooc mijn heere Willem van Arensberghe en wilde den coninc gheenen dienst doen in gheender manieren

¶ Item het ghebuerde dat een coopman van Battelrye, een medeplegher was van deser valscher alyancie, die welcke trac omme sijn coopmanscepe binnen der stede van Namen, ende vermoeyt sijne van reysene, quam hem in sijn herberghe grooten vaeck ouere. Ende binnen der tijt dat hi sliep, so quammer ander cooplieden inne, so luyde roupende, dat hi ontwaken worde, maer in sijn slaepdronckenscap riep hi al verraden al verraden, wachaermen waer sijn mijn brieuen. Ende hy ghebaerde om sijn brieuen bouen maten seere, omme het welcke hi gheuanghen was, ende sijn brieuen besocht. So beuantmen dat hy vele brieuen hadde gheseghelt met sconincx seghele, ende gheteekent met sijn hantteeken, hoe dat si alle heren wesen souden, die dese voornomde drie heren vanden leuende lijue ter doot brijnghen souden. Ende ooc vandtmen inde voorseyde brieuen alle die personen bi namen die vander seluer ordonnancie waren. Het welcke verraetschip den edelen bisschop voorseyde, ende sijn.ij.edele meghesellen secretelic te kennen ghegheuen was. Ende dese voorseyde heren deden so vele aen dye welwillende van Luycke, dat die principaelste hoofden gheuanghen waren, ende daer wasser tot.ix.toe gheiusticiert, ende eeneghe ghequaertiert. Waer of datmen dat ghenouch scrijuen mach voor een myrakele, thuytcommen van dier valscher verraderye.

¶ Item inden seluen tijt ende maent van Octobre, was tghemeente van Doornicke seere ghetrauelgiert vanden garnisone vanden Coninc, ende en behilden niet. Want tselue dat si hadden het garnisoen namt hem lieden, ende si en hadden gheen neeringhe, ende si hadden ghebrec van barninghe, ende men cochter een pont bueteren.vi.groten, want si van gheender sijde vitaelie en ghecreghen om sgarnisoens wille.

¶ Vp den.xxiij.ste.dach van Octobre vertrac die hertoghe Maximiliaen van Ipre naer Rijssele, daer hi seer blijdelic ontfaen was. Ende van Rijssele trac hi te Cortrijcke, ende van daer Toudenaerde, ende van daer binnen Aelst in elcke stede sijnen eedt doende. Doen trac hy naer Haet, in Henegauwe, ende van daer te Berghen in Henegauwe, ende hem volchde vele volcx van wapenen. Ende hi trac te Bruessele, ende van daer te Lueuene, daer grote rommelinghe was binnen dese stede van eenen vleeschauwere, ende van sinen medepleghers.

[Vp sinte Denijs dach]

¶ In die selue maent voorseyde trac die Coninc van vranckerijcke huyt artoys. want vp sinte Denijs dach was hi tsinte Denijs, ende tsanderdaechs te Parijs, ende track van daer te Tours en Toureyne, maer hi liet sijn garnisoen omme Vlaendren te quellene, als in Doornicke, in atrecht, in Bethune, in buenen, in Theerenburch, in Camerijcke, ende in meer andere plaetsen.

[Den.xxv.sten dach van Octobre]

¶ Vp den.xxv.sten dach van Octobre was te Brugge onthooft eenen vrylaet, die welcke in voorleden tijden dye Cricke vanden Vryen in sticken smeet, ende belettede vierschare te houdene, met meer ander ruytheden, als hier voren verhaelt es.

¶ Item in die selue maent van Octobre waren te Ghendt ghebannen.xxxiiij.eerlicke personen. Ende dye van Ghendt binnen oock dye gheheele wet van Eeclo, som.L.iear, som.x.iaer huyten lande van Vlaendren

¶ In desen tijt regneerden diueersche straetroouers, die tusschen der stede van Brugghe ende van Ghendt den lieden of stelden, ende ooc bi auende binnen der stede van Brugghe vp den braemberch ende eldere. Waer of datter twee gheuanghen werden, ende deen was gherecht vanden Souuereyn van

[fol. C.xcvi.v]

Vlaendren buyten Brugghe, by den drie coninghen, ende vp een wiel ghestelt. Den.xvi.dach in Nouembre, ende vp den.xvij.dach van Nouembre was sijn mede geselle onthooft te Brugge, ende buyten vp een wiel ghestelt.

¶ Item in desen tijt was die stede van brugghe so grotelic belast met schulden, dat sy noeyt so vele tachter en was, ende alle dage so meersden die costen. Te wetene bi metsen temmeren, ende deluen, ende bollewercken, diemen daghelicx maect ter fortifierijnghe vander stede, ende omme te betalene dye colueueriers die daghelicx metten heren ghinghen, ende waren ghecleet alle root ende blaeu. Dies was gheconsenteirt byden ghemeenen volcke van dese stede, dat elck mensche gheuen soude den C.sten penninc van sijnen goede, oudt, ende ionc, poorters, ende ambachtslieden, twelck groot ghelt ghedreghen soude hebben.

¶ In die selue maent van Nouembre, was gheordonneirt dat die brauwers knapen gheen bier den tappers meer voeren en souden, maer waren gheordonneirt.xxxvi.ghesellen poorters sijnde, dye in vier quartieren vander stede staen souden, ende souden sijn ghesworene bieruoerders, waer of datter een deel stonden te caermers brugge, een deel ter noortzant brugge, een deel ter ezelbrugghe, ende een partye ter marct, ende en souden niet meer hebben van elcke tonne biers van voerene dat eenen groten. Dies souden die voorseyde bieruoerders alle auende ouerbringhen by hueren eede, hoe vele tonnen biers dat si binnen die daghe gheuoert hadden, ende elc tapper souden telcke tonne biers die assijse betalen. Dus en soude die brauwer nyeuwers mede ghemoeyt sijn dan met sijn bier te brauwene, ende anders nyet. Hier omme rees een grote murmuracie onder dye brauwers, want die brauwers knapen en wonnen anders gheen huere, dan tghelt dat si vanden tappers hadden van tbier te voerene Hier omme lieten eeneghe brauwers haer brauwen staen, ende dye brauwers knapen trocken vele wech, elc sijn sins. Ende tselue bier datmen brieu, was seer snoode langhe tijt gheduerende.

¶ In dye selue maent van Nouembre wasser een vleesschauwere van Lueuene dye veil moeyte van meuterye ghemaeckt hadde, onthooft binnen der stede van Lueuene, by beuel vanden prinche, ende eeneghe van sijne medepleghers.

[En.xxvij.sten dach van Nouembre]

¶ Vp den.xxvij.sten dach van Nouembre was te brugghe een mandemaker met wissen gheladen vp eenen cordewaghen, ende so hy die snackers brugghe neder varen soude, tghewichte deden so seere nederschieten, dat hy viel, ende bleef daer vp die stede doot.

[Den eersten dach van Decembre]

¶ Vp den eersten dach van Decembre, ende was sinte Loys dach, so was een fransoys van Doornicke ghebrocht in die camere, ende was bi consente van schepenen vercocht om x.croonen, maer daer waren deuote lieden diene cochten, ende lieten hem loopen.

[Den.xxij.sten dach van Nouembre.Anno lxxvij]

¶ Vp den.xxij.sten dach van Nouembre.Anno lxxvij.soe waren ter Sluys ghebannen.xxx.persoonen vanden besten ghestelde mannen vander stede, Daer commissarisen of waren van mijns gheduchts heren weghe, die procueruer generael, ende andere, ende sy waren eerst ghedaen commen in haer lijnen cleederen, blootshoofts ende baeruoets, elck met een barnende toortse inde hant van.iij.ponden, knielende voor den commissarisen, ende vergheuenesse bidden om dat si in die wapene gheweist hadden, ende ter marct ghestaen hadden, ende dat si die wethouders in vanghenesse ghedaen hadden, ende het scheen dat tcryem van dien in cyuyle ghekeert was. Ende dese.xxx.personen commende ootmoedelicke, als voorseyde is, si waren bouen dien ghebannen, elck drie iaer huyten schependomme vander sluys, vp haer lieder hooft, ende eeneghe waren ghebannen huyten lande van Vlaendren, ende andere moesten groot ghelt gheuen.

¶ Item vp den kersdach was so groot gheween ende ghecrijsch binnen der Sluys van vrauwen ende van kinderen, als si scheeden moesten van haren mannen, ende wech sien gaen. Want die sentencie was dat si binnen den derden daghe vertrecken moesten. Ende vp den seluen.xxij.dach van Decembre voor die noene moesten die vander wet vander sluys den commissaresen ooc vergheuenesse bidden, van dat si ghedoochden dat tcommuyn inde wapene liep. Ende elc Deken vanden ambochten vander sluys moesten haerlieder bannieren brijnghen den commissaresen voorseyde, ende vergheuenesse bidden, knielende bloots hoofts vp dye eerde, maer binnen

[fol. C.xcvij.r]

corten tijden daer naer waren si weder in ghedaen commen, midts dat dye vander wet so seere veruolchden bi den Prinche. Ende doe wasser weder grote blijschap onder tghemeene volc vander Sluys.

¶ Item in dese selue maent van Decembre waren noch veel eerbaer poorters te ghendt ghebannen. Voort die van Ipre deden ooc groote correctie ouer die rebelle, die die wapeninghe hadden helpen voortstellen, ende dye moesten gaen lancx der marct typre, met een pansier vp haer bloote lijf, bloots hoofts ende baeruoet, met een barnende toortse in hare handen ende ghinghen al den seluen wech die si ghinghen als si in die wapene ghinghen, ende eeneghe die waren wt Vlaendren ghebannen.

[Den.xv.sten dach van Lauwe.Anno lxxvij]

¶ Item vp den.xv.sten dach van Lauwe.Anno lxxvij.vp eenen donderdach was te Brugghe ghehouden eenen eerlicken dinghedach, daer.vij.persoonen ghebannen waren. Eerst twee temmerlieden, ende waren twee gebroeders, welcke ghenomen hadden te maken het bollewerck voor dye bouuerye poorte, binnen xxxvi.daghen, met hulpe van.xxxvi.ghesellen Twelc si niet en vulquamen, maer vercochten sommege boomen, ende ooc vele spaenderen ende tghelt in haerlieder buersse, ende deden rekeninghe dat si vele temmerlieden ghegeuen hadden x.groten.sdaechs. Ende als ondersocht was, soe en wonnen si mer.vi.groten sdaechs, ende eyndelicken het werc ghinc niet voort, maer si vander stede ontfanghen hadden, om welcke articulen sy beede ghebannen waren.x.iaer huyten lande van Vlaendren vp haer hooft.

¶ Daer naer warer noch.ij.ghebannen dye eenen man sijn ghetrauwede wijf nemen wilden. Ooc wasser gebannen een cuper dye sout vercochte met eender mate, daer hi eenen dicken boom in gheleyt hadde. Ooc wasser ghebannen een droochscote, die om wettelichede wilde sijnen credituer doot slaen.

¶ Item te Bruessele was tcommuyn in roere, om dat hertoge Maximiliaen, mijn here van Kestergate rudder huyter vangenesse ghelaten hadde, ende om dat hi die ballinghen in Bruessel ghebrocht hadde, ende bi hem hilt, welcke ballinghen som dootslaghers waren. Ende die van Bruessele hebben in preuilegien, wye te Bruessele eenen poortere dootslaet, hi en mach nemmermeer in Bruessele commen, al waert dat hy paeys yegens partye ghemaect hadde, ende yegens den Hertoghe van Brabant, omme twelcke tcommuyn in die wapene ghinc, ende quamen vp den couden berch, ende vinghen den here van Rauesteyn, ende den here van Gasebeke, ende meer ander, wel tot.vij.heren toe. Want den commune was aen ghebrocht, als dat mijn vrauwe van Bourgoengien heymelic wech gheuoert was ter achter poort huyt hueren houe te coudenburch. Dies moeste die Hertoghinne des nachts ontrent den.xi.hueren huyt hueren bede vp staen, ende commen ter veynstere huer vertooghen, ende spreken yeghens tcommuyn, by den welcken die moeyte ghestilt was, ende tcommuyn ghinc thuysewaert. Ende vp den nieudach dese si haren eedt te Bruessele, als erfachteghe Princersse ende Hertoghinne van Brabant Anno.lxxvij.

[Den.xij.sten dach van Lauwe]

¶ Item die Hertoghe Maximiliaen trac met sijnder Hertoghinne te Antwerpen, ontrent den.xij.sten dach van Lauwe. Ende hi ende zijn gheselnede Tantwerpen wesende, so ghebuerdet datmer huyt was om yemende te vergheuene, want in eens cruydeniers huys was gecocht regael, ende dye man dies cocht was gheuolcht vanden crudenier. Ende men vernam dat hy ghinc in sprinchens kueken. Dies wort die ionchere vander kueken gheuangen, ende.ij.ander mannen, ende ghevoert te Repelmonde int casteel, gode lof daer en quam gheen quaet of, maer onder tvolc was grote murmeracie.

¶ Item dye hertoghe Maximiliaen daer een lettel tijts gheweist hebbende, ende horende die grote ghereeschepe die die coninc van Vranckerijcke maecte, om vp Vlaendren te commen, so vertrac hy van Antwerpen, ende quam te Ghendt vp den.xxvi.dach van Lauwe.

[Den.xxviij.sten dach van Lauwe]

¶ Item die van ghendt deden verbieden wercken ende doen wercken, maer dat si den prinche gheleeden ende conuoyeren souden waer dat hem gheliefde. Ende die prinche trac naer Cortijcke vp den.xxviij.sten dach van Lauwe, ende die van ghendt trocken met hem, met.vi^c.mannen, wel voorsien, ende bleuen ligghen ontrent Weruicke, in twee plecken, ende van Cortijcke trocken si te Rijssele, daer die prinche begeerde dat men daer tsteicspel houden soude, soomen van oudts ghecostumeeirt was.

[fol. C.xcvij.v]

[Den.xxx.sten dach van Lauwe]

¶ Item die Foreestier van Brugge, gheheeten Ian van Doorne, dye reedt svrydaechs te Rijssele waert, twelc was den.xxx.sten dach van Lauwe met vele frisscher mannen, ende in dat ioustement verdiende die Foreestier van Brugge den danc. In welc steicspel reet dye hertoghe Maximiliaen mede inde bane, selue in persone, ende hi diende den coninc van der Spijnette van sijne drye eerste speeren, daer tvolck groote ghenouchte in hadde, want hi een vrolick man te peerde was.

[Den derden dach van Sporcle]

¶ Item vp den derden dach van Sporcle, twelcwas Vastenauent, so quam dye Foreestier van Brugghe met sijnen gheselscepe thuys, ende brochte mede den spoorwaer met genouchten, ontrent den.iiij.hueren naer noene.

¶ Item corts daer naer so trac die prinche met sijnen volcke te velde, ende mijn heere van Fienes Capiteyn van Duway, hi dede dye brugge breken van pont awendijn, ende ooc alle die caussyde vander heyrstrate dede hi vp breken die te Doornicke waert ghinc, om dat men die van Doornicke gheen sercours en soude doen huyt Vranckerijcke, noch van volcke, noch van vitaelie, byden welcken die van Doornicke groot ghebrec leden, ende moesten inden vastene vleesch eten van aermoede, ende staken alle auende vier huyte vp onser vrauwen thorre, tooghende dat si groten noot hadden.

[Den.xvi.sten dach van Sporcle]

¶ Item vp den.xvi.sten dach van Sporcle doe was die hertoge van Clarence, des conincx Edewaerts broedere van Inghelandt ghebrocht bi iusticien van leuende lijue ter doot. Ende hi was ghestelt in een warm badt, ende daer inne ghelaten ter adere, so dat hi starf. Ende dat was om dat hi aliancie ghemaect hadde metten coninc Lodewijc van Vranckerijcke, ende beloeft hadde, dat hi tlant van Vlaendren soude helpen destrueren. Ende dat hi den coninc sijnen broeder soude ghedoot hebben. Dies soude hem die coninck van Vranckerijcke gheholpen hebben dat hi coninc van Inghelant gheweist soude hebben.