Dits die Excellente Chronijcke van Vlaenderen

Beghinnende van Liederick Buck den eersten forestier tot den laetsten, die door haar Vrome feyten, namaels Grauen van Vlaenderen gemaect Worden [...]

¶ Dit gheschiede Tsaterdaechs ten Steickspele, maer daer en was doe gheen bancket.

ITem dincomste van mijn here van Lingy, ende mijn here Iaques van Archijs waren te gader byden consente vanden Iugen inder manieren hier naer volghende, Te wetene dat mijn here van Lingij quam eerst ende vulde den voren, ende waren ghecleedt te gadere met peerschen fluweele, behanghen met groten selueren bellen, ende met groten gouden letteren van huerlieder deuijse, ende die schilden van ghelicken, ende hadden in huer gheselschip.vi.rudders ende ioncheeren al ghecleet met iorneyen van peerschen fluweele, ende swardt met twee letteren gheborduert van huer lieder deuijse van goude, ende brac die voorseyde here van Lingij viere glauyen.

¶ Item mijn here Phelips van poytiers, quam binnen der Reke, inde absencie vanden gheuanghen Ruddere, Ende sijn peert was verchiert met orfeuerye wit, ende hi brac.ix.glauyen.

¶ Ende yeghens mijn heere Iaques van Archijs, die ooc also in quam verchiert als voren die brac oock.xij.glauyen. Ende yeghens hem quam in dabsencie vanden gheuanghen Rudder die voorseyde heere van poytiers, verchiert met sattijne van appelbloeseme, ende daer vp gheborduert met gulden boomen, Ende brac.xiij.glauyen met groter vromicheyt.

¶ Item die incomste van mijn here van Crieuecuer, hy was verselscheipt met.ij.heeren vander Oordene, ende met noch.ij.edel mannen sijn peerdt was verdect met roodt gulden laken, ende die mannen van sinen state hadden alle iorneyen vanden seluen, hi hadde drie paedgen, deerste was verchiert als sijn meestere, die.ij.met groen gouden lakene, die.iij.met blaeu gulden laken. Ende die paedgen die waren ghecleedt met witten sattijne, besaeyt met gulden tranen, Ende hadden vp haer lieder habijten ontrent den hals gheborduert van goude ende van seluere, inder manieren oft geweist hadden Gorgerijnen, Ende hi was ghedient van.xij.artchiers vander bewaernesse vanden hertoge Kaerle, ende hadde iorneyen van sattijne wit ende groen, ende hi brac.ix.glauien.

¶ Item in dabsencie vanden gheuanghen ruddere, die voorseyde de here van poytiers was verchiert met blaeuwen fluweele, behanghen met grote peeren van selueren, ende som vergult Ende vp den rugghe van sinen peerde, was eenen groten appelle van seluere, in tschijn van eender belle, ende brac.vi.lanchen.

¶ Item die incomste van mijn here Ian van Riuieres heere van Doudeuyle, broedere vander coninghinne van Inghelandt, hy hadde met hem thien Rudders, ende andere Edele mannen ghecleedt met fijn ghefigureirt sattijn cramosijn, sijn peerdt was verdeckt met witten gulden laken cramosijn, die tweeste met swart gulden laken, Ende een edel man die tderde peert voorseyde in die handt leedede was ghecleet met eenen swarten habijte van fluweel, sijn peert was verdeckt met peersch fluweel, behanghen met grooten bellen van seluere, ende som vergoudt int fatsoene van peeren, ende brac.v.glauyen.

¶ Item dye incomste van mijn here van Steruant, hy hadde.v.dienaers, ghecleet met iorneyen van peerschen sattijne, sijn cleedinghe was van gouden laken cramosijn, met grote bellen van seluere, den schilt als tandere, ende brack.v.glauien.

¶ Mijn here van Poythiers quam weder in dabsencie vanden gheuangen Ruddere, sijn couuertuere was van orfeuerye, ende hi brac

[fol. C.xliiij.v]

drie lanchen. Ende naer den eersten loop van mijn heere van Steruant, dedemen of sine vpperste verchiertheyt, ende hy hadde daeronder een ander ghetughe vp tselue peert van gulden laken cramosijn, behanghen met groote selueren bellen.

¶ Die hertoghe Kaerle hadde doe aen eenen keerle van Roseyt fluweel, sijn paedgen ende voetloopers waren als sdonderdaechs.

¶ Dit ghesciede tsondaechs.x.Wedemaent ten steicspele ende ten banckette.

¶ Item die incomste van mijn heere Pieter van Borbon, sijn peert was verchiert met fluweel cramosijn, geboort met swarten gulden laken, ende sijnen schilt van ghelijcken met schoonen sinte Andries cruycen die voorseyde boorden, ende hadden.iij.paedgen. Deerste was verchiert met swart gulden laken, dander met blauwen fluweele ende met een Sampherijn, gheboort met goude, ende een plumaedge van ghelijcken. Ende tpeert behanghen met grooten cauwoerden van seluere, ende oock cakebeenen van seluere. Die derde paedge met peersch gulden laken, ende die paedgen waren ghecleet met wambuysen van swarten fluweele, ende mantelkins van blaeu sattijn ghefigureirt. Ende hadde met hem.iiij.Rudders of ioncheeren met mantelkins van peersschen sattijne, ende vp elc kakebeen geborduert met sijnen goutdrade, ende hi brack drie glauyen.

¶ Mijn here van Poytiers stedehouder van mijn here die bastaert, als voren was verchiert met gulden lakene, blaeu met een sint Andries cruyce van fluweel cramosijn ende gheboort metten seluen, ende hi brac.vij.glauyen.

¶ Item die incomste van mijn here van couchy, hi ende sijn paedge waren verchiert met gulden laken cramosijn, hebbende aen eenen keerle van swarten camelotte, ende met hem waren noch.iiij.Rudders ende ioncheeren hebbende iorneyen van swarten fluweele, ende hy liep maer.viij.loopen, ende brac.v.lanchen, ende hi quetste mijn here Phelips van poytiers in sijn schoudere, also dat hi tfaeyt niet vulcommen en mochte. Ende daer omme was gheordonneirt dat de Markijs van ferrare die al bereet stont omme in te commene ter lijste, omme te gherieuene den voorseyde here van Couchy, den tijt ende loop naer costume van orloghe. Ende dit ghedaen sijnde, so soude dye voorseyde here van Couchy hem gheuoughen aen dander sijde. Ende corts daer naer sijn peert begonste te vliedene, so dat hy nyet meer en liep.

¶ Item die voorseyde here Markijs de Ferrare hadde.xij.peerden van parruere, waer of die vi.waren verchiert met orfeuerye, ende dandere sesse met ghetughen, ende sijn peert was verchiert wet witte orfeuerye vergult, gheminghelt met letteren van sijnder deuyse. Ende sijn eerste peert was verchiert met groenen fluweele met groten blommen van seluere. Die.ij.ste met peerschen fluweele, behangen met groten ringhen van seluere, als ringhen van dueren. Die derde met swarten fluweele met groten selueren appelen behanghen. Dye vierde met ghelu laken van Damast met sparcken van orfeuerye, ende ooc raeyen van sonnen alle van seluere. Die vijfste met swarten fluweele behanghen met viereghen vlammen van seluere, ende alle dandere hadden ghetuyghen geborduert vergult. Ende die.xi.peerden waren gestoffeirt met paedgen met keerlkins van swarten fluweele beleyt met orfeuerye wit, ende hadden alle peersche capproenen, gheuoert, ende met fluweele beleyt.

¶ Item die hertoge kaerle was doe ghecleet met eenen corten peersschen fluweelen keerle, onder den rieme behangen met costelicken peerlen, ende menichte van grooten ballaysen, dyamanten, ende andere costelicke steenen, ende sadt vp een swart peert, met een ghetughe van swarten fluweele, geborduert met menichte van peerlen, die groot waren, ende vele andere costelicke steenen. Ende het voorseyde peert hadde een sauphrein, daer in dat stonden.ix.grote ballaiz, ende meer dan.C.huytnemende costelicke peerlen, twelcke ghepresen was weert sijnde, bet dan.ij.^m gouden cronen dat hi doe aen hadde. Ende sijn paedgen ende voetlopers waren ghecleet met blaeuwen fluweelen heucken, daer vp gheborduert diueersche gulden tranen ende spaercken.

¶ Item sauents ten banckette warender ghedient.xxx.schuetelen van costelicker spijse. Ende binnen den voorseyde banckette waren ghetoocht.iiij.pointen van hercules. Daer teerst

[fol. C.xlv.r]

of was hoe dat hi lach en sliep, ende hoe een man hem nam sijn beeste die bi hem was Tweeste was hoe hi vp den berch was, ende haer schoot huyt een vlamme. Terde hoe huyt eenen busch quamen wilde mannen, met stocken ende met boghen die hi al verwan ende verslouch, ende het tresoor was rijckelijc ghestoffeirt als vooren.

¶ Dyt gheschiede Smaendaechs, ten steicspele, ende sauens ten banckette.

ITem mijn Heere die Bastaert Ruddere vanden gulden boome, ter cause dat hi daer te voren ghequetst hadde gheweist, aen sijn been metten voete van eenen peerde, hy dede hem brijnghen in eenen rijckelicken osbare, verdeckt met eenen costelicken lakene van cramosijn. Ende die peerden die den osbaer droughen hadden die sadelen verdect met ghelicken lakene, daer dye voorseyde mede ghedect was, ende die ghetughen vanden peerde waren vercleedt van cramosijn, met groten selueren doppen vergoudt. Ende hi hadde een gulden laken cramosijn habijt aen gheboort met orfeuerye, Niet yegenstaende dat die voorseyde Rudder vanden gulden boome, hadde gestelt in sine stede te sine mijn Heere van Rauestein, broeder vanden Hertoghe van Cleuen, omme te bewarene in sine stede, ter cause van sijnder questien yeghens den seer hooghe ende moghende Prinche den Hertoghe van Bourgoengien.

¶ Item naer die incomste van mijn here die Bastaert voorseyde, so heift ontfangen geweist den schilt vanden hertoghe Kaerle van Bourgoengien. Ende ghedreghen sijn toysoen van twee Rudders vander oordene vanden gulden vlyese, te weten mijn Heere van Couchy ende mijn Heere vanden gruuthuyse, aldus mijn heere die hertoghe gecommen sijnde sijn peerdt was verdect met gouden lakene gheboordt met fluweel cramosijn in voorme van vierslaghen ende viersteenen. Tweeste peerdt was verchiert met swart fluweele van orfeuerye. Het derde met graeuwen fluweele ende behanghen met grote looueren van goude. Die vierde met swarten fluweele. Die vijfste met gulden laken cramosijn. Die seste met peersch gulden laken. Die seuenste al met orfeuerye. Dachste met gulden laken cramosijn verdect van orfeuerye van goude, met vierysers ende steenen huytwerpende viereghe sparcken. Het neghenste peerdt was behanghen met orfeuerye totter eerde, ende dat was gheleedt inde hant. Ende mijn here voorseyde was gheaccompaengiert met groote menichte van Rudders ende ioncheren. Ende die paedgen van mijnen heere voorseyde waren ghecleedt met mantelkins van orfeuerye van goude. Ende hadden mutsen van blaeuwen fluweele, met witten struysvederen, ende sghelijcx hadde tpeerdt datmen inde handt leede, ende mijn heere die Hertoghe brac.xi.glauyen.

¶ Item mijn heere van Rauesteyn huyter name van mijn here die bastaert was verchiert met costelic groen gouden laken ende gheboort met Ermijnen, ende hi brack drye warf drie glauien, ende hier mede soe eynde het voorseyde steicspel vanden gulden boome daer of dat den danc hadde bouen al mijn heere van Argue, twelck was een bayaert peert dat hi wan, verchiert met swarten fluweele vul orfeuerye van selueren, ende gheladen met.ij.paenders, daer inne dat tharnasch verdect was met root fluweel.

¶ Item ontrent drye hueren daer naer, dwelc was ontrent den.vi.hueren inden auent, versaemden in dye voorseyde bane twewaeruen xxiij.edele heeren int vulle harnasch met blooten sweerden, ende die lijste was huyt ghedaen, waer of dat die eene.xxiij.ghinghen staen ten eynde vander bane, daer mijn here die basteert ghewoonlic was huyt te commene. Ende dander.xxiij.stonden vp dander eynde bi sinte Christoffels kercke met corte ghetughen ghecleet eens deels met peerschen fluweele, ende dandere met andere colueren van sijde.

¶ Item die laetste van desen gheselschepe was hertoghe Kaerle van Borgoengien in een vul harnasch sonder sallade, ende nyement also dan hi, ende hem volchden.x.peerden ende eenen palfernier, ende.ij.voetloopers, hebbende alle nieuwe roseyde fluweelen keerels, vanden rieme nederwaert duersteken met gouden draen, ende vp die ployen oock gheborduert met gouden draen, ende hadden elck vp thoof een mutskin van fluweel tanneyt met een witte struysuere, ende elc paed

[fol. C.xlv.v]

ge hadde aen den hals een dusijnc van fijnen goude met .xij. selueren noppen, also groot als caetsballen, vp die.vi.stonden roode roosen, ende vp die.vi.witte roosen hanghende met groten gulden bladeren tot vp den peerden rugghen. Ende men seyde dat elc dusijnc weerdich was.xxviij.marck gouts, metten looueren diere aen waren.

¶ Item elc paedge sadt vp een peert verchiert met rooseyt fluweel, ende den sadel verdeckt ende vanden seluen behanghen, elc verchiert met C.gouden bellen, wegende elc een half marc gouts. Ende die palfernier leedde een peert in die hant, behanghen gelijc die peerden vanden paedgen voorseyde, twelc waren tsamen xi.peerden, drouch.xi^c.bellen, twelc bedrouch v^c.ende.l.marc gouts, waer of dat sghelijcx van costelicheden ende schoonheden noeyt ghesien was.

¶ Item dese voorseyde heren in battaelgien staende, als voorseyde es elck vp sijn eynde metten glauyen in die hant, elc vercoos eenen man, rijden vp malcanderen, twelc seer vreeselick om te siene was, want eeneghe waren ter neder ghereden met man ende peert. Ende den eersten loop vanden peerden ghedaen sijnde, so hieuwen si malcander met sweerden seere gruwelicke, soe dat onse gheduchte princhersse seere daer inne beladen was, ende wijsde neerstelic met eenen hooftcleede, dat men des vechtens of liete. Ende die hertoge Kaerle was selue thooft ende baenheere van der voorseyde plecke, ende si schieden alle minlicke, ende namen deen aen den anderen orlof. Ende hier mede eynde het steicspel vanden gulden boome, ende quamen sauens alle rijckelick ten banckette.

¶ Item sauents ten banckette waren ghedient wel.xxiiij.schuetelen spijse, ende daer toe.xxxvi.boomen ghemaect van wasse, met alle manieren van fruyte, ende ooc alle manieren van tregien ende van consten waren daer in sghelijcx ghedient. Ende voort so quam daer een seer groot ende wonderlic waluisch van tafele te tafele passerende, ende ooc zeerudders wonderlicke contenanchie makende, daer dye voorseyde heeren ende ioncfrauwen groote ghenouchte in hadden. Ende daer was ghemaeckt een ghenouchlick vraukin in haer kuerskin, sittende vp een pylaer met eenen leeu vp heuren schoot verguld, ende huyt der bost van dien leeu liep meest al dien dach ende dien auent goeden Ypocras.

¶ Item die costelichede die die voorseyde Hertoghe Kaerle dede, was sonder comparacie, ende sghelijcx noeyt in kerstenrijcke ghesien van sulc een sale van tryumphen, als daer propijs tot deser tryumphe ghetemmert was ende van alle den gulden lakenen ende costelijcke tapijtseryen, daer si mede behanghen was, ende vanden tresooren die daer toe ghetemmert waren, ende so costelic ghestoffeirt van gouden ende selueren yuweelen, dattet haluelinghe ongheloouelick schijnt, nochtans wast noch meerder danmen hier ghescrijuen can.

¶ Voort aengaende die costelicke spijse die daer ghedient was, dat was een wonder, ende tware te lanck om scrijuen of omme te noemene, hoe meneghe maniere van gherechten dat daer ghedient waren in dertich schepen van houte ghesneden, ende alle vergult van sijne goude, ende verwapent elck schip met eender wapene van sijnen landen.waer of noch die die experiencie daer of begheert te hebbene, een vanden seluen schepen hangt in die schilders cappelle. Ende ooc dye wonderlicste manieren van fruyten ghemaect van wasse, also natuerlic, in tschijn al of si ghegroet hadden, dat noeyt diesghelijcx ghesien en was. Ende tot allen diueerschen bancketten, diueersche nyeuwicheden ende vreimtheden die men daer te voren nyet ghesien en hadde, dye welcke brulocht soude gheduert hebben veertich daghen lanck, maer daer quam sulcke een nyeumare huyt Vranckerijcke vanden Coninck Lodewijck, die nyet al te goet en was. Niet te min men bleef nochtans vuldoende het faeyt van wapenen vanden gulden boome, twelcke gheordonneirt ende voort ghestelt was by mijn here Anthonis die bastaert van Bourgoengien, daer groote edelheyt ende ooc grote triumphe in te siene was. Ende daer mede soe nam dese costelicke voornoemde feeste een eynde.

in dyt selue iaer van.M.CCCC.ende.lxviij

¶ Item in dyt selue iaer van.M.CCCC.ende.lxviij.doe versaemde die coninc Lodewijc

[fol. C.xlvi.r]

grote menichte van volcke van wapenen om te commene in Hertoghe Karels landen, sonder cause ofte redene. Ende hy dede ghebieden al Vranckerijcke duere datmen Hertoghe Kaerle niet anders nemen en soude, dan here van Chaerlois, omme dieswille dat hy den coninc gheen manschip ghedaen en hadde vanden Hertochdom van Bourgoengien ende vanden graefschepe van Vlaendren, tot den welcken manschepe die prinche duechdelic bereet was, maer hi en betraude niet wel den voorseyde coninc van Vranckerijcke. Bi welcker cause die hertoghe Kaerle versaemde grote menichte van heeren ende van edelen, ende ooc van volcke van wapenen, ende hy track te Kennoit ende tsinte Quintins, omme die palen van sinen landen te bewarene. Ende men seyde dat dese vergaderinge was om tshertoghen wille van Berry, dien ghegheuen was thertoochscip van Normandyen Ende omme dit gheschil te middelene, so laboreirde seere die graue van Simpol, die hertoghe van Bretaengien, ende van Borbon, ende die bisschop van Lyoens, ende meer andere. Niet yeghenstaende dat die coninc altoos voort ghinck met sijnder wapeninghe, ende so dede die hertoghe Kaerle van ghelijcken waer by die voornomde heren seere neerstich waren, omme een goet accoort te makene tusschen den coninck van Vranckerijcke ende den Hertoghe Kaerle voorseyt.

[Den.iiij.dach in Septembre]

¶ Item int selue iaer ontrent den.iiij.dach in Septembre binnen der tijt dat hertoghe karel was ontrent Pyrone met sinen edelen, so resen eenege luyckenaers vppe, die ballinghen slandts waren, ende quamen binnen Luycke met twee Capiteynen, gheheeten die kinderen van Borren bastaerden, ende si quamen met blooten sweerden, ende sloughen in dye poorte van sinte Lambrechts. Ende riepen of alle kelioten ende assysen, die byden hertoghe Kaerle gheordonneirt ende ghestelt waren, ende si maecten weder een nyeu pyroen, ende vele quaets doende vp hertoge Karels volc, si verdreuen den bisschop, ende braken te midweghe vander groter brugghe een deel of, omme datmense van daer nyet berijden en soude, ende scheipten daer ouere met backen, ende weder vestende ende bolleweckende die voorseyde stede van Luycke contrarie den Hertoghe Kaerle.

¶ Item binnen der tijt datmen besich was omme te tracteirene van paeyse tusschen den coninck ende den hertoghe Kaerle, so quam dese tijdinghe te Pyroone, ter kennesse van den coninc ende den hertoghe voorseyde, omme twelck die Hertoghe seere verstoort was vp die van Luycke.

[Den xiiij.sten dach van Octobre]

¶ Item het gheuiel byder gracien gods ende neersteghen labuere vanden heren dat den paeys ghemaect wort, ende vaste ghesloten tusschen den coninc ende Hertoghe kaerle, twelc ghesciede vp sinte Donaes dach, den xiiij.sten dach van Octobre.Anno.lxviij.ende swoeren ghetrauwe paeys vp tcruyce van den sweerde wijlent toe behorende Iudas machabeus, welck sweert men daer houdende es als een reliquie. Ende daer dede die hertoghe kaerle den coninc manschip vanden Hertochschepe van Bourgoengien ende van tgraefschip van Vlaendren.

Donaes vant te perone borgoenge scoone
Blijde manscip doende der vranscher croone.

¶ Item aldus den paeys van beede dese grote heren ghemaect sijnde, doe swoer die coninck par la pasque de dieu Luycke te helpen mynerene. Dies sandt hy den conincstable van Vranckerijcke met.iij^c.ende.l.glauyen te Luycwaert vp sijns selfs cost, ende tvolc track darwaerts.

¶ Item die bisschop van Luycke wesende in Tongheren met vele notabele heren ende dienaers vanden Hertoghe kaerle, so quam daer ooc een here van hemmercourt met vele volcx van wapenen huyt Peeroone, den paeys daer openbarende vanden coninck ende vanden Hertoghe kaerle, waer of dat grote blijschap in Tongheren was, so dat si alle dien nacht solaceirden, dansten, ende ghenouchte bedreuen, gheen quaet bemoedende, ende nyeuwers gheen auwet houdende, dan ter poorte te Luyckewaert

[Den.x.sten dach van Octobre]

¶ Item so eest ghebuert dat die rebelle van Luycke quamen onvoorsien, vp dyen seluen nacht teender ander poorten in dan van harer sijde, wel .vij^c. mannen inde dagheraet, tusschen vieren ende vyuen, ende was den.x.sten dach van Octobre vp eenen maendach, ende sy ghijnghen ter marct met calueueren ende an

[fol. C.xlvi.v]

dere ghescotte vreesselic schietende, al offer al die werelt gheweist hadde. Ende riepen al den seluen roup, die tsprinchen volc roupen soude. Ende sloughen doot wel.xxiiij.mannen ende vijnghen vele groote Heeren huyten lande van Luycke, ende ooc den Bisschop. Ende roofden peerden, ende harnasch, schat, rijnghen, Iuwelen van goude, ende van seluere, ende alle dinck, als die heeren hem alder minst bemoeden daer vp. Ende die Heere van Himmercourt gaf hem seluen gheuanghen, inden handen van mer Ian van melle, capiteyn vanden voorseyde Luyckenaers, maer hy ontquam seer corts daer naer.

¶ Item die Bisschop ende die legaet van Rome waren met groter eeren wech gheuoert met trompetten sonder mesdoen, ende sonder bijnden, ende men brochtse binnen der stede van Luycke. Van welcker seghe de luyckenaers groten moet ghecreghen, doch eest openbaer dat dit al verraderye was, want die Luyckenaers roofden alle die herberghen schoffierlicken, Daer bleef die Archedyaken van luycke, eerst gheschoten in sijn een been met eender coleuure, ende daer naer iammerlicke vermoordt tusschen Tongheren ende Luycke.

[Vp den.xi.duysent Maechden dach]

¶ Item in dese selue maent van Octobre. Anno.lxviij.vp den.xi.duysent Maechden dach, doe vloeyde dye zee also hooghe, alsmen binnen hondert iaren ghesien hadde ende gheschiede groote schade van dijcken die in braken, in Holland, in Zeelant, ende in Vlaendren. Ende Carpers haerde buten den Damme, was doe in grooter vreese.

Die zee die brochte den landen verlies

Als alle der maechden feeste wies.