Dits die Excellente Chronijcke van Vlaenderen

Beghinnende van Liederick Buck den eersten forestier tot den laetsten, die door haar Vrome feyten, namaels Grauen van Vlaenderen gemaect Worden [...]

¶ Hoe dye Coninck Phelips van Vranckerijcke met vele diueersche nacien, van volcke dye Vlaminghen bespranck, ouermits dat haren hoop van volcke cleyn was.

ENde sy ghinghen terstont dye vlamingen bespringen, ende corts daer naer het wort eenen groten mist rijsende, so dat deen den anderen nauwe gesien en conden. Ende Robrecht graue van Atrecht, metten tween coninghen maecte die eerste schare, ende battaelge van duysent mannen, ende die graue van Henegauwe maeckte die ander schare, met.vi.duysent lieden, die derde schare Iacob van saint-

[fol. xlv.v]

pol oock met.vi.duysent volcx, soe dat si dus waren onderdeelt tot.xxiiij.duysent, ende iacob van saintpol nopede sijn peert, ende hadde gheerne selue deerste gheweest omme die eere te behalene, metsgaders dat hi die vlaminghen sach in so cleender menichte, ende al te voet, ende hi seyde. Ic duchte datmen dese boeren dese schotters, ende voetganghers al den prijs gheuen sal, ende die eere toeleggen, die ic meene te hebbene. Daer omme hi beetede van sinen peerde, ende hy sneet alle die pesen in sticx met sijnder hulpe, ende en wilde niet ghedooghen vp hem lieden te schietene, maer hy meendese alle te deurbeulene ende doot te slane. Ende dit ghedaen sijnde, sadt weder vp sijn peert, twelck nyet voort en wilde, hoe seere dat hijt met sporen stac. Die voorseyde.G.van Atrecht met sijnder schare volghede den peerden, die den vlaminghen begonsten aen te gane, ende die walen ghenakende die plaetse daer die vlamingen waren, midts den miste, si en saghen die pitten nyet, ende die vlamingen trocken wat achterwaerts, al ofsi gheuloden hadden, ende tpeerde volc naeuolgende, hare peerden verwarreden in die meyen, ende vielen also in dye voorseyde pitten, deen op den anderen met hueren peerden, ende versmoorden malcanderen, wel tot vier duysent edele manmen, ende doe quamen daer sommege vlaminghen die die peerden doorstaken met hueren glauien, so dat hare meesters moesten neder vallen, ende midts den miste het wort so donckere, dat sy nauwe en kenden wie vrient of viant was, ende wierden slaende vp haers selfs volc, als Bortoenen, ende andere nacien Die Inghelschen yegen die Champaenoysen. Daer wasser veel verslegen van haers selfs volc onder malcanderen, ende die vlaminghen bleuen ongheschent. Die drie scharen vanden graue van Atrecht, van Iacobs van saintpol, ende die graue van Henegauwe bleuen alle voor Groenighen, bet dan.xv^m.edeler vromer lieden, huytghecoren volc, ende alle te peerde. Dyt ouermerckende dye Graue van Atrecht Iacob van saintpol dat die drie heercrachten te nieuten waren ende lagen versmoort, som in die pitten, ende som in die ghedeluen, daerhen die vlaminghen mede bedoluen hadden, ende alle die bannieren waren gheuelt, sonder alleene die banniere ende den standaert van Vlaenderen, hy vloot met.v^m.mannen naer Rijssele, ende die vlamingen ondergingense noch tusschen Cortrijcke ende Rijssele, soe datter daer noch wel bleef versleghen vanden fransoysen bet dan.ij^m. Die casteleyn van Lens in Artois, die welcke hilt tcasteel te cortrijcke, meenende dat die battaelge ghewonnen was, ende datter dye vlaminghen al ghebleven waren, quam huyten casteele wel met.C.mannen, die welcke waren alle versleghen van die van Ypere die daer gheleyt waren om dat casteel te wachtene, ende van alle diere ontquamen ende ontuloden, mochten sijn ontrent drie duysent mannen van alle der groter menichte dye daer versaemt waren, omme Vlaenderen al gheheel te nyeuten te doene, ende die mochten die nyeumare dragen van haerlieder auentuere, die sober was.

¶ Nota, eer desen wijch ende strijt ghebuerde, het gheuiel dat een Conueers vander Doest, gheheeten broeder Willem van Renesse, hoorde hoe dat dye principaelste ende vroomste vanden noordtvrye waren met die van Brugge naer cortrijcke, omme wijch te hebbene yeghen die fransoysen, ende hy hoorde dat mer Ian van Renesse die heere was vanden dorpe, daer hi gheboren was, ende dat hi was een vanden capiteynen van die van Brugghe, hy hadde des voornoens ghehoyt, ende als hy dat verhoort hadde, so ghinc hi ter doest in tstal, ende nam met hem.ij.meryen, deene vercochte hi, ende gafse goeden coop, want hi gafse om een sweert, ende eenen groten stercken staf, ende een lettel ghelts daer toe, ende vp dander merye reet hy haestelicke te Cortrijcke waert, ende hy gherochter al noch te tijde, ende wasser oock wel van noode, want daer en was neyement die so vele griefs dede onder die walen, als hy dede, hi track int heercracht vanden fransoysen, die aldaer laghen neder gheuallen van hueren peerden, bet dan.xv^c.edele, dese slouch hy alle selue doot metter hant sonder vphouden, nochtan so velde hijer selue metter hant, bet dan.xl.rudders, die hi alle doot slouch.

¶ Item omme dat hy langhe diende te Castijnghen, eer hy Conveers wort ter Doest, so hietmene broeder Willem van Castijnghen.

¶ Item desen wijch ghebuerde, int iaer ons heren.M.CCC.ende twee vp.s.Benedictus dach, den.xi.dach in hoymaent. Die wapenen, dat ghelt ende

[fol. xlvi.r]

die vasselmenten die gheuonden waren tusschen groeninghe ende Rijssele ende cortijcke en ware nyet te segghene, want daer bleuen twee coninghen, ende hertogen, grauen ende landtsheren baenraetsen wel xxxiij.ende daer toe wel.vij^c.vergulden sporen.

¶ Item dit sijn die namen van den edelen die begrauen waren in tclooster te groeninghen. Eerst die coninc van Mayoorcke, die coninc.van melyden, die hertoge van loreynen die hertoge van brabant, die bisscop van beauuais, graue robrecht van Atrecht, die prinche van aspermone, Iacob van saintpol, graue lodewijc van cleremondt prinche van thuwaerts, de graue van champaengien, graue van nyelle, graue van trappe, graue van linguy, graue van beunen, graue van henegauwe, graue van soyson, graue vander marcke graue van baren, ende sine gebroeders, here van bentersam, here van wesemale, die castelein van rijssele, die here van Flyueis, dye heere van clarion, tsconincx zeghins broeder van melyden here Ian van crichy, here van marle, de graue van linguy en barrois, here van marloos here van alue marcke sbisscops broeder van beuuais, here van vertson, de here van rutsefoort here gillis van alengy, here van monfoort, godefroot sgrauen broeder van beunen, ende veel andere, alle dese heeren waren inden cloostre van groeninghen begrauen, ende men kende elc aen sine wapene, ende menich andere dye nyet bekent en waren, dye waren in groote putten gheworpen.

¶ Item in desen wijch bleuen onder fransoysen, hollanders ende zeelanders, duytschen, ende andere van die met hem lieden waren, bet dan.xi^m.ende bet dan.ix.duysent onedelen, ende ghemeene saudeniers van wapenen. Dye vlaminghen saghen dat si victorie hadden ghehadt, si ghinghen metten ionghen Guy van Vlaenderen te Rijssele, te Duway, ende al dat lant deure, ende men brochtehem lieden die slotelen van alle den steden, sloten ende casteelen, ende ooc te Ghendt, och wat iammere, ende doleur was in Vranckerijcke, als die Coninck Phelips van Vranckerijcke hoorde dat alle die edele ende machtege personaegien daer versleghen waren. Ende die coninck van Vranckerijcke Phelips siende dat hy seer lettel edele mannen hadde omme hem te wrekene yeghen sijn vyanden die vlaminghen, hy dede een commandement ende beuel al vranckerijcke deure, dat alle ambachtslieden hem wapenen souden, ende common te parijs, ende een ontallicke menichte van volcke quam te Parijs. Ende die coninc selue in persone quam met alle dat volc tot Vytry, omme Vlaendren te destrueirne, ende commende by Duway, daer slouch hi tenten, ende pauwelyoenen. Die van Vlaendren verhorende dat die coninc neder quam met sulc een menichte van volcke, Ian van Namen, ende Guy, ende Willem van Ghuleck met alle den volcke dat si consten vulleesten ende ghecrijgen, quamen bi Vitry om den coninc te wederstane. Die coninc siende die vlamingen soe wel gewapent, ende die sine ongewapent, keerde weder te Parijs met al sinen volcke, ende die vlamingen volchdense als sy vp braken, ende namen alle die tenten ende pauwelioenen, ende ooc dye vytaelyen van spijse ende van wijne die die fransoysen mede gebracht hadden. Ende tghinc naer den winter, so datmen doe wat rustede, sonder die van Hollant, ende van zeelant deden Vlaenderen vele ouerlasts, om dat haren.G.ghebleuen was inden wijch voor Cortrijcke. Die ionghe Guy dit siende, met eender menichte van volcke ghinc hi in Walcheren, ende verbarnde ende destrueirde sommege dorpen, ende daer quamen ter Vere sommege hollanders, om te bespyene, of Guy van Vlaenderen sterc was van volcke, ende ghesien hebbende sijn volc, si gauent ten Bryele te kennene, ende dye hollanders quamen ter Vere, wel.vi^m.mannen sterck, ende Guy van Vlaendren, met Ian van Renessen, ende met sinen vlaminghen wonnen eenen wijch yeghen die voorseyde hollanders. Anno domini.M.CCC ende.iij. Ende die coninc van Vranckerijcke sant sine galleyen omme Vlaendren te bestokene ende een grote menichte van hollanders waren vergadert ten Bryele, ende te Syericxzee. Dit verhorende die hollanders die ten Bryele lagen, si quamen te Syericxzee bi malcanderen Ende die ionge Guy dit verhorende, quam met sinen volcke bi Syericxzee, met eene quantiteyt van scepen. Ende daer was seere gheuochten, so datter vanden hollanders, zeelanders ende andere van haren volcke wel bleuen versleghen bet dan acht duysent mannen, ende daer wasser noch vele gheuanghen. Ende Guy dye victorie hebbende, meende met sijnen

[fol. xlvi.v]

prysoeniers te vlaender waert te commene, maer die galleyen vanden coninc van vranckerijcke quamen hem te ghemoete, ende vingen daer den ionghen Guy, ende voerdene te Parijs, ende wardt gheleyt int chatelet. Die coninc was blijde dat hy Guy in sine vanghenesse hadde. Hi dede weder vergaderen dat commuyn van Vranckerijcke, ende quam weder te Vlaendren waert, ende sloughen tenten ende pauwelioenen te mons in pemele. Phelips van Vlaenderen.G.van tyette verhorende dat Guy sijn broeder gheuangen was, quam te Vlaenderen waerts, omme tlant te regierne, ende hy nam met hem eenen groten hoop vlaminghen, ende oock sinen neue Willem van Ghulcke, ende ghinghen te mons in pemele omme den coninc te wederstane, ende men verloos daer dien edelen man van wapenen Willem van Ghulec, want daer was seer gheuochten, daer bleuen wel doot.iiij^m.vlaminghen, ende bet dan.viij^m.fransoysen. Die coninc trac te Amyens, ende Phelips van Vlaenderen graue van Tyette ghinc in Artoys roouende, ende alle tlant verbarnende, hi ghinc te Hesdin, taryen, ende te Therenburch al dat lant verderuende. Dit verhorende die coninc ontboot den hertoghe van Bourgoengnen, ende den.G.van sauoyen bi hem te Parijs, die welcke hertoghe van Bourgoengnen den coninc versprac, ende der coninghinne ooc, om dat si gheerne ghesien hadden datmen den.G.Guy, die te compiengen gheuanghen lach, ende sine drie kinderen Robrecht, Willem, ende Guy, ende die xliiij.edele mannen, metten.vij.poorters, die metten.G.Guy te Parijs quamen, ende in diueerschen plaetsen gheuanghen laghen, datmense alle aen die galghe ghehangen hadde. Hier omme seyde dye Hertoge van Bourgoengnen dat bi rechten vonnesse gods gheschiet was den schoffierlicken wijch voor Cortrijcke, ende dat god met allen rechte plaechde Vranckerijcke, omme der wreetheyt ende dye sonden vander coninghinne. Eerst dat si dede vergheuen die edele maecht Phelippe, ende die.xx.camerieren vander seluer maecht verworghen, ende verdrincken, ende dat si dye.xxx.edele ionghelingen die metter seluer maecht quamen, hadde si onnoselic ghedaen hangen, ende dat si dat ouerlast riet van Iacob van saintpol haren oom, dat hi alle die tonnen metten coorden te Brugghe brochte, om alle die goede poorters te doen hangene, aen heurlieder solder veynsteren, ende dat hy dat volc groot ouerlast ghedaen hadde, ende dattet goede stade ende gods recht was, dat hy mede inden wijch vanden vlamingen verslegen was. Ende voort soe seyde die hertoge van Bourgoengnen totten coninc ende totter coninginne, ende tot hem die daer bi waren. Och edel heer coninc hadt ghi metten volcke dat te Cortrijc bleef, metsgaders den.G.Guy, ende sine kynderen, ende sine edele die ghi met cleenen occusoene in diueerschen scoffierlicken vangenessen houdt, daer mede ghetrocken inder sarasijnen lant, men hadde cume eenen sarasijn gheuonden, ende men hadse wel verwonnen, ende vele landts daer mede verconquesteirt, och heer coninc en heb di gheen ghedincken, hoe Robrecht van Vlaenderen Meynfroot dootslouch, ende wan den wijch in Poelgen, ende beschermde daer der coninginnen broeders, dat si vanden sarasijnen niet verslegen en waren, moet men emmer die duecht met quade loonen. Die coninginne was seer verstoort vp den Hertoghe van Bourgoengnen, om dat hi soe stoutelick den coninck ende haer dorste begrijpen, ende binnen den seluen dage, so quam den coninc nieu mare, hoe dat dye.G.phelips van Tyette, ende Ian.G.van Namen bedoruen al Artoys. Die coninc beual al dat wapene draghen mochte, dat si hem volgen souden om vp Vlaenderen weder te varene. Ende met hem so quam dye Hertoge van Bourgoengnen, meer om pays te maken dan om te vechtene, ende ooc die.G.van sauoyen, ende een onghetallic volc van fransoysen. Ende als die coninc quam te Atrecht, ende vant al tlant ghescelgiert ende bedoruen, hi was wonderlicken seer verstoort. Dit verhorende die van vlaendren, baden den graue phelips van Tyette dat hi wilde bewaren die stede van Rijssele, ende Ian van Namen dat hi ghebieden soude al Vlaendren deure, als die coninc sine tenten ghesleghen soude hebben, dat alle die ghene die stoc of wapen dragen mochten, dat si hem souden ghereet maken om den coninc te wederstane, want die coninc van Vranckerijcke quam voor Rijssele, ende hi begheerde in die stadt te commen. Die.G.phelips seyde, gheduchtich prinche ende heer coninc, ghelieuet hu binnen Rijssele te commene hu thienstere,

[fol. xlvij.r]

in persoone te voet, men sal hu met alder eerweerdicheyt ontfanghen. Doen ghinc die coninc ende dede tenten ende pauwelioenen slaen voor die stede van Rijssele, want hi namt in groter onweerde datmen hem dat verchde te commene in Rijssele te voet, ende met soe cleenen staet. Des conincx tenten ghesleghen sijnde, sdaechs daer naer soe quam Ian van Namen met grooter menichte van volcke wel ghewapent, voor Rijssele. Ende dese vlaminghen sloughen hare tenten in contrarie des conincx tenten, ende si waren alle gedect met rooden schaerlaken. Ende die coninc siende den groten hoop vanden vlamingen, hi worde alte seer verwondert, ende seyde, my dunct dat vlaminghen reyndt, ic wil wech ende vertrecken van hier. Doen seyden die heren die vanden rade des conincx waren, ende sonderlinge die twee heren, die Hertoghe van Bourgoengien, ende die graue van Sauoyen, datter goet ware dat men sprake van paeyse, of omme bestandt te makene, ende datmen die vlaminghen soude laten ghebruycken haerlieder preueleidgen, ende datmen den.G.Guy die niet mesdaen en heift, ende alle dye met hem sijn gheuanghen, laten staen vp haerlieder vrye voeten, omme hem te verantwoorden, want dat voor Cortrijcke ghebuerde, dat en is hem, noch alle die met hem onnooselic gheuanghen waren, niet te wijtene noch te verwijtene. Die Hertoghe van Bourgoengien seyde, ic sal ontbieden onsen neue Ian van Namen ende sinen broeder Phelips of si lieden bestant begeeren van eenen iare of van tween, ende daer en tusschen machmen spreken om accoordt te makene, want die vlaminghen sijn moedich ende machtich, ende sy vechten om hare rechten ende haer goet te beschermene, ende haer lant yeghen die grote foortse, die hemlieden ghedaen es, het gheliefde den coninc. Die Hertoge van Bourgoengien ontboodt Phelips van Tyette, die in Rijssele was, ende Ian van Namen, ende die drie steden van Vlaenderen of si paeys begheerden met den coninck. Si seyden, si en hadden noeyt anders begeert, ende wat wi ghedaen hebben, dat hebben wi ghedaen op ons verweeren, omme dat grote ongelijc dat ons in Vlaenderen ghedaen es, onsen prinche ende sine edele gheuanghen te Parijs verradelicke, ende sijne edele dochtere vergheuen, ende hare.xx.camerieren verworcht, twelcke alle edele dochteren waren, ende gheworpen in dye Cheyne, ende.xxx.edele oude rudders ghehangen onnooselijc ende sonder schult, ende weit dat wi wel wilden hebben, ende begeeren des conincx vrientscepe ende paeys met hem, ende wilden wel onsen prinche hebben Die coninc dit verhorende, hi dede vellen tenten ende pauwelioenen, ende reysde te Doornicke, ende daer wort so ghetracteirt dat den paeys gemaect was, als hier naer volcht Eerst dat die.G.Guy van Vlaendren ende sijne drye sonen, Robrecht, Willem ende Guy, ende die.xliij.rudders, ende die vij.poorters, die alle met den graue Guy te Parijs ghinghen, ende daer gheuanghen waren, vanden welcken binnen der spacie van.iiij.iaren tijts dat sy daer laghen, noeyt een ghestoruen en was, maer si hadden wel som siec gheweest, dese waren alle ontslegen, vry ende los van allen vangenessen, ende quamen te Vlaendren waert. Ende alle die fransoysen die in Vlaendren gheuangen laghen, waren ooc alle ontsleghen, ende ghingen vry ende los te haren lande waert. Ende die.G.Guy soude inden name van sinen lande bidden den coninc vergheuenesse. Ende ouer alle mesdaet, so soude die coninc hebben binnen eenen iare die somme van.viij^c.duysentich ponden paresysen, ende daer naer elcx iaers soude die coninck hebben in eewegher renten vp Vlaenderen.x^m.libra paresysen, ende dies so soude dye coninc houden in ostaedgen, Rijssele ende duway metter casselryen daer toe behorende, totter tijt dat hi van deser somme soude vernoucht ende vuldaen sijn, ende datmen ooc bewijsen soude, waer die princhen ende heeren die voor Cortijcke bleuen, begrauen waren, vp datmense mochte te haren laten voeren. Ende in desen paeys soude mede besloten sijn den paeys van die van brabant, hollant, zeelant, henegauwe ende Artoys. Och wat blijschepe was in Vlaendren, ende ooc in Vranckerijcke ende in alle die landen ontrent Vlaendren. Die coninc voer naer Parijs, ende gaf beuel dat men den.G.Guy, ende alle die vlaemsche prysoeniers ontslaen soude, ende latense varen naer vlaendren. Als die.G.guy in vlaendren quam met sinen kinderen, ende sinen edelen, hi was ontfanghen ende ghetracteert, al of god van den hemele neder ghecommen hadde. Ende die.G.

[fol. xlvij.v]

Guy in Vlaenderen sijnde, om sijne grote houdthede wart siec ende qual, so dat hi daer naer maer en leefde nauwelic een iaer, ende starf vp den.xxij.dach in Maerte. Anno domini xiij^c.ende.iiij.ende was begrauen byder graefnede Margriete sijnder moedere in tcloostere te flineis. Dese graue Guy was dye xxiij.graue in Vlaenderen. Die graue guy in sijn eerste iaer van sinen graefscepe so verbrande dat beelfroot te Brugge vander halle, ende daer verbarnden vele brieuen van preuileigien vander stede, ende die graue Guy lach doe te male, ende hi vernieuwede die preuileigien van Brugge.

¶ Item int.vij.iaer van sinen graefschepe, hy stichtede tconuent vander predicaren Typre, ende gaf den conuente deene helft vander sale typre. Ende van Eecloo maecte hi eene stede van wetten, ende stelder eenen burchmeestere met.ix.schepenen, ende naer hem so wort graue van Vlaenderen Robrecht sijn oudtste sone.