Dits die Excellente Chronijcke van Vlaenderen

Beghinnende van Liederick Buck den eersten forestier tot den laetsten, die door haar Vrome feyten, namaels Grauen van Vlaenderen gemaect Worden [...]

[¶ Van Guy van Dampyere, den xxiij.graue van Vlaendren]

¶ Van Guy van Dampyere, den xxiij.graue van Vlaendren, die welcke maecte van Eeclo eene Stadt van wette, ende stelder eenen Burch meestere, met.ix.schepenen hy stichtede oock Tconuent vanden predicaren Typre.

¶ Dat.xxix.Capittel.

GVy van Dampyere die sone van den houden Willem van Dampyere, die was die.xxiij.G.van Vlaenderen, die welcke sonder consent van sijnder moedere, of van eenege van sinen vrienden ontschaeckte eens simpel mans dochtere Fogaets van Bethunen, ende was ghedwonghen by iusticien dat hijse moeste nemen ende trauwen teenen wettelijcken wijue, ende hadder by vele vromer kinderen van sijnen princhen, ende grote lantsvrauwen. Eerst Robrecht van Nyuers, die welcke die heleghe kercke vele profijts dede, in eenen wijch in Apoelgen, daer hy doot slouch den fellen viant vander heleger kercken Meinfroot, die bet dan met hondert duysent sarasijnen quam omme te bederuene ende te destrueirne alle kerstenheyt, voort Willem die heere van Nyvelle. Boudin die deuote Ruddere, die welcke starf ionck, ende licht begrauen te Brugghe te Freren, dye vierde was een vaelyant clerc, seer wel gheleert, ende wiert Proost van sinte Donaes te Brugge, ende van sinte Peeters te Rijssele, daer naer was hi Bisschop te Mets in Lorayne, ende worde daer naer Bisschop te Ludeke. Die vijfste was een groot decretiste, ende een groot meestere, om te sijne een groot man in die helege kercke, als een patriarcke ofte een Cardenael, maer hy sach datmen Vlaenderen te cort boot, ende daer omme dede hy hem Rudder maken, ende sinen name was Phelippus, ende nam te wijue die eeneghe dochtere vanden graue van Tyette. Dese vijue knapelicke kinderen van eenen vader ende van eender moedere commende, binnen haerlieder tijt soe en warender gheen vromer heren, daer men of wiste te sprekene. Ende ooc viere dochteren hooghelicken ghestelt, ende edelicke in huwelicke. Die eene was Graefnede van Hollandt ende Zeelant, ende dandere was Hertoginne van Brabant, die derde Hertoginne van Ghulcke, ende die vierde was graefnede van Bulloys. Die graue Guy was met.s.Lodewijc den coninc van Vranckerijcke in Barbaryen eyghen die sarasijnen, als van Thunes, Cartagen, van Bourghe, te Massoire, daer hi hem vromelic hadde in fayten van wapenen, in diueerschen wijchen yegens die heydenen, ende

[fol. xli.v]

met sinte Lodewijck thuys commende, soe starf sijn wijf Fogaets dochtere van Bethune, ende bi consente van sijnder vrauwe moedere, ende bi rade van sinte Lodewijc sinen neue, so nam hi te wijue des grauen dochtere van Lutsenburch, ende hi hadder mede dat graefschip van namen, byder welcker hi noch hadde drie sonen, Ian, Guy, ende Heindrick, ende drie dochteren. Deerste wort coninghinne van schotlandt, die andere was vrauwe van Fryueis, ende die ioncxste was toe gheseyt den oudtsten sone vanden coninc van Inghelant den groten Edewaert, ende haren name was Phelippa, ende die grote schone coninc Phelippus van Vranckerijcke dye hiefse huyten couden watere, ende daer omme was die coninc van Vranckerijcke gram vp den graue Guy, omme dat hi sine dochtere toegheseyt hadde den coninck van Inghelant, omme sinen oudtsten sone sonder sijn consent, midts dat die coninc van Ingelant viant was van der crone van Vranckerijcke, ende hi Phelips le beel hadde selue eene dochtere, die hi toe gheschict hadde den coninck Edewaerts sone, als waerbi dat Vranckerijcke noch hedentsdaechs ghescoffiert es, want die schone Phelips coninc van Vranckerijcke had de drye sonen, ende elc wart coninc, deen naer den anderen, ende si storuen al sonder hoir, ende doen soude dye croone met rechte ghecommen hebben vp sine dochtere, die daer naer coninghinne van Inghelant wart, ende hadde veil kinderen, waer of doutste sone behoorde coninc van vranckerijcke te sijne, want die croone van Vranckerijcke heift wel verstoruen vp vrauwen ten achsten gheslachte, iae dat meer es, vp muenicken dye huyten clooster ghehaelt waren, ten derden gheslachte, als die coninc van poortegale een religieux ende gheprofest sijnde, wart huyten clooster ghehaelt, ende men gaf hem een wijf, ende sijn oudtste sone Ian was gheweldich coninc van Poortingale, ende sine naercommers besitten noch die croone van poortingale. Item omme dat Phelippe des grauen Guys dochtere toegheseyt was des Conincx sone van Inghelant, Anno.xii^c.ende.xcvij.die coninck van Vranckerijcke daer omme seer verstoort sijnde vp den Graue Guy, alst voorseyde is. Daer omme die graue Guy meenende den coninc te ghelieuene, ten beuele vanden coninc van vranckerijcke, sandt hy Phelippe sine dochtre eerlicke te Parijs waert met xxx.camerieren, ende Robrecht huer houdtste broeder voer mede, met xxx.houde rudders ende ioncheers, ende Robrecht haer broeder bi auentueren bleef buten parijs, doen sijn sustre Phelippe quam te Parijs omme te gane tot den coninc voorseyde. Ende si ten pallayse commende, die coninghine deidtse vanghen met alle huere cameryeren ende schiltcnapen, ende sommege vanden rudders dye met Robrecht haren broeder ende met haer ghecommen waren, ende Phelippe voorseyde bleef te Parijs in des conincx gheuanghenesse, dit verhoorde Robrecht van Nyueers hoe dat Phelippe sijn sustere ghearresteirt was, ende al huer ghesinde, vander coninghine, ende dat thuwelic wederroupen was van Phelippe sijnder sustere, hy hadts al te groten wypre ende trac te vlaendren waert, ende gaft te kennene sinen vadre Guy. Ende die coninc ontboodt den graue Guy bi hem te commene, maer die Graue bleef in vlaendren, Ende hy ghinc doen mannen alle sine steden, casteelen, ende sloten, ende deidtse alle wel voorsien van vytaelien. Die coninc Phelips verhoorende die ouerhooricheyt vanden graue Guy, die welcke hadde ghestelt te duway den graue Willem van Neuele, met vele volcx van wapenen, duchtende dat dye van Duway souden hebben den eersten stoot. Robrecht van Nyueers dye was te Rijssele met den graue van Valckenberge, ende met vele sijnder mannen van wapenen om dat hi duchtede dat die van Rijssele den coninc die poorten opene gedaen souden hebben. Ende oft so ghecommen hadde dat die coninc Vlaenderen hadde willen bestoken aen die west side, mande hi Cassele ende Veurne, ende hi maecte daer of Capiteyn sijns susters dochter sone, Willem van Ghulcke een vroom prinche, ende te Veurne was oock die heere van Gauere wel met.vi^m.ghelterschen ende duytsche ruyters, vanden Rijne, ende daer quam ooc die graue van Tyette Phelips, ende dye graue van Catsenelleboghe met.v^m.sijne ruyters, altijt bereet te gane om die van Cassele ontset te doene, in dien die Coninck van Vranckerijcke te Cassele ghecommen hadde. Item in dit selue iaer was te Parijs so grote

[fol. xlij.r]

oueruloet van watere in die Cheyne, so dat die twee brugghen, le grant pont et le petit pont, dats dye grote brugge ende die cleene, vloten metten stroome wech, ende dye huysen daer ontrent staende, braken alle ontsticken ende vielen inne. Die coninck van Vranckerijcke vernemende hoe dat die graue Guy alle die steden ende casteelen hadde ghedaen voorsien, ende mannen, omme hem te wederstane, ende dat die graue Guy gheschreuen hadde om bystandicheyt aen den coninc van Inghelant Die coninc van Inghelant die quam wel met x^m.Inghelschen ende walloysen, huyten lande van waels te Ghendt byden.G.Guy. Hier omme waren die coninc ende ooc die coninginne so fellicken gram, dat si deden des grauen Guys dochter phelippe vergheuen met venijne, dye welcke den prinche van waels toe gheseyt was Edewaert ghenaemt, teenen wijue. Ende die coninc phelips beual datmen die.xxx.camerieren van Phelippe alle verworghen soude, ende in dye cheyne worpen, ende die.xxx.Rudders dye met haer ghecommen waren, datmense alle aen die galghe hanghen soude. Anno domini.xij^c.ende.xcvi.naer.s.Ians dach in midsomer, so quam die coninc phelips te Vlaendren waert wel met.xx^m.mannen, ende leedt Duway, ende voer beleggen die stede van Rijssele, bet dan drye maenden lanc ende stormde dicwils vp die stede. Ende ne hadde gheweest Robrecht van Nyueers, dye poorters van Rijssele die meer ghehelt ende gheneghen waren totten coninc, dan totten graue Guy haren prinche, si souden dye stede den coninc ouer ghegeuen hebben, ende den fransoysen die poorten ontdaen hebben, ende daerom beual Robrecht die graue van nyueers, dat so wye veruaert ware, oft beduchte voor den coninc Phelips, dat hi huyte Rijssele voere met sinen goede daer hi wesen wilde, als waer bi datter vele poorters ende inwonende van Rijssele, trocken huyt Rijssele. Willem die heere van Neuele ligghende te Duway quam dicwils bi nachte tot Rijssele, om sinen broeder te helpene, ende dede menege sprinc reyse in dat heer vanden coninc, so dat hijer altemet doot slough, als nv drye hondert als nv vierhondert, ende vincker vele edele, die hi hooghe rentsoeneirde. Als die coninc vij.weken voor Rijssele gheleghen hadde, hi sandt den graue van atrecht, om te bestokene Vlaendren aen dye westside, ende quam met alle die van Artois, ende van Guyse, wel xiiij^m. mannen sterc, omme Veurne te ghecrijchene. Die baliu van Veurne, die Abten van den Dune, van sinte nyclaes, van sinte Winnocx, van claremarasch, byden rade vanden bisschop van Theerenburch, vielen alle aen dander side vanden coninck van Vranckerijcke, ende rieden die van Veurne ende vander nyeupoort, dat si standaerden ende wimpelen souden doen maken, metter wapene vanden coninc van Vranckerijcke, vp auentuere of die Coninc stercker ware dan die vlaminghen. Die graue van Atrecht ende van bloys commende voor Veurne met xiiij^m.mannen sterc. Die here van gauere, van ghuylicke ende van caetsenelleboghe, met alle den duytschen heren, ghingen den fransoysen te ghemoete, om hemlieden strijt te leuerene. Daer was seer gheuochten, ende daer bleef doot die graue van bloys, ende alle die van ghijsen, die welcke stonden in die eerste battaelgie, vanden fransoysen, aldaer bleuen wel.iiij^m.walen. Dit es tverraetschip van die van Veurne.

¶ Item dit vernemende die Baliu van Veurne, quam huyte omme dye oosterlinghen te helpene. Ian van gauere ende sommege wethouders quamen met hem, ende hadden alle in hare boesems des conincx wapene van Vranckerijcke, ende si ontbodent by eenen messagier, aen die graue van Atrecht, dat hi commen soude hem lieden te hulpe, ende si souden bringhen met hem lieden des Coninx standaert van Vranckerijcke, ende selue helpen dye duytschen alle doot slaen, ende datmen den Graue van Atrecht ontbode, dat hy den cry soude gheuen te kennenne den baliu van Veurne, ende den wethouders bi eenen sekeren Messagier. Den messagier commende ende segghende alle dinghen, hoe datmen den Burchgraue, den Baliu, ende dye wethouders, ende alle dye by hem lieden waren, of ooc die hem lieden dienden, niet mesdoen en soude, in dyen sy quamen vp den gheordonneerden ende ghesetten tijt, want die van Veurne soude commen te hulpe met Willem van Ghuylicken, Ian van Neuele, dye Graue van Caetsenelleboghe, met al huerlieder volcker, hebbende in

[fol. xlij.v]

huere standaerden die wapene van Vlaendren, maer als si lieden commen souden vp.v.of vi.boochschoten den graue van Atrecht, dan soude dye baliu van Veurne wech werpen tsgrauen van Vlaendren wapene, ende stellen vp sine schachten die wapenen vanden coninc van Vranckerijcke, ende het gheschiede so, want daer quam toe die graue van saintpol, der coninginnen oom. Dye voorseyde heren ende grauen van Nyuelle, van catsenelleboge, ende die ioncheere van Guylicke meenden des anderdaechs den coninc ende zijn volk te beuechtene, maer het en mochte doen soe nyet sijn, want die fransoysen waren te sterck, ende wiessen so lancx so meer, want die capiteyn van comene liet alle die fransoysen ende al des conincx volc passeren, ende ouer dye leye lijden. Dus die graue van Atrecht ende die graue van saintpol commende met hueren volcke voor Veurne. Die van Veurne, burcgraue, balyu, ende wethouders verradelicke commende metten duytschen heren yegen die fransoysen, wierpen duytschen heren yegen die fransoysen wierpen wech hare wapenen van Vlaendren, ende namen huyt haren boesemen dye wapene vanden Coninck, ende stakense vp haerlieder schachten, ende riepen seer luyde a la mort les alemans. Daer was seere gheuochten, ende daer bleef doot die Graue van saintpol, der coninghinnen oom, ende harde veel fransoysen, ende ooc die graue van Neuele. Ende dye fransoysen waren in wille te vlieden, maer die van Veurne bleuen staende, ende toochden huere schachten metten wapenen des conincx, ende maecten teekene den fransoysen die vlyen wilden, ende riepen mon ioye tuez les alemans a la mort. Ende dus waren alle die duytsche heren van die van Veurne iammerlicke verraden ende doot ghesleghen. Ian van gauere, die graue van gulicke, ende die graue van caetsenelleboghe, ende wel naer alle die duytschen, sonder een luttel, die vloden ende ontginghen. Aldus ghecreech die coninc Veurne, Nieupoort, Dixmude, ende Berghen. Binnen deser tijt wart die.xij.weke, dat die coninc voor Rijssele gheleghen hadde. Ende Robrecht verhorende hoe dat al westvlaendren verloren was, ende in Rijssele en was gheene vytaelie, ende hi en hadde aen gheen siden secours, so sant hy aenden coninc om bestant van.viij.daghen om hem te beradene, omme Rijssel ouer te gheuene binnen acht daghen, inden handen vanden Coninc. Die coninc des blijde sijnde, consenteirdet hem. Ende binnen desen so sandt Robrecht boden te Ghendt, tot ten graue Guy sinen vadere, ende totten lieden vanden coninc van Inghelant, die oock binnen ghendt waren, om secours van vitaelgien, ende ooc van volcke, of hi moeste bi noode Rijssele ouergheuen. Die Graue Guy hadde in sijnen raet dat Robrecht Rijssele soude ouergheuen den coninc, behouden lijf ende goet ende alle die daer inne waren.

¶ Item vp den.viij.dach die graue Robrecht, ende die graue van Valckenberghe met den anderen edelen, voerden haerlieder goet bi consente vanden coninc te ghendt waert, ende quamen daer totten coninc van Inghelant ende tot den graue Guy. Ende die coninc van Vranckerijcke rouede die stede van Rijssele, ende alle tlant van Duway, tot Ypre, tot Cortrijcke, ende tot Roeselare. Ende men verbarnde kercken, cloosteren, dorpen, stedekins, ende hospitalen, men vercrachte die vrauwen ghehuwet ende onghehuwet, maechden, nonnen, religieusen, ende diet niet ghedooghen en wilden men slouch se doot, ende men spaerder nyemant. Dit verhorende die van Brugghe, dat dye coninck neder quam, si sonden eerlicke boden yeghen den coninc te Inghelmunstre, ende droughen den coninc die slotelen van Brugge, sonder consent vanden.G.Guy. Die coninc quam van Inghelmunstre te Roeselare, ende te Brugghe. Ende het begonste vele te rymene, ende het ghenakede den wintre, hi hadde Vlaendren binaer tsinen wille, hi disponeerde hem omme te Parijs waert te keerene, ende daer omme die van ghendt spraken den Coninc om een bestant van twee iaren, om den Graue Guy, ende om hem lieden, ende die coninck consenteirdet, ende voer te Parijs met sijnen heercrachte, onder hem houdende Cortrijcke, Rijssele, ende Brugghe, metter casselrye. Dit ouermerckende die coninc van Inghelandt, dat die graue Guy met sinen kinderen bestandt ghemaeckt hadde van twee iaren, sonder sijn weten, ende seere verstoort sijnde, hi wilde Ghendt gherooft hebben, ende die principaelste van Ghendt dedy vanghen. Dit siende die van Ghendt dat dye Inghelschen soe vele crachts deden, ende

[fol. xliij.r]

braken der lieder huysen, ende begonsten te roouen sommeghe vanden poorters. Die van Ghendt maecten onderlinge een grote vergaderinge van volcke, ende ghinghen bi nachte van herberge te herberge, en men slouch die Inghelschen alle doot, nauwe en liet men den coninc wech gaen, ende den prinche van waels sijn sone met seer lettel Inghelschen, die welcke voerden te Inghelandt waert met groter vreesen. Binnen desen.ij.iaren die vlaminghen hadden gheerne paeys ghemaeckt, ende dedent aen den coninc versoucken, maer het was al te vergheifs, ende die coninc sandt sinen broeder Kaerle van Valloys, omme Vlaenderen met vulder macht te regierene, ende commende te Brugge, hy veynsde hem tlant seer lief te hebben, ende seyde, hy soude wel eenen soeten paeys maken tusschen den coninc sinen broeder ende den lande van Vlaendren. Die van Brugge leedene te Ghendt, daer dye Graue Guy was, ende sine kinderen, die hem seer eerlicken ontfingen. Si spraken onderlinge om den paeys te makene, Kaerle van Valois hy beloefde bi sinen rudderscepe den graue Guy paeys te vercrijghene, vp condicien dat hi wilde gaen te parijs, met.L.van sinen edelen, ende Kaerle van Vallois seyde hi soudet so maken metten genooten van Vranckerijcke, ende met sconincx raet, dat die coninc den graue Guy ende sine kinderen die rebellicheyt vergheuen soude, ende het soude paeys sijn metten graue Guy ende met sinen edelen, si souden den coninc te voete vallen ende bidden hem om sijn ghenaden, ende Guy beloefdet te doen, ende hi deit, ende was bedroghen, ende verraden, alsoet daer naer wel scheen, want men moet wel weten dan vanden tijt dat die Sijncambryanen in Gallyen, dats in Vranckerijcke eerst quamen, so heifter verraetscip gherengneirt, so die Coronijcken van Vranckerijcke wel mencioen maken, ende verclaersen.

¶ Item ten valschen verradelicken instekene van Kaerle van vallois, so ghinck die graue Guy met die principaelste van sinen edelen, die hi ghecrijgen conde, ende daer vp dat hi hadde betrauwenesse, tot wel vijftich persoonen toe, ende voer so te Parijs, volgende Kaerle des conincx broeder. Ende als die graue met sinen.L.edelen quam te parijs, so waren si terstont allegheuanghen, ende in diueerschen contreyen, ende in diueerschen vangenessen gheleyt. Dyt sijn die namen vanden edelen mannen tot.L.toe, dye met den graue Guy dus verradelic mesleedt waren ende gheuangen. Eerst Guy graue van Vlaenderen, Robrecht.G.van nyueers, willem here van neuele, Ioffroit here van croysieres, wouter heer van maldeghem, Boudin here van knesselare, die here van steenhuyse, dye here van mortaengnen, here willem euerbaert, here van rooden, heer zegher van Cortrijcke, die here van nyeneue, heer wouter van houdenaerde, heer Ian van heyne, here wouter van neuele, heer ian van heyle, here Rougaert van ghistele, heer phelips van acxpoele, heere rijcquaert standaert, heer boudin die ionge here van huytkercke, heer Diederic dye vos, die here van rijueel, heer boudin van passchendale, here van roubais heere rase mulaert, heere van bernaedge, die here van baudonnes, heer guy vanden poele, here Ian van thorrout, heer Willem van huusen, heer Ian van valenchyenes, heer Ian van vlamerbeke, heer wouter van loueneghem, ende sine.ij.broeders, heere gheraert die moor here van lanbois, here van monteloy, heere Ian Thoudebois, here van belle, heere van Beuckemare, ende Ian van Ghendt, twee poorters van Brugghe, alle dit waren die voorseyde vijftich persoonen. Als die graue Guy, ende sine twee houdtste sonen Robrecht van Nyueers, ende Ian van Neuele, met xl. rudders, ende met vij.heerlicke poorters, te Parijs commende, die Coninck Phelips horrijbelicke met gramschepen ontsteken, hy en wildese sien noch horen, Maer beual datmen den graue Guy soude voeren te Compiengnen inde vangenesse, ende die graue Robrecht inden groten torre te Bourgez in berry. Ende Willem van Neuele wordt gheuoert te Rauwaen in Normandyen, ende elcke vanden voorseyde rudders waren gheuoert elck in eene verscheeden vanghenesse a paert, so dat si deen den anderen sien, noch horen, noch vertroosten en mochten. Ende ooc omme der coninghinnen wille, die de vlaminghen seere leedt hadde, omme dat haer grootheere, ende twee van haren ooms in Vlaenderen ghevanghen waren, ende Phelips van elsaten hadde twee van haren bastaerde ooms in Vlaenderen ghe-

[fol. xliij.v]

daen onthoofden vp den zeecant, ende vp den raden stellen. Dese kaerle van Vallois sach datmen aldus alle dese vlaminghen vinc ende leedede in diueersche vangenessen, hy vertoochde daer sinen broeder den coninc, ende alle die bi hem waren, hoe dat hi in Vlaenderen so eerlicken ende vriendelicken ontfanghen hadde gheweest, ende dat si begeerden paeys met hem, ende waren met hem ghecommen om den coninc vergheffenesse te biddene, ende hem lieden te stellene inden wille vanden coninc, ende eewelicke te stane in sijnen dienste. Soe wat dat Kaerle van vallois sprac totten coninck, het en halp al niet ten confoorte vanden graue Guy, want die coninghinne verwarredet ende verargherdet al, want het was huer leet dat si buyten Parijs gheuangen gheleyt waren, want si hadde lieuer ghehadt dat dye coninc den.G.Guy, ende alle dye met hem ghecomen waren te Parijs, hadde ghedaen hanghen aen die galghe. Kaerle van valoys dit siende, dat die graue Guy ende al die sijne moesten blijuen in vanghenessen, het wijperde ende deerde hem dat hijse te Parijs ghebrocht hadde. Ende midts dat hijse niet helpen en mochte omme tot haren paeyse te commene, hi schaemdes hem seere, ende huyt schaemten liet hi die stede van Parijs, ende trac huyt Vranckerijcke, wonende int land van Italyen, ende diende daer den paeus Bonefacius. Dye graue Guy ende die sijne dus in vangenesse blijuende, die coninc phelips occupeirde ende hilt al Vlaendren te sijnen behouue, ende hi in persoone metter coninghinne vysenteirde alle die steden in Vlaendren, te wetene Ghendt, Brugge ende Ypre, met haerlieder casselryen. Ende die coninginne hadts groten spijt, dat die vrauwen te Ghendt, te brugghe ende Typre, die welcke ter weerdicheyt vander coninginne al hadden aen haerlieder beste cleederen, ende waren ten suuerlicksten ghepareirt. Doen seyde die Coninghinne, ick waende alleene coninginne te sine in vranckerijcke, maer mi dunct dat die van vlaenderen die in onse vangenessen sijn in Vranckerijcke, sijn alle princhen, want die wijfs zijn al ghecleet gelijc coninginen ende princerssen Ende die coninc vlaendren gheuisenteirt hebbende, voer met sijnder coninginne naer parijs ende hi stelde der coninginnen oom Iacob van saintpol, gouuerneur generael in vlaenderen, hem beuelende dat hi tlant gouuerneren soude, wel ende rechtueerdelic, ende in paeyse houden soude, maer daer naer wordt hi een seer fel gouuerneur, ende ouerlastich den ghemeenen volcke, want hy ordonneirde, dat alle dye ambochtslieden moesten gheuen den vierden penninc van haerlieder dachueren, ende van allet tghene dat si wonnen, also wel in coopmanschepen als andersins van ghelijcken, ende bi desen die cooplieden worden Vlaendren schuwende, dye ambochtslieden waren neeringloos, ende en constent niet ghemaken dat si den cost ghecreghen. Hi ordonneirde settinghen, pointinghen, gabellen, daer tvolck onredelic mede verlast ende verschat was, ende dit al bi den insteken van sijnder nichte die coninginne, om Vlaendren plats scalck te maken, ende contrarie haren wetten ende preuilegien, dye hemlieden van Keysers, van grauen van Vlaenderen ende ooc vander coninginne van Vranckerijcke ghegeuen waren. Ende die niet en conste betalen sine pointijnghe, hi deidtse steken in die vangenesse, ende dier yegen knoterden of murmureirden, die dede hi hangen ofte onthoofen. Die drie steden van Vlaendren sonden boden ghetijdelic tot den coninc, clagende ouer den voorseyde iacob van saintpol, ende die coninc ontboot hem dat hy soude die van Vlaendren laten ghebruycken haerlieder wetten, costumen, ende preuilegien, ende als hi aldus ontrent.ij.iaren vlaendren met tyrantscap fellic te cote ghedreuen hadde ende gheregiert, alst voorseyde es Eerst die van Brugge, ende daer naer alle die van Vlaenderen wederstonden sijnder ordonnancien, ende sonderlinge, so wie dagelicx te wercke ghinc, die moeste gheuen eenen witten penninc Die van Brugge en wildent nyet gheuen, die van ghendt dit horende, si en wildent ooc nyet betalen, ende also ooc in dier ghelijcke alle die smalle steden. Als waer omme iacob van saintpol quam te Brugghe, ende meende die principaelste vanden vleeschauwers, ende vanden wulleweuers te doen onthoofden, als mesdadege lieden ende rebel den coninc. Dit vernemende pieter die coninck een weuere, een harde vroet ende subtijl man, ende wiert daer naer rudder om sijne vroetschepe ende vromicheyt, hi vloodt huut Brugge, ende ghinc tardenburch met een menichte van ambochtslieden wel gewapent ende

[fol. xliiij.r]

voorsien. Ende ooc dier ghelijcke Ian breydel een vleeschauwere, die ghinck ten Damme, ende bi wijlent ter sluys ende te Ardenburch, ende hi hadde bi hem alle maniere van ambachtslieden, met hilt te Brugge alle dage mesdach, want nyement en wilde wercken, noch temmeren, noch metsen, noch varwen, noch weuen, wullen noch lijnen, ende dye dienaers van Iacob van saintpol men en wilde hem lieden spijse noch dranc vercoopen, ende si quamen int heynde vander weke inden huysen vanden ambachtslieden omme te hebbene den vierden penninc vanden wercke, men vanter gheene mans thuys dan vrauwen ende kinderen. Dit verhorende Iacob van saintpol, dye doe te Cortrijcke was, dat die van Brugge deden contrarie sijnder ordonnancien, als van hem den vierden penninc te geuen, ende dat si niet wercken en wilden. hi sant te bruggewaert tonnen met reepen ende coorden, ende meenende alle dye principaelste van alle den ambachten te doen hangene voor heurlieder solder veynsteren, ende eens Inghels schiltknape, dye met iacob van saintpol wel ghemint was, hi ontboot sijnder weerdinne daer hi thuys plach te sijne, dat si ommer dyt soude te kennen gheuen den weuers, ende vleeschauwers. Iacob van saintpol commende te Brugghe met sinen vaten ende metten coorden sdonderdaechs voor die Cruysweke, alle dye ambochtslieden waren meestendeel al ghevloden, som te Damme, som ter Sluys, ende Tardenburch, die welcke alle vergaderden bi Pieter die Coninc ende Ian breydel, ende si droughen ouer een dat si des anderen daechs tsmorghens int beghinsel vanden dage voor trijsen vander sonne vergaderen souden bi.s.cruyskercke by Brugge, ende alle wel ghewapent ende voorsien, ende dat si hem souden deelen in.ij.scharen, ende Pieter dye coninc soude commen metter eender schare ter cruyspoorte inne, ende also totter marct, ende van danen ter vrydaechs marct, ende roupen schilt ende vrient, wat walsch es, valsch eest, slaet al doot, ende die dat niet en conste segghen, die soudemen doot slaen sonder verdrach. Ende Ian breydel die quam metter ander schare ter speypoorte inne, ende ginc aen die snaggaerts brugge want daer ontrent waren ghelogiert Iacob van saintpols lieden van wapenen, ende sine dienlinghen, bet dan tot.iiij^m.mannen, ende men hietse die snackers, ende daer omme heetse noch heden te desen dage, die snaggaerts brugge, ende Ian breydel in commende ter speypoorte ontboot by diueersche boden sine vrienden dat si heymelicke souden commen vp dye veste byder speypoorte bi hem, ende als si commen waren, so was hi bi.vi^m.sterc, ende hi sandterwel iiij^c. ghesellen ter Ghendt poorte, sinte Kathelijnen poorte, ter bouuerye poorte, ende ter sine poorte vp auentuere of die walen vlyeden wilden datmense altemet doodt sloughe Ende Ian breydel ontrent den drien hueren smorgens so quam hi met den sinen inde herberghen vanden walen, roupende schilt en vriendt want wat walsch en valsch eest, slaet al doodt. Eenghe van den walen lagen noch vp huer bedde ende sliepen, andere stonden vppe, ende waren noch in huere wambuysen, ende men slouchse doot ghelijc kyekenen. Ende ian breydel ghinc so totter caermers brugghe, roupende Vlaender dye leeu, alle die goede vlamingen sijn die volghen mi nae, aldat walsch is dats valsch slaet al doot, ende also ghinc hi int ghistelhof, ende van danen ter marct die hi hilt met sinen volcke, ende pieter die coninc ghinc met sinen volcke inde steenstrate ende by sinte saluators, in alle die herberghen daer die walen ghelogiert waren ende men slouchse alle gader doot, mem vincker nyement. Ende ontrent half voor noene Iacob van saintpol nam sijns cappellaens cleederen ende deidtse aen, ende reedt also sijn vierdere achter sinte claren naer die veste, Ende quam also lancx der veste tot byder smede poorte daer hi met sinen peerde vloodt ende swam duer die veste in groter vreesen van verdrencken, want sijn principael lijfcnape bleef daer inde veste ende verdranc, vp dyen vrydach twelc was voor die cruys weke, waren bedt dan.v^m.walen binnen brugge verslegen ende des anderdaechs, twelck was tsaterdaghes voor die cruysweke, so waren te gendt ooc bedt dan.ij^m.walen doot ghesleghen, dit gheschiede int iaer ons heren.xiij^c.ende twee. Iacob van saintpol te Parijs commende totten coninc phelips ende sijnder nichte die coninginne, claechde sine auentuere, ende die rebellicheyt vanden vlamingen te sinen schoonsten. Ende het gheuiel dat in deser tijt die sararasijnen

[fol. xliiij.v]

hadden in ghenomen ende ghewonnen met groter cracht twee kerstene conincrijcken, te wetene tconincrijcke van Mayoorcke, ende melijden. Ende die voorseyde.ij.coningen waren ghecommen te Parijs, aen den coninc om raet en bystandicheyt, ende die helege vader die paeus screef aen den coninc van Vranckerijcke, als die principaelste kersten coninck, dat hy die kerstene princhen vergaderen wilde om dat lant van Mayoorcke, ende van Melyden weder te conquesteirene. Ende die coninck screef aen allen kersten princhen ende heren, Rudders ende knechten dat hem lieden gheliefde te.s.Pieters ende sinte Pauwels dage naer sint Iansdach midsomers te vergaderene te Parijs, ofte daer ontrent, omme te treckene naer Messaelgen, ende also voort vp die sarasijnen om die te verdrijuen huyt den voorseyde twee conincrijcken, ende daer vergaderde te parijs groote menichte van edele mannen, elc met heuren volcke, huyt Almaengnen, huyt Ingelant, scotlant, hollant, zeelant, ghelderlant, brabant, henegauwe, normandye, nauarre, gasscoengnen, poitau, guyenne, bourgoengnen, borbon, berry, allane, spaengyen, langhedoc, toureyne, loreyne, bar, picaerdye. Ende dit grote volc al vergadert sijnde, doen so riedt die coninginne haren oom, ende Robrecht die Graue van Atrecht, ende van artoys, ende sinen broeder iacob van saintpol, dat si informeren souden die verdreuen heren metden nyeuwen vergaderden volcke, dat sy wilden met hem lieden varen in vlaendren ter sluys, ende van daer souden si tscepe gaen, want sy metsgaders dattet somer was, met minder moeynessen reysen souden te scepe dan te lande, ende si beual heuren ooms datmen alle der sueghen van Vlaendren hare borsten of snijden soude, ende al heure verckenen met sweerden duerspeten soude, dat waren die vrauwen ende kinderen, ende die mans alle doot slaen, sonder eenege ghenade, die welcke mannen si hiet dye honden van Vlaendren. Ende vp haer lieder temmers van haren capelijnen stelde die.G.Robrecht van atrecht, ende iacob van saintpol sijn broedre, eenen vieregen barnende besem, beteekenende, dat si al Vlaenderen souden suueren ende caluwe maken, ende vagent of metten viere. Die van Vlaendren binnen deser tijt baden Ian die.G.van Namen, willem van guleken den proost van aken, die hem dede rudder maken, ende den ionghen Guy van vlaendren, omme vlaendren bystandicheyt te doen, si quamen te Brugge ter salegher huere, ende ter goeder tijt omme vlaendren, want vlaendren hadde plats te nyeuten gedaen geweest hadden si niet ghecommen, Die coninc.Phelips beual den graue Robrecht sinen oom ter sluys in vlaendren te gane, ende men soude daer senden alle die galleyen ende baerdgen van Rouwaen ende die scepen van normandyen, ende van bretaingnen, ende die vlaminghen hadden ooc schepen, die soudemen mede nemen. Ende hi maecte robrecht sinen oom senescael ende leedtsman van al den heyrcrachte ende reysden te Vlaender waert, bedt dan.xxiiij^m. peerden, Ende si lieden te rijssele commende, so sprac robrecht tot den.ij.coninghen, van mayoorcke, ende van melijden, ic duchte dat die vlamingen die argher sijn dan sarasijnen want si sijn vernoyeirde kerstenen eest so dat si ons eeneghen vploop doen willen oft onsen wech beletten willen omme ter sluys te commene, dat wijse doen te nyeute, wi sullen der gode also lief mede doen, ende het wordt ons also goede een vaerdt oft wi al barbaryen metten sweerde wonnen, die van brugge verhorende dat die coninghen van mayoorcke ende van melyden ende die graue van Atrecht ende sijn broeder iacob van saintpol waren te rijssele om te brugge te commen, ende vlaendren te scelgieren ende te minerenne. si ontbodent te gendt, ende te ypre, dat si wilden trecken te cortijcke om die fransoysen te weder stane. Ende guy van vlaendren, ende ian die graue van namen sijn broeder die iongen willem van guleke, ende mer ian van renesse souden haer lieder capiteynen zijn, die van ghendt en wildender niet commen, maer ian barluut de stal hem wt ghendt, ende hy ghecreech bi hem onder vrienden ende magen, ende andere die hem geionstich waren ontrent.v^c.fijne gesellen van wapenen. Ende die van Ypre waren aenden cant van.xv^c.mannen. Die van Brugge trocken metten noordtvrye ende oostvrye, ende metsgaders mer Guy van vlaendren, mer Ian sijn broeder, mer Willem van ghulec, ende mer ian van Renesse, so dat si waren.v^m.mannen sterc. Dus waren si al te gadere dye vlaminghen ontrent.vij^m.mannen, maer lacen wat mochte dat helpen yeghen die menichte te vechten van.xxxvi.princhen ende grote landtheeren die daer waren met xxxiij.duysent edele mannen

[fol. xlv.r]

van wapenen, alle te peerde wesende, omme die vlaminghen te beuechtene, mer Guy van Vlaenderen, Ian van Namen, ende Willem van Ghuleck, ende Ian van Renesse sijnde commen te Cortrijcke, sie lieten haer peerden in Cortrijcke, ende ordonneirden dat dye van Ypre verwaren souden dat dye casteleyn van Lens met sinen volcke, die doe was int casteel van Cortrijcke, dat si niet huyten en quamen. Ende Guy met.vi^m.mannen, metsgaders Ian Borlunts lieden deden maken veel diepe pitten, tusschen den cloostere van groeninghen, ende Cortrijcke, ende men decte alle dye pitten met meyen ende met groenen garse, ende si ghingen al in eenen bilck aen die suytside, ende aen die noortside, wel begracht ende beuest. Guy ende Ian van Renesse seyden, lieue broeders ende vrienden peynst om huwe wijfs ende om huwe kinderen, ende sijt vrome lieden, ende maect goeden moet, ende vecht, so dat ghy hu lant met eeren houden muecht, die cracht van victorien comt van gode alleenlic den ghenen, die recht hebben, elc sal speere yegen speere voughen, ende pijnt altijt omme die peerden te quetsene daer ghi muecht, want die peerden faelgierende, dye lieden sijn te wille, ende moeten vallen ter eerden, ende als si vanden peerde gheuallen sijn datmense alle doot slae, ende niement en vange noch entransoenere, ende dat niement en rooue noch en pilgiere, noch en vliede, want soe wie rooft of vliet, men sallen selue doot slaen, dus hebt alle gader goeden moet. Met dien quamen die walen ende die fransoysen met vele lieden van diueerschen nacien. Ende dit gheschiede vp den xi.dach van hoymaent, ende was sinte Benedictus dach, ontrent den.vij.heuren voor die noene, ende saghen die vlaminghen in so cleender menichte.