Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 158

[p. 713]

Epiphanie
Koen Peeters

(1)

De dag voordien sprak ik lang met de ambassadeur. Op het blote, witte, uitgestrekte terras herhaalde hij af en toe een deel van mijn zinnen. Het was een vorm van luisteren. Het leek op samenvatten of vragen naar verduidelijking, maar hij hield zich angstvallig op de vlakte. Plots hoorde ik scherp hoe hij vooral veel suggereerde door zo te spreken.

Daarover lag ik 's nachts te denken. Ik moest traag en nieuwsgierig zijn. Ik moest onopvallend bewegen. Meer zwijgen ook. De natuurlijke houding van mijn gezicht moest rust zijn. Als dat substantief bestaat als karaktertrek: de uitgestrekenheid.

Van pure opwinding werd ik om halfzes 's ochtends wakker: dat kwam door het orkest van symfonische vogels, de zachte zwarte stem van een passerende man en de golfslag van het Kivumeer beneden.

Boven mij in de grote eucalyptus lachte een kiekendief. Het gelach van de roofvogel gorgelde met kleine keelgeluidjes, als klotsend water. De vogel vloog op. Ik hoorde ook krekels, of bijen.

Wat later zat ik op het terras, op een roze plastic stoel. Met reclame daarop voor Mützigbier. De zon was mild en mistig; snel klom ze omhoog. Een kano peddelde traag naar mij toe, daarin vijf zingende kinderen. Langzaam doken eilanden op uit de mist. Een kraai naderde op de groene balustrade. Schichtig als een dief huppelde hij dichterbij. Hij tikte op de metalen reling, alsof hij zijn bek wilde scherpen.

[p. 714]

(2)

Mijn chauffeur en ik reden die dag van Kibuye naar Gisenyi, zo'n honderd kilometer langs het Kivumeer. We waren zes uur onderweg, traag schommelend door subliem groene heuvels. De rode aarde. De lappendeken van kleine veldjes met bonen, maniok en bananenbomen, de huisjes op de steile hellingen. We klommen en daalden langs oude eucalyptusbomen met vuurrode stammen. We reden voorbij het tropisch oerwoud Gashwati, dat in de diepte naast ons lag, volledig dichtgegroeid. Vervolgens langs Zwitsers aandoende weilanden met koeien en veehoeders en dan theevelden, doorsneden met grillige paadjes, als broccoli. Ik vergaapte me aan mannen met machetes, kinderen met machetes. Fietstaxi's met een vrouw in amazonezit achterop of kinderen met hun schoolboeken samengebonden met een touwtje. Jongetjes zwaaiden lachend naar onze auto, schuddend met hun kinderkontjes in vuile broeken.

De avond viel snel tussen de theevelden. We stopten en ik stapte uit. Een klein meisje met een stok en groene plastic sandalen kwam dichterbij. Ze leek te zweven, ze zei niets. Haar lange rokje was slechts een vuile doek en ze droeg een oud, vilten jakje met een kap. Traag naderde ze om te kijken. Hoe oud ze was? Vijf of zes jaar.

Ik gaf haar mijn plastic flesje water, maar ze reageerde mat, verdoofd. Was ze moe of ziek of droomde ze? Met haar afhangende schoudertjes staarde ze onbewogen naar mij.

Het was in het oog van een onzichtbare storm van armoede, rusteloosheid, verlangen-naar-meer, dat ze zweeg en mij aankeek. Omdat woorden te duur waren, onbegrijpelijk, onvertaalbaar. Ik weet het niet. Het leek haast alsof ze sliep. Maar dat was niet zo en als het zo was, was het omdat ze moe was en mij iets wilde zeggen dat ik niet kon vatten.

Ik praatte maar zij verstond mij niet. Dan zweeg ik ook: ineens waren wij twee vernuftige, minzame kampioenen van het zwijgen. Plots was het pikdonker, het was halfzeven.

We reden verder. Steeds drukker langs de weg. Uit winkeltjes doken mannen en vrouwen op, druk gebarend, als schimmen voor onze koplampen. Achter ons verdwenen ze direct in de duisternis. Soms schoot een jongetje in het licht voor de autolampen en liep minutenlang voor de auto uit om zo sneller op te schieten.

Dat kleine meisje. Terwijl ik me de hele tijd afvroeg of mijn chauffeur

[p. 715]

de weg wel wist, dacht ik dit: nooit eerder zag ik zo scherp dat een beeld een boodschap woordeloos kan dicteren aan diegene die kijkt. Het oog kan niet vluchten als zo'n waarheid verschijnt. Het oog beslist waarover we vannacht zullen dromen: de schoonheid van de heuvels en vooral ook het raadselachtige kind.

In Gisenyi, aan de brouwerij van Bralirwa zagen we eindelijk weer het Kivumeer liggen: een donkere zwarte plaat. Ik overnachtte in Le Paradis, waar het meisje aan het onthaal Epiphanie heette. De epifanie. In mijn hotelkamer pakte ik mijn spullen uit. Ik dacht: laten we trachten helder te kijken als we ontwaken, dan zullen we de juiste dingen zeggen, of juist verder zwijgen.

Ik ging op mijn bed liggen. Het regende de hele avond; soms klonk een zwaar dondergeroffel boven het meer. Achter de muur van mijn kamer, aan de straatkant, hoorde ik de vreemdste geluiden: een behekst lachen, opzwepende muziek en iemand stampte wild op de grond. Geëxalteerd, flirterig gegil.

(3)

's Morgens om vijf uur werd ik wakker door een mannenstem die bevelen riep. Fluitsignalen. Achter de muur op straat deed het leger blijkbaar driloefeningen. Ik stond op en wandelde de straat op. Er liepen daar kinderen en vrouwen met takkenbossen, en oude mannen met cowboyhoed en wandelstok. Ik genoot van die eerste ochtenddrukte. Een modderpaadje liep steil omhoog naar een uitgewoonde kerk zonder ramen. Daaruit kwam een vaag melodieus gezang van een vrouwenkoor. Ik ging binnen en kwam in een stemmige ruimte waar ooit een hevig vuur alles leek te hebben weggeblazen.

‘Amène, amène’, zong een koortje van twintig vrouwen, en een van hen sloeg op de trommel. Ze zongen ‘Amen’, natuurlijk. Een jongeman met een sweater met de tekst ‘Giants’ zette een stoeltje voor mij klaar. Hij ging vlak naast mij zitten en hulpvaardig vertaalde hij alle woorden vanuit het Kinyarwanda naar het Kinyarwanda. Ik verstond er niets van. Of toch: in gebarentaal wees hij mij dat Imana - God - neerdaalde in zijn hart. Ja, God woont in ons aller harten. De vrouwen toonden dat ook terwijl zij dansten en baden. Sensueel vond God in hun lichaam een weg. De vrouw met de trom kondigde telkens de nieuwe liedjes aan, en dan trad een van hen naar voren om te dansen. Ze legde een munt in een houten bakje op tafel. Terwijl ze dansten, herknoopten ze hun paan en legden hun kindje beter vast op hun rug.

‘Alleluja alleluja.’

Zij geloofden. Zij zongen om de dag te beginnen, om samen met de andere vrouwen te zijn. Op verzaligde wijze geloofden ze met heel hun lichamelijke lichaam. In God. Toen moest ik mee dansen. Ze vroegen aan mij ook amafaranga. Schommelend, lachend en handenklappend legde ik ook geld in het bakje. Ik begon te dansen.