Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 151

[p. 697]

[2006/5-6]

Beste lezers,

Ik begin met een paar treffende citaten:

‘Ironie is het excuus dat altijd weer wordt gebruikt om het niet over de kern van de zaak te hebben.’
Peter Verhelst in De Morgen, 31 augustus 2005.

‘Vergeet de lafheid
van de ironie
Vergeet de kilheid
van het cynisme’
Jan Fabre in Geschiedenis van de tranen, 2005.

‘Na de afbraak, na de relativering en de scepsis is het misschien tijd voor een nieuw - weliswaar kritisch - geloof in de kracht van de taal, in goede verhalen en in idealen.’
Jeroen Theunissen in De Morgen, 31 mei 2006.

DWB wil in deze aflevering onderzoeken of er een postironisch tijdperk is aangebroken: Irony and Beyond. De samenstellers Brigitte Adriaensen, Saskia de Coster en Tom Sintobin verwijzen in hun brief voor de auteurs naar David Foster Wallace, die in zijn essay ‘E Unibus Pluram: Television and U.S. Fiction’ (1993) de populariteit van ironie op tv bekritiseert: ‘Volgens hem is ironie een typisch fenomeen van deze tijd, waarbij de kijker/lezer een superieur standpunt inneemt tegenover bepaalde discoursen, bijvoorbeeld publiciteitsspots, zonder die discoursen echt in vraag te stellen. Ironie is dus een soort van gemakzuchtige, in feite onethische houding, die het niet meer aandurft om bepaalde emoties of kritische standpunten te verwoorden.’

Om de stelling van Foster Wallace te toetsen aan de actuele kunst en cultuur, gaan de redacteuren erg breed. De reeks essayisten detecteert sporen van ironie, en wat eraan voorbijgaat: de Deense spotprenten over

[p. 698]

‘Het gezicht van Mohammed’, de fotografie van Peter Granser en Jean Baudrillard, het werk van Hugo Claus en Paul Bogaert, videogames zoals de reeks Grand Theft Auto, de travestiet Boy George, de rock-'n-roll van Ray en Dave Davies, de films van Quentin Tarantino en Benoït Poelvoorde, de romantische filmkomedie, de Vlaamse Beweging... De conclusies van de samenstellers leest u in het nummer, en kunt u zelf toetsen aan wat er nu in creatieve teksten gebeurt: Saskia de Coster, Jeroen Theunissen, Neeltje van Beveren, Jeroen van Rooij, Serge Delbruyère en Piet Vaesen (ex-Nargilah V.H.). Lees ook de door Lucas Hirsch verzamelde tien jonge dichters uit het Noorden: hoe zit het daar met de ironie?

Een merkwaardige visie ontwikkelen Stefan Hertmans en Helena de Preester in hun briefwisseling. Ze nuanceren de drang om de ironie te verlaten op twee manieren.

1. Volgens Kierkegaard beweegt alle denken over denken zich op een metaniveau, en is het dus ironisch. Deze aflevering van DWB staat voor een merkwaardige paradox: de samenstellers willen ironie ontmaskeren, maar hebben daartoe een ironisch discours nodig...

2. Als we voorbij de ironie wensen te geraken, bedoelen we vaak schijn-ïronie, die ‘allesverterende relativering, die eigenlijk moreel compleet onverschillig is geworden’, die van de sofist, die ‘verfoeide handelsreiziger in opinies’. De schrijver heeft in de zin van Socrates' ironie als kritische ontmaskering wel degelijk ironie nodig, alleen al om een deconstructie uit te voeren op de domheid die erin bestaat te denken dat men dé waarheid kan uitspreken over politiek, ideologie, religie, en om de oeverloos relativerende sofist in de massamedia te detecteren en te counteren.

Voorbij de schijnironie zien we in dit nummer wel het verlangen naar een boek dat - in platonische zin - de ‘ziel zal doen groeien’.

Hugo Bousset

De abonnees en lezers worden van harte uitgenodigd op de presentatie van dwb 2007 1 nieuwe kaas
meteen ook de officiële start van het Willem Elsschot-jaar, op 19 februari in de Bourlaschouwburg te Antwerpen. Het event wordt georganiseerd in samenwerking met het Willem Elsschot Genootschap en De Standaard der Letteren.
Raadpleeg bijtijds www.dwb.be.