Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 139

[p. 687]

Toon Tellegen
Brieven van de een aan de ander

Voor mijn verjaardag wil ik maar één ding.
Ik heb daar heel lang over nagedacht en ik weet ook niet
hoe je aan dat cadeau kan komen. Maar toch vraag ik het.
Het is de zekerheid dat de zon 's ochtends altijd weer opgaat.
Als ik 's nachts in het donker thuis zit en niet kan
slapen dan is het soms zó donker dat ik niet kan geloven
dat hij weer opgaat.
Is het een raar cadeau? Denk je dat je daar aan kan komen?
Wil jij dat geven? Het moet wel de goede zekerheid zijn.
Niet die van de maan, of die van de winter.
Meer wil ik niet. En ik wil ook niet dat er verder nog iemand
op mijn verjaardag komt. Drukte stoort altijd zo.
Maar ik maak wel een taart. Voor jou.
Een beukenotentaart, is dat goed?

De egel.

De volgende dag kwam de eekhoorn op de verjaardag van de egel.

Hij had na lang zoeken die zekerheid gevonden, in een kist, tussen lege honingraten en de resten van beukenoten, die hij onder de beuk had begraven en die hij bijna was vergeten.

In het struikgewas onder de eik pakte de egel met trillende vingers het cadeau uit.

‘Is dít nu die zekerheid?’ vroeg hij met glinsterende ogen.

Het was maar een klein, onooglijk cadeautje. Het had zo weg kunnen waaien of iemand had er per ongeluk op kunnen stappen en dan had niemand het terug kunnen vinden.

‘Ja,’ zei de eekhoorn.

De egel bekeek het cadeautje heel lang en borg het toen voorzichtig op tussen zijn scherpste stekels zodat niemand er ooit bij zou kunnen.

‘Zo’, zei hij. ‘Laat het vannacht nu maar donker zijn, eekhoorn.’

De eekhoorn knikte en ging in het gras zitten, naast de beukenotentaart. En samen vierden zij de verjaardag van de egel.

[p. 688]

Op een nacht schreef de gloeiworm een brief

aan de nachtvlinder.

Ze moesten elkaar maar weer eens ontmoeten, wilde hij schrijven, om samen na te denken over de schemering en de donkere dingen om hen heen.

Maar toen hij gloeide en wilde lezen wat hij had geschreven las hij:

Dfgrngolkldb

Blstrhplostlegrgrgrpr grhjk
ghkltuoiaerfbj!?;;gho

Gnrstpkljbnmrtst

Heb ik dat geschreven? dacht hij. Hij wilde zijn brief verfrommelen. Ik schrijf nooit meer in het donker, dacht hij. Maar als hij gloeide kon hij niet schrijven en als hij schreef kon hij niet gloeien. Met lezen was het net omgekeerd, dacht hij somber. Hij kneep in het papier, maar de wind greep de brief en blies hem weg door het donkere bos.

Nog voor de zon opkwam kreeg hij een klein briefje terug.

Hij begon te gloeien en zag dat het een blauw briefje was, dat rook naar honing en hars.

Hij las:

Krstglrbrtrd,

Dfg <<>>brlrb!

Bnmmnmn&

Zijn hart bonsde.

Hij dacht heel diep na en toen wist hij dat het een brief van de nachtvlinder was, die schreef dat hij de volgende avond zou komen, na zonsondergang, op de onderste tak van de vlier, dat hij zwarte honing zou meenemen, als hij, de gloeiworm, tenminste ook iets zou meenemen, en dat ze het zouden hebben over de duisternis en hoe je over de duisternis heen kon kruipen en hoe er soms licht dwars door de duisternis heen stak.

Dat staat er, dacht de gloeiworm en hij gloeide vurig.

Toen kwam de zon op en besloot hij te gaan slapen.

Die avond zou hij de nachtvlinder weer zien!

Met bonzend hart verborg hij zich in het struikgewas en sliep.

[p. 689]

Beste eekhoorn,

 

Vandaag wil ik je mijn herinneringen schrijven.

 

De herinneringen van de mier.

 

Mijn eerste herinnering is aan honing.

 

Ik voer in een bootje over honing.

De mier legde zijn pen neer en dacht: wat raar, dat herinner ik me helemaal niet. Hij dacht even na en besloot toen toch door te schrijven. Laat ik me dat maar wel herinneren, dacht hij.

Ik kwam bij een strand van suiker en de giraffe stond daar, boog diep voor mij en zette mij op een stoel van sukade. En overal vandaan kwamen dieren aangelopen - de neushoorn, de beer, de tor en jij ook, eekhoorn, je bent dat misschien vergeten, maar jij was daar ook bij - en riepen:
‘Mier! Mier!’
Ik knikte. En zij zetten taarten voor mij neer, en puddingen. En de zon ging onder voor mij, en de maan kwam op, en het regende honing.
Ik hield een toespraak en iedereen viel om van verbazing - jij ook, eekhoorn - en holde weg om nog meer taarten, puddingen, suiker, zoete noten, gelei en gebak te halen. Ze bouwden er een paleis van voor mij en ik

Steeds meer herinnerde de mier zich en hij schreef urenlang door, tot het donker werd en hij honger kreeg. Als laatste zin schreef hij toen:

Dit is het eerste deel van de herinneringen van de mier,

De mier.

Eigenlijk is het een boek, dacht hij. En dus niet alleen voor de eekhoorn, maar voor iedereen. Hij wierp zijn herinneringen in de lucht en de wind wist er niet goed raad mee en blies ze naar alle kanten, en ze vielen ver weg neer, in de oceaan, in de woestijn, in de sneeuw van de pool en op de maan en de sterren.

De mier zat ondertussen thuis en keek van heel dichtbij naar zijn laatste korrel suiker, die zo klein was dat hij bang was om hem in zijn mond te stoppen. Want hij vreesde dat hij dan niets zou proeven.

Mier zijn is eigenlijk heel tegenstrijdig, dacht hij. Hij wist niet precies wat dat betekende, maar hij vond het wel een mooie gedachte. Ja, dacht hij, dat ben ik, tegenstrijdig. En peinzend leunde hij achterover in zijn stoel voor zijn raam.

[p. 690]

Midden in de nacht stond de mier op en dacht

ik ga een brief schrijven aan de eekhoorn. Maar geen gewone brief, dacht hij, maar een ondoorgrondelijke brief, een brief waarvan de eekhoorn achterover zal vallen, een sidderende brief.

Hij liep door zijn kamer heen en weer en dacht aan het ondoorgrondelijke dat hij zou schrijven.

Gedachten stormden door zijn hoofd, met de vreemdste en schitterendste woorden en zinnen. Ach, ach, dacht de mier, wat zit er toch veel in mijn hoofd! Af en toe legde hij heel voorzichtig even zijn twee voelsprieten tegen zijn slapen. Het trilt daar, dacht hij. Het denkt daar koortsachtig! Hij schudde zijn hoofd van verbazing. Voorzichtig! dacht hij toen. Niet schudden! Straks schud je nog alles in de war. En als je koortsachtige gedachten door elkaar schudt, wat dan?

Af en toe rilde hij even.

Het was een donkere nacht.

Maar toen de zon opkwam had hij nog steeds niet de aller-ondoorgrondelijkste brief bedacht die iemand ooit had geschreven. Hij werd moe, kreeg slaap en had ook wel trek in iets zoets. Nou ja, dacht hij, dan maar iets minder ondoorgrondelijks. Maar hij zal zich nog wel verbazen! En achterover vallen ook! Ook al zal hij misschien niet héél hard terechtkomen.

Hij pakte een stuk berkeschors en schreef, in het bleke ochtendlicht dat door zijn raam naar binnen viel:

Eekhoorn,
Je komt er nooit achter.
De mier.

Als hij deze brief een paar keer heeft gelezen, dacht de mier, dan valt hij óf achterover, met stoel en al, óf hij komt aanhollen en roept al van ver: ‘Mier! Mier! Waar kom ik nooit achter? Wat bedoel je?’ en dan zal ik hem uitleggen wat ik bedoel. Maar een dag zal niet genoeg zijn daarvoor, eekhoorn, bij lange na niet genoeg! En er echt helemaal achter komen doe je nooit!

Hij opende zijn deur en een lichte ochtendbries nam de brief mee.

Hij ging zijn kamer weer in, keek in zijn kast, schraapte met een voorpoot over de bodem van een oud potje, proefde dat daar eens honing in had gezeten en stapte weer in bed.

Nu ga ik diepzinnig slapen, dacht hij. En al spoedig sliep hij, zacht snurkend, terwijl het eerste zonlicht over de muren van zijn kamer gleed.

[p. 691]

Aan de rand van het bos in de plataan

verkocht de uil brieven.

Hij had zeldzame brieven, vrolijke brieven, zachte brieven en venijnige brieven, brieven die niet te onderscheiden waren van een regenbui of onweer of een boterbloem, brieven die konden sissen, brieven met steekjes en schubben, scherpe brieven waarmee je taarten kon aansnijden, brieven die brulden, brieven die konden dienen als deur, brieven die bloeiden en verwelkten en nog veel meer brieven.

Maar er kwam zelden iemand langs om een brief te kopen.

Soms verkocht hij een halve brief of een stukje van een brief.

Dan vroeg hij: ‘Wilt u een stuk met Beste of een met Tot gauw?’ Met zijn snavel sneed hij dan een stuk uit een brief en verkocht het.

Vaak kwam er een hele dag niet één klant. Dan maakte hij kleine stapeltjes met ‘Hoe gaat het met jou?’ en ‘Met mij gaat het goed’, want die verkocht hij nogal eens aan haastige klanten. Of hij schreef lange, ernstige brieven aan niemand in het bijzonder en legde ze in laden in een kast. Die brieven verkocht hij niet, maar las hij zelf, een voor een, 's winters, als er dikke sneeuw rond de plataan lag.

Dan dacht hij roerloos en met dichtgeknepen ogen urenlang na over elke brief.

Als ik echt zou schrijven wat ik denk, dacht hij vaak, dan zou ik toch dingen schrijven...

Maar hij wist niet wat hij dan zou schrijven. Want echt schrijven, dacht hij, kan ik dat? Hij wist dat nooit.

Meestal sliep hij met dikke rimpels op zijn voorhoofd in.

Boven zijn bed hing een stukje uit een brief die hij lang geleden had geschreven. Dat stukje las hij elke ochtend als hij wakker werd en elke ochtend was hij weer benieuwd naar wat er precies stond. Er stond altijd, in kleine, scheve letters:

Met mij gaat het tamelijk goed.

Als hij dat gelezen had knikte hij en kneep zijn ogen even stijf dicht. En tot zijn verbazing was hij het bijna altijd met die woorden eens.

[p. 692]

O zwaan,

 

ik wou dat ik een brief kon schrijven

 

die zo sierlijk was

 

als jij

 

en zo'n schoon aangezicht paarde

 

aan zulke smetteloze vleugels

 

en die langzaam opsteeg in de ochtendstond

 

en barmhartig over het water zweefde.

Toen hij dat had geschreven legde de zwaan zijn pen neer en las de brief over. De laatste regel was wel wat eigenaardig, vond hij. Maar hij wilde zó graag eens barmhartig zweven, al was het maar op papier.

Hij wist niet wat hij verder zou schrijven en dacht een tijd na over wie de brief aan hem geschreven kon hebben. De antilope, de bidsprinkhaan, het zeepaardje? Hij koos tenslotte voor de sabeltijger en schreef met elegante letters onder de brief:

De sabeltijger.

Hij wierp de brief omhoog. En sierlijk vloog hij rond in het ochtendlicht, met langzame slagen van het papier, en verdween in de verte.

De zwaan keek hem na en sloot zijn ogen.

Een tijd later zweefde de brief weer terug. Barmhartig, dacht de zwaan, nu zweeft hij echt barmhartig... Hij moest oppassen dat hij niet omviel of in vervoering een knoop in zijn hals legde die hij er niet meer uit zou kunnen halen.

De brief landde voor zijn voeten. De zwaan raapte hem voorzichtig op. Voor mij, zei hij zacht. Hij las hem, beefde van geluk en verborg hem onder een vleugel zodat hij hem de volgende dag opnieuw kon versturen, en de dag daarna weer, telkens weer.

Toen viel hij in slaap, aan de oever van de rivier, en zijn vleugels glinsterden in het licht van de langzaam omhoog klimmende zon.

[p. 693]

Het was lente.

De zon scheen en alle vogels zongen. Zelfs de kraai en de ekster zongen, en de specht en de boomklever, tussen het tikken en hameren door.

Het schrijvertje zat aan de rand van het meer en dacht: het is vandaag veel te mooi weer om te schrijven.

Hij knikte tevreden. Maar stilzitten kon hij niet. Weet je wat, dacht hij, ik ga gewoon wat op het water krassen.

Hij stapte op het water en kraste van de ene kant van het meer naar de andere kant.

De zwaluw vloog hoog over hem heen en keek verbaasd naar beneden.

‘Wat staat daar?’ riep hij.

‘Niets!’ riep het schrijvertje. ‘Ik kras maar wat.’

‘O,’ riep de zwaluw en vloog weer door.

Nu ben ik dus eigenlijk het krassertje, dacht het schrijvertje vrolijk en hij kraste met lange krassen door. Ronde krassen, dikke krassen, kromme krassen. Ik zou altijd wel door kunnen krassen, dacht hij.

Even later bleef de torenvalk boven het meer staan en keek aandachtig naar beneden.

Na een tijdje knikte hij en riep:

‘Ja. Dat vind ik ook.’ En meteen vloog hij weg, geruisloos en met snelle slagen.

Dat vind ik ook? dacht het schrijvertje. Dat vind ik ook?? Maar er staat helemaal niets! Ik kras maar wat!

Verongelijkt vloog hij naar de kant en ging tussen het riet zitten. Straks denken ze allemaal nog dat er wat staat, dacht hij. Maar er staat niets. Ze weten toch wel wat niets is?

Voor alle zekerheid liep hij weer het water op en schreef met grote letters onder de krassen die er nog stonden:

Hier staat niets.

Het schrijvertje.

Niet lang daarna vloog de torenvalk weer over, bleef in de lucht staan, keek aandachtig naar beneden en riep:

‘Ja. Dat wist ik al.’

Het schrijvertje zat verscholen tussen het riet. Als hij tanden had gehad dan had hij ze toen geknarst, en bijna had hij zijn vleugels verfrommeld.

Hij haalde diep adem en blies uit alle macht over het water. Alle krassen en woorden verdwenen in grote golven die tegen de oevers sloegen en het riet heen en weer lieten zwiepen.

Zo, dacht het schrijvertje. Dat is andere taal.

Hij klom boven op een rietpluim, deinde heen en weer en dacht: vandaag blijf ik in elk geval woedend. Na enig oefenen wreef hij zich woedend in zijn voorpoten en schoten er woedende vonken uit zijn ogen in het rond. En woedend en tevreden keek hij over het glinsterende meer.