Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 137

[p. 23]

Maryse Vincken
De tussenlanding

Toen de DC-10 door zijn linker vleugel boog kon ze de wit omzoomde rand van de baai van Algiers zien. Het was net ochtend geworden en 12°C beneden. Ook Afrika had z'n winters. Met tegenzin had ze haar windjak uit de handbagage gehaald. Het omknelde haar als een duikerspak. Vier uur geleden was ze in een taxi met open raampjes naar de luchthaven van Niamey gereden. Terwijl de geparfumeerde avondbries door haar T-shirt waaierde had ze er hevig naar verlangd om dat moment te kunnen vasthouden. Ze had met opzet een vlucht geboekt bij Air Algérie, een amateuristisch gezelschap dat zelfs de servicekwaliteit van Aeroflot niet haalde. Ze hield niet van de supersnelle luchtbussen die je Brusselse spruitjes en ‘Le plat pays’ van Brel serveerden en nauwelijks zes uur later hun reuzenwielen op een verregende startbaan tot stilstand lieten komen. Sinds de kolonies waren afgeschaft leek niemand zich nog de luxe te kunnen veroorloven om met de boot naar huis te keren en zo het afscheid te verdelen over de havens tussen Lagos en Marseille. Een tussenlanding in Algiers was een mogelijk compromis. En vooral dit keer had Saskia tijd nodig om de realiteit van gisteren naar de herinnering door te schuiven. Op deze reis was Afrika danig veranderd en ook het Brussel dat ze een maand geleden had achtergelaten zou ze niet meer terugvinden.

Een vergrote uitgave van de stadsbus bracht de passagiers naar het luchthavengebouw dat een eind verderop in de richting van een grijs-blauwe heuvelrug lag. Aan de balie in de transithal was er een gedrum van jewelste. Een horde Italiaanse toeristen verdrong de minder combattieve Noordeuropeanen en maakte de beambten in alle toonaarden duidelijk dat ze zo snel mogelijk naar Roma wilden doorvliegen. Toen twee van de drie geüniformeerde heren zich wanhopig gesticulerend in een achterliggend kantoortje terugtrokken raakte ook Saskia's geduld op. Als die lui nou een beetje ordelijk door het leven wilden gaan, dan zou ze rücksichtlos van dit continent kunnen houden. Maar Afrika zou dan Afrika niet meer zijn, corrigeerde ze zichzelf. Te vermoeid om deze thesis grondig te onderbouwen, zakte ze doelloos neer op een vrijgekomen stoel. Ze sloeg beide armen om de Peulhoed heen die te groot was om in een koffer te stoppen. Het was een breedgerande, gevlochten hoed waarin rood leder was verwerkt. Je kon er helemaal onder wegduiken. Zelfs een laagstaande zon kon de Peulherder niet hinderen. Ze wilde hem wat graag opzetten, ook dit niemandsland was haar te dichtbevolkt. Maar dan zou ze pas echt de aandacht trekken. Ze sloot haar ogen en probeerde de sereniteit op te roepen van de katholieke missiepost waar ze de week voor haar vertrek had doorgebracht.

Tot rust komen was voor Saskia orde en herkenbaarheid in de dagen brengen en daar had ze iets aan willen doen voor ze terugkeerde naar haar Brusselse flat. Zoals je een extra-voorraad hout aanlegt als je een strenge winter verwacht. De ommuurde gemeenschap die enkel verstoord kon worden door een nijdige zandstorm had langzamerhand het even-

[p. 24]

wicht in haar hersteld. Om te voorkomen dat het eigen leed het zwaarst ging wegen had ze Mariette, de verpleegster van het dispensarium, urenlang gezelschap gehouden. Ze had haar best gedaan om haar blik niet af te wenden van de moeders-zonder-tranen, die van koorts rillende baby's op de arm droegen. Ze had geprobeerd bemoedigend te glimlachen, zoals Mariette dat deed, naar de knokige kinderen van de Songhaiboeren die om een tetanos-prik kwamen en betaalden met een krop sla uit vaders tuintje bij de rivier. En als aan het einde van de dag de leegte opnieuw bezit van haar dreigde te nemen, was ze op zoek gegaan naar Almidi, de dove boodschappenjongen van de missie, die zich na zijn werk meestal bij de waterput installeerde en uit afvalhout een tropische dierentuin beitelde.

‘Sorry, heb jij misschien wisselgeld?’

Een ernstig gezicht onder kort geknipt kroeshaar keek haar vragend aan.

‘Eh, ja, ik geloof van wel’, stotterde ze, opgeschrikt uit haar droom.

Even later kwam hij terug met twee koffies:

‘Na een nachtvlucht kun je dit wel gebruiken, veronderstel ik? Altijd dezelfde problemen in Afrika, nooit genoeg geld in omloop, zelfs hier niet, in een land dat lid is van de U.M.A., de unie die pretendeert de Arabische EG te zijn!’

Ze keek hem verwonderd aan.

‘Neem me niet kwalijk, ik dram door.’ Hij stak zijn hand uit: ‘Ik ben Bila, Burkinabese student in Brussel... politieke wetenschappen’, voegde hij er met een relativerende grimas aan toe.

Saskia knikte, trok haar hand terug en zocht snel naar woorden.

‘Op weg naar huis? Ik ben nog nooit in Ouaga geweest.’ Haar opmerking klonk ongeïnspireerd.

‘Moet je absoluut eens doen!’ ging hij enthousiast verder.

Afrikanen maken meteen reclame voor hun land, wist Saskia, en hoe langer ze in Europa verblijven hoe fantastischer de heimat wordt.

‘Wij hebben meer dan alleen Sahel,’ zei hij, ‘naar het zuiden toe vind je kletterende watervallen, meren en suikerrietvelden. Burkina is een vrolijker land dan zijn buren Mali, Niger en Senegal. Bij ons vormen de Musulmannen een minderheid en dat scheelt een hoop. Neem nou het straatbeeld van Ouaga of Bobo, daar vind je niet op elke hoek een moskee met een jengelende muezzin, daar zie je neuriënde en heupwiegende mensen want één huis op tien is een bar die dag en nacht open is. En,’ voegde hij er wat gedempter aan toe, ‘wij hebben de meest fantastische president van Afrika gehad...’

Saskia kende het verhaal van Tomas Sankara, de charismatische staatsman die er prat op ging dat hij minder verdiende dan zijn vrouw, Renauitjes bestelde voor zijn ministers en het ambtenarenprofi-tariaat uitroeide, inclusief zijn schoonbroer. Zoals anderen die een te scherpe lijn trokken tussen machtsmisbruik en gerechtigheid werd hij vroegtijdig uit de politieke arena verwijderd. In Europa worden zulke dwarsliggers weggepromoveerd, maar in Afrika gelden hardere wetten. Daar wordt een tegenstander voor eens en voor altijd het zwijgen opgelegd.

‘Je vindt het toch niet vervelend dat ik je gezelschap houd?!’

‘Nee, helemaal niet’, loog ze.

Bila keek naar het label aan haar schoudertas.

‘Hum, Brussel,’ murmelde hij, ‘als je eenmaal gewend bent aan de regens en aan jullie gewoonte om eerst op te bellen voor je bij iemand op bezoek gaat, dan is het er bijna zo leuk leven als in Afrika.’

‘Woon je op de campus?’ vroeg Saskia meer uit beleefdheid dan uit spontane interesse.

‘Neen, voor een Afrikaan is zo'n slaapstad nog minder aantrekkelijk dan

[p. 25]

voor jullie. Ik ben meteen in de achtertuin van de koning gaan wonen. Mijn optrekje ligt in Laeken, op de vierde verdieping van een rijhuis met uitzicht op het Atomium.’

Zonder merkbare aanduiding begon de menigte in de transithal zich naar een aanpalende ruimte te bewegen. Saskia en Bila stonden automatisch op. Vragen naar het hoe en waarom van formalistische handelingen deed ze al lang niet meer. Info-desks waren een Westerse eigenaardigheid. Gewoon de stroom volgen, de rest wees zich vanzelf wel uit. Achter de klapdeuren bleek de hal met de transportbanden te liggen. Een man in een overall stond tussen de ronddraaiende rupsbanden met oranje en groene strippen te zwaaien. Oranje voor Roma en groen voor Brussel. Ze kleefde de strip om het handvat van haar koffer en zette die weer op de band.

‘Voor mijn reistas zal het nog te vroeg zijn,’ zei Bila gelaten, 'en ik hoop voor jou dat ze die groene klevers niet met de tifosi meesturen.

Saskia zocht haar oude plaats op. Ze trok de Peulhoed weer tegen zich aan.

‘Mooie hoed heb je daar’, komplimenteerde Bila. ‘Wedden dat je ginder hebt leren afdingen!’

‘Een gesprek van mijn vriend’, verduidelijkte ze.

‘Natuurlijk, groene ogen zijn onweerstaanbaar voor Afrikaanse mannen!’ lachte hij.

Op een ander ogenblik zou ze gevleid geglimlacht hebben maar nu wist ze zich geen houding te geven. Als die iets minder groen waren geweest, dan zou Idrissa haar indertijd boven het kalkoenmenu niet zo langdurig en zichtbaar verloren hebben aangestaard, dacht ze bitter. Ami, haar exotische buurvrouw, had haar uitgenodigd voor een kerstfeest in Afro-sfeer en nadien had ze zich nog vaak afgevraagd waarom ze op die invitatie was ingegaan. Ze had net zo goed aan een andere bevriende tafel kunnen bij schuiven of in een bui van gezonde gekte iemand een feestmaal kunnen aanbieden achter een zeventiende-eeuwse gevel aan de Grande Place vanwaar nostalgische paardenkoetsen met gebontjaste toeristen vertrokken. Zonder lang na te denken had ze ja gezegd. Aan tafel had Idrissa haar niet een enkele vraag gesteld, alleen even haar hand aangeraakt toen ze de dessertbordjes uitdeelde. Later, toen ze de zwarte samenleving beter leerde kennen constateerde ze dat Afrikanen geen verbale toonladders nodig hadden om een vrouw het hof te maken. Voor ze het goed en wel besefte stond ze even na middernacht in haar eigen flat tegenover Idrissa die had aangeboden om de uitgeleende stoelen en huishoudspullen terug te dragen. Hij streek met de buitenkant van zijn vingers over haar wang terwijl hij haast té voorzichtig vroeg of hij mocht blijven.

Op een paar meter van Saskia en Bila omhelsden een stel Arabische mannen in lange, grofgeweven kapmantels een vertrekkende vriend. Bila volgde het tafereel met gefronste wenkbrauwen:

‘Hier gaan mannen met mannen om en vrouwen met vrouwen, zou dat niet verstandiger zijn, denk je?’

Saskia was niet in de stemming om met een kwinkslag te antwoorden.

‘Wij zijn zelfs zo verwaand te denken dat een man en een vrouw uit verschillende culturen onder één dak kunnen leven’, zei ze met een brok in de keel.

Hoe naïef moest ze wel geweest zijn om blindelings en tegen de nuchtere opmerkingen van haar vriendinnen in - ze had ze in haar binnenste voor racisten uitgescholden - in een toekomst voor haar en Idrissa te geloven. Een tijd lang, bijna een jaar, wees ook niets op onoverbrugbare werelden. Ze noemden zich graag de kinderen van de internationalistische generatie die de vooroordelen van hun ouders weglachten en op hun eerste reis richting evenaar zich meteen de

[p. 26]

basisbegrippen van een nationale taal eigen maakten en de Europese hotelketen inruilden voor een lokaal gastverblijf bij de tweede vrouw van een bankbediende. De Noord-Zuidverhoudingen waren eigenlijk volwassen geworden. Saskia en Idrissa waren er het levende bewijs van. In de tram maakte ze er zelfs een spelletje van. Daar leunde ze opzettelijk dicht tegen hem aan en als iemand naar hen keek zocht ze monkelend Idrissa's blik. Zie je wel dat het kan, wilde ze aan de twijfelaars zeggen. Bij de Botanique stapten ze uit en gingen te voet verder naar het tuinhuis zoals Saskia de woning noemde die Idrissa met vier andere Afrikaanse studenten deelde. Het was een eigenaardig concept, een huis achter een huis met daartussenin een oude, verwilderde tuin. Om bij hen te komen moest je door de gang van het eerste huis, dat bewoond werd door de eigenares van beide. Aan Belgen had ze het nooit kunnen verhuren, dacht Saskia, als het kreng weer eens moeilijk deed over een te repareren raam of dakgoot. Toch hield ze van het tuinhuis, dat de stadsgeluiden buitensloot en je wakker liet worden met het gefluit van vogels.

Het opklimmen naar de bovenste verdieping, met elke trede verder weg van de ergernissen van de voorbije dag, bij elke bocht in de trap dichter bij zijn sneeuwogen en de handen die haar op zijn schoot trokken, die vlucht naar boven werd een ritueel dat haar steeds meer in zijn macht kreeg. Als ze de deur openduwde stond hij meestal over de tekentafel gebogen en moest ze over kalkpapier en maquettes heen stappen om tot bij hem te komen.

‘Een Afrikaan die een bioscoopcomplex ontwerpt, waar slaat dat op!’ riep hij soms uit. ‘Wanneer zal ik mijn hotel kunnen bouwen in het Dogongebied?’

‘Een hotel in het Dogongebied?! Om binnen de kortste keren die unieke cultuur om zeep te helpen!’

‘Jullie hebben hier toch hetzelfde gedaan, en ons nu de les willen spellen, dat gaat toch niet op meid! Zie jij trouwens andere middelen om harde deviezen in de lade te krijgen?’

Ze kon moeilijk om zijn pragmatisme heen. Het was zo makkelijk om ver van de realiteit met idealen te flirten. Zo een woordenwisseling was meestal de aanzet tot een avondlang gesprek over schuldenlast en grondstoffenprijzen, of over het verschil tussen een overlevings- en winsteconomie. In de huiskamer, bij een dampende rijstschotel met saus van pindakaas, werd de discussie voortgezet tot het late uur de argumenten verzwakte en het tijd werd voor muziek. Op de nasale klanken van Keba Drame bewees Idrissa dat hij de beste balafongdanser van het dorp was geweest.

Bila haalde een exemplaar van Le Monde uit zijn schoudertas.

‘Goed dat ik me van lectuur voorzien heb want er is hier in de verste verte geen krantenkiosk te bespeuren!’

Hij begon in de krant te bladeren, schudde even z'n hoofd toen hij bij de internationale verslaggeving was aangekomen. Saskia's scherpe reactie van daarnet leek hem uit concentratie te brengen. Terwijl hij haar zijdelings opnam zei hij:

‘Weet je, toen ik pas in België was zag ik me met een blanke vrouw naar Burkina terugkeren, niet eens om dat blonde haar, hoor, daar raak je na een tijdje wel op uitgekeken, nee, het was de manier waarop die vrouwen met hun mannen omgingen die me aansprak. In Afrika wassen en plassen vrouwen voor de vader van hun kinderen en dat is al veel meer dan hij verdient want als het om zijn beurs gaat denkt hij in de eerste plaats aan zichzelf. Bij ons is de vrouw verantwoordelijk voor de opvoeding van de kinderen, ook materieel. Als je in Brussel een stel ontmoet dat geen spijt heeft van zijn huwelijk dan zie je twee mensen die een front vormen, die samen

[p. 27]

hun schouders onder het gezin zetten. In Afrika praten man en vrouw niet genoeg met elkaar, ieder heeft zijn of haar taak en daar houdt het samenzijn mee op.’

‘En denk je er nog steeds zo over?’ onderbrak Saskia hem voor het eerst geïnteresseerd in zijn aanwezigheid.

‘Kijk, mijn straatarm land keert mij een beurs uit, vier jaar lang, misschien zes jaar, als ik wil specialiseren. Ik voel me moreel verplicht om de kennis die ik nu opdoe in dienst van de Burkinabezen te stellen. Het werk van Tomas Sankara is niet af. Dus zou zo'n Brussels meisje dat uren alleen op haar kamer slijt - eigen boeken, platen, tv'tje... - en dat misschien enig kind is, in een huis moeten leven waar alles van iedereen is en er wel altijd iemand voor je voeten loopt. Bovendien moet je voor de goede verstandhouding in de familie doen alsof je alle neven, nichten, halfbroers en adoptiekinderen in je hart draagt en steeds voor iedereen klaar staan. Jullie kiezen de mensen met wie je omgaat zelf uit, in Ouaga kun je je dat niet permitteren. Ook al zou je willen, je kunt die aloude regels niet met voeten treden, daar ben je alleen veel te zwak voor. Ik heb nu een min of meer vaste verhouding ginder maar ik weet niet of het wat wordt, ik ben bang om een verkeerde keuze te maken want in een land waar weinigen aan de armoede ontsnappen klampen meisjes zich makkelijk vast aan iemand die in het buitenland studeert. Als je ontdekt dat ze meer van je carrière dan van jezelf houden is het kwaad al geschied.’

Saskia had het lef niet om hem te vertellen wanneer ze was beginnen te twijfelen aan de vanzelfsprekendheid van haar relatie met Idrissa. Op een ochtend had een van zijn vrienden haar op kantoor opgebeld met de boodschap dat Idrissa in het ziekenhuis lag maar dat niemand wist wat er precies aan de hand was. Enkele uren later zag ze hem met een vertrokken gezicht in bed liggen.

‘Mijn bekken doet zo'n pijn’, kreunde hij. ‘Ik kan bijna niet meer lopen en ze geven me medicamenten die niet helpen!’

De onderzoeken en analyses volgden elkaar op, geneesheren en verpleegsters kwamen hem elke dag bekijken en betasten, maar antwoorden werden niet gevonden. Idrissa begon aan mysterieuze krachten te denken en hoe meer nachten hij slapeloos doorwoelde, hoe sterker hij in een bovennatuurlijke hand geloofde.

‘Anders zouden ze toch ontdekken wat er scheelt!’ hield hij koppig vol.

‘Denk je dat onze artsen elk ziektebeeld kunnen uitleggen?’ repliceerde ze.

Hoe ze ook argumenteerde, ze kreeg geen stok tussen zijn redeneringen, die een onbegrensd vertrouwen in de Westerse geneeskunde combineerden met een rotsvast geloof in het niet helemaal dood zijn van de doden. Zijn vader zou de hulp van zijn voorouders hebben ingeroepen om zich op Idrissa te wreken. Bij de echtscheiding had hij de kant van zijn moeder gekozen, hetgeen vader Keïta als een daad van rebellie had opgevat.

Na een maand werd hij uit het ziekenhuis ontslagen en eenmaal thuis ebde de pijn weg zoals ze gekomen was. Idrissa nam met het gebruikelijke enthousiasme zijn tekenwerk weer op maar Saskia zat vaak stilletjes naar het houten masker te kijken dat aan de bovenste draagbalk bengelde. Pas nu begreep ze waarom het gezicht in twee helften was verdeeld, het rechter oog open, het linker dicht. Tussen de levenden en de doden bestond er hooguit een stoffelijke scheidingslijn.

Eind november leek hen een geschikt ogenblik om samen naar Afrika te gaan. De woestijnwind koelde dan de nachten af en de dagen gingen lijken op wat een Europeaan een perfecte zomer noemt. Saskia had nog even het bezwaar geopperd van een studiejaar dat met een praktijkstuk van formaat moest worden afgerond, maar Idrissa wuifde dat be-

[p. 28]

zwaar zonder veel poespas weg. Je liet je doen en laten toch niet afhangen van werk of school?

‘Westerlingen denken dat ze vrij zijn omdat ze een grote mond mogen opzetten in de krant of tijdens een verkiezingscampagne en omdat hun salaris op tijd wordt gestort,’ zei hij fel tegen Saskia, ‘ze vergeten dat hun dag al verkocht is als de zon opgaat!’

Haar koffer woog zwaarder dan anders, er zat een bureaulamp in voor Idrissa's broer die in de hoofdstad biologie studeerde en handdoeken en T-shirts voor zijn zussen. Het geschenk voor zijn moeder zouden ze op een lokale markt kopen - een lap stof voor een nieuwe pagne - want als je geen kasten of elektriciteit in huis hebt, dan kun je met een aankoop bij Blokker weinig doen.

Toen de luchthavenpolitie haar paspoort checkte voelde ze een gespannenheid die er bij de vorige reizen niet was geweest. Het was niet de gewone opwinding die elk avontuur voorafging. Het was de onbehaaglijkheid van een situatie die je niet in de hand hebt. Dit keer zou ze de rol niet kunnen spelen van vrijblijvende reizigster, nu eens nieuwsgierig dichtbij, dan weer op veilige afstand van een wereld die haar intrigeerde en tegelijk beangstigde. Ze zou de ‘blauwe mannen’ niet meer nastaren zoals een zorgeloze toeriste dat doet, de handen in de katoenen pofbroek, zich verbazend over hun sensuele verschijning. En als ze moe zou zijn van het stof, de muggen en de bedelende kinderen, dan zou ze zich niet zo maar kunnen terugtrekken in een hotelletje met airconditioning en stortbad. Het zou de reis van de initiatie worden en zoals elke inwijding zou ook deze iets onheilspellends hebben en onomkeerbaar zijn.

De eerste dagen brachten ze in de stad door, waar Saskia moeiteloos het Afrika terugvond dat haar dierbaar was. Het mulle zand in de straten vertraagde haar passen op weg naar de markt, waar ze gombo's kocht voor de bereiding van de ‘tô’, het typische avondgerecht dat naar aardappelpuree smaakte maar er uitzag als een ongebakken deegklomp.

Vaak liep ze voor het slapen gaan nog een blokje om, bijna op de tast, tussen de Petroleumlampen waarrond tieners zaten te kletsen en de houtvuren die de geur van riviervis en patat verspreidden. Als uit een aangrenzende wijk de klanken van een blaasorkest overwaaiden ging ze vanzelf dieper door haar heupen buigen, haar beenspieren uitrekkend bij elke stap.

Ze logeerden bij zijn oudste zus, die een goed huwelijk had gedaan met een journalist van de nationale radio-omroep. Hun huis was pas verbouwd, ‘en dur’, zei ze fier tegen Idrissa, terwijl ze op de muur klopte en naar de tegelvloer wees. Op een leuk bankstel na ontbrak nog de opsmuk - dat vond Saskia toch ook? - een tafelkleed, servies, waardevolle spullen om het dressoir wat stijl te geven... het soort dingen dat je in een Sahelstad niet kon vinden. De stille wenk was niet mis te verstaan.

‘Denken ze werkelijk dat ik rijk ben?' vroeg ze op een onbewaakt moment aan Idrissa?’

‘Nou...,’ schipperde hij, ‘voor je familie moet je wat over hebben, je mag niet zo individualistisch denken, dit is Europa niet! We zien wel wat we doen’, maakte hij er zich van af.

‘Als ze nou al zo hebberig doen!’ sputterde Saskia nog.

Achter de gastvrijheid zat koele berekening, dat kon niemand haar uit het hoofd praten. Ze wilde zo vlug mogelijk de tocht naar het binnenland aanvatten. Ze was benieuwd naar het dorp waar Idrissa's ouders woonden, een cultureel eiland, zonder verdwaalde toeristen, zelfs zonder wekelijkse marktdag. Vader en moeder Keïta hadden zich nooit verder dan 30 kilometer van Sokolo gewaagd. Saskia vroeg zich af wat zij zich verbeeldden bij een Westerse stad of een Westers meisje.

[p. 29]

Met elke dag die verstreek voelde ze zich een beetje meer gevangene dan gaste. En sinds de dochters van de buren wat al te vaak over de vloer kwamen, hun pagnes laag op de heupen geknoopt, flemend met Idrissa, die het subtiele steekspel beantwoordde met grapjes in een taal die ze niet begreep, flitste haar zo nu en dan de gedachte door het hoofd het eerste het beste vliegtuig terug naar huis te nemen. Waarom stelde Idrissa haar niet als zijn vrouw voor, dacht ze beledigd. De Afrikaanse gewoonte liet toch toe dat je het meisje met wie je van plan was te trouwen als je echtgenote beschouwde en dat ook aan je omgeving duidelijk maakte. Verkering hebben bestond hier eigenlijk niet. Zolang je niet gehuwd was of met een voet in de boot stond bleef de jacht open. Ze kon die meiden dus niet eens schaamteloos gedrag verwijten. Dat Idrissa met haar sliep maakte geen verschil uit.

Toen hij het besluit nam om plaatsen te reserveren in de brousse-taxi werd Saskia ziek. Overgeven, koortsig, pijnlijke darmen, zo zag ziek zijn in Afrika er meestal uit voor een blanke. Geen reden voor paniek, wellicht een aanval van een tropisch virus, maar intussen lag ze wel in bed. Als ze Idrissa zou vragen om te wachten tot ze weer helemaal op krachten was gekomen zat het risico erin dat hij zijn ouders maar enkele dagen zou zien. En om de reis naar Sokolo te ondernemen moest je in goede doen zijn. In de laadbak van de taxi waren houten banken aangebracht waarop naar oud gebruik meer passagiers zaten dan er plaatsen waren. Naargelang van de toestand van de weg hobbelde je een of twee dagen door kuilen en over bulten van verhard zand. Uitstappen om het vastgelopen vehikel op gang te duwen leverde geen extra korting op. In Kogoni hield de chauffeur halt. Daar moest je op zoek gaan naar een boer met een kar die je tot Sokolo kon meenemen. Er zat dus niets anders op dan Idrissa alleen te laten vertrekken. Saskia voelde zich trouwens te slap en te broeierig om teleurgesteld te zijn. Na een week hervatte ze haar wandelingen in de buurt, onderbroken door een lange siësta of een partijtje dammen met Idrissa's neefje. Als vanzelf gleed ze in een bewustzijns-vacuüm waarin Sokolo nauwelijks bestond. De avond van zijn terugkeer nam Idrissa haar meteen apart in de kamer die ze samen deelden. Ze merkte een vermoeidheid op in zijn blik die niet alleen aan het oncomfortabele vervoer kon liggen.

‘Saskia, er is iets vreselijks gebeurd’, zei hij zonder haar eerst in zijn armen te nemen. ‘Ik wist wel dat het niet zo makkelijk zou zijn maar ik had niet gedacht dat hij zo verdomd koppig zou zijn. Vader wilde je foto niet eens bekijken. Als ik over je begon te vertellen ging hij snel iets doen, met de rug naar me toe, een klosje garen op zijn naaimachine zetten of een stuk stof snijden. Vlak voor mijn vertrek zei hij dat hij me verloofd had met de jongste dochter van zijn vriend Abou.’

Saskia bleef zwijgen, haar mening zou niet het minste gewicht in de schaal hebben gelegd. Hier gleden twee werelden onherroepelijk van elkaar weg. Idrissa ging op de rand van het bed zitten, zijn handen maakten een hopeloos gebaar.

‘Als ik dit keer mijn vader niet gehoorzaam zal zijn reactie meer zijn dan een waarschuwing. Hij zal niet aarzelen mijn leven te ruïneren. Hij zal al zijn kracht aanwenden om te voorkomen dat ik contracten in de wacht sleep of om zoveel ongelukken te laten gebeuren op de bouwwerf dat alle werknemers beseffen dat de boel behekst is en niemand meer in dienst wil treden!’

‘Of om ons gehandicapte kinderen te laten krijgen...’, mompelde Saskia maar de onderliggende spot ontging hem.

Ze trok de deur open en wandelde naar het terras aan de achterkant van het huis. Daar stond een rustbank, gesneden

[p. 30]

uit het hout van de doumboom. Met haar gezicht naar de open sterrenhemel gekeerd huilde ze zich in slaap. Ze droomde van giftige planten en bezwerende formules tot ze bij het krieken van de dag wakker werd van de doffe slagen van de stokken die de gierst pletten. Het huis was nog in diepe stilte. Ze zocht wat kleren en schoenen bij elkaar, stopte ze in haar reistas en liep naar de hoek van de straat, waar de taxi's op hun eerste klanten wachtten. In de reisgids had ze gelezen dat de katholieke missie enkele bedden ter beschikking van toeristen stelde. Toen de taxi zich toeterend een weg door het centrum baande bedacht ze dat ze de bronzen tamtamspeler die ze in de winkel van het nationaal museum had gekocht in de haast vergeten had.

Saskia zuchtte.

‘Ik heb ook een broertje dood aan wachten’, commentarieerde Bila.

Hij stond op, slenterde tot bij de ‘gates’, waar de klappers met de bestemmingen nog steeds wild te keer gingen. Paris, Frankfurt, Bruxelles, Abidjan... de namen gleden in hels tempo over het netvlies van de verbouwereerde passagiers.

‘Hierbij vergeleken gaat de chaos van zwart Afrika op orde lijken’, zei Bila laconiek toen hij opnieuw naast haar ging zitten.

Op dat moment klonk een troebele stem uit de luidspreker.

‘Ik denk dat ik Bruxelles hoorde, Saskia. Ik schrijf nog vlug even mijn telefoonnummer op. Bel je me eens over een maand of zo? Als je zin hebt om naar een Afrikaans concert te gaan in de Ancienne Belgique, dan is Bila graag van de partij. Voilà. Tot ziens.’

Het gezelschap dat naar Brussel doorvloog werd nog meer dan een uur vastgehouden in een zaaltje dat uitgaf op de landingsbaan. Tot hun verbazing zagen de reizigers hoe hun koffers tot drie maal toe van vliegtuig veranderden.

‘Kijk toch eens wat een gesol met die bagage!’ riep een oudere heer uit. ‘Gaat ze nou eindelijk in het goede vliegtuig?’

Saskia glimlachte een beetje wrang.

Zo verging het mensen ook. Het duurde even voor je de juiste vlucht gevonden had.