Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 134

[p. 649]

II Proza

[p. 650]

Willem Brakman
De arm van de zigeunerin

Fragment uit een nog te publiceren roman.

Moeizaam vond ik de weg weer terug. ‘Hoorde u dat?’, vroeg ik aan Blaeck die zich blijkbaar niet bewogen had in de tijd dat ik was weggeweest. Blaeck gaf geen antwoord maar schikte zich wat makkelijker in zijn stoel, geeuwde luid en met een klagend geluid en smikkelde toen nog een tijd na. Ik keek om mij heen in de donkere zaal en zag in het licht dat weer terugkeerde op het toneel dat er meer mensen in de zaal waren gekomen.

‘Het tocht hier,’ zei ik.

‘Ssst,’ zei Blaeck, ‘de wind steekt ook op.

Dat was zo, een behaaglijk loeien klonk op de achtergrond. Het vertrek op het toneel was schemerig gehouden maar de wanden van gedempt goud waren goed te zien. Eerst was er nog een stoornis, tenminste dat denk ik want de Domheer kwam binnen, legde in het midden van het vertrek de hand op een heel knap verlicht voorhoofd en zei met tragische stem ‘Oh. die notariële beslommeringen.’ Daarna wankelde hij de kamer uit en liet het geluid van weer en wind vrij spel. Binnen kwamen de Ridder en de Overste Hubadka van de Zwitserse Garde. Ze namen plaats aan de schouw wat vooral de Ridder veel moeite kostte vanwege zijn slechte gezicht in de schemer, zijn been en de stok die ook maar niet zo een twee drie een plaatsje heeft.

‘'t Is me het weertje wel,’ zei de Overste handenwrijvend, ‘wat een intriges toch allemaal.’

‘Het ruikt hier aangenaam,’ zei ik, ‘naar mijn kastje thuis. Soms stak ik mijn hoofd er in om even bij te komen; schemer, links papier, rechts de roman van de 's-Gravenhage in Beeld.’

‘Met die plaat aan de voorkant?’ vroeg de Ridder, ‘die ken ik.’

‘Ik was zeven jaar,’ zei ik, ‘dat is vroeg voor zo'n geur, maar ook vroeg voor zo'n boek.’

‘Geur, dat is een vrouwentruc,’ zei de Overste, ‘het doet altijd ergens aan denken en dat weten ze. Er zijn maar weinig echt kuise geuren.’

‘Hoor toch eens,’ zei ik terwijl ik een vinger opstak, ‘noodweer.’

‘Vertel op,’ zei de Ridder.

‘Zit u wel goed Domheer.’ vroeg de Overste Hubadka.

‘Uitstekend,’ zei ik, ‘een beetje tocht, dat is al. Laat ik beginnen met het roepen van mijn vader waar ik mijn vingers bij in de oren stopte om het niet te horen. Ik liep langs de haven, dat was al een heel eind, maar was toch nog vrij gauw bij de Pompstationsweg, een donkere weg met blauwe klinkers en alle bomen scheef naar een kant van de wind. Aan het eind staat de watertoren, links zie je de duinen. Daar ligt het Buiten van de koningin. Ik stond op en zei, “mijne heren, ik stel er de hoogste prijs op u hierbij plechtig mede te delen, dat ik eens een zevenjarige scholier was en dus een leven achter mij heb vol vuilbekkers. Echter, mijne heren, zweer ik hier bij al wat mij dierbaar is dat ik nooit, maar dan ook nooit en te nimmer

[p. 651]

Portret van Willem Brakman door Anne van Herreweghen

door onkuise gedachten ben bezocht, noch bij het horen, noch bij het uitspreken van “De Ruyghe Hoeck van de koningin”. Wie dat waagt te betwijfelen, kan op het scherp van mijn rapier rekenen”. Gegrepen door geweldige emoties sprak ik het woord verkeerd uit, rapiejee, maar mijn gezelschap toonde een werkelijk groot begrip.’

‘Ik respecteer uw gevoelens,’ sprak de Overste en zich naar de Ridder wendend, ‘bezwaren?’

‘Niet in 't minst,’ zei deze, ‘zeven jaar... dat komt voor.’

‘Goed dan,’ ging ik verder, ‘het stormde en regende toen niet voor niets en ik was doodmoe. Er loopt van het Pompstation in de richting van de Boulevard een smalle weg. Aan de rechterkant beginnen de duinen met massa's duindoorn en zo lang ik leef heeft voor mij King Lear zich daar afgespeeld. Aan de linkerkant liggen de heuvelige grasvelden waar de Scheveningse vrouwen

[p. 652]

netten boetten. Daar stonden een paar woonwagens her en der, daartussen smeulden nog wat houtvuurtjes, onzichtbare rook prikkelde en geurde in mijn neus en getuigde van een ontembare veiligheid en vrede.

Op een van de trapjes stond een vrouw, ze was in het blauw gekleed en een arm rustte op de houten leuning.

‘Precies’, zei de Ridder.

‘Maar met een heel mooi afhangende hand,’ zei ik scherp. ‘Het was zo'n mooie vrouw dat ik direct begon te huilen, waardoor ze eerst een trapje hoger steeg om op mij neer te kijken maar toen op mij af kwam, de armen wijd uitsloeg en me tegen haar borst drukte. Ze was warm, de handen die mijn gezicht afveegden warm... Mijn moeder’, ging ik na een indrukwekkende pauze verder, ‘had kleine rode handen en die roken naar zeep en zakje-blauw. Die handen rukten altijd: aan mijn haar, mijn kleren, veters, m'n das. Steeds maar waggelde ik en tolde heen en weer als ik voor haar stond.’

‘Zo is het,’ zei de Overste Hubadka, ‘de deugd is vaal en zij betovert niet.’

Ik begreep, zei ik dat dit de vrouw was die ik altijd had liefgehad. Binnen in de wagen die zachtjes schudde van de wind brandden een paar kleine lampjes die lichtjes deden spelen in haar ogen, zij sloot de deur, schoof de grendel ervoor en ging toen naar het kleine kastje boven het aanrecht. God zij gedankt kreeg ik geen stevige, gezonde kost en sindsdien weet ik dat schoonheid niet is te dienen zonder dat koek, hagelslag en jam daarin hun rol krijgen toebedeeld.

Toen ik klaar was, dacht ik nu gaat het grote uithoren beginnen: waar ik woonde, wie mijn ouders waren, waar ik op school ging en ik had al mijn leugens al op een rijtje staan: mijn moeder was ziek, mijn vader dood, broers en zusters verspreid over de wereld, het huis afgebrand want ik wilde haar nooit meer verlaten. Steeds weer opnieuw pakte ze mijn hand en soms vleide ze haar wang tegen mijn haar en zuchtte, maar al wat ze zei was, ‘mijn lieve, daar ben je dan, helemaal uit de wijde wereld.’

Natuurlijk heb ik angst gehad, ik wil dat hier niet ontkennen, want men dient altijd rekening te houden met vrouwen die kinderen vetmesten met puddingstukjes en oud roest, hen op die manier overhalen om niet weg te lopen en dan plotseling beetpakken en opeten, maar die was spoedig geheel vergeten.

‘Een kind en een man,’ zei de Overste Hubadka van de Zwitserse Garde, ‘ik zie geen verschil meer.’

Er was nog een vreselijk ogenblik herinner ik mij. Er werd plotseling op de deur geklopt, een heel bescheiden klopje, maar het was mij alsof mijn wereld instortte. Mijn vader was het niet, dat hoorde ik aan de klop, mijn moeder ook niet want dat klopt niet, het vreemde was echter dat ik bij God niet wist wat er voor de deur kon staan maar daar toch een voorstelling van had.

‘De deur is gesloten,’ riep de vrouw, ‘ga weg,’ en alle gevaar was bezworen en ik zweer u mijne heren dat ik dit nooit meer heb kunnen vergeten. Dodelijk gewond was ik voor het leven, door geluk onherstelbaar verwoest.

Het bed waarin ik slapen mocht zal ik niet beschrijven, het was maar een aanzet voor mijn ontwaken midden in de nacht. De storm was op zijn hevigst, het noodweer woedde met groot geweld. Huilend en kolkend stortte het water zich over de wagen, slagregens sloegen bellen her en der, het gorgelde in de pijpen en beken schuimden tussen de met netten bedekte heuvels. Over alles het hemelvuur. Ik gaf een schreeuw maar voelde mij nog binnen dat geluid omvangen door haar arm die ik herkende van de houten leuning en verder door veel geur en okselwarmte.

Ik mag wel zeggen gentlemen, dat ik in een donker doorstormde verrukking wist; zo is het..., zo is het... en zo zal

[p. 653]

het nooit weer zijn, dit laatste om diepte en omvang van mijn geluk maar goed aan te geven.

‘Moest u geen enkele keer aan uw lieve ouders denken?’ vroeg de Ridder.

‘Alleen als aan iets uit een ver verleden’, gaf ik ten antwoord. ‘Nooit heb ik meer zo bemind, gaat u maar na heren, zeven jaar... de gevaarlijke leeftijd.’

‘Ze was een heks,’ mompelde de overste: ‘slagvelden, woonwagenkampen, het Scheveningse Bos... o ja.’

De volgende dag was troosteloos en dun, de zon scheen en getuigde van levendigheid en een mooie dag. Zielsbedroefd werd ik naar huis gebracht, mijn vader was thuis, zijn fiets stond voor de deur en er is er maar een die zo'n fiets heeft. Ik belde en wachtte. Roep maar dat jij het bent, zei de vrouw maar tegelijk ging de deur open. Mijn moeder opende haar mond, spreidde de armen en knelde mij in de ondraaglijkheid van zeep en zakje-blauw. Ik wrong mij om nog een keer achterom te zien maar de deur knalde dicht.

Alles mijne heren was aangelegd om mij te maken tot degene die u hier voor u ziet, een dichtend Domheer van verdriet en rampzaligheid; de duinen om de Ruyghe Hoeck, het paardepad, de logee en deze vrouw. Het zou ondraaglijk zijn als ik er geen naam voor had kunnen vinden, om maar iets te kunnen doen als 't hart mij krimpt van pijn. Het houtvuur dooft, zeg ik dan, grijze as overtijgt de houtskool.