Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 134

[p. 389]

Ivo Michiels
Kerkhof met cypres

‘Kijk, daar is het,’ roept Christine, ‘nummer tweeëndertig.’

‘Stil,’ zeg ik, ‘maak ze niet wakker hieronder.’

Nummer tweeëndertig, de cijfers staan geel en magazijnachtig op de muur geschilderd. Vanmorgen heb ik mij op de Mairie aangeboden om de plek te kopen. Ik wil in dit dorp begraven worden, heb ik gezegd, ik wil niet terug naar ginder, ik wil niet dat ze me komen halen heb ik gezegd, zelfs na de dood niet, vooral dood niet heb ik gezegd.

De juffrouw in het gemeentehuis heeft me een plan getoond. We liggen tegen de westelijke kerkhofmuur, de blik gericht op de heuvel, de burcht op de top, het dorp als een druiventros errond tegen de flanken gedrukt.

‘We hebben een mooie plek,’ zegt Christine.

‘Eeuwigdurend,’ zeg ik, ‘het staat met die woorden in de verkoopakte.’

‘Het zal hier goed zijn,’ zegt ze.

‘Ons huis ligt aan de overkant.’

‘Aan gene zijde van de top.’

‘Wat denk je van het nummer, zeg ik.

‘Veel te kiezen was er niet meer over, niet met het gezicht op het oosten.’

‘Och,’ zegt ze, ‘geweldig is 't niet te noemen, het nummer duidt op hard verweer, op moeilijkheden velerhande, op constante druk, dat soort dingen.’ ‘Zal ons wat schelen,’ zeg ik, ‘eens hier bijgezet, toegedekt, onder de bloemen bedolven.’

‘Ik wil nog even namen-lezen,’ zegt ze, ‘je mag je gemeente wel kennen.’

‘Niet weer luidop,’ zeg ik.

Ze loopt prevelend naast mij de graven langs, de treden op naar de enkele verweerde praaltomben, op het gereserveerde plateau statig naast elkaar gerijd - vergrijsde acteurs groetend op hun podium - dan, verderop de treden weer af, de stille seriekruisjes, het hele kerkhof niet meer dan een borstlap groot, door cypressen bewaakt, in de schoot van het dal tegen de buik van alweer een heuvel aan als in de armen van een gesteentemoeder gelegd, de onvergankelijkheid al ingegaan.

Wanneer we de rondgang hebben voltooid en bij ons toekomstige graf zijn weergekeerd, is vlakbij een vrouwtje op haar knieën ijverig bezig met planten. Zodra ze in haar rug onze stappen hoort, zegt ze, voort de aarde bepotend:

‘Dag.’

Wij zeggen: ‘Dag.’

Dan pas opkijkend van haar bezigheid:

‘Hé, ik ken u!’

We zeggen: ‘Wij liggen op nummer tweeëndertig.’

Het vrouwtje zegt: ‘Mijn man, hij is een paar weken geleden gestorven, maar daar weet u van.’

Ik lees daadwerkelijk: 1923-1986, op het voorlopige zwarthouten kruisje, zeg: ‘Zo, we zijn dus buren, alles goed beschouwd.’

Het is het vrouwtje zo te zien niet onwelgevallig. We hebben haar al vaker gekruist, in het dorp, op de wegen rond het dorp, op de drempel bij Paulette, de épicerie bezijden het kerkplein. Ze is helemaal niet oud. Ze is erg klein maar oud is ze niet. In het rode vollemaansgezicht blinkt een eeuwigdurende glimlach, die gaat nu iets breder open. Ze neemt een jambokaaltje met zaden uit de korf, legt de zaden in de putjes die ze

[p. 390]

met haar kinderschop in de harde aarde heeft gemaakt.

Ik zeg: ‘Dat zullen mooie bloemen worden, na de winter.’

Ze zegt: ‘Nee, nee.’

Ik zeg: ‘Pardon.’

Ze zegt: ‘Mijn man was niet zo dol op bloemen.’

Christine zegt: ‘Is dat niet jammer om te horen, zoiets.’

Het vrouwtje zegt: ‘Ik plant erwten, daar was hij verzot op.’

‘Erwten,’ zeg ik, ‘wat u me daar vertelt.’ ‘Hij zal daar blij mee zijn, dat weet ik zeker. Van erwten kreeg hij nooit genoeg. Excuus,’ zegt ze, ‘maar nu we eenmaal buren zijn.’

‘Tot het einde van de tijden,’ zeg ik, ‘dat is wat er staat in de verkoopakte.

‘Help me even,’ zegt ze en ze reikt me de korf aan met het jambokaaltje en de zaden. Ze loopt ons voorop naar de westkant van het kerkhof, richting Monument Voor De Gesneuvelden Van De Beide Wereldoorlogen, schopje in de ene hand, emmer in de andere. Ze houdt stil bij een wat verwaarloosde grafplaats. ‘Kent u hem? De Engelsman, de schrijver? Ach,’ zegt ze, ‘alcohol, pastis, door overmatig gebruik van pastis regelrecht de hellekant uit.’

We hebben van hem gehoord, inderdaad een legendarisch zuiper. Zijn werk, indien het al bestaat, is mij nooit onder de ogen gekomen, maar drank en poëzie en Angelsaksische origine, het is mij als combinatie niet onbekend. Ik duw glimlachend de namen terug die mij naar de lippen dringen.

Het vrouwtje heeft al twee drie putjes gestoken:

‘Ik weet niet of hij erwten lustte. Lusten Engelsen erwten?’

Ginds in het onbevlekte zwerk tekent een hoogvlieger z'n dagelijkse witte streep: zo ontstaat toch nog een specie van wolk, straks.

‘Engelsen,’ zeg ik, ‘zijn zoals wij, denk ik.’

‘Hij ligt te ver van huis,’ zegt ze, ‘dat is niet goed, dat is nergens goed voor.’ Ze werpt de zaden in de putjes, schuurt de putjes dicht met haar holgebolde hand, begiet de aarde, het steengruis. Ik zeg: ‘Hij ligt waar hij heeft geleefd, in de zon.’

‘Er is niemand om voor zijn graf te zorgen. Misschien is het nog niet te laat. Misschien komt de vrede ook over hem, nu ik er alvast mee doorga. Wat erwten op zijn resten.’

‘Hij ligt waar ze niet aan hem voorbijgaan,’ zeg ik, ‘ten slotte niet naar ik zie.’ Plots staat ze laag en lief voor mij. ‘Mag ik u om een gunst verzoeken?’ Haar rode kaken met het raster van de adertjes gaan harder glimmen. ‘Als ik van ons het eerst zou doodgaan, wilt u dan ook op mijn grafhelft erwten planten? Ziet u, we zijn altijd één van zin geweest, mijn man en ik.’ En in één adem voegt ze eraan toe: ‘Indien ik het langst zou leven, je weet maar nooit, dan doe ik voor u hetzelfde. De zeldzaamste gewassen uit mijn tuin beloof ik u. Wat zoudt u denken van een zonnebloemboompje, of van krekelwuifpluimkruid als u daar meer voor voelt? Of van sierkerstak? Of van glorieverdoriegrasduingras, bestand tegen vorst en droogte?’

Daarmee schiet ze haastig weg met korf en emmer, bollerolletollend dwars door dal en wijngaard, op de vlucht gedreven door de controleklok die in m'n donkere kamer waarschuwend is beginnen te rinkelen.

Uit Prima Materia - Journal brut, Boek vier.

[p. 391]

Bruneau, James Joyce I