Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1927

[p. 422]

Drie Zeventigers
R. Vermandere. - Arn. Sauwen. - Pol de Mont.

René Vermandere: hart en humor.

Geen van de drie jubilarissen heeft een leven van zulken harden arbeid en zooveel zorg achter den rug. Maar geen stond milder tegenover het leven en vertrouwvoller. Hij zag wel het dwaas vertoon van deze wereld, maar het heeft zijn onverwoestbaar optimisme niet verbitterd. Boven alle kommer en kruisen, boven alle leed en deernis liet hij de gulle, goede, volksche humor spelen, die duizenden in Vlaanderen heeft verblijd. In andere levensomstandigheden had Vermandere meer en sterker werk gegeven, maar wat hij had kunnen geven heeft hij getoond in dat kostelijk, geestig en sprankelend boekje waarin hij de geest heeft opgeroepen van zijn vriend Van Zon-zaliger; zoo vol goedig sarcasme, vol komische wijsheid en dieper goedheid. Hij leve lang.

_**_*

Behalve enkele gewaarschuwde vrienden heeft niemand vermoed dat ook Arnold Sauwen den 22 Maart 11. zeventig werd. Hij heeft zich ook aldoor met een aangeboren bescheidenheid en schuchterheid voor drukte en voor rumoer ter zijde gehouden.

Een groot dichter is Sauwen niet geweest, naar hij u zelf met de eerlijkste overtuiging bevestigen zal. Een eersterangsdichter heeft Limburg ook niet gehad in de laatste honderd jaar. De ingeboren scheppingsgave schijnt bij de Limburgers niet zóó rijk en dwingend te zijn als bij de Vlamingen der andere provincies. Het Limburgsch volk heeft andere kwaliteiten; maar artistiek hebben ze niet zooveel gepresteerd, noch zooveel mogelijkheden geopenbaard als de andere Vlamingen. Zij hebben in de laatste eeuw geen dichter gehad die Gezelle evenaarde, of Rodenbach; zij hebben geen dichter voortgebracht die zich meten kon met den Gentenaar Van de Woestijne; of met den Brabander P. Van Langendonck; of met den Brabantschen

[p. 423]

Antwerpenaar Pol de Mont. Maar wel hebben ze enkele zuivere dichtersnaturen gehad. En daaronder is Sauwen niet de minst verdienstelijke. Sauwen is geweest een dichter van den overgang. Wij hebben zijn werk niet te meten naar de veroveringen die de Vlaamsche literatuur heeft gerealiseerd sedert de stichting van Van Nu en Straks, maar aan den tijd waaruit zijn werk geboren werd en gegroeid is.

Sauwen was niet een groot, wel een zuiver en landelijk dichter, die vreugd had aan de wisselende seizoenen op het veld en in het dorp, en deze simpele vreugde heeft uitgezongen in klare melodieuse verzen. Zijn dertig jarig verblijf te Antwerpen heeft geen invloed gehad op het karakter van zijn werk. De stad spreekt een taal die hem niet bewogen heeft; en het is noodig geweest dat hij, in 1908, zich terugtrok uit den handel en weer zich onderdompelen ging in het luchtbad van Limburgs kempen en vruchtbaarder Maasvallei, om een twintigjarig zwijgen te verbreken.

Daar was al van den aanvang af een frissche zuiverheid in Sauwen's werk en een eenvoudige eerlijkheid:

‘Er trekt een fluistren door het land...’.

In 1882 bundelde hij zijn eerste gedichten: Langs de Maas; in 1892, kwam zijn tweede bundel: ‘Gedichten’ van de pers. Pas in 1912, volgde de derde. Toen na den oorlog de jongeren opeens de literaire rust verbraken en zijn bucolische schalmei overschreeuwden, kreeg hij 't gevoel te hooren tot een generatie die voorloopig geen belangstelling meer wekken kon; hij bundelde zijn ‘Laatste Garven’ (1924) en besloot zijn dichterlijke bedrijvigheid met een Aftocht-vers dat tot de beste behoort die hij ooit geschreven heeft:

Als in een burg wil 'k leven ongestoord,
de brug geheschen, toe de zwarte poort
en hoog de Stilte als wachter op de tinnen.

_**_*

Den 15 April is Pol de Mont gevolgd.

Drie literaire generaties heeft hij meegemaakt en zonder ijdele schaamte mag hij getuigen dat zijn aandeel in de cultureele herleving van Vlaanderen niet gering geweest is.

Vijftien jaar lang heeft hij geregeerd over de Vlaamsche literatuur,

[p. 424]

dan is zijn roem in de schaduw gegaan. Maar steeds is hem een lijfwacht van jonge en oudere vrienden trouw gebleven.

Daar is geen dichtvorm of de Mont heeft hem beproefd: sonnetten en cameeën, rondeelkens en villanelles, ritornelles en terzinnen, toute la lyre. Daar is geen genre of hij heeft er in zijn beste oogenblikken in geschitterd: huiselijke en epische poëzie, lyrische en verhalende, strijdende en amoureuse, godsdienstige en heidensche. Met zijn ‘Lentesotternijen’ wiekte hij de lucht in, los, vrij, schalsch en vroolijk; met zijn ‘Idyllen’ tuimelde hij weer in het landelijk sentimentalisme van Jan van Beers. Met ‘Iris’ echter roeide hij weer de hoogte in en met ‘Zomervlammen’, verschenen in 1924, gaf hij zijn beste en, in esthetisch opzicht, gaafste werk. Ook het zwoelste eilaas.

Maar de Mont is meer geweest dan dichter voor zijn volk. Hij gaf een viertal bundels verhalen en legenden uit, schreef voor tooneel en opera, verzamelde met wijlen zijn vriend Alfons de Cock een schat van vlaamsche vertelsels, schreef studies over literuur en kunst, vulde kranten en tijdschriften met zijn strijdvaardig proza, en is een der meest gevierde redenaars van Vlaanderen. Maar hij is meer geweest dan dit alles: hij is een van de groote levenwerkers geweest van ons volk. En al is er nog zooveel in zijn leven en zijn werk dat onze christelijke levensbeschouwing en overtuiging grieft en bedroeft, wij willen niet de laatsten zijn om zijn gaven en verdiensten te erkennen en te huldigen op dezen dag.

Als kleine jongen mocht Pol de Mont, naast zijn vader zingen op het dorpsdoxaal te Wambeke en mocht dan 's zomeravonds in de week mee naar de repetitie. Die zalige atmospheer is hem steeds bijgebleven: de ijle stilte in de leege kerk beneden, waarin de schemer groeide; de kerkramen blauw- en blauwer tegen de avondlucht en ginder voor in de duisterende geheimenis het roode lampje voor het Tabernakel. Mocht de herinnering aan dat roode lampje in hem nooit geheel verdooven, maar ten slotte hem in de omhullende schaduw den weg wijzen naar het eindelijk huis.

A.V.C.