Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1
(1900)– [tijdschrift] Dietsche Warande en Belfort–
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd
[pagina 155]
| |
II.In het Tweemaandelijksch tijdschrift, dat naar mijn meening meer dan de Nieuwe Gids, die het eenmaal was, en de Arbeid, die het worden wil, het orgaan der moderne richting is in letteren en kunst, werd met groote waardeering en diep-gevoeligen weemoed het afsterven van Guido Gezelle herdacht. Reeds vroeger had hetzelfde tijdschrift den dichter geëerd en geroemd, en hem opgenomen onder het kleine getal der uitveikorene poeten. Dit alles moet zeker voor allen, die Guido Gezelle liefhebben, aangenaam wezen, maar toch moeten wij, die de modernen eenigzins kennen, ons over die lofprijzingen verwonderen. Want Guido Gezelle behoort niet tot de modernen; wij, katholieken, behouden hem als ons rechtmatig eigendom!
Het hoofdbeginsel onzer modernen is: de verheerlijking van den natuur-mensch. De dingen van het bloot natuurlijke leven: zijn vreugd en zijn smart, zijn liefde en zijn lusten, deze diep dóórvoeld, dat is: physiek en sensueel heel en al gesmaakt, ziedaar wat de poëzie der modernen is. Niet meer ‘waarheid’, maar ‘leven’ diep doorvoeld! En het leven, alweer liefst verstaan in individueelen zin: het leven van zich zelven, het eigen zieleleven. Zoo wordt bijna alle poëzie subjectief. En uit dit alles is ook te verklaren de diepe afkeer der modernen aan wat zij rhetorica noemen: dat is: alles, wat een menschenziel niet meer zich | |
[pagina 156]
| |
zelve doet zijn, maar beïnvloeden en beheerschen door anderen. Zóó een ziel, die christen is, die buigt voor God, die leeft volgens het Geloof; deze mist volgens de modernen zijn rechte onafhankelijkheid, en moet bijna altoos rhetorica schrijven, tenzij ze zich ontworstele aan al die bijbelsche en christelijke ‘figuren’, welke als spoken om haar zweven en haar angstig gevangen houden.....
Ieder geeft reeds toe, dat Guido Gezelle bij deze menschen niet thuis behoort. Hij, voor alles en in alles katholiek Priester, in wien altoos leeft en zingt het Katholieke, het Priesterlijke! ‘Gedichten, Gezangen en Gebeden’ noemde hij een zijner bundels: waarlijk wie modern dichter is, bidt niet meer, kan niet meer bidden!... Hoe heerlijk bad Guido Gezelle. Wie schreit niet meê zijn eigen zieleleed uit, in deze innig-teêre bede: Jesu, gansch alleen gelaten,
komt mijne arme ziel te baten,
want ik zoo ellendig ben,
ik, die zooveel vrienden ken.
Dank U dat Gij, uitgesloten,
Toch U nimmer hebt verdroten,
maar gewacht hebt, Jesu mijn,
dat ik de andre moê zou zijn...
En hoort eens dien katholieken jubel in dit onovertroffen: ‘Regina Coeli.’ Staat op, 't is 't koninginnenlied,
dat uit den orgel springt
en over de rillende ruiten schiet
en bin' de steenen dringt;
Staat op, zijt gij geen kind van haar,
is zij geen koningin
van u? Gij voert een borst, niet waar,
en 't woont een stem daarin?
Staat op dan, zingt, en zingt gij niet,
staat op, en ondersteunt
| |
[pagina 157]
| |
met hoofd en brandenden blik het lied
dat in den orgel dreunt!
Staat op! Welk land of koninkrijk
met zulk een nationaal
gezang, met zulk een glorierijk
en grootsch triomfgeschaal,
als wij, het katholijke volk,
het koninkrijk van Hem,
die spreekt en alle rijk en volk
doet beven op zijn stem;
als wij, op wien uw scepter blinkt,
o Moeder, Maagd! - Welaan,
staat op, 't Regina Coeli klinkt,
staat op en laat ons staan.
Guido Gezelle was katholiek in merg en been, en daarom juist vol-levend mensch, wien al het edele eigen was, wat een waarachtig mensch bezitten kan. Neen, ons H. Geloof doodt niet onzen aanleg, verzwakt niet onze krachten. Het onderdrukt wel de door de modernen zoo hoog geloofde passie: maar passie is altoos uitspatting, die verzwakt. Ons Katholiek Geloof integendeel regelt en matigt en brengt éénheid in ontwikkelen en streven. Het doodt de zonde, en maakt de zinnelijkheid gezond, zóódat de ziel zich verheffen kan en vrij van aardsche boei, tevens verlicht door Hemelsch licht, het geestelijke, het schoone overal in het stoffige aardsche leven ontmoet. Zalig de zuiveren van harte, want ze zullen God zien! Een dier zaligen was Guido Gezelle! O, wat heeft hij op aarde volop alles meegeleefd, en rijk en diep de schoonheid van al zijn levensdagen en levensdingen doorvoeld! Natuur, met haar zon en haar nacht, wissselend brengend iederen morgen en avond telkens duizende klanken in zijn immer luisterende ziel! Vriendschap, met zijn weêrzien en scheiden: eeuwigen weemoed: telkens weer nieuw juichend en schreiend in ieder lied. Historie, bonte processie van alles, wat hem dierbaar was in het heden: immer trekkend voorbij zijn begeerenden blik. En lief Vlaanderen, ‘het’ land, met zijne grauwe heiden en zijn stille steden, altoos heel en al vervullend | |
[pagina 158]
| |
hoofd en hart, van jeugd tot grijsheid toe: liefde-ideaal, waarvoor hij lijden mocht. En deze man zou behooren tot de modernen: voor wie alles, wat buiten hen ligt, slechts een ‘schoone schijn’ is: die zelfs niet meer zeker zijn, of zij inderdaad wel zelven bestaan?....
Zóó dom zijn de Heeren van het tweemaandelijksch Tijdschrift niet, dat zij zulks in ernst durven beweren. Als zij echter een dichter tot de hunnen willen maken om wille van zijn vorm alleen, welnu, dan kunnen we hun lofprijzing aanvaarden. Want inderdaad G. Gezelle was modern in den goeden zin van het woord: zijn vers was niet versleten en verouderd: altoos nieuw: maar nieuw als de eeuwenoude zon!... Verzen vol klank, melodieus en zwellend aldoor van een aan Gods Hemel geroofde rhythme... En reeds in 1859 zong hij zulke moderne verzen....
Wel diep moet het Katholiek Vlaanderen treuren, nu deze dichter is heengegaan. Doch niet treuren, als zij, die geen hoop hebben. Want zijn graf zal heerlijk zijn, en zijn naam en lied onsterfelijk! Onsterfelijk ook door het lied veler jongeren, die hem als Vader en Meester begroeten. En al is hij zelf - Elias - op ‘den vlammenden wagen der glorie’, omhoog gevaren, heeft hij zijn profetenmantel niet achtergelaten aan den besten zijner zonen: August Cuppens: wiens schitterende Eliseuswonderen heel Vlaanderen zullen troosten?...
B. |
|