Dietsche Warande. Jaargang 2

[p. 545]

Bibliografie.
(Uitgaven van boeken, platen en muziek.)

‘MODERNER BAUWERKE (Hacault's original Entwürfe) 4^o. Heft l’ (Prijs 50 Ct); Leipzig u. Dresden, Englische Kunstanstalt von A.H. Payne.’ De reeks ‘Grundrisse, Façaden, Durchschnitte und Détails für Palaeste, Hotels, Restaurationen, Conditoreien’ enz. waarvan dit een eerste proefjen geest, dat 36 afleveringen belooft gelijk aan de tegenwoordige, is de ‘brillanten-Stahlstichen’-fabriek van den Heer Payne volkomen waardig. De Heer Hacault zal het vraagstuk der nieuwere bouwkunst oplossen: hij zal de ‘freie architektonische Schönheit behaupten’. Hij is een man van de ‘Neuzeit’, van ‘het Nützlichkeits-princip’. Hij is geen eklektiker (?), die in voorhanden elementen een ‘Gesammttypus’ zoekt, hij is nog minder een man van de ‘sclavische Nachahmung der vorhandenen Muster’: nu, dat ziet men wel. Want wat levert de man van den vooruitgang? In deze eerste aflevering een ‘Gothiesch woonhuis’, waaruit duidelijk blijkt, dat de maker zich aan de uiterlijkheden van de Gothiek vergaapt heeft, zonder iets van haar organismus te begrijpen: niet de minste over-een-stemming tusschen inwendige behoeften en uiterlijken vorm! Treurig om zien! Neen, ware dát de Gothiek - dan wech met haar! De Heer Hacault is van het ras der Heideloffers, die ‘byzantijnsch’ en gothiesch in taartvormen bakken, en meenen, dat de beteekenisvolle en onontbeerlijke lijnen der christelijke stijlen even zeer een spel, eene illuzie zijn als over het geheel het ornementstelsel der grieksch-romeinsche kunst. Het is er ver van daan.

M.

‘MAISONS DE VILLE ET DE CAMPAGNE (Projets de), par G.G. Ungewitter. Livr. I - (Prijs ƒ4.-); MEUBLES DU MOYEN AGE (Plans, élévations, coupes et détails de), par G.G. Ungewitter.’ - Prijs ƒ13.75. Beiden bij Romberg te Leipzig en Bohné & Schultz te Parijs. - Het eerste dezer werken komt in 6 afleveringen uit, ieder 8 keurig gegraveerde steendrukplaten bevattend. Zoo treurig als de poging van den H^r Hacault is uitgevallen, om

[p. 546]

in gothischen burger bouw te werken - zoo heerlijk slaagt Ungewitter er in. Men moet zich, inderdaad, vol verbazing afvragen, bij het zien van die fijn geëvenredigde, rijk naar kleur en form geschakeerde en toch altijd redelijkheid met zwier verbindende geveltjens, hoe is het mogelijk, dat men daarvan ooit afstand heeft kunnen doen, en dat nog wel om te vervallen in onze lompe en toch onsterke pleister-vlakten, met hare rechthoekige raamgaten, onzinnige houtkornissen en ongezelligen indruk. Gelukkig dat wij den tijd hebben, en het geduld om te wachten tot het oogenblik zal gekomen zijn, waarin het valsche weêr onaannemelijk, het vormeloze afkeerwekkend, het redeloze weêr als den mensch onwaardig zal erkend worden. Wij beloven ons daar nog veel vreugde van. Inmiddels make men kennis met deze werken van Ungewitter; o.a. ook met zijne meubelontwerpen. Ze zijn uitmuntend, om er een gothiesch oog door te leeren krijgen; hunne hooge expressie en rijkdom is voor matiging, in evenredigheid der dunne beurzen, vatbaar: het komt maar op de beginselen aan.

R.

‘HENDRIK VOES. Een tafereel uit de geschiedenis der martelaren voor de evangel. godsdienstvrijheid. (1522-1523.) herinnerd door D^r W.B.J. van. Eyk.’ Leeuwarden. H. Kuipers. 1854. - Blz. XX, 84. - Prijs ƒ2.90. - Onder dezen titel, ook afgewisseld door dien van ‘een beeld uit de galery der geloofshelden’, heeft de boekhandelaar Kuipers een viertal schoone kompozitiën van den Heer Rochussen, uitmuntend door zijne geestrijke teekening en weelderige lichteffekten, in den handel gebracht. Voor het gedicht en de prozastukken en stukjens welke deze platen (door den H^r Sluyter verdienstlijk in aquatint uitgevoerd) vergezellen, heeft de wakkere uitgever fraayen druk, blank papier en een linnen band geleverd, die het boek geschikt maken naast 's Heeren De Bulls ‘Beeld der Toekomst’ eene plaats in te nemen. Wat dichterlijke waarde betreft, kan het echter niet bij de welgekleurde tafereeltjens van den Heer De Bull vergeleken worden. De Heer van Eyk is, blijkends zijne breedvoerige zelfverdediging in Voorreden en ‘Naschrift’, een jong, gemoedelijk man; hij bekent zich een jonger van den Heer S.J. van den Bergh, aan wien hij dezen zijnen eersteling opdraagt. De manifestatie van de maand April des jaars 1853 had de Heer Thorbecke (die hoog genoeg geplaatst schijnt te zijn geweest, om haar, met een oog waar men niet alle helderheid aan ontzeggen zal, te beoordeelen) een ‘volkswaan van den dag’ genoemd. Het is aan de stemming, waaruit deze manifestatie voortkwam, dat de Heer van Eyk

[p. 547]

den opgang van zijn zoo luisterrijk toegerust gedicht hoopt dank te weten. Het gezegde van den vereerden oud-Minister kwam den H^r van Eyk, die bovendien een, in zijne afzondering te Hindeloopen, door dagen maandbladen sterk geprikkeld predikant schijnt, niet te stade. Hij erkent dit; maar in weinig gepaste form. ‘Ja,’ zegt hij, ‘men heeft die beweging een volkswaan van den dag gescholden’ - ‘doch men heeft gelogen’.... (blz. XI) ‘zoo daar geen welsprekender getuigen, geen beter bewijsstukken voorhanden waren, men zou ons bijna bewegen tot de dwaasheid, dat wij heenwezen naar onze eigene schets, die daaraan hare wording heeft dank te weten.’ Dit charakterizeert geheel het dichtstuk van den Heer van Eyk. De geschiedenis van Hendrik Voes laat zich veel aangenamer lezen in bronnen, die de kleur dragen van de XVI^e en XVII^e Eeuw: dan blijven wij verschoond van de magere, onhistorische filozofismen, waarmeê men, in de XIX^e Eeuw, de gebeurtenissen van 1520 wil meten. En stonden er naast die humanitarische het zij axiomata (waar het beginselen geldt die niemant bestrijdt), het zij drogredenen (waar het op de waardeering der feiten aankomt, die ieder historikus in verband met het geheele judiciaire stelsel beschouwt, dat de vroegere eeuwen beheerscht heeft du consentement der toen levende volken, om niet meer te zeggen) - stonden daarnaast nu nog maar siksche schilderingen, die iets hadden van Meyerbeers ‘Huguenots’ of van Gallaits ‘Egmond en Hoorne’, dan kon men er vrede meê hebben - maar daartegen verzett'e zich, zegt de Heer van Eyk, ‘de eisch der schoonheidsleer (bl. 83)’ - al gebood de ‘wet der Kunst’ iets anders. Wij dachten dat schoonheidsleer, in bellettrie, en kunstwet, op dat veld, het zelfde waren. - Wij zouden het echter betreuren, indien de Heer van Eyk het bij deze eerste proeve liet blijven. Wij gelooven dat hij iets goeds zoû kunnen leveren - indien hij zich herinnerde, dat de poëzie eene harp, geen postilionshoorn is; dat men haar bespeelt niet met den wind, die tot barstens uit de somtijds tedere longen der partijdrift geblazen wordt, maar met vingeren trillend van den gloed der edele Godzoekende ziele.

X.