Dietsche Warande. Jaargang 1
(1855)– [tijdschrift] Dietsche Warande–
Auteursrechtvrij
[pagina 405]
| |
[pagina 407]
| |
's Werelds bestaan.
De Beroerlicke Weerelt
(als een capeteyn gheabylitiert ghelijc een crijchman):
Ic, MarcialistGa naar voetnoot1 van cloucken gheweldeGa naar voetnoot2,
t Es meer dan tijt waer ic te velde,
Ende alle crijghers van cloucken doene,
Den wynter es duereGa naar voetnoot3, die ons quelde,
Wye soude vervelen te slaene gheteldeGa naar voetnoot4,
t Wort melodye te ligghene in t groene;
De blomkens spruten, mids den zoeten saysoene,
De vueghelkens zynghen tot elex ghenoughen,
Een bloot herte zoude dies worden coene,
Jae, dat hem ter wapene wilde voughen
Mids welcken my nathuere zoude wroughenGa naar voetnoot5
HildicGa naar voetnoot6 den volcke niet in beroere:
Waer zijt ge, mijn cnaepe?
Tijts Benaute:
(gheabylitiert ghelijc een tromslagher van de crijchsknechten).
Wats huGa naar voetnoot7 believen?
B.W.
Slaet de tamboere,
Roupt mijn bevel, varre ende by,
Dat elc crijghere, wye dat hy zy,
Die hem met my wille aventhueren,
Al dat hem by cryghen mach ghebueren
Overal in t generale, ghemeene,
Sal elc behouden, vry, vranc, alleene,
Gheheel te zijnen verdoene ende proffijtte,
Sonder hyementGa naar voetnoot8 te deelene een mijtte,
So wye ten crijghe worde gheneghen,
| |
[pagina 408]
| |
Becondicht dit in allen weghen,
Varre ende naer, by ende breedt.
T.B.
HuGa naar voetnoot1 ghebodt sallic vulcommenGa naar voetnoot2 ghereedt
Ende roupen t besceedt Oost, West, Zuudl, Noort
| |
Pausa cleene.T.B.
(slaende den trommele, ende ront roepende:)
Hoort, hoort, in t ghemeene hoort,
Alle die hem metten crijghe willen gheneeren,
De beroerlicke weerelt, zonder ontbeerren,
Sal t al nemen onder zijn gage
Eist edel, onedel, knecht, of page
Gheleert of leeck, tzy van wat staete;
Ende dat elc ghecrijcht te zijnder baete
Up t generale ghemeene, t sy wijf of man,
Wort zijne alleene van nu voortan,
Updat hy den crijch te bet soude volghen;
De beroerlicke weerelt, onverbolghen,
Salt elcken laeten om zijn beclyvenGa naar voetnoot3;
Dus esser hyement, comt, doet hu scryven,
Ende doet revuwe naer dhoudeGa naar voetnoot4 zede.
Esser hyement, die spreke,
T.B.
SougeGa naar voetnoot6 monstre passeren, hier boven comt,
My dynckt ghy wort ten crijghe bequaeme
Dus rasch laet hooren uwen naeme,
Updat ic hu in mach scryven ghereedt.
M.L.
Menich leeck men my heet,
Onder den volcke, varre ende naer.
T.B.
Menich leeck, wat een goet jaer! -
Die dringhic ten crijghe zonder beraute.
M.L.
Hoe es uwen naeme?
T.B.
Tijts benaute.
Den beroerlicken weerelt altoos ontrent,
M.L.
Tijts benaute, tes waer, ic ken 't,
Doet dicwil menich leeck by hooppen
| |
[pagina 409]
| |
Met ghieregher begheerte ten crijghe looppen,
Den cost moet hyeuwers mede sijn ghecreghen;
Dus sallic om crijghen zijn gheneghen,
Al zoudicker jeghen boer of pachter kijven.
Dyveersche Gheleerde,
gheabylitiert als een papeGa naar voetnoot1, die den crijch volcht:
Waenge dat ic wil achter blyven?
t Waere noot, dat ic den hoop vermeerde.
T.B.
Hoe zijt ghy gheheeten?
T.B.
Dyveersche gheleerde volghen die den crijch?
De waeromme van dien wilt my te handt zegghen,
Ic en dwynserGa naar voetnoot3 niet toe:
M.L.
Men zietse huer verstant legghen
Meer daghelicx ten crijghe zonder te spaerene,
Dan om de goddelicke scriftueren te openbaerene;
Om cadets te wordene by beneficiën
Daertoe doende subtyle maliciën,
By diveersche condiciën, dier in puert.Ga naar voetnoot4
D.
Menich leeck, ghy zijt ooc besmuert,
Ic en stae tot uwen begrijppen niet
t Mywaerts en mueghen hu woorden nijppen niet
Beziet hu selven, wilt uwen clap spennen.Ga naar voetnoot5
M.L.
Ic ken 't, wilde 't wijf in den tap kennen;
Maer al volghic by tyden den crijgh wat rumelic,
Tijts benaute dwynt my costumelic,
Dat ic de lieden onredelic verscatte.
D.
Tijts benaute dat ghevic, merkatte,
Daer es noch menich leeck, wien 't wondert,
In de weerelt meer dan duustwaerfGa naar voetnoot6 hondert
Die den crijch volghet zonder noot;
Benaute en dwynseGa naar voetnoot7, cleen noch groot,
Nochtans doense om den crijch alle listen;
Al hebben zy vul scats tresooren, kisten,
Den crijch en cunnen zy niet ghelaeten.
| |
[pagina 410]
| |
Gheveynst Bedroch,
gheabylitiert als een crijgher staende up straete ondert volc:
Dat doen de zoethueneghe baeten,
Die zy bevaeten met ghiereghen apetijtte.
M.L.
Wellecomme, scoen spel.
D.
De canse om een mijtte,
Die van cleenen profijtte scijnt int leve zijn,
M.L.
Wel, wat tydinghe?
Lueghenachteghe Fraude,
gheabylitiert als een crijchsvrauw.
Wy willen ghescrevenGa naar voetnoot1 zijn,
Van den crijch zouden wy noode zijn crepele.
D.
Hu zoude bet dienen scuetel en lepele
Om als de blende en crepele, te halen pap ende broot,
Ghelijc de calaenssche fielen.
Gh. B.
t En es gheen noot,
Want Dyveersche Gheleerde, in scrijchs gheneerren,
Ende Menich Leeck huerlieder begheerren
By ons ghecryghen onder 's hemels wolcxsken.
M.L.
Hadden wy de waghene, hier es juuste 't volcxsken,
So mochten wy de lieden een rollekenGa naar voetnoot2 spelen.
D.
De Rethorijcke zoude hen lieden vervelen.
Men zietse by dien quelen met onlusten.
L.
Den crijch en volchse niet.
Gh. B.
Dus laetse rusten;
Want volchdese den crijch dach ofte nacht,
Se zoude onder t volc bet worden gheacht,
Daerse nu blijft versmacht ligghende in weene.
M.L.
S'es te ghewillich.
L.B.
S'es te gemeene;
Dus achtmense cleene onder minste ende meeste.
D. Gh.
Men screef huer; dochter van den Heleghen Gheeste,
In sulcke feeste dien ic se hoorde.
Gh. B.
Rethorijcke vynt men, int Zude in't Noorde,
Hanghen an de coorde tot elcx ghelieven.
L.
S'en es t volc niet nyeuwe.
| |
[pagina 411]
| |
M.L.
Wilt ons doch brieven,
Hoe ghy gheheeten zijt by naemen.
Gh. B.
Weist se'ckGa naar voetnoot1 te vreden.
D. Gh.
Kir, en wiltge niet scaemen.
Seghtse up ende laetse ons hooren doch.
Gh. B.
Ic bem gheheeten Gheveynst Bedroch,
Bedienstich ten crijghe zonder faylghieren,
Om Gheleerde ende Leecke die my anthieren,
Soudic ghereedt zijn altijts alst naude.
L.F.
Lueghenachteghe Fraude
Thuwen dienste, ghelijc als Bedroch Gheveynst,
Up dat ghy onredelic wilt crijghen, peynst;
Rasschelic wy de sulcke tot hooghe staete brynghen.
D.
By wat condiciën?
Gh. B.
Verstaet de dynghen:
Daer volcht er den crijch menichsins,
Som met grooten labuere ende lettel ghewins,
Som, doenser cleen moeyte toe in 's weerels perc,
Ooc esser diese volghen, maer by huerlieder ghewerc
Sy metten crijhe lettele beclyven.
L. Fr.
Dat sijn dese broodtbiddersGa naar voetnoot2, mannen ende wyven,
Die om scrijchs verstijfven, voor cloosters voor kercken,
Daghelicx sitten om claer bemercken,
Wiens wercken sijn van weerden cleene.
M.L.
Daer haelter aelmoessene meer dan eene,
Allomme int ghemeene, van duere te duereGa naar voetnoot3,
Se zouden huerlieder broot, wel ter kuere,
Winnen by ambachten int gaen of sitten.
D. Gh.
Sulcke crijghers hebben grootelic 't besmitten
Van der ledicheyt, in 's weerels bevanc.
M.L.
Als sulck den crijch volghen sonder bedwanc,
Scynende ziec of cranc dat zy hem maecken.
D. Gh.
Ende omdatse aen den crijch zouden gheraecken
Claeghen zy in huer spraecken van grooter noot.
M.L.
Maer wanneer zy commen van lijfve ter doot,
Bij hooppen groot vyndmer 't gelt ende t goet.
L.
Dese zijn van mynder condiciën vroet,
Die sulcke practijcke doet om 's volcs bedrieghen
| |
[pagina 412]
| |
Datse sulcke lueghenen cunnen lieghen,
Datmense te bet gheift hueren noot onbekent.
Gh. B.
Wat trauwen daer bem ic ooc ontrent
Want gheveynsdelic zy 't de lieden stelen
Ende de aerme huusweecken, die legghen en quelen,
t En baet gheen helen, by sulcke truwandyse
Hebbens te weers.
D. Gh.
Wat volc es datte?
M.L.
Volghen die den crijch?
L.
Wat ge braut!
Jaese, alst naut, up dattic't ontdecken mach:
D. Gh.
t Volcht al den crijch dat lepel lecken mach,
Hoe houdtGa naar voetnoot6, hoe jonc, 't es ten crijghe gheneghen.
M.L.
Berecht mijn vraeghe onverzweghen:
Pleghen camerieren, joncwijfs en cnaepen
Hulieden te volghene?
Gh.
Men zoudse betraepen
Altemets onder ons lieder bewelt.
L.
Alsse de handelinghe hebben over 't gelt
Van meester of vrauwe, uut een betrauwen.
Gh.
Deene ghebreict een bonette.
L.
Dander colletten, mauwen;
t Es wonder wat zy brauwen, Lijsken, Maeseken,
Dan doense den maertganckGa naar voetnoot7.
Gh.
Jae, metten cabaeseken,
Stekende andeen zyde dat zy preeuwen.
L.
Dan commen zy thuus, ghemoet als leeuwen,
Fletsen en fleeuwen es huerlieder manniere.
Gh.
Vraechtmen: was't er goê coop?
L.
So overdiere,
Segghen zy schiereGa naar voetnoot8, waeren de lieden int lovenGa naar voetnoot9,
Ic scaemde my te biedene; dus commen zy te boven
| |
[pagina 413]
| |
Hueren wille, by my, Fraude van Lueghene.
Gh.
Dan helpicse ooc naer mynen vermeughene,
Alsoo ghy bydien muecht hebben ghevoel.
D. Gh.
Ambochslieden, sittende up huerlieder stoel,
Daghelicx woelGa naar voetnoot1 met verstant en zinnen
Wat nyeuwicheyt in t werc zy sullen beghinnen.
Eist om 's crijghs ghewinnen, my dat ghewaecht,
Dat zy dit doen?
L.
Wat ge ooc vraecht!
Een blendt man zou 't tasten an den weech.
M.L.
Ic hoore wel, ghy hebter dhandt int deech,
Hoe hooghe, hoe leech, ghy gheifse een smuerken,
Gh.
Menich Leeck helpen wy in zijn labuerken
So men wel mach mercken in 't behooch;
Se maecken haer wercken scoon in den thoochGa naar voetnoot2
Maer ongheduerichGa naar voetnoot3 den volcke ter slete.
L.
Dan hebben se noch een ander wete,
Als er lieden commen die te coopene begheerren.
Gh.
t Werc te prysene zouden zy noode ontbeerren,
Dan staen zy en zweerren, met dieren eede,
t Was dus goet.
L.
Dus lieghense by claeren besceede
De lieden met mesleede zy dus verdullen,
Gh.
Sy stelen 't volc tghelt uutter buerse,
Gheveynsdelic zonder eenyghe beweerynghen.
M.L.
Daer zijn ambachslieden van dyveersche neeringhen
Die daghelicx by tasse of dachuere wercken.
D. Gh.
Wat seghge daer of?
L.
Onder ons clercken
Scuulter daghelicx 'et meeste deelken,
M.
Hoe zoo?
Gh.
Dat weet Beelken,
Ghemeenlic van lieden die se te wercke stellen,
Gh.
Mueghense in huer werc clappen, rellen,
Ende huer woorden vieren, als men se bloudt
| |
[pagina 414]
| |
Hemlieden en roucsGa naar voetnoot1, zijnse jonc of houdt,
WeirGa naar voetnoot2 dat se lettel of zeer zijn slavende.
D. Gh.
Cunnen zy brynghen den dach ten havendeGa naar voetnoot3,
Al en verdienden zy nauwe een grootken,
t Comt hemlieden alleens.
M.L.
Se peynsen: de laetste dach van der weken
Es den Saterdach dat men se betaelt,
L.
WeirGa naar voetnoot2 se zeer ghewrochtGa naar voetnoot5 hebben ofte gedraelt,
Sy weten wel men sal hueren loon niet mynckenGa naar voetnoot6.
Gh.
Sullense wat ordoneren
D.
Dan scynen sy de lieden voor ooghen legghen
Cleenen oostGa naar voetnoot8, die naermaels, zoo men scaut
Dickent zo groot wort, dat de lieden beraut
Datse oynt quaemen an sulc ghelooven,
Gh. B.
Om den crijch t volc zy dus verdooven,
Mids welc zy rooven van goede ende scatte.
M.L.
Sy maecken t volc bijster
L.
Wat achten zy datte!
Hebben zy den crijch, t comt hemlieden alleens.
D. Gh.
Sulc volc volcht hu.
Gh.
Trouwen, ic meens,
Sulc volc es eens van onsen opynioene.
M.L.
Daer esser die den crijch buten saysoene
Met scandelicken doene te volghene ghetemen.
D. Gh.
Als dieven die de lieden thuerlieder ontvremen
Ende scolynghe nemen, by daeghe, by nachte:
L.
Dats van den onsen niet.
Gh. B.
Sulc gheslachte,
Zeer cleene ic achte, my steicter of de walghe.
M.L.
't Es een aerm crijgher, die by den balghe
An een galghe moet verwoorghen:
L.
Hueren crijch es te openbaer.
| |
[pagina 415]
| |
Gh.
Se doense onverboorghen
Met vreesen zoorghen, zy zulc crijch bezueren.
D. Gh.
Ic pryse de cryghers van huerlieder natueren,
Die by huer labueren, als scalcke vossen,
Hem cunnen van der galghen lossen,
Ende, al dwyncse justicie van hueren crijch te ghevene,
Datse behouden ghenouch om up te levene;
Sulc zijn pryselic, die soo cunnen stelen.
L.
Ic weet noch ander crijghers.
M.L.
Wye zijn die?
Gh.
Die de lieden kelen
Met hueren ghelde groot boven sommen.
D. Gh.
Commer van dien?
L.
Offer commen?
Jae 't, vry ghenouch, weist niet verbolghen.
D.
Wat lieden zijn 't?
Gh.
Die de coopmanscepe volghen,
Volc van allen staeten, men darft niet helen.
M.L.
Wye zoude dan den crijch vervelen?
Elc voucht hem ten crijghe zonder spaeren.
L.
Alsoo wel den ackerman, als die vaeren
Over zee ende landt, aventuerende heur lijf.
M.
Wilt ons ontdecken, by wat bedrijf
Kelen zy de lieden met heuren ghelde.
Gh.
Als t scaemel volc, by der benauten ghewelde,
Blyven de ghequelde ende gheen utynghe en weten
Om wercke of goede, maer zouden se hetenGa naar voetnoot1,
Wijf ende kindren, zy moeten 't vercooppen
Ende half om niet gheven.
L.
Dies zy looppen
Tot dees cryghersGa naar voetnoot2, die by hooppen hebben den scat,
Veylen zy huer goet.
Gh.
S'en weten nauwe wat
Dat zy 't seaemel volc van 't goet sullen bieden.
L.
Bedy weten sy wel, dat sulcke lieden
Huerlieder ghelt quaelic mueghen ontberen,
Gh.
Al hebbense ten goede jonst oft begheerren
| |
[pagina 416]
| |
Nauwe en biedense dheltsceedeGa naar voetnoot1 van der weerde.
L.
Se willen ghebeden zijn
Gh.
Segghende, ende men t begheerde
Ic zoude hu gheerne gheven meer,
tEs slaepende waereGa naar voetnoot2.
L.
By desen keer
Houdense scaemel volc onder de voet.
Gh. B.
Dus kelen zy 't volc
Gh. B.
t Comt heurlieden alleens.
L.
t Es al goet haes,
t Hebben es zuverlic, die t crijght, die hevet.
D.
t Es een abuus waer Menich Leeck by levet
Die hem ghevet tot s crijchs vercrijghen.
Gh. B.
Men vyndt noch crijghers, 'k en can t niet zwijghen,
Diese bedeel volghen, onder Vlaemsche en Walschen.
M.L.
Wat crijghers zijn dat?
Gh. B.
Als sommeghe, die t graen te cooppen brynghen,
Doen se somtijls sprynghen slecht coorne in t goede
Dat weten zy wel.
D. Gh.
So ic bevroede,
Se mynghelen t graen van dyveersche haeukens
M.
't Es siele verlies,
L.
Hebben zy 't in de claeukens
Wat achten zy dies!
Heurlieder verlies es s crijchs ghewinninghe.
D.
Suvel, melc, by goeder verzinninghe,
Om 's crijchs innynghe zy te cranckene bestaen.
M.L.
Se vreesen dat de melc t volc in 't hooft zoude slaen,
Hoe wel by dien de lieden hueren danck slaecken.
L.
Se slachten de taverniers die de dranc maecken
Ghetempert, eer men se ter tafelenGa naar voetnoot5 stelt
Gh. B.
Se vreesen of huer ghasten mochten worden ghequelt
By sdrancs fuemeyenGa naar voetnoot6 openbaer of stille,
| |
[pagina 417]
| |
Dus cranckense den dranc naer huerlieder wille,
Maer meest zo doen zy 't om scrijchs verstijven.
L.
Niet voor dese maerdtGa naar voetnoot1 vrauwen ende appelwyven
Die ter maerdtGa naar voetnoot1 sitten sonder verdrach,
D.
Volghense ooc den crijch?
Gh.
Dach by dach
Noode zoudense ons beiden ontbeerren.
L.
Al en vercochtse maer in appelen, en peerren,
Voor twee mijtten, wy zijnder in 't lamoen.
Gh.
Doe zijn beste die 't wille doen,
Al cocht hy een mande fruuts overhoopt
Hy en zal niet crijghen dat hy koopt,
Al const hy noch so wel dijcken en janghelen.
L.
Daer zijn groote crijghers, die hem manghelen
Metter coopmanscepe ende die vervulen.
M.L.
Wat lieden zijn dat?
Gh.
Van allen naciën, dieder onder sculen,
Sulc zouder om mulenGa naar voetnoot2, zou't geopenbaert worden.
L.
Ons tonghe mochte wel van clappene gheblaert worden,
Dus laetent wy vaeren omt minste dangier.
D.
Den leenhouder, poorter, ende rentier,
Volghen die den crijch by uwer vermaente?
Gh.
Jaese, de sommeghe in dusdanegher ghedaente,
Hebbense snoo ghelt ofte buterGa naar voetnoot3 valuuacie,
Se vynden hem daer men hout colacie
Van dobbelspel ofte mommecanchen.
L.
Ghebreicter ghelt,
Gh.
Se doen wel financhen
Up eeneghe juweelen ofte andere zekere.
L.
S'en begheerren gheen baete
Gh.
Maar zy zijn besprekere
Ghevaluweirt ghelt ende van ghewichte.
D.
De sommeghe zouden wel leenen lichte
Up erve of landt eenen sekeren tijt.
L.
Ghaef hy dan tghelt niet?
Gh.
So ware hijts quijt,
Of ommers zoudement te wette ghebieden.
D.
'et waere onmueghelic om bedieden
| |
[pagina 418]
| |
Hoe Menich Leeek hem ten crijghe stelt.
M.
Hoe volghense de edele?
D.
Au, ziet.
M.
Wat dynghe?
D.
Twee persoonagen;
Elc heeft eenen brief ghevest andt bolleken.
L.
Se sullen de lieden gaen spelen een rolleken,
Mids dat hier alomme veil volcx versaemt es.
M.
D'eene Trauwe, dynckme, ghenaemt es,
Ende d'ander Liefde, by der scriftueren ancleven.
D.
Trauwe ende Liefde zijn gheestelic begheven,
So ic bemercke an huerlieder habijt.
L.
Ic en sachse ter weerelt in langhen tijt,
t Wort misselicGa naar voetnoot2, dat zy hem nu openbaeren.
Gh.
Serteyn, ze brynghen eeneghe maeren,
Laets sparen onsen snaeter ende wat rusten,
So mach ons te clappene varynck bet lusten.
| |
Pausa.
Trauwe,
gheabytuweirt als een gheestelic prelaet met een wyt habijt.
Och, welvaeren, welvaeren! waer zijtge bevaeren?
Huws dervens doet ons de leden zweerren.
Liefde,
als een gheestelick vrauwe, gheabytuweirt met een wit habijt.
Als wy hu saghen, vul vruechden wy waeren,
Tr.
Och welvaren, welvaren! waer zijtge bevaeren?
L.
Hu wechblyven doet ons gheheel bezwaeren,
Dies wy jeucht ende vreucht vertheerren.
Zijt ge, lachen! doot?
Tr.
Moet men hu ontbeerren?
L.
Ghy waert ghehuldich ter noot,
Tr.
In elcx gheneerren.
L.
Dies cleen ende groot
Tr.
Naer hu heeft begheerren;
Sulc weent uut deerren, die hu ghemissen.
| |
[pagina 419]
| |
L.
Dit doet Fraude ende Bedroch.
L.
Wy zijn versteken.
Tr.
Men kent ons nauwe;
Es't man of vrauwe, elc van ons vervreimt.
L.
Menich Leeck nu daghelicx breimt,
Die t onredelic neimpt by scrijchs anthieren.
Tr.
Ende Dyveersche Gheleerde in menigher manieren
By onbehoorlicken crijchghe t volc bedrieghen.
L.
Fraude dwyntser toe.
L. Fr.
Daer moetge omme lieghen;
Want Leeck ende Gheleert, up sweerels hille,
Heeft, naer zijn gheliefte, zijn eyghen wille,
Van Gode ghegheven, vry ende vranc.
Gh. B.
S'en volghen den crijch niet by ons bedwanc,
My wondert dat ghe dat versiertGa naar voetnoot2.
D. Gh.
Wye esser die bet den crijch anthiert,
Dan dese gheestelicke lieden, broeders ende nunnen?
L. Fr.
Al datse met den crijch halen cunnen,
Se houden 't vaste in huerlieder besluut.
D. Gh.
Watse hebben
L. Fr.
Hoe zoudense huer cloosters timmerenGa naar voetnoot4 of playsant maetsen
t En waere by den crijch die zy behalen?
M.L.
Se moeten se volghen.
D. Gh.
Hoe zouden zy 't betaelen,
t En waere dat zy 't metten crijghe vercreghen?
L.
Al volghense den crijch z'en zijn niet gheneghen,
SoGa naar voetnoot5 ghy zijt, tot Fraude ende Bedroch.
L. Fr.
Volghense den crijch niet? berecht my doch,
Dat wyse ten crijchghe wel zijn ghehuldich.
Gh. B.
Alse den volcke beloven, menichsuldich
Voor hemlieden te biddene van 's vyants ghequelle,
Maer alse de proje hebben selle,
Nauwe datse lesen een Pater Nosterken.
D. Gh.
Daer en es roedraegher, clerc, noch costerken,
| |
[pagina 420]
| |
t En es al tot den crijghe ghezelt.
L. Fr.
Dat ziet men daghelicx, wat ghe relt,
Om 's crijchs anthieren legghen zy tbemerck stranc.
M.L.
Eist kynder-kersteneGa naar voetnoot1, bruloft, ofte kerckghanc,
Daermense hier voortijts mochte payen
Met twaelf mijtten, men sietse 't hooft drayen,
Quaelic zijnse te vreden datmense vercht
Nu een grootgen.
Tr.
Sulcke crijghers slachten Jesy Helyzeus knecht,
De welcke, naerdat Helyseus te dier stont
Den prinche Naäman hadde ghemaect gesont
Die hem, met dien, groote ghiften boot;
L.
De welcke Helyzeus wederseyde cleen ende groot
Jesy, Helyzeus' wedersegghen wetelic,
Es Naäman achterghevolcht secretelic;
Hem achterhalende es gevallen ter eerde,
Tr.
Segghende, dat Helyzeus van hem begheerde
Een lettel ghelts van zynen scatte,
Om vitaelje te coopene, hem segghende datte
Sijn meester overcommen waeren gasten.
L.
Dus Naäman ghaf een belasten,
Dat men hem een deel ghelts zoude gheven.
Tr.
Dese Lueghenachteghe Fraude heeft Jesy bedreven,
Waenende sijnen meester gheveynsdelic bedrieghen:
L.
Maer Helyseus, wel wetende zijn lieghen,
By de inspiracie van den Heleghen Gheest,
Heift Jesy van zijnen crijch ontdect den keest,
Alsof by derselve by hadde gheweist.
Tr.
Dies wiert Jesy, alzoo men leist,
Met sulcker siecten als Naäman gheplaecht,
Duer Helyseus' bede.
Gh. B.
Ic weetter noch onversaecht,
Die den crijghen volghen in waken int slaepen.
Tr.
Wat crijghers zijn datte?
M.L.
Capelaenen ende prochghye paepen;
Dese, die volghen den crijch ondommelic.
| |
[pagina 421]
| |
L.
Se mueghense wel volghen, alsse vulcommelic
De ghewercken doen van caritaten.
Tr.
Dat's alsse scaemele ondersaten
Hebben, die heymelic lyden noot.
L.
Die uut eerlicheyt heur scaemen te biddene broot,
Die gheen tijt rusten van slaeven, wercken,
Tr.
Daerse verlastynghe van kyndren mercken,
Behoorense compassye toe te dwynghene:
L.
Scaemel maechden ten huwelicke staete te brynghene,
Dus mueghen zy, zonder hyement te verscattene hyet,
Den crijch wel volghen.
L. Fr.
Maect hemlieden dat wijs.
Gh. B.
Maect hemlieden dat vroet,
t Is varre van daer, t gheven zy scuwen.
M.L.
Salder varynck een paer volcx huwen,
Maeckense van te vooren gheen compacx,
Ghelijc van waere die men coopt by tunnen, zacx,
Se sullen hueren wille hebben, al zoude sulc bederven.
L. Fr.
Laeten man en vrauwe sterven,
Hoe rijcke ghegoet ofte hoe scamel ghestaet,
Se sullen den crijch volghen, wien 't scaet of baet,
Niet haestelic en sullense van den hueren myncken.
Gh. B.
Al zouden weduwen, weesen te min heten, drincken,
Van den crijch en sullense niet cesseren.
M.L.
Niet haestelic en sullense hyement vysenterenGa naar voetnoot2,
Dan daerse of te crijghene bewaenen.
L. Fr.
Daer PoverGa naar voetnoot3 wuent,
Gh. B.
Daer zendese de capelaenen,
De scaemele en zijn met hemlieden niet bekent.
M.L.
Selden draeghense hyeuwers t Helich Sacrament,
t En waere, daermense den crijch te vooren briefde.
L.
Es dat Trauwe?
Tr.
Es dat Liefde?
Dyveersche Gheleerde, hoe muechge dus dolen!
L.
Ghy jaecht huselven den Duvel bevolen,
Ghelijc den crijgher Judaes, van quaeden gedochte,
| |
[pagina 422]
| |
Tr.
Die zijnen Heere, zijnen Godt vercochte
Om dertich pennynghen, duer 's crijchs ghiericheyt.
L.
Ghy doet huselven zoo groote scoffierichcyt,
Ghy wort van Godt zo deerlic vercaert.
M.L.
Waer't, zo ghy seght watge plaert,
Dyveersche Gheleerde in 's weerels perck
En dedes nymmermeer.
Tr.
Menich Leeck cleen werck
Dies maeckt om priesters ende muencken.
L. Fr.
Wat seghge van de sommeghe canuencken?
Volghense niet achter als de blende?
Gh. B.
S'en mueghen niet ghedoen met éen probende,
S'en volghen den crijch om viere of vijfvc.
M.L.
Hemlieden dient een cnaepe met eenen joncwijfve
Dan moeten se hebben zeer veel ghetooms.
L. Fr.
Dan zijnder veel Heer vaers -
Gh. B.
Ghy meent Heer ooms,
Nichten, neven, die achter huse looppen,
M.L.
Dan drynckense den wijn by kannen, by stooppen,
Groote maeltyden houdende, alle daghe wat lecx.
Tr.
O Dyveersche Gheleerde, wat al ghebrecx
Siet men daghelicx an hu blijcken!
Ghy muecht wel den crijgher Caym ghelijcken,
Die om den crijch hem mit nyde vervoorde
Dat hy Abel, zynen broeder, vermoorde,
SchelijcxGa naar voetnoot1 doet ghy ooc naer uwen vermueghene
D. Gh.
Vermoordic lieden?
L. Fr.
Dat's ommers lueghene,
Sulc werc en heift hy noynt bedreven.
Tr.
Als ghy crijcht daerup dat zouden leven
Sy drye of viere, wilt dit vry gronden,
Ende overbringhtGa naar voetnoot2 in vuulheyt der zonden,
Peynst ende dynct, mijn redene spoort,
Of ghy 't welvaeren niet en vermoort
Van hu hevenmensche, twelc es broedere?
L. Fr.
Wat seghge van dese prelaeten, maectme dies vroedere,
Die den crijch volghen, naer mynen berommene quaet?
Gh. B.
Alsser hyeuwers een mijttre te commene staet,
| |
[pagina 423]
| |
Se maecken datse dies zijn verwachtere,
Al zoudense huer clooster maken t'achtere
Der ponden hondertwaerf drye of viere.
M.L.
Al zouden de muencken, by sulcken bestiere,
Ghebreck lyden ende spaeren moeten
Ende onpaciëntich in 't mesbaeren wroeten,
Se achten 't min dan tsuvel van een taerte scaers.
L. Fr.
Bedy sterfter meer confessuers dan maertelaers,
t En es gheen wonder datter elc naer trect.
Gh. B.
Maer wierdense, als hier voortijts, ghestrect, gherect,
S'en zouden hem niet zo lichte ter hoocheyt vitten.
M.L.
Nu hebbense dheereGa naar voetnoot1;
Jae, ende t boven sitten,
Dies zy den crijch te bet ondersoucken.
Tr.
O, Dyveersche Gheleerde, hoe cunge vercloucken,
Den crijch dus te volghene zonder te versadene?
L.
Huere groote ghierecheytGa naar voetnoot2 es wel te versmadene
Van den eerdschen crijch van cleender weerde.
Tr.
Gy slacht wel Alexander, vulder hoveerde,
Die den crijch volchde met sulcker affexcie,
Dat hy de gheheel werelt creech onder zijn subjexcie;
Nochtans en hadde hy niet ghenouch,
Hy en wilde meer.
L.
By 'sdoots ongevouch,
Moest hy 't al binnen drie daghen laeten.
Tr.
Wat hielp hem den crijch?
L.
Wat mochtse hem baeten!
Denct hier up Leeck ende Gheleert
t Es een cranc ghedueren;
Tr.
Dat haest verkeert;
t Es scande, dat ghy hu dus zijt verdwaesende.
D. Gh.
Stilt uwen clap.
M.L.
Ghy blijft staen praesende,
Ghy maect ons raesende te deser huere.
L. Fr.
Hefge wech.
Gh. B.
Steict ge duere?
Hy can de Scriftuere alsoo wel als ghy,
Hy weet hem te beteren.
| |
[pagina 424]
| |
Fr.
Dat weet hy
Die vonnesse gheven sal over licht en zwaer.
L. Fr.
Au, by der doot, dats waer,
De beste crijghers, dyveersch van staeten
Sijn bycans vergheten.
M.L.
Wie zijn dye?
Gh. B.
Procureurs, taellieden, ende advocaeten.
De beste crijghers van den neste.
D. Gh.
Zijn se so goet?
L. Fr.
D'alderbeste
Die nu leven in sweerels regnacie.
Gh. B.
Se hebben nu den tijt.
L. Fr.
Se hebben nu de stacie
Want sullen de lieden elc andren betalen
Se moeten tvaryncx al te wette halen
So cleene eist volc nu van gheloven.
Gh. B.
Waenge datse de lieden verdooven
Met somtijts eenen dijck van twiste te stichtene?
Segghende: en pijnt niet te zwichtene,
Ghy hebt ghelijc in vijf of zes saecken;
Dus doense somtijts tvolc proces maecken,
Om den crijch te hebbene, ic dit rekene.
D. Gh.
Alsse t volc beroert hebben,
Gh. B.
Quaet zijnse te sprekene,
Of hy en brochte den crijch naer huerlieder wille,
M.L.
Maer die best gheift,
L. Fr.
Van zijnen geschille
Sal hy te bet te boven gheraecken
D. Gh.
Ende alsse beede gheven
Gh. B.
Met subtijlder spraecken
Draghense ten crijghe een behaghelkin.
L. Fr.
Se doen de processen rusten.
Gh. B.
Jae, om een naghelkin
Int hangghen, daer zoo vercoudense.
M.L.
Dan houdense tvolc loopende,
Gh. B.
Also wel van de gheestelicke als weerlicke wet,
| |
[pagina 425]
| |
t Is al besmet met 's crijchs gheveert.
M.L.
Wat achtense wient hindert?
D. Gh.
Wat achtense wien 't deert?
Hebbense den crijch, dat's 't principale;
Quy l'a il l'a.
M.L.
Dat seght de Wale;
S'en achten lueghen noch tale, en mueghen zy winnen.
Tr.
Wat hooric versinnen!
t Wit al crijeghen dat nu ter weerelt leift,
L.
Naer dat den keyser uut ghepeerelt heift
So veel crijghers alssic hoore ghewaghen,
Hy zoude den Turck wel uutter werelt jaghen,
Met al dese crijghers ghierich in 't betooghen.
Tr.
Hoe can 't Godt ghehynghen!
L.
Hoe macht Godt ghedooghen!
Dat tvolc den crijch volch dus abuselic
Tr.
Menich Leeck volcht den crijch confuselic,
Ende Diveersche Gheleerde, te meneghen termijne
Inslickende sondelic, ghelijc den zwijne,
Onnuttelic in slick, spoel, ofte draf.
L.
Se slachten de bewaerders van ons 's Heeren graf,
Die om den crijch tvolc waren bedrieghende,
Dewelcke om ghelts wille waeren lieghende,
Segghende dat Xpristus lichaeme onverholen
Van zijn discipelen was ghestolen,
Nochtans hadden zy hem zyen verrijsen.
Tr.
Ghebueret nu den leecken
L.
Ghevallet nu den wysen,
L. Fr.
Dat ghe veil clapt
Gh. B.
t Is al verloren,
Men segghes ghenouch in kercken, in cloosters.
L. Fr.
Godt doet ge goet
Gh. B.
Godt zijt ge troosters,
Vertrect van hier, laet ons met vreden.
L.
't Zijn altoes de houde zeden
Dat Gheveynst Bedroch Liefde versteict.
Tr.
Ende Lueghenachteghe Fraude Trauwe breict,
Daer alle welvaeren by verscuut.
L.
Wy doen aerbeyt die niet en besluut,
| |
[pagina 426]
| |
Maer al en willen wy gheen ghekijf hebben,
Ghy sult corts een ander bode op 't lijf hebben.
| |
(Pausa cleene:)
L. Fr.
Die zijn verdreven.
Gh. B.
Die zijn verjaecht.
M.L.
Se waeren hyer bleven
D. Gh.
Wy wierden geheplaecht.
M.L.
Al hebbense ons bekeven
D. Gh.
Ommers zijnse versaecht.
L. Fr.
Die zijn verdreven
Gh. B.
Die zijn verjaecht.
Wier ons naer vraecht, wy en willense niet kennen.
L. Fr.
Souden wy ons van den crijch nu spennen,
Die ons noynt en was vervelich.
Gh. B.
t En leifde noynt mensche zo goet, zo helich,
Hy en hadde van den crijch te bet;
Godt volghede selve -
| |
(Pausa cleene:)
Hier comt de Doot uutslaende een trompet.
M.L.
Wat hoor ic daer?
D. Gh.
Een trompet,
Duer wiens gheluut dat ic verscricke.
M.L.
Voorwaer ende icke;
Den soonGa naar voetnoot1 ghyne tot in mijnder herten slodt;
Wat dynghe salt wesen?
L. Fr.
Eenich ghebodt,
Dat men bevelen zal de lieden.
D. Gr.
My wondert wat mer zal ghebieden,
'et wort van nieus in t generale,
Ic moeter naer hooren.
De doot sprekende: HendeGa naar voetnoot2 Des tijts.
Hoort al teenen male
Ic, hende des tijts, de doot gheseyt,
Dienaer van der Keyserlicke Magesteyt,
Die al dat leift om gheen gheweene spaert,
Daghe't al ten grootten Heerre waert;
| |
[pagina 427]
| |
Ende hu Gheleerde, ende Leecke mede,
Arresteeric beede te deser stede
Tot s Keysers dienst; gheseyt in 't platte:
Ghy moet gaen mede.
D. Gh.
Ontbeyt doch watte!
Ghy comt ons zo onverzien up 't lijff.
M.L.
Sullen wy niet mueghen om ons beclijf
Den crijch ghecreghen, naer ons behaghen
Packen, sacken, ende mede draghen
Updatse ons in nooden mochte commen te baten.
D.
Daer en es gheen beyden.
M.L.
Moet men 't al laten,
Dat men vercrijcht in sweerels perck?
D. Gh.
Wat wort onsen sautGa naar voetnoot1?
D.
Loon naer werck
Sal hu ghebueren, pijnt hu te verhueghene.
M.L.
Waer zijt ge nu, Fraude van Leughene
Ende Gheveynst Bedroch? weest ons ghehuldich.
D. Gh.
Ghy waert ons ten crijghe zo menichfuldich,
Wanneir 't met ons stont als de benaude.
D.
De keyserlicke Mayesteyt, zonder Bedroch of Fraude,
Sal elc naer zijn verdiente loonen;
Hy en es gheen uutnemer van persoonen,
Naer de ghewercken, tzy licht of zwaer,
Sal hy elcken betalen.
L. Fr.
Al varre van daer;
Te dier feeste en zijn wy niet ghebeden.
Gh. B.
Kenge niet bet dhoude zeden?
Alst de meneghe wel ghaet hier in 't leven,
Dan es hy bekent met nichten en neven,
Maer als 't hem misvalt, niemant hem en kent.
L. Fr.
Ghetroostge up ons.
Gh. B.
De koe es blent;
Hu selven spentGa naar voetnoot2 van ons fraudich lieghen;
Want in 't uterste gheveynst, wy elcken bedrieghen.
| |
Pausa cleene.D.
Gheleerde ende Leecke, zonder murmereren,
| |
[pagina 428]
| |
Ghy moet den Keyser ghaen presenteren
Rekeninghe van als met een plat zin,
Hoe ghy gheleift hebt.
M.L.
Ick en zyeder gheen ghat in;
Ey lachen! noynt en wassic zoo te wets
D,
(Hier scuuft de doot de gordynen ende thoocht Godt andt cruce.)
Ansiet uwen Keyser wiens wonden leken
Om uwe sonden groot van mesdaden;
Bidt om gracic.
O Heere vul ghenaden
Ontfaermt ons duer hu bitter lyden.
D. Gh.
O Maria, ons sondaers bevryden,
Wilt sturten voor ons nu uwe bede.
Liefde.
(staende ondert crucc ghecleet ghelijc Maria ondert cruce stont.)
Myn zuene es vulder ontfaermichede;
So ghy muecht zien met uutgherecten aermen
Es hy ghereedt om hu te ontfaermen
By my Liefde die zijn moeder zy.
Trauwe.
(als Sint Jan ghecleet, staende an dander zyde neffens tcruce.)
Den crijch heift hy ghevolcht om dy,
Met zweetteghen labuere, met aerbeyde groot,
Met tormenten om hu ghesmaect de doot,
By my, Trauwe, die als mensche bem zijn broedere.
D. Gh.
Lof ende danc, o hemels behoedere,
Dat ic hu segghe met herten vierich,
Wilt mijns ontfaermen, weist mijns een voedere,
In duechden tot uwen love verchierich,
Ende vergheift mijn leven putertierichGa naar voetnoot2
M.L.
O Heere, weist mijns ghenaede toestierich,
Ic hebbe my zo dickens in sonden mesghaen,
Met Fraudelic Bedroch was ic my regierich,
Ic kenne my grootelicx tjeghens hu mesdaen;
Sent ontfaermen ende laet justicie staen.
| |
[pagina 429]
| |
Dood
(Scuuft den thooch weder toe).
Leeck ende Gheleert, wilt hu ooghen up slaen,
Betert hu ende hu quade costume laet.
D. Gh.
En beyt niet tot de clyncke up den dume slaet,
Of dat hu de doot grijpt by der slippen.
M.L.
Wilt ten beste roeren hu tonghe ende lippen,
Van onsen morale nu hier ghehoort.
D. Gh.
Wy bidden, dats hem nyement en stoort,
Scuut den crijch onredelic van onser verhalicheyt.
M.L.
Maer volcht den crijch uwer sielen salicheyt,
So muecht ghy naermaels ghewinnen vrede,
By sHelichs Gheest gracie, mids der drie Santinnen bede.
Amen.
|
|