Dietsche doctrinale

(1998)–Anoniem Dietsche doctrinale– rechtenstatus


[Boek II]
[Folio 7va]
Hier beghint dat ander boec
Van godliker ende menscheliker minnen tsamen Vander gods minnen hebdi gehoert Nu hort vander menschen minnen voert 920[regelnummer] Dese twee minnen als wi lesen En moghen niet ghesceden wesen Wie gods vriendscap sal gewinnen Moet sinen euenkersten minnen Sente ian doet ons bekint 925[regelnummer] Soe wie seit dat hi gode mint Ende sinen euenkersten hatet dan Dat hi loghenere es daer an Soe wie ganslec minnet gode Houdet gherne sijn ghebode 930[regelnummer] Nv heet ons god in sijn beuelen Dat wi ons minnen selen Onsen euenkersten als men leest Ende hem seluen alre meest Wie nien mint sinen euenkersten 935[regelnummer] Hem moet gods minne ghebersten Paulus doet ons oec bekint Soe wie sinen euenkersten mint Hi heeft volvult die wet
[Folio 7vb]
Een wijs man scrijft ons met 940[regelnummer] Mi soe hebben drie dinghe Wel behaecht sonderlinghe Want ic weet wel sekerlijc Dat si gode sijn ontfanckelijc Die ierste es voerwaer gheseit 945[regelnummer] Onder die broeders eendrachtecheit Dander dat elc minnen sal Sinen euenkersten ouer al Dat derde tusschen man ende wijf Een wille in al haer bedrijf 950[regelnummer] Noch soe seit hi noch mere Drie dinghe hatet sere Den armen hoeuerdeghen man Den riken die wel lieghen can Ende den ouden soe verkeert 955[regelnummer] Dat hi hem ter sotheid keert Selue onse here ihesus cristus Sprect met sinen monde aldus Du sout dinen god dinen here Van al diere herten minnen sere 960[regelnummer] Ende dinen euenkersten ghelijc di In desen tween dats sonder twi Hanget al die wet ende propheten Daer bi soe moeghedi seker weten Dat wi van gherechter scout 965[regelnummer] Onsen euenkersten hout Selen sijn ende dien minnen Selen wi gods minne ghewinnen Hets waer hets onnaturlijc Dat iemen hem seluen ghelijc 970[regelnummer] Enen anderen minnen soude Maer diet wel verstaen woude Soe selen wi altoes poeghen Hoe dat wi bringhen moeghen Onsen euenkersten ghereit 975[regelnummer] Toter euweleker salecheit
[Folio 8ra]
Ende dat wi souder weren Ghelijc van ons seluen begheren ¶ Hets waer ens nieman die leeft Die volcomene macht heeft 980[regelnummer] Elken armen clene ende groet Te stoppene al sine noet Dan god onse here allene Hets hem te doene clene Daer omme sal elc sijds ghewes 985[regelnummer] Gheuen na dat hi ghestaedt es Ic hout in dien ghewaerlike Dat een mensche die es rike Ende den armen ontfermt niet Dat hi meer danschijn gods en siet 990[regelnummer] ¶ Daer omme gheeft in alre tijt Na dat ghijs ghestaedt sijt En hebdi niet soe swighet stille Ende gheeft gode den goeden wille ¶ Een wijs man doet ons verstaen 995[regelnummer] Wanen wi groten loen ontfaen Van dat wi gheuen clein oft groet Ons goet dore gode na onse doet Hadden wi langher moghen leuen Wi en haddens hem niet gegeuen 1000[regelnummer] Maer doet ons en dochte nemmere Gauen wi gode onsen here Ic duchte sprac hi dat dese danc Vore gode es harde cranc
Noch meer van godliker minnen Men vint twirande minne 1005[regelnummer] Die ene es alsict versinne Caritate daer ic af v Hier vore hebbe gheseit nv ¶ Dander minne nes niet goet Want si set al haren moet 1010[regelnummer] In ghirecheiden ende daer toe In ydelheiden spade ende vroe
[Folio 8rb]
Ende in allen dien sijts ghewes Dat ieghen gods wille es Daer bi selen wi met reinen sinnen 1015[regelnummer] Onsen euenkersten minnen Ende niet in arghe clein no groet Als ons paulus seit al bloet Soe wie datten anderen mint Om dat hire ghenoechte in vint 1020[regelnummer] Van eneghen arghe des hi pliet En es seker sijn vrient niet Maer hi es sijn viant bat Om dat hi hem nien lachert dat ¶ Sente prosper doet ons kinnen 1025[regelnummer] Men sal menschen alsoe minnen Datmen hore dolinghe sal Berespen ende scuwen ouer al Want hi en es niet vrient goet Die al des volgt dat vrient doet 1030[regelnummer] ¶ God laet ons hem minnen alsoe Ende onsen euenkersten daer toe Ende den armen alsoe gheuen Dat wi euwelec met hem leven Amen
Waer af ende hoe dat minne beghint Minne beghint voer alle dinghen 1035[regelnummer] Gerne van goeder wandelinghen Daer toe van hoerne ende van siene Dit pleght daghelijcs te ghesciene Ende soe wast die minne dan Int herte daer si wt en can 1040[regelnummer] Soe lichtelec comen niet Alsoe ment dicke geuallen siet Dat selue dat die herte can Vernemen dat bringt haer an Die oren ende die oghen met 1045[regelnummer] Alsoe alst god heeft gheset
[Folio 8va]
Ende soe clonteren si ghemeen Ende werden twee alsoe een Diemen met ghere suptilheiden Van een en can ghescheiden 1050[regelnummer] Minne oec ende vrienscap Vergaderen dicke in werscap Dats tsamen drincken ende eten Een wijs man doet ons weten Dat werscap onder die goede es goet 1055[regelnummer] Want si die vrienscap meren doet Ende onder die quade es si quaet Want si met twiste dicke vergaet Ende daer die quade droncken sijn Nemet selden goeden fijn 1060[regelnummer] ¶ Seneca seit du soutti bedincken Met wien du eten souts ende drincken Want eten onder die ghene Diemen en kint groot no clene Es wolfs ende leuwen leuen 1065[regelnummer] Die prophete heeft bescreuen Met hoeuerdeghen ende ghieren En eet in ghere manieren ¶ Ende al eest vore die werscap Goede minne ende vrienscap 1070[regelnummer] Nochtan en sal men die niet Dicke hanteren wats ghesciet Bi vele redenen die ic u Hiere wille segghen nv Daer vele liede vergaderen daer 1075[regelnummer] Es vele onleden dat es waer Ende daer men vele onleden vint Gherijst dickewile perlament Ende onminne herde groet Alsmen den dranc heeft int hoet 1080[regelnummer] ¶ Oec soe es daer ouertollechede Van spisen ende drancke mede Daer men grote sonden in doet
[Folio 8vb]
Oec mindert daer met goet Daer af te menegher stonde 1085[regelnummer] Oec comter af grote sonde Als men te vele drinckt ende et Bi desen redenen dat ghi wet Salmen selden houeren Maer soeberlike teren
Noch waer af minne beghint ende altoes mere werdt 1090[regelnummer] Salomon doet ons verstaan Dat es beter ten huuse gaen Daer men weent ende es verseert Dan daer men eet ende houeert ¶ Catone hoert men oec leren 1095[regelnummer] Datmen selden sal houeren ¶ Met goeder sprake mede Can oec wassen vriendelechede Een wijs man scrijft ons met Wies name niene es gheset 1100[regelnummer] Dat dbeghin van goeder minnen Met wel sprekene moet beghinnen Ende dat oec qualijc spreken Alle vrienscap can breken ¶ Dauid seneca ende pauphulus 1105[regelnummer] Spreken oec alle aldus Met ghiften ende dienste mede Maect men oec vriendelechede Als ghi dicke hebt gehoert Oec eest een ghemein woert 1110[regelnummer] Dat onderlinghe miede Wel tsamen hout die liede Ia kint vader ende moeder Ende daer toe suster ende broeder Sijn wel tsamen sunderlinghe 1115[regelnummer] Alsi gheuen onderlinghe Wat men dore den goeden doet Daer af comt doecht ende goet
[Folio 9ra]
Ende dore den quaden eest al verloren Dit sien wi daghelijcs ende horen 1120[regelnummer] ¶ Die sijn goet houdt allene Hine heeft vriende en ghene No op hemel no op erde No hem en doet nieman werde Nemen ende weder gheuen 1125[regelnummer] Doet vriende tsamen vaste cleuen Nemstu van dinen vrient iet Ende en doestu dore hem weder niet Soe heefstu dan verdient des Dat hi nemmer dijn vrient en es 1130[regelnummer] ¶ Want soude dene altoes gheuen Ende altoes in scaden leuen Ende gheen bate daer af ontfaen Soe ware hem te nauwe ghedaen Want vriende gewint men om dat 1135[regelnummer] Men hens sal hebben te bat ¶ Seker eest dat v vrient Met ghiften diewile dient Soe leert hi v weder gheuen Als aristotiles heeft bescreuen 1140[regelnummer] Ende als men langhe gebeit heeft Eer men die ghifte weder gheeft Soe sal men dats groet ere Alsoe uele gheuen te mere Alsoe in dat langhe beiden 1145[regelnummer] Was ondanclecheiden ¶ Nochtan staet daer bescreuen Salmen meer weder gheuen Eest dat men wel ghedoen can ¶ Ons soe seit een wijs man 1150[regelnummer] Men sal een clein dinc niet begheuen Ieghen vrient ondanc dies pleghen ¶ Den ghenen die u goet doen dien Seldi dancken eren ende ontsien Die wise seneca hi seit
[Folio 9rb]
1155[regelnummer] Dat die weldaet wel leit Daer men hem diese gaf Eert ende ontsiet daer af Ende wacht emmer vroech ende spade Dat ghi nien loent goet met quade 1160[regelnummer] Want ghi sout vallen sonder wane In gods ende tsmenschen ondane ¶ Seneca seit di wise here Dat die ghene doelt herde sere Die niet also blidelec die dinc 1165[regelnummer] Weder en gheeft alse hise ontfinc ¶ Seneca heeft noch bescreuen En condi niet weder gheuen Soe seldi weder doch daer af Danckelec sijn diet v gaf 1170[regelnummer] Ende danckelecheit hem toghen Beide vore ende achter sine oghen Ende daer met hebdi hem geloent Want ghijt niet bat doen en coent ¶ Ghelijc dat dwater inden putte 1175[regelnummer] Daghelijc werdt ende nutte Als menre dicke toe gaet Alsoe ghelijc dat verstaet Can minne in hare houden Meeren ende menichfouden 1180[regelnummer] Want langhe gewoente seit scrifture Can maken ene ander nature ¶ Ihesus sydrac doet ons bekinnen Moeghdi tenen vrient ghewinnen Hem die uwes vaders vrient was 1185[regelnummer] Seker soe radic v das Dat ghi hem wilt betrouwen Bat dan eneghen nuwen ¶ Een mensche sal doghen ende verbliden Met vrienden tallen tiden 1190[regelnummer] Met hem dragen lichte ende sware Ghelijc dat het sijns selfs ware
[Folio 9va]
¶ Mijn vrient hi es mijn ghemic Want hi es een ander ic Daer ic ieghen spreke clare 1195[regelnummer] Oft ieghen mi seluen ware Dat mi swaer es helpt hi mi dragen Alle dinc wilt hi vore mi wagen Die ghenen vrient heeft inder noet Es luttel beter dan doet 1200[regelnummer] En gheen dinc des sijt vroet En es beter dan vrient goet ¶ Gherecht vrient voerwaer getelt Es in weghe beter dan gelt God late ons hem minnen alsoe 1205[regelnummer] Ende onsen euenkersten daer toe Dat wi met sulker minnen Hemelrike ghewinnen Amen
Van den arghen die van quader minnen comen Wet dat vele args ende onvromen Vander minnen dicke comen 1210[regelnummer] Ia daer si int arghe keert Alsoe ons her seneca leert ¶ Alsoe ghelijc als doeghet ende goet Van goeder minnen comen moet Alsoe moet comen dat verstaet 1215[regelnummer] Van quader minnen al quaet ¶ Die mint en smaect anders twint Dan die dinghen die hi mint En hi slaept hi ofte drinct Om dat hi mint hi altoes dinct 1220[regelnummer] Ende staet daer na nacht ende dach Hoe hi diere dinc behagen mach Want minne wat des ghesciet En mach der minnen weruen niet Ende wie mint met trouwen fijn 1225[regelnummer] Moet van herten bedruct sijn Ende in vresen altoes wesen
[Folio 9vb]
Oec soe es dat recht van desen Dat die mensche bleecheit ontfeit In sijns liefs ieghenwerdecheit 1230[regelnummer] Ende als hi coemt onuersien Dat hi gherne beeft van dien ¶ Ouidius doncket des Dat hi die mint droncken es Want hi nien acht no en verstaet 1235[regelnummer] Weder men goet seit oft quaet Op dat hi heeft sijn gherief Vander dinc die hi heeft lief Ende want dan inder minnen leit Soe grote onbeschedenheit 1240[regelnummer] Ende ene verwoede sotheit Ende oec alle verheertheit Ia daer si keert int quade Soe wachtu vroech ende spade Dat v die minne voert mere 1245[regelnummer] In dat arghe niet en kere ¶ Want der minnen des sijt vroet En hoert niet toe anders dan goet Daer bi wet datmen ouer al Dat herte wel castien sal 1250[regelnummer] Ende houden in scarper hoeden Ghelijc dat kint onder der roeden Alse dauid die wise man Inder soutere wel segghen can ¶ Aldus salmen tallen stonden 1255[regelnummer] Die minne houden ghebonden Dat si niet in giericheden En kere no in onkuisheden ¶ Die welke elc mensche sal Vlien ende scuwen ouer al 1260[regelnummer] ¶ Ende dese twee comen meest toe Mids den oghen ende segghe v hoe Siet een mensche een scoenhede Oft ene scone creature mede
[Folio 10ra]
Hi valter op metten sinne 1265[regelnummer] Ende esser thant ghierech inne Daer omme salmen doghe af keren Ende doen coninx dauids leren Die inden soutere aldus seit Keert v oghen vander ydelheit 1270[regelnummer] Soe dat si die niet en sien Sone macher v niet af messchien Maer laettiere doghe op merren Ghi mochter lichte op verwerren Seneca seit die wise man 1275[regelnummer] Twee dinghe sijn die men niet en can Ontvlien noch oec ontrinnen Dats der doet ende der minnen Niemen en can die minne Ghewerpen ute sinen sinne 1280[regelnummer] Die mint met rechter trouwen Alsmen dagelijcs wel mach scouwen Dedelste dinc alsmen ons leert Dats minne daer sie int beste keert Want goede minne haer niet en veinst 1285[regelnummer] Si toent lieue al dat si peinst Si es melde ende goedertieren Ende hoefsch in alre manieren Ende verhoedt vroech ende spade Haers liefs scande ende scade 1290[regelnummer] Beide aene ziele ende ane lijf Dits rechter minnen bedrijf End van argher minnen en comt niet Dan scande scade ende verdriet Onkuisheit ende ander quaet 1295[regelnummer] Daer men ter hellen mede gaet Ter minnen hoert oec ouer al Datmen hoefschelike spreken sal Paulus seit dat lelec spreken Can goede seden breken 1300[regelnummer] Een ander seit sprake van luxuren
[Folio 10rb]
Can luxurie int herte rueren Seneca seit die wise man Die menech goet woert seggen can Van dorperen spraken wilt v hoeden 1305[regelnummer] Want si can onkuisheit voeden Oec seit di wise socrates Dinc die lelec te doene es Dat die oec in alre stont Lelec luidt inden mont 1310[regelnummer] Daer bi selen wi onse minne Alsoe breidelen in onsen sinne Oft ons iet quame te voren Mids den oghen oft den oren Dat ons onnutte mochte wesen 1315[regelnummer] Waert van dien oft van desen Dat wi vromelec dat buten Onser herten selen sluten Ende daer in niet merren laten Dats een poent van groter baten 1320[regelnummer] Daer omme selen wi sunderlinghe Scuwen der quader wandelinghe Ende metten goeden altoes gaen Als ons catoen doet verstaen Dien sijn sin ter minnen staet 1325[regelnummer] Minne gode dats mijn raet Wie gode mint sijts ghewes Dat hi edel van herten es Want hi den alder hoechsten mint Daer hi hemelrike mede wint 1330[regelnummer] Oec es hi die vroedste die leeft Want hi dat beste vercoren heeft God late ons hem alsoe minnen Dat wi sine hulde ghewinnen Amen
Van scuwene der ghieregher ende vrecker vrienscap Met ghiereghen ende vrecken wats gesciet 1335[regelnummer] En seldi vrienscap hebben niet
[Folio 10va]
Want ghierecheit als paulus seit Es wortele van alre quaetheit Vanden vrecken des sijt vroet En mach comen en gheen goet 1340[regelnummer] Gheen dinc en hoert hem toe Bat dan steruen ic seggu hoe Den tijt dat de vrecke leeft Nieman sijns te bat en heeft Maer als hi doet es na dat 1345[regelnummer] Heeft men sijns goets te bat ¶ Die vrecke des sijt ghewes Hem seluen alder quaets es Tgelt en maect den vrecken niet sat Maer meer ghierich ie lanc soe bat 1350[regelnummer] Al ware al eertrike te male sijn Sijn herte en soude niet verwult sijn Ia al haddi na sijn geuoech Gode selue en ware niet genoech In gheuen spade ende vroe 1355[regelnummer] Heeft hi die hant altoes toe Ende in nemen altoes open Want daer in staet al sijn hopen ¶ Wet dat ere ende vromichede Inden vrecken al houdt ghene stede 1360[regelnummer] Vrecheit can weder staen al Daer ere ende doeght wt comen sal ¶ Een wijs man sprect in siere lere Als die vrecke sal hebben ere Sal sonder gore sijn die wieroec 1365[regelnummer] Noch die sonne niet schinen oec ¶ Seneca maect ons ghewes Dat die vrecke onwerdech es Te comene tenegher ere Noch seit die selue here 1370[regelnummer] Wie soe vrec es dat hi Onneersam es ende onvri Ende dat menne nien sal keren
[Folio 10vb]
Te werdecheiden oft teren Want in wat staden hi coemt 1375[regelnummer] In tfolcs tonghe hi es verdoemt Ende vore gode onwert met Ihesus sydrac heeft gheset Dat ghiereghe vrechede Gaet vore alle quaethede 1380[regelnummer] Want hem seluen es hi quaet Ende onnuttelec dat verstaet Ende nieman en heeft hem lief Al dat hi siet es sijn gherief ¶ Daer omme seit salomon 1385[regelnummer] Si die hem seluen quaet doen En selen niemanne goet wesen ¶ Seneca seit oec van desen Die vrecke es selue die sake Van sinen swaren onghemake 1390[regelnummer] Want hijs gheen noet en heeft Dat hi alsoe in scanden leeft ¶ Waer die vrecke staet oft set Sijn onghemac volght hem met En es gheen soe vroet man 1395[regelnummer] Die en daer af ghenesen can Ende rijcheit oec wats ghesciet En can hem ghenesen niet ¶ Dits gherecht gelijc van dan Weder hi leeght de sieke man 1400[regelnummer] Op een bedde dat al es hout Ocht op een daert al es gout Oft waer ghine henen drijft Sijn onghemac hem altoes blijft Daer bi eist al een waerlike 1405[regelnummer] Weder die vrecke sijn arme oft rike Want in hoe vele goets hi steect Hem dunct altoes dat hem ghebreect Soe wie arm es inden moede Seker hi es arm van goede
[Folio 11ra]
1410[regelnummer] Want goet nes sine niet Waer hijt wan oft wiet hem liet ¶ Salomon seit die wise man Die sine vrecheit niet dwingen en can Houdt in onrasten daer bi 1415[regelnummer] Al dat in sinen huuse si Want si hem alle sijn ieghen Die hem te costene pleghen Oec sijt men soe wie Ghiften scuwet dat die 1420[regelnummer] Gherecht es ouer al Ende oec euwelec leuen sal Want die ghiften altoes gheert Es selden gherecht oft weert Want ghiften den man keren 1425[regelnummer] Wt alre doeght ende eren Die rike vrecke sorght om broet Ia eens pennighs heeft hi noet Hets waer elc mensche wert becoert Van siere begherten weder ende voert 1430[regelnummer] Maer dat es wel een starc man Die sine begherte weder staen can Alsi quaet ende onnutte es Ende duert hire in des sijt gewes Metten wille ene stonde 1435[regelnummer] Soe begaet hi daer ene sonde Ende volbringht hijt metter daet Soe steerft sine ziele dat verstaet ¶ Seneca ghewaghet des Dat ghierecheit ene plaghe es 1440[regelnummer] Die alle die ghene caytijf maect Daer si vaste ane gheraect Ende wien si vaet dats sonder blijf Moet euwelec bliuen een keytijf Want alsoe langhe als hi leeft 1445[regelnummer] Sine quale gheen inde en heeft ¶ Tullius seit mids ghierecheden
[Folio 11rb]
Werden verraden borghe ende steden Ende doet ghemene rechte breken Ende metten vianden spreken 1450[regelnummer] Heimelec niet openbaer Ende doet breken dat es waer Die goede rechte ende wetten Die doude wise wilen setten ¶ Ghierecheit doet verkeren 1455[regelnummer] Prelate ende landshere Scepene ende ander liede Die om onste ende om miede Goede oude rechte breken Ende al onrecht voert steken 1460[regelnummer] Wrake ouer ghierechede Daert al es beulect mede Tfolc in dese werelt wijt God betert hets meer dan tijt.
Van des hoeuerdechs ende verkeerds menschen vrienscap te scuwene. Ghi en selt v in en ghenen dinghen 1465[regelnummer] Met tshoeuerdechs vrienscap mingen Noch oec metten verkeerden Als ons doude wise leerden Die hoeuerdeghe es in gods haet Doemoedeghe in gods gratie staet 1470[regelnummer] ¶ Sente peter hi seit daer In siere epistelen al claer Dat die hoeuerdeghe talre tijt Des hoeuerdechs herte ontvrijt Ende ontrect daer toe mede 1475[regelnummer] Allen raste ende allen vrede Dits van rechte haer zede ¶ Ihesus sydrac seit mede Soe waer dat es hoeuerde Daer sijn twiste ende onwerde 1480[regelnummer] Ende waer es oetmoedecheit
[Folio 11va]
Dat daer es altoes wijsheit ¶ Onder die hoeuerdeghe talre tijt Moet sijn discoert ende nijt Daer omme werp god onse here 1485[regelnummer] Dingle neder wilen ere Vten hemele hare verde Om dat en ghene hoeuerde Inden hemel en soude bliuen Aldus selen wi verdriuen 1490[regelnummer] Hoeuerde van ons telker stede Dat wire niet werden besmet mede ¶ Ihesus sydrac scrijft ons daer In sinen boeke dat es waer Soe wie dat den peke ghenaect 1495[regelnummer] Werter lelec af ghemaect Alsoe wert hi gherne besmet Die biden hoeuerdeghen set Die met hem gherne omme gaet Sijns venijns hi emmer iet ontfaet 1500[regelnummer] ¶ Den maten en radic niet Dat si hem ghesellen iet Metten hoeuerdeghen riken Want si sere ongheliken Dat moeghedi hier merken wale 1505[regelnummer] Nemt enen pot van motale Ende enen anderen daer bi Die van erden ghemaect si Eest dat si tsamen steken Die erden pot hi sal breken 1510[regelnummer] Ende die ander blijft geheel Aldus eest dicke achter deel Dat die mate ghesellet dan Metten hoeuerdeghen vrecken man Men seght ende hets dicke gheseit 1515[regelnummer] Dat gheerne ouer den weecsten gheit ¶ Siet hi dat ghi melde sijt Hi sal v volghen talre tijt
[Folio 11vb]
Met v eten ende hoeueren Ende v goet hulpen verteren 1520[regelnummer] Ende als duwe es verteert Sal hi v hebben onweert Ende hem van v maken schu Ende sijn spot houden met v ¶ Oec en seldi als wi lesen 1525[regelnummer] Alsoe oetmoedech niet wesen Dat v grote oetmoedecheit Ghekeert werde inder sotheid Ghi selt merken ende sijn vroet Wie v doet quaet ofte goet 1530[regelnummer] ¶ Doemoedechste mensche die Die op dit ertrike quam ie Dat was cristus onse here Alse hem die ioden te sere Anstieten ende hem verweten 1535[regelnummer] Dat hi sot waer oft beseten Sone woudi des niet ghedoghen Maer proefde hem dat si loghen Dus sal elc knecht ende here Verandwerden vore sine ere 1540[regelnummer] Den mechteghen scale soe vliet En comt aen sijn geselscap niet Dat hi v seit of doet bekint Des en seldi ghelouen twint Soete woert met gheueinsder tale 1545[regelnummer] Sal hi v toe spreken wale Ende v cozen in allen sinnen Om v heimelecheit te kinnen Ende als ghi hem v heimelecheit Van vre herten hebt gheseit Soe heeft hi v dan gheuaen 1550[regelnummer] Ende soe moetti altoes staen Te houden sinen goeden moet Oft hi bederft v metter spoet ¶ Daer om sal sekerlike
[Folio 12ra]
Elc soeken sijn ghelike 1555[regelnummer] Die hem te mechtech niet en si Noch oec te neder daer bi ¶ Merct voghele beesten diere Vissche in zee ende in riuiere Soe soect elc sijn ghelike 1560[regelnummer] Ende dats wel naturlike ¶ En es dat niet ombehoersam Tsamen een wolf ende een lam Alsoe es dat diet wel verstaet Een goet mensche ende een quaet 1565[regelnummer] Ende alsoe es des ghelike Een arm mensche ende een rike Alse die leu na sine maniere Verbit ende et cleine diere Ende clam voghele ghemene 1570[regelnummer] Eten die voghelkine clene Alsoe verteren die rike Darme in deser gelike Die arme altoes ligghen moet Onder des rijcs machtechs voet 1575[regelnummer] ¶ Salomon seit die arme man Ghenen vrient vinden en can Ende es onwert telker stede Die rike man vint vriende vele Alse die rike man siet 1580[regelnummer] Dat die mate heuet iet Dat scone es ofte goet Soe peinst hi in sinen moet Wat sal den ghenen dat Het ware dijn gheuoech bat 1585[regelnummer] ¶ Salomon seit dat die rike Node heeft sijn ghelike Want dien en mach hi niet gebieden Ghelijc hi mach maten lieden ¶ Wet dat die rike onsachte waect 1590[regelnummer] Alse hem die arme man ghenaect
[Folio 12rb]
Want hi ducht nacht ende dach Dat hi sijns ghenieten mach ¶ Ihesus sydrac maect ons cont Wi selen ontsien talre stont 1595[regelnummer] Den ghenen die wel machtech si Ons lijf te nemene wille hi ¶ Een ander meester seit noch mere Diendi enen groten here Die ongherecht es ende fel 1600[regelnummer] Ghi selt dicke dat wet wel Die waerheit moeten laten En doedijs niet hi sal v haten Wat hi gheert ghi moet doen dat Oft ghi valt in sinen hat 1605[regelnummer] ¶ Eens groets heren begheren Can yeman qualijc gheweren Want het moet al voert gaen Wedert goet oft quaet si ghedaen Aldus moetti wildijt merken 1610[regelnummer] Gode oft uwen here verwerken ¶ Hets dicke gheseit dats sonder spot Heren bede dat es ghebot Daer omme vliet in alre tijt Quaet heerscap waer ghi sijt 1615[regelnummer] Ende den hoeuerdeghen mede Ende houdt v ghemeensamhede Met uwen gheliken in dien Dat si goet sijn ende gode ontsien Alsoe beide die wise heren 1620[regelnummer] Catoen ende dauid ons leren Want alre doeght volmaectheit In rechten oetmoede geleit ¶ God die met siere gratien groet Oetmoet in marien goet 1625[regelnummer] Mids den welken dat si scone Maegt ontfinc den gods sone Moet ons sulken oetmoet gheuen
[Folio 12va]
Dat wi euwelec met hem leuen Amen.
Van scuwene gheselscap ende vrienscap der gherre die uele spreken ende voert segghen. Ghine selt v minne niet legghen 1630[regelnummer] Ane die ghene de gheerne seggen Ende sottelec clappen hier ende daer Want hore wandelinghe si es swaer Men seit dat in uele spreken Ghene sonde en mach ghebreken 1635[regelnummer] Die goede dauid doet ons verstaen Die met quaet spreken omme gaen Dien sal men verbieden dlant ¶ Ihesus sydrac doet ons bekant Alsoe alsic ghescreuen sach 1640[regelnummer] Dancstelikeste dinc dat sijn mach In ene stat dats quade tonghe Si verwerret oude ende ionghe Man ende wijf kind ende vader Ende daer toe die ghemeinte algader 1645[regelnummer] Ende doet al te hope loepen Dat die meneghe moet becopen Ende meneghen bringht ter doet Noch soe seghet hi al bloet Soe wi clappers scuut dat hi 1650[regelnummer] Hem seluen houdt herde vri ¶ Dauid inden souter mede Bidt gode te menegher stede Dat hine hoede van quaetsprekers Ende van gheueinsden smekers 1655[regelnummer] Want oec hem daer ieghen en can Wel ghehoeden gheen man ¶ Catoen seit oec wats ghesciet Ieghen clappers en sceldet niet Men seit tonghe doet breken been 1660[regelnummer] Maer si en doet ghenesen en gheen
[Folio 12vb]
Ende alsoe verstaet wel dat Alse die tonghe es tquaetste blat Dat men vint in erterike Alsoe es si oec sekerlike 1665[regelnummer] Dbeste blat daer si es goet Want si uele orbors doet Men sal niet dat verstaet Vanden quaden spreken quaet Want god ende de mensche mede 1670[regelnummer] Kinnen wel sine quaethede Sonder ghebrec en es nieman Elc berespe hem seluen dan In ene stede ane een want Ic dit verchs ghescreuen vant 1675[regelnummer] Die wiste hoe wel spreken staet Hi soude hem scamen seidi quaet Hets grote scande ende dorperheit Dat men van vianden quaet seit ¶ Coninc dauid bat dus de vroede 1680[regelnummer] Here set minen monde ene hoede God behoede onsen mont alsoe Dat wi euwelijc met hem sijn vroe.
Van scuwene vrienscap ende wandelinghe met hem die haestech sijn ter erscap. Houdt v vrienscap van hem verre Die haestech sijn ende lichte erre 1685[regelnummer] Want haer vrienscap wats ghesciet En mach gheduerech wesen niet ¶ Want die wise salomon seit Hoedt v wel vander gramheit Want lichte gram sijn ende ter vaert 1690[regelnummer] Dats van rechte des sots aert Wanner dat hem iet ghebrect Es hi ter gramheit lichte ghewect ¶ Soe wanneer erre es yeman Soe es hi wt hem seluen dan
[Folio 13ra]
1695[regelnummer] Soe dunct hem tsine altoes best Hoe quaet ment vonde int lest ¶ Dat recht den erren man wel siet Maer die erre en siet trecht niet Nimmer en dunct erren des 1700[regelnummer] Dat hi tonrechte erre es ¶ Seneca seit des nes twint goet Dat die erre seit oft doet Soe setten erscap buten kere ¶ Catoen seit in siere lere 1705[regelnummer] Erscap ontset soe den man Dat hi dat recht ghesien en can ¶ Salomon seit gramscap verwinnen Es van wijsheiden dbeghinnen ¶ Ende wet die gramscap wederstaet 1710[regelnummer] Dat hi doet ene grote daet Den grammen dunket altoes des Dat hi noch alsoe machtech es Dan hi mochte volbringhen Ic seggu in waren dinghen 1715[regelnummer] Dat ghene erscap en can Onsetten den wisen man Noch droefheit daer toe mede Dits van rechte sijn zede ¶ Catoen heeft aldus gheset 1720[regelnummer] Om dinc die ghi niet seker en wet Oft die v niet ane en gaet Soe en strijdt niet dats mijn raet Want hi es sot die hem stort Om dinc die hem niet toe en hoert 1725[regelnummer] ¶ Eens menschen gramscap stille ende luud Gaet dicste ouer hem seluen wt ¶ Ihesus sydracs sone hi seit Dat toren ende gramheit Des menschen dage can mindren 1730[regelnummer] Ende ane sine ghesonde hindren Ende gramscap in ghere stonde
[Folio 13rb]
En mach wesen sonder sonde ¶ Nochtan maect ons salomon vroet des Dat gramscap dicke beter es 1735[regelnummer] Dan lachen vten quaden moede Soe es een mensche op sine hoede Maer als een tornech man lacht Soe eest meslijc wat hi acht ¶ Gheueinst lachen dat verstaet 1740[regelnummer] Moet dickewile wesen quaet Maer alse hem die gramme man veinst Soe wet men bina wat hi peinst ¶ Salomon maect ons noch vroet Dat lachen niet en es goet 1745[regelnummer] Ende dat men selden lacht en si Om sotheit dat seght hi Ende datmen oec cume iet Onder die vroede lachen siet ¶ Daer die dwase te rade gaen 1750[regelnummer] Daer lachmen lude sonder waen Maer daer die wise tsamen helden Daer en lachmen niet oft selden ¶ Ens gheen noet als ende als Datmen den sot ane den hals 1755[regelnummer] Ene belle hanghe dat verstaet Men kinden wel aen sijn gelaet ¶ Nv laet ons scuwen voert an Elken haesteghen grammen man Ende onsen moet dwinghen alsoe 1760[regelnummer] Dat wi euwelec bliuen vroe Metten heileghen hier bouen Daer dingle gode louen amen.
Hoe hem die mensche hoeden sal van allen quader liede gheselscape. Vrienscap quader menschen sal Elc mensche vlien ouer al 1765[regelnummer] Soe dat hi niet werde met
[Folio 13va]
Horen venine iet besmet Met woluen woent met woluen huult Die appel oec gheerne verwlt Die bi verrotten appelen leght 1770[regelnummer] Dits menechwerf gheseght Daer bi sit daer bi leert Die vroet wil sijn ende gheeert Sal hem vanden quaden hoeden Ende wandelen metten vroeden 1775[regelnummer] Ane quade menschen machmen leren Oncuisheit doblen ende sweren Voercopen persemen ende lieghen Roeuen stelen ende bedrieghen Tontide drincken ende eten 1780[regelnummer] Der vasten daghe vergheten Ende oec alle der ghebode Die men houden soude van gode ¶ Ghelijc datmen therte bouen al Van onghemake hoeden sal 1785[regelnummer] Goeden wille van traecheiden Ende dat vleesch van oncuisheiden Een stat van twiste ende van morde Een huys van clappene ende discorde Alsoe sal hem elc mensche vrien 1790[regelnummer] Van vrienscapen der quadien ¶ Een phylosophe seit voer waer Dat gheen dinc nes soe swaer Den mensche alsoe luxurie es Dit proeft hi dus sijtds gewes 1795[regelnummer] ¶ Den lichame can si destrueren Tgoet doet si te nieute keren Die ziele can si doden mede Ende oec verdriuen wijshede Crancheit can si gheuen saen 1800[regelnummer] Dlicht den oghen doen vergaen Ende die stemme maken heesch Ende verdorren been ende vleesch
[Folio 13vb]
¶ Tullius seit in sine scrijfture Dat onghetimperde luxure 1805[regelnummer] Den ionghen man maect out Ende siecheit gheeft menechfout Een wijs phylosophe seit dat Dquaeste dat gheualt in ene stat Dat sijn manslachte ende twiste 1810[regelnummer] Want daer met te quiste Vrienscap ende eendrachtechede Daer die stat werdt bederft mede Hier omme salmen al datmen mach Quaet gheselscap vlien nacht ende dach 1815[regelnummer] Ghelijc dat liede besmet werden Die hore wandelinghe herden Met hem die malaets sijn Alsoet daghelijcs wert in schijn Ende oec alsoe dat ghelijc wet 1820[regelnummer] Dat scape ende coye werden besmet Van eenre beesten die malaets es Alsoe werdt des sijt ghewes Een mensche besmet vanden andren Daer si tsamen willen wandren 1825[regelnummer] Ende niet en seldi vlien allene Die quade liede int ghemene Maer oec quade ghebueren Wildi huys copen ofte hueren Soe verneemt al daer omtrent 1830[regelnummer] Wat ghebueren men daer vint Vindi quade ghebueren daer Soe coept een huys elderwaer Ende scuwet altoes ghebueren quaet Die fransoys seeght dat verstaet 1835[regelnummer] Chius ki a mal vosijn A souent mal matijn Dats wies ghebueren sijn quaet Heeft dicke quade dagheraet ¶ Die lerere sinte paulus
[Folio 14ra]
1840[regelnummer] Scrijft den corinthen aldus Ghi en seldu in en ghenen dingen Metten quaden menschen mingen Met vorecopers met persemieren Met leckeren no met ghieren 1845[regelnummer] Met dieuen noch met mordeneren Oft die anders wijf begheren Ende moet diere emmer sijn bi Soe hoedu wel dan dat ghi Met hem en dringt noch en et 1850[regelnummer] Dus heuet paulus gheset Ende al sidi onliefghetal Metten quaden ouer al Des en acht men no mere Want hets v grote ere 1855[regelnummer] Ende salechlec vter maten Dat v die quade haten Ghine selt emmeren gheren niet Dat v die quade prisen iet Want hets scande den goeden wisen 1860[regelnummer] Datten die quade prisen ¶ Weder v een quaet mensche prijst Oft lelec op v grijst Des en acht mijn no mere Want en gheeft v scande noch ere 1865[regelnummer] ¶ Die poete marcus cocus Scrijf in sinen boeke aldus Houdstu die wandelinghe dijn Metten ghenen die lerker sijn Oft met andren quadien 1870[regelnummer] Soe salmen di betien Dat ghi pleecht selker daet Ende sal v houden oec voer quaet Daer omme seldi sonder letten V wandelinghe altoes setten 1875[regelnummer] Metten goeden daer ghi af moeght Gheeert sijn ende verhoeght
[Folio 14rb]
Ende scuwen persone ende steden Daer men pleecht onneersamheden ¶ Ende ionghe liede die gherne leren 1880[regelnummer] Seldi vriendelec hanteren Ende gheerne wisen daer ghi coent Daer af werdi sere ghescoent Ende eest dat ghi wel sijt geleert Soe radic v dat ghi dan keert 1885[regelnummer] Onder tfolc ende laet v horen Soe dat v const nien si verloren ¶ Wet datmen twee dinghe vint Die verborghen en doghen twint Ende diere nieman en heeft te bat 1890[regelnummer] Deen es conste ende dander scat God gheue ons sulken seghe Dat wi behoet alle weghe Moeten wesen vanden quaden Soe dat wi comen tsiere gnaden.
Van orberlecheiden van vele vrienden. 1895[regelnummer] Vet dat in menichfuldecheit Van vrienden groet orbore leit Diese te poente maken can Ende te vriende houden dan Alsoe de lichame niet en leeft 1900[regelnummer] Die en ghene ziele en heeft Alsoe acht men den mensche doet Die sonder vrient es inder noet ¶ Hulpe van vrienden si can Vander doet lossen den man 1905[regelnummer] Ende wet dat vriende moghen Des menschen leuen verhoghen Al es een mensche in vore spoede Tote desen eerdschen goede Ende es hi sonder vrient nochtan 1910[regelnummer] Soe es hi een elendech man Ende sonder troest ende sonder raet
[Folio 14va]
Ende sonder vriende dat verstaet Die uele vriende ghemaect heeft Wet dat hi sekerlike leeft 1915[regelnummer] Ende bewaert es wel ter cure In enen vasten sekere mure Want dese hulpen den man Daer hem gheen ghelt gehelpen en can Want een rijc man vriendeloes 1920[regelnummer] Es lichte bederft altoes Die rike melde heeft sijns goets ere Ende die rike vrecke grote onnere Want hi es gehaet dat ghijt wet Van gode ende den menschen met 1925[regelnummer] Vriends troest es beter menichfout Dan ghesteinte siluer oft gout Want goede vriende men niet en soude Gheliken siluere noch goude Bi vrienden salmen gheerne wesen 1930[regelnummer] Want si doen droeue herten ghenesen Salomon doet ons bekint Die ghetrouwen vrient vint Dat hi vint enen scat Wats beter seght mi dat 1935[regelnummer] Oft wats beter mijn ghemie Dan te hebbene enen anderen ie Daer ick mede spreke clare Oft met mi seluen ware Ende mi gheeft troest ende raet 1940[regelnummer] Alst mi noedelike staet Ende miere herten droefheit stelpt Ende mijn vernoy draghen helpt Vriende maken ende houden Ende die altoes menichfouden 1945[regelnummer] Es beter vele sekerlike Dant ware een conincrike Want ongheminde lantsheren Hebben dicke met onneren
[Folio 14vb]
Verloren lant ende leuen 1950[regelnummer] Daer die gheminde staende bleuen Tullius seegt die meester fijn Al eest dat die menschen sijn Sterflec ende saen vergaen Nochtan soe eest wel ghedaen 1955[regelnummer] Dat wi menschen hebben lief Daer comt af soe groet gherief Ia hem die iu caritaten Ende in doeghden haer minne saten Vte goeden reynen gronde 1960[regelnummer] Sonder scande ende sonde Seneca maect ons ghewes Die sekerste minne die es Ende die starcste daer toe mede Die hebben borghers in haer stede 1965[regelnummer] Daer si sijn van ganser minnen Want hem en mach men niet winnen Waer dat es eendrachtechede Onder borghers in ene stede Daer en es gheen winnen an 1970[regelnummer] Maer waer si discorderen dan Daer es die stat ghedestrueert Ende vte allen rechte ghekeert Wee den heren ende den raden Vanden lande ende vanden staden 1975[regelnummer] Die om onste of om gheniet Die goede rechte maken niet Ende die vroech ende spade breken God saelt swaerlike wreken Ten ionxsten daghe daer hi al 1980[regelnummer] Goet ende quaet lonen sal
Noch van minnen ende van vrienscapen hoe men Die sal maken ende houden Tullius maect ons ghewes Dat gheen dinc beter en es
[Folio 15ra]
Den mensche vroech ende spade Om te verhoedene scande ende scade 1985[regelnummer] Alse dat hi wel ghemint si Ende niet soe onseker daer bi Alse die es onliefghetal Want ouer hem soe willet al Waer hi valt ter neder 1990[regelnummer] Niemen en heeften op weder Soe wien datmen ontsiet En mach ghemint wesen niet Want hets naturlec van dien Dat die menschen gherne vlien 1995[regelnummer] Den ghenen die si ontsien Dit siet men daghelijcs ghescien Nemmermeer en gheloeft des Dat die ghene wel v vrient es Dien ghi met vresen dwingt daer toe Want aristoteles seegt alsoe Dat bedwonghen vrient alsic las Noyt wel ghetrouwe en was Tullius sprect noch van dien Hi dien alle die liede ontsien 2005[regelnummer] Es qualijc bewaert hoe soet gaet Langhe te duerne in desen staet Met soeteheide niet met crachte Blijft die minne in hare machte Ghi selt alsoe minnen ouer al 2010[regelnummer] Datmen v weder minnen sal En es keyser coninc noch hertoghe Noc oec ander man soe hoghe Hine bedarf wel dat hi Vanden sinen ghemint si 2015[regelnummer] Want hine es maer een man Die meer gheregneren can Dan hem sine lieden onnen wel Lands here gierech ende fel Es dicke sijns lands verdreuen
[Folio 15rb]
2020[regelnummer] Ende selc oec verloren dleuen Dlant en staet niet biden here Maer biden lieden vele mere Ons soe seit een wijs man Soe wie ontsien es van 2025[regelnummer] Vele lieden hi moet van dien Vele lieden weder ontsien Dongheminde sijt seker des Dat hi nerghen seker en es Met regnerene sekerlike 2030[regelnummer] Verliest men een starc rike Dat seit die wise seneca Oec soe seit hi dus daer na Die wel doet en derf nerghen Vlien noch hem oec berghen 2035[regelnummer] Bi desen redenen die ghi Nv hebt gehoert van mi Soe verdient met doeghden des Dat al dat volc v vrient es Ende niet met bedwanghe 2040[regelnummer] Soe moeghedi leuen langhe Ende wandelen tallen steden In rasten ende in vreden Ende god sal v toe gheuen Na dit lijf deuwelec leuen
Van rade ende van raetgheuers 2045[regelnummer] Ghi en selt nochtan dat verstaet Met allen lieden niet hebben raet Men mach allen vrienden niet Raet ontecken wats ghesciet Maer van dusenten enen 2050[regelnummer] Salmen kiesen ende menen Een wijs man seit dat verstaet Dat wi onsen heymeliken raet In onsen herten sluten selen Ende nieman anders beuelen 2055[regelnummer] Oft ghi v seluen niet bedwinghen
[Folio 15va]
En cont te heelne v dinghen Hoe seldi daer toe dan Ghedwinghen enen anderen man Cassiodorus seit die lerere 2060[regelnummer] En ontdect uwen rade nemmermere Dan hem dien ghi tanderen stonden Goet ende ghetrouwe hebt vonden Van honderden es cume een man Die wel te poente helen can 2065[regelnummer] Soe wanner ghi v heimelecheit Enen anderen hebt gheseit Soe hebdi v vriheit verloren Die ghi seker hadt te voren Want dan heeft hi v ghenaen 2070[regelnummer] Ende moet te sinen dienste staen Salomon doet ons bekent Dat welgorende onghewent Ende crude van gore goet Verbliden des menschen moet 2075[regelnummer] Ende alsoe ghelike soe can Vriends raet verbliden den man In allen dingen wilt raeds plien Soe en beruwet v niet van dien Dits aldus te verstane 2080[regelnummer] Ghi selt raet soeken ane Den vroeden vrient dien ghi vint Dien ghi alder ghetrouste kint Ende daer toe out van daghen Hem soe seldi raeds vraghen 2085[regelnummer] Niet den ionghen verstaet alsoe Want hem en hoert ghene wijsheit toe Bedi haren sin int gheuoech En es daer toe niet ripe ghenoech Ende sijn soe gheneicht ter kintscheit 2090[regelnummer] Dat in hem mach ghene wijsheit Alse paulus bescrijft daer Salomon seit oec voerwaer
[Folio 15vb]
Alsoe men daer bescreuen vint Wee den lande daer een kint 2095[regelnummer] Coninc es dat doet hi weten Ende daer die princen vroech eten Eene lerere scrijf ons aldus Wies neme es mercus cocus Al eest dat men oude cledere 2100[regelnummer] Om haer outheit heeft te ledere Men sal nochtan versmaden niet Der oudre raet wats ghesciet Cassiodorus seit een groot woert Datten ghenen wijsheit toe hoert 2105[regelnummer] Die vanden wisen sijn gheinstrueert Ende langhe van hem hebben gheleert Vte hem seluen soe en can Wijs ghewesen gheen man Want sonder leren als wi lesen 2110[regelnummer] En mach nieman wel wijs wesen Die wise tullius seit Int capittel vander outheit Niet met crachte no met snelheiden En mach men grote dine beleiden 2115[regelnummer] Maer met eersamen rade Daer in en scuilt vroech no spade Verranesse noch valscheit Maer doecht ende eersamheit Onneersam raet alsict vinde 2120[regelnummer] En nam noyt goeden inde
Noch van rade ende hoe men dien soeken sal Voert wet dat ende sijds gewes Dat een raet niet ghenoech en es Maer vele rade die sijn goet Die men met goeden staden doet 2125[regelnummer] Ende ten besten salmen vaen Dit doet tullius verstaen Soe waermen met rade leeft
[Folio 16ra]
Wet datmen daer raste heeft Ende daer men raeds niet en pliet 2130[regelnummer] Daer es gherne scade ende verdriet Salomon seit openbaer In sinen prouerbien daer Soe wie dat vint scalken raet Die onneersam es ende quaet 2135[regelnummer] Dat het god ane hem wrect Soe wanner hire minst om miet Ihesus sydracs sone hi seit Dat gramscap ende haestecheit Sijn goeden raden contraer 2140[regelnummer] Want gramscap can voer waer Therte soe verdonkeren binnen Dattet recht nien can bekinnen Ende datmen oec met haesten doet Es dicke quaet ende selden goet 2145[regelnummer] Daer men om orbore wilt raden Salmen tracteren met staden Want men doet met wisen rade Datmen met crachte niet en dade Dit seit salomon alsict versta 2150[regelnummer] Oec soe seit ons her seneca Dat die dwaes met siere sotheiden Goets raets niet en can verbeiden Ende eest dat v viant verstaet Ende vernemt uwen raet 2155[regelnummer] Soe moghedine wel verwandelen Sonder v selven te scandelen Ende ghi en selt oec gelouen niet Elcs menschen raets wats gesciet Vore dat ghijs wel sijt vroet 2160[regelnummer] Dat hi seker si ende goet Een phylosophe doet ons ghewach Raet die men niet wandelen en mach Dat die niet en es goet Mede soe maect hi ons vroet
[Folio 16rb]
2165[regelnummer] Datmen raet lude ende stille Veranderen sal om dbeters wille Tquaets menschen raet wats gesciet En salmen oec volghen niet Want hi selden dat verstaet 2170[regelnummer] Hem seluen gheeft goeden raet Want wat die quade peinst of doet Dat es herden selden goet Ghine selt oec vroech no spade Clappere no volghere gaen te rade 2175[regelnummer] Want dat sijn die ghene die liegen Ende die onnosele bedriegen Al eest dat si v smeken Ende scone worde vore v spreken Ende v prisen dan sere 2180[regelnummer] Ende v gheuen lof ende ere En wilt hem gelouen twint Peinst dat ghi v seluen bat kint Ende houdt v in alre tijt Ouer dat selue dat ghi sijt 2185[regelnummer] En wilt emmer niet ghedoghen Datmen v prise voer v oghen Maer die v in v heimelecheit V ghebrec lachtert ende seit Dien houdt seker voer uwen vrient 2190[regelnummer] Want hi v dan met trouwen dient Catoen leert ons en wijst Soe wanner v ieman prijst Soe houdt dien ouer dat hi Seckerlec v doemere si 2195[regelnummer] Daer bi gheloeft v seluen bat Dan yemene anders telker stat Den wisen ic las alsoe Hoert dat van rechte toe Dat hi hem seluen min behaghen sal 2200[regelnummer] Dan den volke ouer al Seneca horen wi beuelen
[Folio 16va]
Datwi in rade niet en selen Gheueinsde worde bringen voert Maer dat der waerheit toe hoert 2205[regelnummer] Selen wi slecht seggen daer Ombedect bloet ende claer Ende al dunct v dat ghi vroet sijt Nochtan vraeghet raets sulken tijt Cassiodorus maect ons gewes 2210[regelnummer] Dat hi die harde vroet es Ane die wise raet soeken sal Ende hem hoeden vore den val En es ghene scande raets vraghen Maer hets ere tallen daghen 2215[regelnummer] Die paus innocentius Scrijft in sinen boeke aldus Soe een mensche meer weet Soe hi meer in twifele steet Ende soe wie nien twiuelt en mach 2220[regelnummer] Wijs werden op enen dach Maer alst al es gheseit Sone seldi v heimelecheit Nieman ontdecken geloues mi Ia hoe groet vrient hi v si 2225[regelnummer] En si dan dat hi v moghe Raet gheuen die v doghe Sonder uwen priester allene Hem en seldi dinc en ghene Helen van uwer mesdade 2230[regelnummer] Maer op die gods ghenade Seldise hem seggen met rouwen Ende god sal v brou scouwen Ende v sonden vergheuen Ende setten in deuwelijc leuen
Watmen dore den vrient doen sal ende hoe deen metten anderen leuen sal 2235[regelnummer] Als ghi enen vrient hebt vonden Goet ende hetrouwe tallen stonden
[Folio 16vb]
Soe seldine dan sonder letten In v herte vaste setten Ende dore hem dan doen al 2240[regelnummer] Dat vrient dore vrient doen sal Ia dat hoefsch ende eersam si Ende gode nien verbelgt daer bi Ende v consientie bliue ghesont Men en sal in ghere stont 2245[regelnummer] Om vriende wille sonde begaen Tullius doet ons dus verstaen En es gheen onscout des sijt vroet Die om vriends wille mesdoet Ende sunderlinghe dat verstaet 2250[regelnummer] In dine die lelec es ende quaet Want daer in talre stonde Soe leeght tweeuoldeghe sonde Als ons seit her seneca Oec soe seit hi noch daer na 2255[regelnummer] Ghi en selt niet onsculdich maken Vwen vrient van quaden saken Die hi seker heeft ghedaen Want men mochter in verstaen Dat ghijs sculdech waert mede 2260[regelnummer] Noch seit hi tere ander stede Die den sculdeghen hulpt dat hi Der mesdaet onsculdech si En ware dat hijt omleide Omme sijns vriends salecheide 2265[regelnummer] Want soe wat men doet ofte seit Om des menschen salecheit Daer en volght ghene mesdaet na Als ons seit her seneca Maer dien vrient dat verstaet 2270[regelnummer] Die onsculdech es der daet Salmen bescudden met trouwen Daer mach men trouwe in scouwen Tgheselscap en was noyt soe gestade
[Folio 17ra]
Dat tsamen omme ghinc met quade 2275[regelnummer] Want altoes alsict vinde Nemet gherne quat inde Ende en mach langhe duren niet Dits datmen daghelijcs siet Tullius spreect in dat latijn 2280[regelnummer] Die sijns vrients quaetheit maect sijn Dat hi sot es des sijt ghewes Want het onnaturluc es Ghi selt uwes vrients orbore doen alsoe Dat ghi des uwes niet en werdet onvroe 2285[regelnummer] Her tullius leert ons dat wi Vrienden selen altoes staen bi Dat wi selue in ghenen sinnen Scande no scade daer af en gewinnen Dore uwen vrient seldi doen dan 2290[regelnummer] Dat daer eersamheit leet an Ende oec hem wernen dat verstaet Daer sonde in leit ende mesdaet Men sal ane vriende sueken niet Daer scande in leit ende verdriet 2295[regelnummer] Elc sal sinen vrient an sine ere Altoes verhoeden alsoe sere Alse hem seluen ende niet min Dit heeft gherechte vrienscap in Men sal vrienden anders bidden twint 2300[regelnummer] Dan daer men raste ende ere in vint Want raste ende ere sijt twee dinghe Die bouen al gaen sunderlinghe Gheuriende onderlinghe tsamen Selen hem dorperheiden scamen 2305[regelnummer] Ende oec alder archeit Als ons tullius oes seit Al gheselscap dat verstaet Dat men quaetheiden omme gaet Dat en mach niet langhe staen 2310[regelnummer] Het moet te quaden inde vergaen

[Folio 17rb]
Wat rechten vrienden toe hoert Men vint vriende als wi lesen Die vriende wel willen wesen Maer si en willen niet doen voert Dat rechter vrienscap toe hoert 2315[regelnummer] Die dore vrient niet en doet En es gheen vrient des sijt vroet Maer die ghene die v liden Lief ende leet tallen tiden Die seldi houden talre tijt 2320[regelnummer] Ouer dat selue dat ghi sijt Ende hem beuelen coenlike Lijf ere ende goet die ghelike Waer geuriende onderlinghe Nien ghelouen alle dinghe 2325[regelnummer] Daer dolen si harde sere Tullius seit die wise here Dat tusschen geuvriende fijn Gheen dinc en sal gheueinst sijn Maer die herten openbare 2330[regelnummer] Selen daer bliken clare Want die bloemen der gheueinstheit Verdeluwen saen ende werden leit Ende oec alle gheuiensthede Moet onlanghe houden stede 2335[regelnummer] Ens niet soe soete no soe scone Alse goede vrienscap sonder hone Salustius maect ons ghewes Dat gheen dinc beter en es Onder gheuriende int ghemeen 2340[regelnummer] Dan een ia ende oec een neen Nochtan selen onderlinghe Lieue ghesellen al haer dinghe Alse spreken hore worde Alse ofse god selue horde 2345[regelnummer] Seneca seit ons waerlijc En es niet soe heymelijc
[Folio 17va]
Des men weten en sal twint Alse matheus ons bekint Inder euuangelien daer 2350[regelnummer] Oec seeght men openbaer Wat onder den snee werdt geleit Moet al comen ter kinlecheit Hoe nauwe dat ment beerght dan Tullius seit die wise man 2355[regelnummer] Dat goede liede nerghen Eersam dinc en berghen Want soe wat si setten voert Der eersamheit toe behoert Tullius maect ons ghewes 2360[regelnummer] Dat hi een ghewarech vrient es Die om lief no om leet Sinen vrient niet af en gheet Noch in ernste noch in spele Derre vriende en vint men niet vele 2365[regelnummer] Alsmen die vriende tellen sal Dan vint mer vele int ghetal Maer lettel alst comt ter noet Seneca seit die meester groet Alsmen in groten vorespoede staet 2370[regelnummer] Dan sijn vriende te kinnen quaet Maer alse dauentuere omme wint Dan sijn vriende thant bekint Nv verstaet mi wel ende versint Een mensche die wilt sijn ghemint 2375[regelnummer] Sal selc gheseedt sijn oueral Datmen hem met rechte minnen sal Want die ghene sijn wel waert minnen Die sulke doeght hebben binnen Datmense met rechte minnen moet 2380[regelnummer] Alse ons tullius maect vroet Eest dat ghi en minnet twint Soe blifdi oec onghemint Die niemene en mint hoe soudi
[Folio 17vb]
Ghemint werden ende waer bi 2385[regelnummer] Noch sprect tullius als wi lesen Dat tusschen gheuriende sal wesen Onsterflec vriendelecheit Die wise salomon dus seit Dat vriende hebben onderlinghe 2390[regelnummer] Redene cort ende wandelinghe Daer moet vrienscap cort te gaen Tullius doet ons verstaen Dat vriende selen dicke versamen Ende dan vriendelec spreken tsamen 2395[regelnummer] Om dinghe die eersam sijn Ende doegdelec ende fijn Gherecht minnere hi en can niet Hem dien hi mint int seggen iet Noch hem belghen die ghelike 2400[regelnummer] Op vrient alsoe lichtelike Alse ghelieue onderlinghe Gram sijn omme eneghe dinghe Die gramscap maect een vernuwen Hore minnen al in trouwen 2405[regelnummer] Hi liecht hem seluen sere sijds gewes Die op dien hi mint erre es Want hi hem groter wraken vermet Dies hi te hant altemale verget Wat vrient vriende dreyghet daer 2410[regelnummer] En volght ghene wrake naer Seneca seit alsoe ict vinde Minne en weet tijt noch inde Ens nieman soe starc van sinne Die wel gherechte minne 2415[regelnummer] Van hem ghedoen als hi wilt Alsoe sterc es haer ghewilt Ghi en selt oec wats ghesciet Arghs van vrienden ghelouen niet En si dat ghi sonder waen 2420[regelnummer] Die waerheit wel hebt verstaen Ende eest dat ghi spreken hoert
[Folio 18ra]
Van uwen vrient arghe woert Soe antwoert daer op alsoe als ghi Wet dat alre best si 2425[regelnummer] Tuwes vrients ere ende baten Dat en seldi oec niet laten Soe sal hi hem scamen dan Ende te bat swighen voert an Tusschen twee gheurienden en seldi 2430[regelnummer] Gheen vonnesse gheuen en si Dat ghi wet te voren al Dat hem beiden ghenoghen sal Salomon heeft dus bescreuen Het es sware vonnesse gheuen 2435[regelnummer] Tusschen twee gheuriende sijds gewes Dant tusschen .ij. gheuiande es Een wijs man seit in siere leren Die alle dinc wilt keren Te sijns selfs baten properlike 2440[regelnummer] Es onnutte op ertrike Ende hets recht dai hi sneeft Want hi luttel vriende heeft Hets dicke gheseit daer ende hier Meer ghier maect min ghier 2445[regelnummer] Hets naturlec gheloues mi Dat elc hem seluen houds si Maer hi sal oec na desen Sinen vrienden houds wesen Te hore baten ende teren 2450[regelnummer] Als ons alle die wise leren Tullius doet ons dus bekint Wildi ghemint sijn soe mint En mach nieman wildijt kinnen Ghemint sijn hine moet minnen 2455[regelnummer] Ende vriende vorderlec wesen Salomon sprect oec van desen Die al wilt hebben al verliest Seker wet oec dat hi riest
[Folio 18rb]
Hi die hebben waent vriende 2460[regelnummer] Daer hijs noyt en verdiende Ghine selt niet allene ane sien V selfs baten in desen in dien Maer oec ander liede gherief Op dat ghi wilt wesen lief 2465[regelnummer] Maer alst al es ghelesen Soe seldi alrehoudste wesen Hem dien ghi alre meeste mint Dien ghi eersam ende ghetrou kint Want dat een vrient vroech ende spade 2470[regelnummer] Lijf ende goet dore vriende dade Ende dander en dade weder niet Soe bleue deen altoes int verdriet Ende in deze scade swaerlike Ende dat ware al tonghelike 2475[regelnummer] Ende die vriendscap sonder waen Soude onlanghe moghen staen Na dien dat elc minnen sal Den ghenen die hem mint voer al Soe eest wel recht wildijt bekinnen 2480[regelnummer] Dat wi gode bouen al minnen Want hi heues meest verdient Ende es onse ghetrouste vrient Want hi heeft ons ghegheuen Onse .v. sinne ende ons leuen 2485[regelnummer] En es vore ons ghestoruen mede Dat noyt vrient dore vriende en dede Daer hi ons met wan hemelrike Gheloeft si hi euwelike amen Van vaderliker ende moederliker minnen Elc mensche sal van rechter scout 2490[regelnummer] Vader ende moeder wesen hout Ende vore allen menschen minnen Ia met allen sinen sinnen Ende oec dienen ende eren Alse sinen gherechten heren
[Folio 18va]
2495[regelnummer] Want naest gode soe sijn si Onse here gheloues mi Want en hadden sonder waen Onse vader ende moeder ghedaen Wi en hadden niet gheweest 2500[regelnummer] Als men in naturen leest Oec soe es dat gods beuelen Dat wi vader ende moeder selen Eren met herten fijn Soe selen wi lancliuech sijn 2505[regelnummer] Nv merct hoe onse here god Sonderlinghe in dit ghebod Gheloeft lancliuechede Dat hi in dander niet en dede Sekerlike dat es waer 2510[regelnummer] Die vader ende moeder es swaer Dat wreect god gherne sware In ertrike openbare Men vint ghescreuen alsoe In ecclesiastico 2515[regelnummer] Die sinen vader eert met trouwen Sal bliscap ane sine kindre scouwen Ende vore gode sal mede Wel gehoert sijn sine bede Ia noch soe seit aldus 2520[regelnummer] Dat boec ecclesiasticus In wercken ende in worden mede Ende in alle goedertierenhede Selen wi eren onsen vader Ende op ons sal comen algader 2525[regelnummer] Die benedixie ons heren Ende nemmermeer van ons keren Noch seit alsoe die selue man Des vaders benedixie can Siere kinderre huys seker maken 2530[regelnummer] Ende stercken in alle saken Ende oec sijn vloeke te menegher stont
[Folio 18vb]
Struwerent tote inden gront Es dijn vader sonder ere Soe bestu inde scande noch mere 2535[regelnummer] Ende eest dat hi in eren si Soe heefstu dere bat dan hi Du sout lieflec sonder waen Dijns vader outheit ontfaen Ende omme en gheen saken 2540[regelnummer] Sinen sin droeue maken In al den tide dat hi leeft Ende eest dat hi ghebrec heeft Van sinne dat seldi verdragen Goedertiernlec tallen dagen 2545[regelnummer] Ende en versmaedt gheen onkuysheit Die hem coemt van siere outheit Want het coemt bi siere scout Dat hi worden es soe out Een ander seit in siere leren 2550[regelnummer] Ghi selt uwen vader eren Ende oec en seldi vergheten niet Vre moeder suchten wats gesciet Sente paulus ad ephesios Spreect in sinen pistele aldos 2555[regelnummer] Kindre nv sijt alle gader Onderdaen moeder ende vader Ia in onsen here gode Want het staet in sinen gebode Want hi gheloeft in dit sermoen 2560[regelnummer] In sijn ghebet sonderlinghe loen Dat hi en gheen ghebot en doet Als ic v vore maecte vroet Wi lesen oec van catone Dat hi leerde sinen sone 2565[regelnummer] Dat hi vader ende moeder ere Ende verbolghe nemmermere Die vremden van gherechten scouden Selen verdraghen den ouden
[Folio 19ra]
Ende stede maken ende eren 2570[regelnummer] Als ons die wise leren Soe eest dan wel recht sonder waen Dat hem hore kindre sijn onderdaen Ihesus sydracs sone hi seit Die sinen vader heeft leit 2575[regelnummer] Ende inder noet begheeft Ende siere moeder bedroeft heeft Dat die ghene des sijt gewes Van gode vermalendijt es Een lerere seit ons aldus 2580[regelnummer] Es gheheten marcus cocus Al es v vader een quaet man Ghi selten verdraghen nochtan Ende hem doen spade ende vroe Dat enen goeden kinde hoert toe 2585[regelnummer] Dese lere ende dese woert Die ghi hier nv hebt ghehoert Seldi pleghen in vre ioncheit Nv hoert wat toe hoert der outheit
Hoe hem liede hoeden selen in der outheit Als die mensche comt ten ouden 2590[regelnummer] Sal hi hem eersamlec houden Van cledren ende wandelinghen Ende laten alle kinsche dinghen Want dat valste dinc dat es Dats een oud mensche sijds gewes 2595[regelnummer] Die hem te kintschen seden keert Als ons een wijs man leert Hi seit aldus te waren Dat tkint can .c. jaren Es vermalendijt seker si 2600[regelnummer] Aldus soe lesen wi Tweer dinghe sijn hebbic verstaen Die int oudre node vergaen Als si comen in ghewoentheit
[Folio 19rb]
Dat sijn luxurie ende ghiericheit 2605[regelnummer] Maer luxurie es menechfoudre Scande ende sonde in dat oudre Metter ouder liede rade Salmen houden lant ende stade Ende die ionghe lieden selen 2610[regelnummer] Doen dat hen doude beuelen Want gherechte wijsheit en can Niet wel comen inden ionghen man Nochtan dunct den ionghen dwasen Dat die oude liede rasen 2615[regelnummer] In stade alderhande Es luxurie scande Maer inden ouden sunderlinghe Scinet si bouen alle dinghe Dit seit meester tulius 2620[regelnummer] Seneca seit oec aldus In drie manieren soe mesdoet Die oude mensche des sijt vroet Hi verbeelght onsen here Ende bedeerft sijns selfs ere 2625[regelnummer] Ende maect den ionghen ocsoen Dat si na alsoe doen Den ouden lieden sunderlinghe Behoren toe dese dinghe Dats den vrienden staen in staden 2630[regelnummer] Ende den ionghen oec gheraden Ende ghemeen orbore setten voert Dits datten ouden toe behoert Ende eest dat hi sine wijsheit keert Alsoe ic v hebbe gheleert 2635[regelnummer] Soe salmen sine oudre eren Ende in reuerentien keren Ende sone esser nieman toe te goet Dat hi hem werdecheit doet Maer hoe out dat es die man 2640[regelnummer] Altoes soe sal hi nochtan
[Folio 19va]
Te lerene sere begheren Wat helpen mach of deren Maer soe wie hem lude oft stille Te rechter wijsheit keren wille 2645[regelnummer] Diene gode van hemelrike Soe regneert hi euwelike
Hoe een man sijn wijf minnen sal Wettelec wijf seldi minnen Ghetruwelec in allen sinnen Ende haer doen vrede talre tijt 2650[regelnummer] Want ghi beide een vleesch sijt En oec seldi lude ende stille Beide sijn van enen wille Want god heefse v ghegheuen Om dat ghi tsamen sult leuen 2655[regelnummer] Doe god onse here adame Ghemaect hadde scone ende bequame Sprac hi mede dese saken Laet ons hem ene hulpe maken Ende trac ten seluen tiden 2660[regelnummer] Ene rebbe vte siere siden Ende maecter ver yeuen van Ende sprac om dat sal de man Vader ende moeder begheuen Ende met sinen wiue leuen 2665[regelnummer] Alsoe dat si twee in desen In enen vleesche selen wesen Sente paulus bescrijft aldus Ghelijc dat jhesus cristus Sine kerke mint alsoe seldi 2670[regelnummer] V wijf minnen oec staet daer bi Die man sal minnen sijn wijf Ghelijc hi mint sijns selfs lijf Want hare beider vleesch een es En es niemen des sijt gewes 2675[regelnummer] Die sijns selfs vleesch hatet Oft in bedructheiden latet
[Folio 19vb]
Daer hijt wel ghebeteren mach Maer hi verhoedt nacht ende dach Van mesquame soe hi best can 2680[regelnummer] Alsoe sal verhoeden elc man Ghetrouwelec sijn wijf Beide aen ziele ende aen lijf Die een goet wijs wijf ghewint Hets wel recht dat hise mint 2685[regelnummer] Want hets die gods gaue Ihesus sydracs sprect hier aue Dat vader ende moeder moghen laten Den kinde rijcheit tsiere baten Maer dat goede wijf nochtan 2690[regelnummer] Nieman dan god gheuen en can Na dien dan sonder waen Dat die man heeft ontfaen Van gode sijn wijf soe sal hise Lief hebben in goeder wise 2695[regelnummer] Ende minnen met goeder trouwen Bouen allen andren vrouwen Ihesus sydracs seit noch hier of Ghelijc dat een besait hof Daer gheen tuin om en gaet 2700[regelnummer] In vresen onbewaert staet Alsoe eest thuys des tijts gewes Daer gheen vroet wijf en es Want si es in alre noet Horen man ene hulpe groet 2705[regelnummer] Ende sunderlinghe een siec man Sekerlike hi en can Raste ghehebben no vrede Daer en si een wijf mede Des wijfs lijf des sijt gewes 2710[regelnummer] Dat des mans lijf es Ende ds mans lijf alsoe Es des wijfs lijf daer toe Ende want si dus tsamen leuen
[Folio 20ra]
Soe moet elc anderen gheuen 2715[regelnummer] Sine scout alsoe daer toe hoert Om dat si des te bat voert Hem wachten ende hoeden selen Vanden quaden ouerspelen Ende van andren scalken sonden 2720[regelnummer] Die de viant te meneghen stonden Den mensche bringt te voren Daer hi bi werdet verloren Alsoe paulus die wise here Ons bescrijft in siere lere
Noch van huwelike 2725[regelnummer] Die man sal alsoe leuen Dat hine meer en sal begheuen Sijn wijf om dinc en ghene Dan om ontrouwe allene Want die band de god gebonden heeft 2730[regelnummer] Mach nieman ontbinden die leeft Paulus maect ons des [sijt] vroet Eest dat een maeght huwelec doet Sine mesdoet daer twint an Ende en neemt si ghenen man 2735[regelnummer] Ende wilt houden suuerheit Si doet wel als paulus seit Vander weduwen seit hi met Een wijf die weduwe set Si es ontbonden ende vri 2740[regelnummer] Maer neme enen man wilsi Sine doeter an gheen quaet Nochtan ware bat sijn raet Datsi bleue sonder man Ende gode diende voert an 2745[regelnummer] Want dan paulus die here Den huwelijc prijst soe sere Soe sijn si dan qualic beraden Die den huwelec weder raden Ende segghen ende beuelen
[Folio 20rb]
2750[regelnummer] Dat man ende wijf sceden selen Ende elc van anderen sitten gaen Dits ongheloue sonder waen Ende segghen ende houden Dat de liede hem hoeden souden 2755[regelnummer] Tetene alderhande spise Die de melde god ende de wise Wassen doet ende werden In locht in zee op der erden Ende tes menschen behoef al gader 2760[regelnummer] Gheloeft si deuwelec vader Wi selen nutten van dien Daer ons god heeft al versien Ende tonser behoef ghemaect heeft Ende dancken gode diet al gheeft 2765[regelnummer] Hets waer dat recht seit alsoe Datter some redene zijn toe Datmen huwelec scedet wale Als decrete ende decretale Ende andere boeke segghen met 2770[regelnummer] Daert met besceiden in es gheset Als den man lust dat hi huwet Ende wettelec een wijf truwet Soc sal hi doen van den voert Datten huweleke toe hoert 2775[regelnummer] Als tijt es ende oec stede Ia na goeder liede sede Ende hebbe lieuer maghet dan Dan die gheproeft heeft man Die gheseed es ende behoedt 2780[regelnummer] Ende onder die goede op gheuoedt Seneca radet als ghi wijf truwet Dat ghi costelec brulocht scuwet Ende vindi dan int wijf iet Dat v wel en behaghet niet 2785[regelnummer] Dat seldi goetlijc verdraghen Ende niemanne ghewaghen
[Folio 20va]
Eest dat ghijt wel coent ghedoen Een wijs man sijt in sijn sermoen Ens gheen wijf soe volmaect 2790[regelnummer] Daer en si iet in mesraect Tullius maect ons ghewes Dat gheen dinc swaerre en es Dan die dinc te vinden di Die altemale volmaect si 2795[regelnummer] En es nieman volmaect algader Dan god die hemelsche vader Seneca seit dat verstaet Dat twijfs goedertierenheit gaet Bouen alle goedertietenheit 2800[regelnummer] Die men teser werelt weit Ende dats quaets wijf wreetheit Bouen alle quaetheit geit Dbeste gheselscap dat mach sijn Dats een goet wijf reine ende fijn 2805[regelnummer] Es v wijf oec fel ende quaet Soe verdragse dats mijn raet Soe ghi best cont dats wel ghedaen Een phylosophe doet ons verstaen Datmen hebben sal goet verdrach 2810[regelnummer] Der dinc die men niet beteren en mach
Hoe een man sijn wijf houden sal Al eest dat ghi met allen sinnen V wijf aldus sere selt minnen Ghine selt haer nochtan wats gesciet Macht bouen v gheuen niet 2815[regelnummer] Ihesus sydrac doet ons becant Soe waer dwijf heeft doeuerhant Dat si es contrarie dan Ende wederspanech den man Ende oec eest sere ter auonturen 2820[regelnummer] Hoe langhe daer voerspoed sal duren Ghi selt v wijf alsoe minnen Dat ghi ghene ander en selt bekinnen
[Folio 20vb]
Ende trouwe houden ouer al Alsoe langhe als si leuen sal 2825[regelnummer] Seneca maect ons ghewes Dat een wel sot man es Die sinen wiue eischt reinecheit Ende selue tanderen wiue gheit Salomon seit noch in siere leren 2830[regelnummer] Dat si die hem toeuerspele keren Harde selden hebben vorspoet An raste an ere aen goet En smeect v wijf in ghere wijs No en gheeft haer lachter no prijs 2835[regelnummer] Noch en wiltse oec schelden niet Met dorperen worden wats gesciet Om iwes wijfs wenen en seldi Niet droeue sijn gheloues mi Want metten tranen die si laet 2840[regelnummer] Hore gramscap te male vergaet Ghi en selt oec ter gheenre vren V wijf ter gramscap berueren Daer ghijt wel coent ghedoen Dit leert ons her salomoen 2845[regelnummer] Want des wijfs gramscap gheit Bouen alle gramheit Die wile dat si duert Als ons her catoen ruert Ghine selt oec vroech no spade 2850[regelnummer] Te sere volghen horen rade Want hare wille ende haer raet Onlanghe in enen poente staet Inden prouerbien staet bescreuen Dat die raet die wiue gheuen 2855[regelnummer] Alte quaet es oft alte goet God dore sinen heileghen oetmoet Beware ons met goeden rade alsoe Dat wi euwelijc met hem sijn vroe
Hoemen vriende behouden sal
[Folio 21ra]
In vrienden te behoudene soe leit 2860[regelnummer] Grote wise voerdachtecheit Vrient es saen vonden dats waer Maer hi es te houdene swaer Als ghi enen vrient hebt vonden Dan seldi poeghen tallen stonden 2865[regelnummer] Dat ghi des nien verdient Dat hi werde v onvrient Alse vrient vriende mesdoet Eest hem sware inden moet Dan oft hem een ander dade 2870[regelnummer] Want hi heeft tweeuout scade Seneca maect ons vroet Soe die ghene die scade doet Den anderen es naerre Soe hem sijn leet es zware 2875[regelnummer] Cassiodorus sprect van desen Alse een mensche waent wesen Gheholpen van enen man Ende hem die onthelpt dan Daer hi hem trouwen toe verliet 2880[regelnummer] Dats verdriet bouen al verdriet Van uwen vrient die node pliet Gheuens en seldi nemen niet Want hoe hijt gheeft ofte gaf Emmer sceedt hire node af 2885[regelnummer] Alse die vrecke vrient gheeft Onwillechleke dat hi heeft Oft bedwonghen sijt seker des Dat dat niet dankelijc en es Want alle danckelecheit des sijt vroet 2890[regelnummer] Vte goeden wille comen moet Alse sinen vrient bidt enech man Ende die vrient stille zwighet dan Dats een teken des sijt vroet Dat hi dat niet gherne en doet 2895[regelnummer] Seneca maect ons ghewes
[Folio 21rb]
Die zwighet als hem ghebeden es Hi ontseit dan alsoe saen Dat machmen int zwighen verstaen Aldus en seldi wats ghesciet 2900[regelnummer] Vwen vrecken vrient bidden niet Al gheeft hi node sijn goet Hi mach van rade wesen vroet Die dicke es menichfout Beter dan siluer oft gout 2905[regelnummer] Want men doet dicke met rade Datmen met goede niet en dade Vwes vrients heymelecheit wats gesciet En seldi voert ondecken niet Om ghene sake om ghenen noet 2910[regelnummer] Want dat ware verradenesse groet Ghi selt uwen vrient alsoe sere Verhoeden aen lijf ende aen ere Alse uwes selfs spade ende vroe Ihesus sydrac spreect hier toe 2915[regelnummer] Die sijns vrients heymelecheit Cont maect ende voert seit Dat hi seker es trouweloes Ende valsch moet bliuen altoes Alse v vrient biddet iet 2920[regelnummer] En seldine van v laten niet Ghine selt uwen wille segghen Ende ghenen tijt daertoe legghen Wildijt doen doet haestelike Oft ontsegghet hem hoefschelike 2925[regelnummer] Want een wijs man bescreuen heeft Die haestelijc gheeft tweeuout gheeft Een wijs man maect ons gewes Dat vele eersamere es Datmen die dinc thant ontseght 2930[regelnummer] Dan datmer vele tijts toe leeght Hoedt v oec in uwen sinne Dat uwe scamelheit soe niet en verwinne
[Folio 21va]
Dat ghi den vrient gheloeft iet Des ghi en cont ghedoen niet 2935[regelnummer] Datmen v niet en vinde loghennare Een wijs man seit ons openbare Dat eersamere es ontsegghen saen Dan langhe in gheloeften staen Hebdi uwen vrient gheloeft iet 2940[regelnummer] Des ghi en cont ghedoen niet Sonder sonde ende sonder lachter Dat moghedi wel laten achter Oft waert dat v dat dochte Dat v seluen meer mochte 2945[regelnummer] Deren dan uwen vrient baten Soe mochtijt oec achter laten Die wise man sprect hier of Soe wie verwandelt sijn ghelof Om dat betre dat hi dan 2950[regelnummer] Twint en liecht daer an Als ghi den vrient wilt corrigeren Ende sijn ghebrec hem blameren Dat seldi doen soetelike Tusschen v tween hemelike 2955[regelnummer] Cassiodorus die wise seit Alle dinc daer blame in leit Salmen in dat donkere berghen Ende dien openbaren nerghen
Hoe men vriende corrigeren sal Als v vrient in heymelecheit 2960[regelnummer] Enich dinc seit die v mesteit Des en seldi niet vergheten Maer groten danc seldijs hem weten Want hijt v in trouwen doet Salomon maect ons vroet 2965[regelnummer] Harde worde en ontsiet niet Maer die smekende ontsiet Noch seit salomon voert Die scalke die zoete woert
[Folio 21vb]
Vore den onnoselen sprect 2970[regelnummer] Dat hi een nette vore hem trect Verborghen haet es vele quader Dan die openbaer es algader Ieghen verborghen haet en mach Hem nieman hoeden nacht no dach 2975[regelnummer] Salomon heeft noch bescreuen Die wonden die vriende gheuen Dat die beter sijn vter maten Dan dat cussen van hem die haten Noch maect ons salomon ghewes 2980[regelnummer] Dat die minne vele beter es Die den vrient sijn orbore seit Dan die al verborghen leit Als ghi uwen vrient wilt corrigeren Ende sijn ghebrec hem blameren 2985[regelnummer] Dat seldi soetelike doen Dit soe leert ons her salomoen Want soete worde gaen bat in Ende vermoruwen bat den sin Dan harde worde sijds ghewes 2990[regelnummer] Ende als v vrient bedroeft es Oft ghestoert wats ghesciet Dan en berespten niet Want het soude hem deren meer Dan te voren dede al sijn seer 2995[regelnummer] Wildi werken met desen rade Soe mach v vrient sijn ghestade
Van vrienden daer men ane twiuelt Nv hebdi hier menich woert Van gheproefden vrienden gehoert Nv hoert van vrienden die Ghi wel en proeuet nie Vanden welken ghi niet en verstaet Weder si sijn goet oft quaet Die en seldi wats ghesciet
[Folio 22ra]
Tuwer heymelecheit nemen niet 3005[regelnummer] Watsi segghen ofte tonen Hoedt u altoes jeghen honen Toter tijt enten stonden Dat ghine ghetrouwe hebt vonden Alsoe langhe alse ghi twiuelt iet 3010[regelnummer] En gheloeft hem te naauste niet Oec en houten niet vore quaet Vore ghi die waerheit wel verstaet Seneca heeft ons bescreuen Men sal gheen vonnesse gheuen 3015[regelnummer] Vore dien dat men sonder waen Die waerheit wel heeft verstaen Eest oec dat een gheueinst vrient V met sconen ghelate dient Doet hem dies ghelijcs weder dan 3020[regelnummer] Alsoe catoen leert die wise man Die vele wijsheden wiste Soe loent men daer list met liste Die wise man can saen versinnen Wat dat herte menet binnet 3025[regelnummer] Salomon seit des ghetruut Als die mensche sijn anschijn scuut Int water daer hi siet binnen Alsoe mach die wise kinnen Wat des menschen herte peinst 3030[regelnummer] Wedert gans es of gheueinst Want tsmenschen ansichte dat es Der herten spieghel sijds gewes Want sekerlike die oghen Tsmenschen herten gherne toghen 3035[regelnummer] Als ons segghen ouidius Oratius ende ysidorus Prosper seit die wise here Ghi selt v hoeden altoes sere Ieghen smekers wats ghesciet 3040[regelnummer] Wat si segghen si en menens niet
[Folio 22rb]
Een wijs man seit hets grote pine Met droeuer herten blide tsine Alsoe es oec gheueinsheit Grote pine ende arbeit 3045[regelnummer] Als ghi ghelaet toent daer Dat siere herten es contraer Wet dat quade herten ende ouermoet Noyt in rasten wel en stoet Ende wet dat seker voerwaer 3050[regelnummer] Dat die vriende sijn alte zwaer Die vrienscap van buten tonen Ende int herte peinsen om honen Dese sijn te male valsch ende loes Ende die salmen seuwen altoes 3055[regelnummer] Ende af tien met goeden staden Alse paulus ende ouidius raden Maer ghine selt hem niet maken vroet Waer omme dat ghi dat doet Paulus seit des sijt ghewes 3060[regelnummer] Toten thesalonisenses Ghi lieue broedere ic rade v In onsen here christo ihesu Dat ghi die broeders wilt begheuen Die verkeerdelike leuen 3065[regelnummer] Ia alsoe dat sie niet en verstaen Waer omme dat ghijt hebt ghedaen Want wisten si waer omme dat ware Daer mochte twijst volghen nare Maer en es niet leleker dan 3070[regelnummer] Twijst hebben metten man Daer heymelec vrienscap met was Alsoe ic in tullius boeke las Tullius seit die meester fijn Gheuriende die selden tsamen sijn 3075[regelnummer] Dat hore vrienscap selden es Langhe gheduerech sijds gewes Ende die dicke sijn te rade
[Folio 22va]
Dat hore vrienscap es ghestade Daer bi seldi maeghdu ghescien 3080[regelnummer] Vwen vrient gherne bi v sien Ende vriendelike met hem tracteren Dit horen wi salomone leren Want dine die vten oghen es Es vter herten sijds ghewes 3085[regelnummer] Wet dat vriende menechfout Beter sijn dan siluer oft gout Ende die die maken ende houden can Dat is wel een wijs man Maer soe wie dat alsoe leeft 3090[regelnummer] Dat hi gode te vriende heeft Hi es die wijste sekerlike Want hi regneert euwelike Met sinen vrient sonder meswent Daer die tijt nemmer en ent
Hoe men tidelec goet minnen sal. 3095[regelnummer] Nv hebbic v voerwaer getelt Hoe ghi uwen euenkersten minnen selt Nu seldi dan voert versinnen Hoe ghi tidelec goet selt minnen Ghi selt weten sunderlinghe 3100[regelnummer] Dat men vint tweerande dinghe Dene es lichamelec dat wet Ende dandere onlichamelec daer met Die lichamelec sijn van dien Dat mense tasten mach ende sien 3105[regelnummer] Alse erde siluer ende gout Stene yser ende hout Donlichamelec wats ghesciet En machmen sien noch tasten niet Alse sprake luidt ghierechlijcheit 3110[regelnummer] Doecht wijsheit ende gherechtecheit ¶ Nv hoert alsoe ict las int latijn Van dinghen die lichameleke sijn Lichamelec dinc dat verstaet Salmen lief hebben hoe dat gaet
[Folio 22vb]
3115[regelnummer] Want alsoe die lichame als ghi siet Sonder ziele en mochte leuen niet Alsoe en mochte des sijt vroet Die lichame leuen sonder tidelec goet Want tslichamen noetdorftechede 3120[regelnummer] Sijn vitaelgie ende cledere mede Sonder die welke wildijt beseuen Die lichame niet en mochte leuen ¶ Met desen tideleken goede Ghewint men uele vorespoede 3125[regelnummer] Vriende ende maechscap can men daer met Maken wel als ghi wel wet ¶ Pauphulus seit des ghelike Eens scapers dochter die es rike Mach van .m. kiesen enen 3130[regelnummer] Daer alder best toe staet haer menen Des ghelike segghen met aldus Ouidius en de oratius Wet voer waer dat tidelec goet Den mensche dicke groet vordeel doet 3135[regelnummer] Want princhen ende prelate Ende die rike oude die mate Doen altoes ere desen Daer bi doet goet rike wesen Ende daer toe oec den moet keren 3140[regelnummer] Ia met god ende met eren Ende bouen mate niet ghierech sijn Want dats een anxstelec venijn ¶ Wie dat soe ghierechlec leeft Dat sijn begherte gheen inde en heeft 3145[regelnummer] Die soe heeft drierhande In hem lachter ende scande Alsoe ons een wijs man seit Dat ierste dat es vrecheit Want der vrecheden name 3150[regelnummer] Es in alle steden blame Dander es ghierecheit ghenoemt
[Folio 23ra]
Daer alle aercheit vte coemt ¶ Dat derde es hoeuerde Die alle van groter onwerde 3155[regelnummer] Sijn vore gode onsen here Ende verboden herde sere Die met onghemater ghierecheit Sijn herte aen meer hebben leit Werdt dief oft mordenere 3160[regelnummer] Vorecopere ende persemere Ende alle quaetheit mede Bringt hem in ghierechede Eest dat si bouen mate gaet Oec hebben si dat verstaet 3165[regelnummer] Gherne haestelike doet Dit siet men daghelijcs al bloet ¶ Dauid leert ons alsoe Al vloeyt v die rijcheit toe Ghine selter therte niet toe keren 3170[regelnummer] Dit seiti oec in siere leren Daer omme trect al v sinnen Van onghemater minnen Toten tideleken goede Ende hebter op starke hoede,
Van goede dat haestelike wast. 3175[regelnummer] Nv hoert hier noch mere Ghine selt niet haesten sere Om te ghewinne tidelec goet Want salomon maect ons vroet Wie haestelec rike werden sal 3180[regelnummer] En mach gherecht niet wesen al ¶ In ene ander stede hi noch seit Die gherne haesteghe rijcheit Saen wert ghestruweert In ene ander stat hi noch leert 3185[regelnummer] Goet datmen ghewint saen Moet cort te nieute gaen Ende rijcheit die met staden wast
[Folio 23rb]
Duert gheerne langhe ende vast Ende sijt des seker ende vroet 3190[regelnummer] Dat der ongherechter goet Alsoe verdorret ende te quiste gaet Alse water dat inden poel staet Daer die sonne heet op schijnt Lieue dats om niet ghepijnt 3195[regelnummer] Qualec sayt qualec mayt Qualec gadert qualec sprayt Want sijt des seker ende ghewes Soe wat van quade comen es Moet te quade emmer keren 3200[regelnummer] Als ons alle meestre leren ¶ Selde heuet goeden wtganc Daer dbeghin was quaet ende cranc Elc mensche mach die wille Minnen si lude oft stille 3205[regelnummer] Maer elc hoede sinen sin Dat hi mate houde daer in Alse van verganckeliken goede Die dat doet dats die vroede Maer hi es wijs de nerstelike staet 3210[regelnummer] Na tgoet dat nemmermeer en te gaet
Van ghijften te gheuene ende te nemene. Salomone den wisen here Wart gheuracht wilen ere Welcs dings ierst vergheten ware Salomon sprac openbare 3215[regelnummer] Ende dede dus weder weten Goet doens es ierst vergheten Ende args doens men nien verghet Dits nochtan al ieghen wet Want men sal sonder winken 3220[regelnummer] Goet doens altoes ghedinken Ende al argdoen varen laten Dit sijn poente van groter baten
[Folio 23va]
Ia diet wel ghedoen can Maer luttel pleghes ieman 3225[regelnummer] ¶ Catoen raedt datmen sal Goeddoens ghedincken ouer al Ghifte en leeght niet allene Ane goet gheuen groot oft clene Maer ane goeden raet ende an leren 3230[regelnummer] Die den mensche bringt ter eren Ende oec ten euweliken lichte Dats verre die beste ghifte ¶ Soe wie sijn ghifte gheuen sal Sal tijt ende stede wachten ouer al 3235[regelnummer] Ende wiet oec sien sal ende horen Ende versien oec wel te voren Dat den persoene betaemt Soe es sijn gheuen ongheblaemt ¶ En es altoes niet tijt 3240[regelnummer] Van gheuene des seker sijt Noch van nemene daer toe mede Een wijs man sijt in eenre stede Ic hadde lieuer te verliesene danne Ic scanelec name van iemanne 3245[regelnummer] ¶ Seneca seit die ghijften ontfaet Vercoept sine vriheit dat verstaet Daer om en sal die mensche niet Sine vriheit vercopen wats gesciet Ia onneersamlec alsic versta 3250[regelnummer] Want daer moet danc volghen na Oft ghi bleeft sijn sculdare Dat v euwelijc scande ware Maer sunderlinghe seldi weten Dat ghi tgoetdoens sult vergheten 3255[regelnummer] Dat ghi dore uwen vrient doet Maer doet v v vrient doet Des ghedingt emmermere Dits ene volmaecte ere ¶ Soe wie sinen vrient doet verstaen
[Folio 23vb]
3260[regelnummer] Dat hi dore hem heeft ghedaen Ende dat hem toent lude oft stille Dats een teken dat hijt wille Weder hebben alsict versta Dat soe sprect her seneca 3265[regelnummer] Die gheuere en sal siere ghijften niet Vermanen diet wel besiet De ghijfte sal vermanen daer af Niet hi die de ghijfte gaf ¶ Wie dat sine ghijfte gheeft 3270[regelnummer] Dore hem die euwelike leeft Hem ghedinkes euwelike Ende god gheeft hem hemelrike
Dat een mensche vergheten sal des onrechts datmen hem doet Dat wi onrechts vergheten selen Horen wi onsen here beuelen 3275[regelnummer] Hi sprect gheeft mi op die wrake Ende ic sal lonen die sake Seneca doet ons oec weten Dat wi onrechts selen vergheten Ende ghedinken der weldaet 3280[regelnummer] Dbeste remedie dat verstaet Die ieghen onrecht wesen sal Dats datmen verghete al Want alsoe dicke alst comt te voren Wert vernuwet leet ende toren 3285[regelnummer] ¶ Maer luttel heeft men gheweten Die onrechts willen vergheten Nochtan horet toe der wijsheit Ihesus sydracs sone hi seit Mesdoet v v vrient iet 3290[regelnummer] Dat en seldi wreken niet Maer dat seldi soe beleiden Met groter ghetimpertheiden Dat die vrienschap en mindre twint Want als die vrienscap te minderen beghint
[Folio 24ra]
3295[regelnummer] Oft vercoelt groet oft smal Soe vergaet si gherne al Ende soe si langher duert ende heerdt Soe si menichfoudere weerdt ¶ Ende niet en seldi groot no clene 3300[regelnummer] Vwen vrient verdraghen allene Maer allen liede dat es waer ¶ Cassiodorus seit ons daer Die enen mensche onrecht doet Dreight uele lieden des sijt vroet 3305[regelnummer] Ende al die liede diet horen ende sien Ontsien hem met van dien ¶ Sente paulus seit die gods knecht Soe wie den anderen doet onrecht Sal des ghelijcs weder onfaen 3310[regelnummer] ¶ Seneca doet ons oec verstaen Van enen anderen soe verbeide Dattu den anderen daeds te leide Dus soe wacht wel ende besiet Dat v minne en mindre niet 3315[regelnummer] Want minne dat wel verstaet En duert niet langhe in enen staet Si mindert gherne ofte wast Alle herten en sijn niet vast Wet dat nieman minnen en can 3320[regelnummer] Dan allene die wise man Want hijt al van natueren mint Daer hi trouwe ende doeght in vint Ende men mach nerghen vermoeden Trouwe dan in den vroeden 3325[regelnummer] In den dwaes wats ghesciet En mach trouwe comen niet Want hi niet en acht noch en weit Wat eren in trouwen leit God gheue ons soe sine minne 3330[regelnummer] Dat wiere euwelec bliuen inne.
Van prisene den mensche.
[Folio 24rb]
Noch vrient noch anderen en seldi Vore oghen prisen wie hi si Aristoteles seit die here In een sijn boec van siere lere 3335[regelnummer] Ghine selt v seluen prisen niet Noch oec lachteren wats gesciet ¶ Seneca seit die wise man Die hem seluen wel prisen can Heeft enen scaernier vonden saen 3340[regelnummer] Dat selue doet catoen verstaen Die hem seluen prijst dats een sot Want tfolc maecter met sijn spot Lof ende prijs in eyghenen mont Wert onstinert talre stont 3345[regelnummer] Ghine selt uwen vrient lachteren niet Noch oec bespotten wats gesciet Men sal in en ghere wisen Den mensche soe sere prisen Men moghen na lachteren met 3350[regelnummer] Dits een ghemene segghen dat wet Doet uwen vrient vroech ende spade Alsoe ghi woudt dat hi v dade Ende wilten niet laten Om een clein dinc noch haten.
Van rijcheiden te ghewinne ende te behoudene. 3355[regelnummer] Die na rijcheit wille staen Ende die behouden sonder waen Moet wijslec daer na poeghen Dat hi drie dinc hebbe vore sine oghen Dats gode dore sine conscientie 3360[regelnummer] Dander es sine reuerencie Terde es die goede fame Dat bediet goeden name Ende want vte gode allene Al goet comt ghemene 3365[regelnummer] Soe eest wel recht des sijt vroet
[Folio 24va]
Datmen hem minne vore al goet ¶ Salomon maect ons ghewes Dat al lettel goets beter es Ghewonnen met eren 3370[regelnummer] Inder vresen ons heren Dan een onghetelt scat Daer men omme hadde gods hat Men mach na tghebod ons heren Ende na siere heilegher leren 3375[regelnummer] Wel hebben ende houden rijcheit ¶ Alse paulus die apostel seit Men heeft te meneghen stonden Harde rike sante vonden Alsoe was die goede iob 3380[regelnummer] Abram ysac ende iacob Ende ioseph van aramathia Die rike was alsict versta Ende oec edel alsoe ict las Die cristus heimelec ionghere was 3385[regelnummer] ¶ Rijcheit mach men hebben wale In dien dat men altemale Therte daer an nien leght te sere Alse dauid seit die wise here Ghine selt v herte legghen niet 3390[regelnummer] Ane die rijcheit wats ghesciet Noch aen tsvleeschs weldechede Die uele coemt mids der rijchede Daer die sonden wt beghinnen Als ons seneca doet bekinnen 3395[regelnummer] ¶ Hets ene grote affenheit Dat die mensche sinen troest leit Ende al sinen hope set Ane seluer ende aen gout met ¶ Tgoet en maect den mensche rike niet 3400[regelnummer] Maer arm diet te rechte besiet Want soe hi meer goets heeft Soe hire daghelijcs meer na weeft
[Folio 24vb]
¶ Die goede paus innocentius Sprect in sinen boeke aldus 3405[regelnummer] Dat tgoet den man nien maect rike Maer het maecten arm euwelike ¶ Die den vrecken heet rijcman Sekerlijc hi liechter an Al hadde hi in sinen ghewoude 3410[regelnummer] Hemel ende erde nochtan en soude Hi daer met niet hebben gnoech Meer hebben waer sijn gheuoech Die vrecke en heeft niet dat goet Maer dat goet des sijt vroet 3415[regelnummer] Heeft den vrecken alsoe gheuaen Dat hi hem niet en mach ontgaen Ende euwelec blijft tgoets keytijf Beide aen ziele ende aen lijf ¶ Men seit want alsoet es die zede 3420[regelnummer] Dat een mensche heeft den rede Dats niet waer diet wel besceeft Maer die rede de mensche heeft Vast ghebonden in sinen strecken Alsoe bindt rijcheit den vrecken 3425[regelnummer] Ende heeften in sijn gewelt aloe Dat hi nemmermeer en werdet vroe.
Hoemen rijcheit beseghen sal. Ghi selt in uwen daghen Rijcheit winnen ende beiaghen Die gherecht si ende goet 3430[regelnummer] Als ons her dauid maket vroet ¶ Den gherechten es beter vele Al luttel goets te sinen dele Dan het dien sondare Harde vele goeds ware 3435[regelnummer] Want qualec ghewonnen goet Quaden ende nemen moet Wildi goet ghewinnen soe Set uwen sin alsoe daer toe
[Folio 25ra]
Dat een ander vroech ende spade 3440[regelnummer] Daer af en hebbe verdriet no scade Want dats qualec ghewonnen goet Dat enen anderen scade doet ¶ Her tullius maect ons ghewes Dat gheen dinc meer en es 3445[regelnummer] Ieghen nature dan dat een man Hem seluen maket rike van Eens anders goets ende arbeide Dat loy spreect dit selue mede Ende sunderlinghe sal men laten 3450[regelnummer] Te ghenietene aen den maten Ghi selt v daer toe keren Dat ghi winnen selt met eren Ende winninghe vlien alrehande Daer sonde in leeght ende scande 3455[regelnummer] Oft ieman scaden mach of deren Alse voercoperen end persemeren Oft te dienne op dat sout Oft dier partien wesen hout Die onrecht heeft in eneghe sake 3460[regelnummer] Op dese dinc seindt god sine wrake Selc dat si werden verslaghen Oft broet bidden in ouden daghen ¶ Een wijs man maect ons gewes Dat dat ghewin sondelec es 3465[regelnummer] Daer iemen bi werdt ghedeert Daer om seldi hoe dat veert V keren tsulken ghewinne Daer niemens scade en leeght inne Noch gode en verwerct mede 3470[regelnummer] Soe mach duren v rijchede Langhen tijt met groter eren Ende ghi behoudt de hulde ons heren.
Van werckene ende arbeidene met handen. Tgoet datmen met handen wint
[Folio 25rb]
Es vore gode sere ghemint 3475[regelnummer] Doe adaem brac dat ghebodt Sprac tote hem onse here god Du sout nv in dijn sweten Voert ane dijn broet eten ¶ Sente paulus ende dauid beide 3480[regelnummer] Raden datmen met aerbeide Broet sal winnen ende des men leeft Alse dauid wel ghesproken heeft Vre hande arbeit seldi Eten ende ghi selt daer bi 3485[regelnummer] Salech wesen in dien Ende al goet sal v ghescien ¶ Sente paulus ic lese alsoe Scrijft dus thymotheum toe Sijt werckende nerstelike 3490[regelnummer] In gode van hemelrike Ende et sonder gheruchte dat Soe werdi dan in gode sat In allen tide des seker sijt Eest van weldoene altoes tijt 3495[regelnummer] Ende alsmen weldoen mach iet En salmen dat vertraghen niet Maer haesten soe men meest can Daer leeght grote wijsheit an ¶ Die voresienecheit ons heren 3500[regelnummer] Can voer sien met groter eren Elken mensche lude ende stille Die hem seluen ghehelpen wille Ter neringhen ende ter doeght Als ghi daghelijcs sien moeght 3505[regelnummer] Men seit ghemeinlec des sijt vroet Dat god onse here gheeft al goet Maer den osse metten hoernen niet Nv verstaet ende merct dit bediet God heeft den mensche ghegheuen 3510[regelnummer] Sijn lede ende daer toe leuen
[Folio 25va]
Om dat hi in dit erdsch dal Sine noetdorfte winnen sal Ende bouen al dienen gode Ende wel houden sine ghebode 3515[regelnummer] ¶ Die wise pauphulus seit Dat god ende die arbeit Den mensche connen gheuen Al dat daer hi bi sal leuen Nochtan holpe darbeit niet sere 3520[regelnummer] Sonder die hulpe van onsen here Ghi selt vromelec arbeiden Ende met goeden hope verbeiden Dat ghi dat ghewinnen selt Daer ghi den sin toe hebt ghestelt 3525[regelnummer] Ia in dinghen dat verstaet Daer sonde in en leit no quaet ¶ Men seit alsoe int ghemeen Arbeit vint vier inden steen Ia druppen vallen soe langhe dat 3530[regelnummer] Si inden steen maken een gat Men seit dat ende hets waer Dat den studerre nien es te zwaer Soe en eest den arbeidere mede Die niet sparen en wilt sine lede.
Wat neringhen goet sijn. 3535[regelnummer] Tweerande neringhen sijn In hem seluen goet ende fijn Die men met gode mach hanteren Na des wijs tullius leren Die op corten tijd groet ghewin 3540[regelnummer] Dicke wile moghen bringhen in Dat sijn lant winninghen ende comenscap Daer men niet in en mach sijn slap Van enen corne dat men sayt Men twentech corne weder mayt 3545[regelnummer] Ende als deen leit in den tas Soe staet dat ander in den was
[Folio 25vb]
¶ Ane comenscap men sere wint Diet tgoet haelt daerment vint Ende voerent daer des breke es 3550[regelnummer] Daer wint men uele ane des sijt ghewes ¶ Eenen wisen man hoert men leren Dat die coman sal hanteren Sine marct in groten steden Die in wet staen ende in vreden 3555[regelnummer] Daer uele liede tsamen comen Dat soe moet hem sere vroemen ¶ Ende dat si oec scuwen dlant Dat een quat here heeft in hant Oft daer die here meer verteert dan 3560[regelnummer] Sine rente wel ghedraghen can ¶ Oec soe doet hi mede ghewach Dat die mensche wel rike werden mach Met beesten ende met queeke mede Ia in dlant daer es vrede 3565[regelnummer] Ia in beesten gans ende fijn Die ionc ende wassende sijn ¶ Sonderlinghe soe sal die man Sine comenscap legghen an Dinghen die dien mach 3570[regelnummer] Ende menichfouden nacht ende dach Ende niet aen dinc dat verstaet Die cortelinghe te nieute gaet Aldus heuet dat ghijt wet Die wise philosophe gheset 3575[regelnummer] In sinen hoec daerict in las Die een wijs ende groot meester was ¶ Na dien dat wi dan selen Na des wijs meesters beuelen Na die dinc altoes staen 3580[regelnummer] Die duren mach ende niet vergaen Soe selen wi dan ennechlike Staen na dat hemelrike Dat euvelike sonder meswinde
[Folio 26ra]
Dueren moet sonder inde 3585[regelnummer] Des ons onne god onse here Die regneert emmermere
Van scuwene ledecheit ende traecheit. Ledicheit seldi altoes vlien Wanter vele arghe af ghescien 3590[regelnummer] Salomon doet ons becant Die te tide arbeit sijn lant Sal ghesaedt sijn van broede Ende hi die arbeit bode Sal arm sijn van goede 3595[regelnummer] Ende leuen in armoede ¶ Ledecheit voer alle saken Can die liede onduchtech maken Ende luxurieus oec mede Ende vertraghen alle lede 3600[regelnummer] Ende can oec die liede leiden Nalechs tote allen argheiden Ende als hi hem dan heeft ghekeert Ter traecheiden ende die gheleert Soe vint hi oscuin ouer al 3605[regelnummer] Waer bi hi niet pinen en sal Ende daer toe sine onscout Te wintre eest hem te cout Ende te somere eest hem te heet Want sine nature si es teet 3610[regelnummer] Oft hets te droghe of hets te nat Dus soe blijft hi altoes lat Ende vertraecht al sine dinghen Die hem ten armoede bringhen Het gaet die meneghe om broet 3615[regelnummer] Dies hebben soude cleine noet En daet sine bedoruenheit ¶ Ihesus sydracs sone hi seit Ic ghinc dore enen acker Eens traechs die niet was wacker
[Folio 26rb]
3620[regelnummer] Ende dore eens sots mans wijngaert Die beide waren qualec bewaert Want daer en wies niet wt Dan bremen distelen ende oncruut Doen dachtic in minen moet 3625[regelnummer] Dat traecheit nien ware goet Maer dat ic mi bi dien man Castien soude voert an Die sijn vrucht alsoe verloes Om dat hi traech was ende roekeloes 3630[regelnummer] ¶ Salomon seit die wise here En mint den slaep niet te sere Daer voelght breke gherne na ¶ Voert soe seit ons her seneca Dat hi sottelec hem keert 3635[regelnummer] Die in slape glorieert Want die slaept hi es alsoe doet Ende en acht sijns selfs clein no groet Alle sorghe ende wijsheit met Sijn dan wt hem te male gheset 3640[regelnummer] ¶ Oec seit die wise man dat In eenre ander stat Dat hem nie dach dat hi weet In ledecheiden en ontleet ¶ Noch seit seneca die wise man 3645[regelnummer] Die sinen lichame versmaden can Ende wel tonder houden dat hi Een leuen heeft seker ende vri Beide aen sijn ghesondechede Ende ane sine ziele oec daer mede 3650[regelnummer] Nieman nes vri sijds ghewes Die sinen lichame te vrient es Want die lichame pleeght te sine Een zware bordene ende pine Want hi dat meest begheert 3655[regelnummer] Dat der zielen meest deert Daer omme laet ons alsoe helden
[Folio 26va]
Onse lichame vter welden Met wakene ende met arbeide Dat hi onse ziele niet en verleide 3660[regelnummer] Maer dat wi ons soe regeren
Vanden luxurien Van luxurien spreect aldus Die wise man ouidius Wildi der luxurien sijn scu Soe doet die ledecheit van v 3665[regelnummer] Ende niet allene die ledechede Maer der wiue ghemeinsamhede Ende tijt ende stede dat verstaet Daer men die luxurie mede begaet Luxurie es een begheerlec eesch 3670[regelnummer] Die welke vte gheeft dat vleesch Catoen seit die wise man Als v luxurie gaet an Soe betijt vre kelen des Want si uwes buics vrient es 3675[regelnummer] Een wise seit vander luxuren Dat si es van sulker manieren Dat si vliet van allen dien Die hare scuwen ende vlien Scudi haer soe es si v scu 3680[regelnummer] Ende volghdi haer soe volght si v Die hem ter luxurien wennen Connense qualec verwinnen En si met arbeide groet Daer bi es hem arbeidens noet 3685[regelnummer] Luxurie maect den mensche keytijf Beide aen ziele ende aen lijf Ende si mindert daer toe mede Name ende borse hets haer zede Die daer ieghen set sine hoede 3690[regelnummer] Mach wel heten die vroede
Noch van bedorvenheiden
[Folio 26vb]
Scande scade ende onghewin Can bedoruenheit bringhen in Alse die bedoruene werdet out Werdt sijn commer menechfout 3695[regelnummer] Inder ioncheit soude men beiaghen Des men bedorfte in ouden daghen Die in siere ioncheit gnoech heeft Ende tote siere ouder leeft Ende dan breke heeft van goede 3700[regelnummer] Hi heeft dan dobbel armoede Ia dat die doet gheuen can Salomon seit die wise man Omdat die traghe in dat coude Sijn lant niet sayen en woude 3705[regelnummer] Sone haddi tsomere gheen broet Noch seit salomon al bloet Alse die traghe es gheseten Ende drincken sal ende eten Soe heeft hi dene hant ghereit 3710[regelnummer] Onder sine oxele gheleit Ende metter ander etti dan Ende dat doet hem pine nochtan Een wijs man ons dit leert Ghelijc die dore wint ende keert 3715[regelnummer] In die herre ghelouet des Ende nochtan blijft daer si es Alsoe keert ende wint die traghe In sinen bedde toten daghe Oft tot dat hi sal gaen eten 3720[regelnummer] Ende dan can hi cume gheweten Wat hi drincken oft eten sal Dat doet hem sijn traecheit al Ende soe dunct hem in sinen moet Dat hi grote wijsheit doet 3725[regelnummer] Dat hi alsoe spaert sine leden Ende hi achtel grote dwaeshede Dat die vrome trauelgeren Ende hore broet winnen met eren
[Folio 27ra]
Soe dunct hem dat in haren moet 3730[regelnummer] Dat si sijn noch alsoe vroet Alse seuen scepenen wet wel dat Die te berechten hebben ene stat Seneca heeft ghescreuen claer Een mensche leue .lxxx. iaer 3735[regelnummer] In onnutter ledecheit Sone heeft hi voer waer gheseit Eenen dach daer binnen niet gheleeft Want hi leuende doet gheweest heeft Ende tijt verloren ende leuen 3740[regelnummer] Die hem god heeft ghegheuen In dien en seldijt niet mercken Dat die mensche altoes sal wercken Men sal ondertusschen mede Oec rusten laten die lede 3745[regelnummer] Alsmen tijt heeft ende stede Want cranc es die menschede Maer bouen allen saken Salmen arbeiden ende waken Om te ghewinne hemelrike 3750[regelnummer] Dat duren sal euwelike Want die hemelrike heeft Hi heeft vromelec gheleeft Ende traghe gheweest no swaer God bringhe ons allen daer
Van rijcheiden te ghebrukene ende te houdene 3755[regelnummer] Als ghi van goede sijt rike Seldi dat beseghen wijsselike Ende name der vrecheit altoes vlien Ende v ende anderen wel doen van dien Soe moghedire ere hebben van 3760[regelnummer] Catoen leert ons die wise man Ghebruct uwes selfs wats ghesciet Ende name des vrecs altoes vliet Wat hulpt v rijcheit inder tijt
[Folio 27rb]
Als ghi arm van herten sijt 3765[regelnummer] Ens niemen rike waerlike Hi en si van herten rike Senecca horen wi beuelen Dat wi ons goet beseghen selen Niet als vremt goet des sijt vroet 3770[regelnummer] Maer als ons selfs proper goet Ende ouer vreemt goet wats ghesciet En salmen melde wesen niet Maer ouer ons selfs goet selen wi Melde sijn met herten vri 3775[regelnummer] Maer met goeder bescedenheit Als ie v vore hebbe gheseit Sijn wi knechte van onsen goede Soe hebben wi met goede armoede Ende sijn wi vanden goede here 3780[regelnummer] Soe hebben wi beide goet ende ere Die rike vrecke es arm altoes Ende sonder vrient ende erenloes Ende es oec mede dat verstaet In gods ende tsmenghen haet 3785[regelnummer] Alle de scade ende scande dan Soe heeft die rike vrecke man Hi es arm altoes waerlike Maer sine kiste si es rike Want si es vrouwe vanden scatte 3790[regelnummer] Hine heefter aen dit no datte Maer hi hoedse spade ende vroe Datter gheen dief en come toe Ende al sijn herte ende ghedachte Es daer bi daghe ende bi nachte 3795[regelnummer] Alsoe dat hi daer seker met Gods ende siere vriende verghet Nochtan en weet hi groot no smal Wat hi metten scatte doen sal Nochtan selne verteren 3800[regelnummer] Die hem nien gauen .ij. peren
[Folio 27va]
Aldus blijft tgoet verloren hier Ende hi heefter omme deuwelec vier Ter quader tijt wan hi dat goet Daer hi die ziele verliesen moet 3805[regelnummer] Oec wet dat voer waer gheseit Alsoe men name der vrecheit Scuwen sal soe salmen mede Vlien onbescedene melthede Want alse die mensche sottelec verdoet 3810[regelnummer] Sijn patrimonie ende andere goet Soe volghen hem vroech ende spade Armoede breken scande ende scade Diefte roef verranesse ende moert Daer men ziele ende lijf met verboert 3815[regelnummer] Men vint van honderden cume .i. man Die sine rijcheit besitten can Wel te poente alse hi soude Dits gheproeft menechfoude Die melde van naturen es 3820[regelnummer] Hem soe duncket altoes des Dat altoes ware gheuens tijt Vermochte hijt wel ende hadde hijt Want de goede wille in alre stont Siere meltheit es sonder gront 3825[regelnummer] Maer houen al soe wilt keren V meltheit te gods eren Daer coemt loen af bouen Die euwelec duren sal Ende sunderlinghen den armen 3830[regelnummer] Soe sal uwes god ontfarmen
Van rijcheiden te ghecrighene ende te houdene Die na rijcheit wille staen Sal te siere conciencien gaen Ende hem te sulker neren keren Die met gode si ende met eren 3835[regelnummer] Ende alse hi soe uele heeft vercreghen
[Folio 27vb]
Dat hi sine noetdorft mach pleghen Eerlijc na sinen staet Soe sal hi hem dats mijn raet Lieflec gnoeghen laten 3840[regelnummer] Ende gode dancken der baten Ende hem ende sine vrienden mede Daer af doen gheriefsamhede Eest oec dat hem alsoe gheit Dat met hem wilt die rijcheit 3845[regelnummer] Ende hem anewast daer men toe siet Hine sal hem verheffen niet Noch driuen ouertollechede In eten noch in drincken mede Maer sal houden selke tere 3850[regelnummer] Dat hem ane sijn lijf nien dere Ende dat hem blijft van siere hauen En sal hi berghen noch grauen Maer salt deilen met bescheide Gode ende den vrienden beide 3855[regelnummer] Twee dinghen men in ertrike vint Die verborghen en doghen twint Dat sijn wijsheit ende scat Want en heues nieman te bat Rijcheit in haer seluen es goet 3860[regelnummer] Maer wet dat si den meneghen doet Tsine verleiden ende besmitten Diese te poente nien can besitten Ende diese te pointe besitten can Dat es wel een salech man 3865[regelnummer] Want hi gratie vint van winsche Beide vore gode ende den mensche Een wijs man bescrijft ons dat Eest dat een mensche sinen scat Lieuer dan hem seluen heeft 3870[regelnummer] Dat hi dan in blamen leeft Ende mint hi hem seluen mere Soe leeft hi in groter ere Soe es hi harde sot dan
[Folio 28ra]
Die sinen scatte bat an 3875[regelnummer] Eren dan hi hem seluen doet Ende dat hi sneuen moet Want waer die scat es here Daers die houdere sonder ere Onse here ihesus cristus sprect dat 3880[regelnummer] Gadert in den hemel uwen scat Daer en salne te ghenen daghen Motte no rupsene cnaghen
Hoe men lichte die nature mach ontdraghen Eest dat ghine hebt ghenen spoet Te ghewinnen eerdsche goet 3885[regelnummer] Oft dat v die rijcheit begheeft Soe radic v dan dat ghi leeft Na diere nature gheuoech Soe hebdi dan met licht gnoech Want men mach met cleinen dinghen 3890[regelnummer] Die nature henen bringhen Maer wildi voer waer gheseit Volghen der quader ghierecheit Al haddi ertrike na v gheuoech Maer ghi soudt begheren mere 3895[regelnummer] Ende altoes hebben onnere Die rijcheit en leeght niet aen tgoet Maer si leeght inden riken moet Die scat en maect gheen rijchede Dat herte en si rike mede 3900[regelnummer] Den wisen horen wi dus ghewaghen Men sal armheit blidelec draghen Seneca seit die vroede Soe waer es blide armoede Dat daer gheen armoede en es 3905[regelnummer] Want sijt des seker ende ghewes Soe waer bliscap es aldaer Droefheit en es no vaer
[Folio 28rb]
Hine es niet arm die luttel heeft Maer die uele begheert armelec leeft 3910[regelnummer] Daer omme seldi in allen dinghen V seluen soe wijslec dwinghen Dat ghi in goede ghenoeghen V seluen sout gheuoeghen Want die hem seluen ghecusten can 3915[regelnummer] Wert gheboren een rijc man Want dien ghenoecht dat hi heeft Dats der rijcster een die leeft Ende wien nien ghenoecht dat sine Hem staet euwelec arm te sine 3920[regelnummer] Senecca seit ons voerwaer In eenre epistelen daer Dat die ghene heeft groten moet Die versmaden can groet goet Ende lieuer heeft middelheit 3925[regelnummer] Dan al te groet rijcheit Want te vele hebben ende begheren Moet den mensche altoes deren Want alst coren bouen ghemicke Opten velde wast te dicke 3930[regelnummer] Soe bedruct deen dander soe Dats die liede sijn onvroe Want daer coemt af onvrome Ende alse oec die bome Van vruchten te sere verladen 3935[regelnummer] Soe breken si dat moet scaden Hier omme es beter middelheit Dan alte grote rijcheit Hets dicke gheseit des sijt vroet Alte vele en es niet goet 3940[regelnummer] Ia hets beter uele armheit Dan goeds ouertollecheit Salomon bat gode met herten vri Armoede noch rijcheit en gheeft mi Dese begheerde middelhede
[Folio 28va]
3945[regelnummer] Een wijs man oec aldus sede Mijn goet willic dat si mijn Maer ic en wille sine niet sijn Die wise tullius seeght dat Ic hebbe lieuer man sonder scat 3950[regelnummer] Dan ic scat hebbe sonder man Die sine rijcheit beseghen can Hi esser here of dat es recht Ende anders es hi haer knecht Nieman en sal van allen lieden 3955[regelnummer] Den goeden dienen maer ghebieden Ere ende goet sijn beter beide Dan sonder ere rijcheide Ghelt ende alle dinc des sijt vroet Sijn in hem seluen herde goet 3960[regelnummer] Ende die sijn al onghelaect Tes menschen behoef al ghemaect Wel hem eest wijf of man Dise te poente besitten can
Van ouertollecheiden te scuwene Hier vore hebbic v gheseit 3965[regelnummer] Hoe dat ouertollecheit Altoes wesen quat moet Alte uele en was noyt goet Ens gheen dinc alsoe weert Noch datmen alsoe sere begheert 3970[regelnummer] Men maegs hebben te uele Mate es goet tallen spele Goet wijn es die beste dranc Ende die ghesonste sonder wanc Nochtan soe wies te uele drinct 3975[regelnummer] Werter ghescaedt of end gheerent Beide aen ziele ende aen lijf Hi maect den meneghen kaytijf Gout ende oec seluer mede Ende meneghe ander rijchede
[Folio 28vb]
3980[regelnummer] Sijn in hem seluen herde goet Maer si hebben des sijt vroet Den meneghen doen verkeren Beide van zielen ende van eren En can nieman soe wel spreken 3985[regelnummer] Noch soe scone een dinc vertrecken Maer wilt hijs te uele pleghen Het sal den lieden sijn ieghen Een mensche mochte soe uele beden Ende lesen met innecheden 3990[regelnummer] Ende daer in soe langhe herden Hi soude orsinnech werden Na redenlec gheuoeghen Sal hem elc laten ghenoeghen Want al goet ende doegdenlecheit 3995[regelnummer] Sijn gheleghen in middelheit Cassiodorus seit die wise here Het es den mensche mere ere Dat hem dien dorst verwoeghe Dan hem dronckenscap sloeghe 4000[regelnummer] Soe waer ghi den dronckenen siet Daer en es hi selue niet Daer omme seggic des sijt vroet Wijn ende ghelt sijn herde goet Maer te grote minne daer an 4005[regelnummer] Bederft den meneghen man Der sonnen en es maer ene Ende si can in dat ghemene Maken diuerse saken Si can was meru maken 4010[regelnummer] Derde hart droghen dat es nat Aldus can tghelt wet wel dat Den melden gheuen grote ere Ende den vrecken grote onnere Ende den verradere alsoe voert 4015[regelnummer] Toebringhen meneghe mort Gods wort spreken dat verstaet
[Folio 29ra]
Dunct den dwasen altoes quat Ende het dunct goet den wisen Die doeght minnen ende prisen 4020[regelnummer] Wale connen spreken dat es goet In hem die wijs sijn ende vroet Ende inden quaden sot hoet gaet Es goede faconde alte quaet Want hi quade onnutte woert 4025[regelnummer] Daer met can bringhen voert Die daghe sijn oec goet god weit Maer hem die in sonden leit Oft in scanden oft in verdriet Hem en sijn si goet niet 4030[regelnummer] Alse onse here cristus Sprect ende oec paulus Soe goet en es gheen dinc Die mensche mach sijn ghehinc Daer toe doen soe sere 4035[regelnummer] Hi set hem seluen vten kere Want alte groet oefninghen Es onnutte in allen dinghen Ia hoe goet die dinc es Alse augustinus maect ghewes 4040[regelnummer] Daer omme eest voer waer gheseit Goet houden middelheit Die mensche na goet gheuoeghen Sal hem seluen ghenoeghen Ende met hem seluen niet discorderen 4045[regelnummer] Als ons catoen ende dandere leren Die hem selue es contrare Ende twistet hier ende dare Ende hem seluen es quat ende fel Hoe soudi enen anderen ghedoen wel 4050[regelnummer] Daer omme laet v ghenoeghen van dien Daer v god heeft af versien Ende mint v seluen mere Dan v goet soe hebdi ere
[Folio 29rb]
Ghebiet v seluen vroech ende spade 4055[regelnummer] Soe wercti bi wijs mans rade Die seit dat es een wijs starc man Die hem seluen ghebieden can Scuwet neringhen altoes mede Daer in es onneersamhede 4060[regelnummer] Of diemen weder keren moet Die scrijfture maect ons vroet Dat selc goet qualec beiaghet es Maer niet qualec ghewonnen sijds ghewes Alse winninghe van wiuen 4065[regelnummer] Daer si sonde in bedriuen Selc goet diet wel besiet En es qualec beiaghet niet Nochtan moet ment wederkeren Alse goet es der prouendeneren 4070[regelnummer] Dat hem ouersciet des sijt vroet Datmen dat weder keren moet Selc es als wijt versinnen connen Qualic ghehouden ende ghewonnen Alse perseme sijn ende roef mede 4075[regelnummer] Dese moet men inder waerhede Ghelden ende wederkeren Als ons die rechte leren Die aldus willen leuen Alsic v hier hebbe bescreuen 4080[regelnummer] Mach wel in allen saken Hem seluen rike maken Maer willech ende blide armoede Es rijcheit bouen alle goede Ende daer men best met comen mach 4085[regelnummer] Ter vrouden die noyt oghe en sach
Hoe een mensch sijn lijf verweren mach ende bescudden Naturlec recht gheorloeft oueral Datmen dat lijf bescudden sal Ia alsoe verre hebbic vernomen
[Folio 29va]
Saechdi steke oft slach comen 4090[regelnummer] Die v ane v lijf moeste gaen Ende constine tierst verslaen Ghine hadder niet aen mesboert Want dat loey seit die woert Hets beter te tide weder staen 4095[regelnummer] Dan namaels ter wraken vaen Want loey ende decretale Ende alle rechte alsoe wale Roepen alle al ouer al Datmen cracht met crachte weren sal 4100[regelnummer] Niet om wrake te doene stijf Maer om te bescuddene dlijf Waert oec een beeste mede Ende andre beest ane strede Ende sie doet bleue diet began 4105[regelnummer] Daer en laghe ghene betren an Noch maect ons dat loey vroet Dat soe wat een mensche mesdoet In hoeden sijns lijfs sijts ghewes Dat dat te poente ghedaen es 4110[regelnummer] Inder weren seit een vroede Datmen bedarf groter hoede Soe dat nieman met haesten groot En versume dullic sijns selfs goet Maer sal wijslec verbeiden 4115[regelnummer] Ende striden met sinnecheiden In striden leeght telker vre Harde groet auonture Soe wanner men strijt sal beghinnen En weet men niet wie sal verwinnen 4120[regelnummer] Want men dicke ondervint Dat die minste hoep verwint Dat die minste man verwint mede Heeft men ghesien ter menegher stede Ende bouen al soe salmen striden 4125[regelnummer] Vore tgheloue in allen tide
[Folio 29vb]
Daer cristus ende sine heyleghen met Om storuen als ghi wael wet Want wie daer omme steerft puerlike Vaert sonder pine in hemelrike 4130[regelnummer] Ende hets beter die doet ontfaen Dan des gheloefs aue ghegaen Alse karle ende roelant deden Die om dat gloue streden Ende oec godeuaert van belioen 4135[regelnummer] Ende menech ander baroen Die omme tgheloue des sijt vroet Auentuerden lijf ende goet Om gherechtecheit wet al bloet Salmen striden toter doet 4140[regelnummer] Want ihesus sydracs sone hi seit Ghi selt om gherechtecheit Striden ende v ziele setten Ende god sal sonder letten Vriendelec v hulpe wesen 4145[regelnummer] In dewangelie wi oec lesen Salech sijn si tallen tiden Die persecutie selen liden Om gherechtheit willechlike Want hore es dat hemelrike
Datmen die doet niet en sal ontsien maer versmaden 4150[regelnummer] Men sal die doet ontsien niet Want soe wie die doet onsiet Ws altoes droeue ghesint Nochtan en helpt hem twint Hi moeter emmer comen toe 4155[regelnummer] Een wijs meester seit alsoe Dat uele beter es die doet Dan leuen altoes in anxste groet Ende oec euwelike raste beter si Dan durende quale dat seit hi 4160[regelnummer] Want leuen allene dan nes niet goet
[Folio 30ra]
Maer wel leuen dats voerspoet Gheen dinc dleuen soe sere en ontlaedt Alse datmen die doet versmaedt Want soe wie sose can versmaden 4165[regelnummer] Es van herten sere ontladen Alse catoen die wise man In sinen boeke wel segghen can Soe wie can in sinen stonden Wel leuen buten hoefsonden 4170[regelnummer] En darf niet ontsien die doet Maer die leeft in sonden groet Mach die doet ontsien wale Om die langhe heelsche quale Daer omme selen wi alsoe leuen 4175[regelnummer] Ende onse herte te doechden gheuen Sat wi met getroestecheiden Diere doet coenlec ontbeiden Hi es starc van herten groet Soe wie versmaden can die doet 4180[regelnummer] Maer soe wiese ontsiet als ende als Waentse altoes hebben opten hals Soe wanner hem iet es zwaer Soe waent hi dat die doet es daer Menich es ghestoruen van vruchte 4185[regelnummer] Om dat hi de doet te sere duchte Hier om en seldi wats ghesciet Die doet te sere ontsien niet Ghine selt oec staen clein no groet Te weten tijt uwer doet 4190[regelnummer] Want die met enegherande liste Den tijt van siere doet wiste En worde meer blide daer naer Al soudi leuen hondert iaer Seneca heeft ons bescreuen 4195[regelnummer] Het ware zwaerre altoes leuen In vresen dant steruen ware Paulus seit openbare
[Folio 30rb]
Cristus es al mijn leuen Steruen mach mi bate gheuen 4200[regelnummer] Naturlec doet es ghemene Ende daer an leit groet no clene Sonder die doet diet wel besiet Soe en dochte die mensheit niet Wi en sijn niet ghemaect waerlike 4205[regelnummer] Omme te besittene ertrike Maer om dat wi na gods beuelen Hemelrike hir verdienen selen God late ons alsoe beweruen Dat wi ane die ziele nien steruen
Om hoe meneghe sake datmen vechten sal ende sculdech es te vechtene 4210[regelnummer] Om viere dinghen dat si v bekant Salmen vechten ia metter hant Twee dierste sijn als ic v vore seide Om tgheloue ende om tgherechtecheide Dat derde om dat de mensche sal 4215[regelnummer] Sijn lijf bescudden ouer al Ten vierden male sal men vechten Om dat lant ende om sijn rechten Te behoudene ende vriheden Beide des lands ende der steden 4220[regelnummer] Om dese viere alsict merke Selen vechten leeke ende clercke Ende oec om ander dinc en ghene Dan om dese viere allene En sal dpaepscap vechten dat verstaet 4225[regelnummer] Hoe na datmen hem oec gaet No wrake oec doen cleen no groot Alsic v seide vore al bloet Want salic v der waerheit lien Soe behoret toe der clergien 4230[regelnummer] Dat si elken mensche gherade Ende vore hoeden sine scande ende scade
[Folio 30va]
Ende den leeken lieden doen verstaen Wat goet ende quaet sie ghedaen Den paepscape alsic las daer af 4235[regelnummer] En hoert toe swert no staf Noch wrake oec der mede Maer van rechte es haer zede Dat si al selen vergheuen Ende leiden ihesus cristus leuen 4240[regelnummer] Die den vader met innecheden Vore hem bat diene steruen deden Seneca seit des sijt ghewes Dat clergie vanden arde es Dat si den mensche bouen al 4245[regelnummer] Zalegher ende beter maken sal Ende nieman letten no deren Dits der letteren begheren Tgheleerds mans leuen sal wesen Peinsen studeren ende lesen 4250[regelnummer] Ander staf scilt no spere En sal sijn in sinen ghere Alsoe die sieke sonder waen Met enen staue moet gaen Alsoe bedarf dat verstaet 4255[regelnummer] Die leeke der scrijfturen raet Ende die clerke die niet en wercken Na dat sie int dscrijfture merken Mesdoen meer des sijt vroet Dan die leeke mensche doet 4260[regelnummer] Seneca seit als men daer siet Men sal arch met arghe lonen niet Dit seit oec cassiodorus Een ander lerere seit aldus Dat men gheen dinc en sal wreken 4265[regelnummer] Nv hoert hier op van wraken spreken
Van wraken ende van rechten Wrake hoert allene toe Gode ende den rechtere alsoe
[Folio 30vb]
Wie anders recht nv oft echt Hi doet desen tween onrecht 4270[regelnummer] Dat die rechtere dat swaert draeght Alse ons sente paulus ghewaecht Dats daer omme sijds ghewes Dat hi der quaetheit wrekere es Ende dat hem die quadien 4275[regelnummer] Daer af selen castien Die rechtere es dat verstaet Den goeden groet toeuerlaet Want hi es besceermere ende hoede Van horen liue ende goede 4280[regelnummer] Want en dade hijt diet wel besiet Den onnoselen en bleue niet Ende quadien waer sine sien Sijn altoes vervaert in dien Ende wanen hebben opten hals 4285[regelnummer] Want si altoes duchten ongheuals Want hem hore quade dade Wroeghen vroech ende spade Ende die goede om dit gherief Selen den rechtere hebben lief 4290[regelnummer] Ende hem minnen ende eren met Want hi in gods stede set Om elken te doene recht Beide den here ende den knecht Ende alle dinc doen gheliken 4295[regelnummer] Alsoe wel den armen als den riken Den rechtere en sal twiuelen niet De quaetheit te wrekene iet Een phylosophe aldus sprect Rechtere die quaetheit niet en wrect 4300[regelnummer] Maect uele quaetdien van dien Want si tgherechte nien ontsien Een rechtere die nie en corrigeert Wet dat hi den quaden mesdoen leert Ende oec es hi dat verstaet
[Folio 31ra]
4305[regelnummer] Mede sculdech der mesdaet Want hadde hine te tide verdaen Sone haddi nemmer args ghedaen Men sal altoes die heren Ende oec die rechteren eren 4310[regelnummer] Want si sitten in gods stede Ende berechten gods volc mede Sine berechten haer volc niet Maer gods volc diet wel besiet Daer omme sal mense eren dat verstaet 4315[regelnummer] Weder si sijn goet oft quaet Een quaet rechter was pylatus Nochtan sprac cristus tote hem aldus Dune hads ghene macht in mi En waert van bouen niet verleent di 4320[regelnummer] Hier bi mach elc wel verstaen Ende oec proeuen sonder waen Dat elc rechtere sijn ambacht Houdt vander gods cracht Tfolc noch sijn goet diet wel besiet 4325[regelnummer] En es heren van den lande niet Maer liede ende goet wet dat wale Sijns god ons heren altemale Want hijt al maecte ende gaf Ende es daer ene hoede af 4330[regelnummer] Als een drossate des sijt vroet Die bestimt sijns heren goet Ane tgoet en heeft niet die drossate Maer hi bestimmet ter meester bate Dat een rechtere des sijt ghewes 4335[regelnummer] Dien gods volc beuolen es Tonrechte neemt lijf oft goet Wet dat hi uele meer mesdoet Ende oec hem es mere blame Dant deen mensche den anderen name 4340[regelnummer] Die rechtere heet een rechtere omdat Hi recht doen sal in elker stat
[Folio 31rb]
Ia alsoe verre dat verstaet Alse sine iuridictie gaet Maer soe wanneer dat here gheit 4345[regelnummer] Vte diere gerechtecheit En es hi rechtre nemmer dan dat Maer een valsch crummere es hi bat Dien god lonen sal daer af Na dat hi tfonnesse hier gaf
Vanden ondersceide der wraken 4350[regelnummer] Een rechtre en sal hem niet vermiden Hi en sal in allen tiden Wreken wel die quaetheit Ia na goede bescedenheit Ende na vsage ende wet 4355[regelnummer] Die dat lant heeft gheset Maer men heeft in ouden stonden Valsche lereren vonden Die segghen wouden alsoe Dat den mensche nien werde vroe 4360[regelnummer] Maer quaetheit wrake groot no clene Maer gode onsen here allene Alsoe verre als aen dlijf ghinghe Ende toenden daer toe dese dinghe Onse here seit gheeft mi die wrake 4365[regelnummer] Ende ic sal lonen die sake Ende oft men v an dene wanghe smit Soe biedt die andre daer toe mit Ende eest datmen v neemt een cleet Soe biedt den mantel met ghereet 4370[regelnummer] Oec soe proefden si daer toe Dat autoriteyt dat spreect alsoe En wil niemen doemen ende ghi En werdt neit ghedoemt daer bi Ende want si dat qualec verstoeden 4375[regelnummer] Soe willics v te rechte beuroeden Alsoe alst meerster albertaen In sinen boeke doet verstaen
[Folio 31va]
Alsoe ict las in dat latijn Ghelijc dat inden lichame sijn 4380[regelnummer] Vele lede als ghi moeghet merken Die alle diuerse werke werken Alsoe sijn onder die menschen met Diuerse ambachte gheset Een ambacht es ghegheuen 4385[regelnummer] Hen die geestelike leuen Ende een ander als wi lesen Hem die ter werelt wesen Dat derde hoert den rechtere toe Nv hoert ic seggu alse hoe 4390[regelnummer] Ic v dit nv sal bedieden Tote den gheesteliken lieden Es dit woert ghesproken dat verstaet Eest datmen v an dene wanghe slaet Soe biedt die ander ghereet 4395[regelnummer] Ende neemt men v dat cleet Soe biedt den mantel mede Dit hoert ter gheestelijchede Maer ten werenliken lieden hoert Van allen rechte toe dit woert 4400[regelnummer] Dat men cracht met crachte sal Besceidenlec weren ouer al Den rechtere hoert toe dit woert Dat ghi hier nv hebt ghehoert Dat sente paulus ghewaeght 4405[regelnummer] Dats dat die rechtere zwaert draeght Dat het niet en es sonder sake Want het es om die wrake Te doene ouer die quadien Om donnosele te beurien 4410[regelnummer] Ende te besceermene van ondade Die hem doen soude die quade Nv soe seldi horen voert Wat den ghenen wel toe hoert Die vonnesse vte gheuen
[Folio 31vb]
4415[regelnummer] Alsoe ict vant bescreuen
Wat hem toe hoert die vonnessen wisen selen Die ghene die daer toe sijn gheset Dat si sitten inden stoel der wet Ende vonnessen wisen daer Wet dat hore staet es swaer 4420[regelnummer] Daer men ere lijf ende goet Wisen ende ontwisen moet Daer men alsoe scone verseit Loghene alse die waerheit Ende want si sitten tiere stede 4425[regelnummer] In den stoel der gherectichede Van gods weghen des seker sijt Soe sijn si dan vermalendijt Ende verwijst metten vingheren ons heren Die daer oec gherechtecheit keren 4430[regelnummer] Wiste een scepen wat hi ware Hi soude beuen altoes van vare Soe wanner hi sitten ghinghe Tien ordele in ghedinghe Dan soudi trecken vore sine oghen 4435[regelnummer] Dordeel dat onse here sal toeghen Ten ionxsten daghe daer hi al Doeght ende archeit lonen sal Seuen poente principale Horen hem toe dat wet wale 4440[regelnummer] Die daer toe sijn gheset Dat si sitten in die wet Diere ic v segghen wille viere Nv hoert ic segghese v sciere Dierste poent dats wijsheit 4445[regelnummer] Dander es gherechtecheit Dat derde es verbeidenlechede Dat vierde gods vrese mede Wijsheit moet hem horen toe Sonderlinghe ic seggu hoe
[Folio 32ra]
4450[regelnummer] Die saken sijn menegherande Die daghelijcs comen vore hande Ende diese al sal besceiden Moet hebben uele wijsheiden Salomon dus bescreuen heeft 4455[regelnummer] Eer ghi v vonnesse v gheeft Seldi v wijslec vore dincken Ende vter waerheit twint wincken Waermen waerheit vliet Seker daer en es god niet 4460[regelnummer] Maer die duuel speelt daer mede Want god es selue die waerhede Een wijs phylosophe seit Soe waer dat gherechtecheit Ghebrect alsoe goet als iet 4465[regelnummer] Daer en es volmaectheit niet Gherechtecheit in hare heeft Dat si elken dat sine gheeft Ende nieman en wilt honen Noch oec gheueinstheit tonen 4470[regelnummer] Ende wie anders doet wet dat hi Niet gherecht maer valsch si Scepen die hem huren laet Om dat gherechtecheit voert gaet Mesdoet vele meer des sijt vroet 4475[regelnummer] Dan hi die symonie doet Oft hore vonnessen daer omme scorssen Dat siere goet wt willen porssen Sijn vermalendijt euwenlike Ende ghewijst vte hemelrike 4480[regelnummer] Wat verdient hi segt mi dan Die quaet vonnesse wijst den man Ende gods vonnesse vercopen Ende dat contrarie doen lopen Ende die waerheit wederstaen daer 4485[regelnummer] Die god selue es voerwaer Alse tullius die wise man
[Folio 32rb]
In sinen boeke wel segghen can Ende dauid ende andre heren Die van desen dinghen leren 4490[regelnummer] Hadde een mensche al die weldaet Daer al ertrike met omme gaet Ende waer hi ongherecht iet Al die weldaet en holpem niet Want gherechtecheit es een licht 4495[regelnummer] Daer hemelrike es op ghesticht Ende alle doeght ende ere mede Ghi die daer sijt in die stede Des ordels daghelike Peinst dat ghi sekerlike 4500[regelnummer] Tote dien ordele moet comen Daer god selue sal doemen Ende na sine gherechtecheit sal Goet ende quaet oec loenen al Daer ghi v ordeel selt ontfaen 4505[regelnummer] Na dat ghijt hier hebt ghedaen Daer spreken smeken noch mieden Twint en selen moghen dieden
Datmen inden vonnessen niet verhaesten en sal Tselker stat pleeght men te gheuen Vonnessen na recht bescreuen 4510[regelnummer] Int loey ende in andren boeken Daer men dat recht in sal soeken Ende tselker stat hebbic vernomen Wijst men na out heercomen Tselker stat wijst men des sijt vroet 4515[regelnummer] Na dat den wisers duncket goet Wt haren hoefde sijds ghewes Dat een anxtelec dinc es Dat hem liede onderwinden Loye ende die rechte te venden 4520[regelnummer] Die in die scrijfture sijn blint Ende van rechte en weten twint
[Folio 32va]
Want die ghene die weten wale Loy decreten ende decretale Bible ende propheten 4525[regelnummer] Phylosophen ende poeten Twiuelen dicke in uele dinghen Hoe sise te rechte moghen ghebringhen Hoe sal moghen segt mi dan Dat recht gheweten een leec man 4530[regelnummer] Daer omme salmen in der waerheiden Vonnessen met verbeidentheiden Ende met goeder liberatien Soe dat god met siere gratien Hen vertoene dat beste dan 4535[regelnummer] Van dien daer si twiuelen an Een phylosophe maect ons ghewes Dat dat een wijs wisere es Die de dinc cort verstaen heeft Ende traechlec sijn vonnesse gheeft 4540[regelnummer] Men sal scuwen sonderlinghe Inden vonnessen twee dinghe Dats haesteghede ende gramhede Soe waer dese twee houden stede Daer eest meslijc sonder waen 4545[regelnummer] Oft dat recht sal voert gaen
Datmen inden vonnessen gode ontsien sal In vonnessen salmen sere Gode ontsien onsen here Want hi alle waerheit kint Hem en es verborghen twint 4550[regelnummer] Die wise salomon dit woert seit Gods vrese es beghin der wijsheit Sekerleke dat es waer En was noyt wijsheit daer Die gods vrese niet en was 4555[regelnummer] Alle dinc sijt seker das Die men buten gods vrese doet
[Folio 32vb]
Die moet vallen onder voet Die scalke rade connen vinden Ende die met loesheiden binden 4560[regelnummer] Die heten die vroeden nv Maer si sijn valsch dat seggic v Aldus en seldi doemen niet Watter v na ghesciet Dinc die v niet toe en hoert 4565[regelnummer] Ghine selt oec niet doemen voert Ieghen redene ende ieghen recht Ghine selt oec niet doemen echt Sonder grote voresienechede Ghine selt oech niet doemen mede 4570[regelnummer] In gramheiden haestelike Noch doemen oec die ghelike Sonder die vrese ons heren Ghi selt v oec daer toe keren Dat ghi gheen vonnesse en selt gheuen 4575[regelnummer] Ghi en siter soe toe gedreuen Dat ghijt sculdech to doene sijt Metten rechte telker tijt Die anders sijn vonnesse gheeft Wet dat hi in crancken poente leeft 4580[regelnummer] Ende dat god van hemelrike Hem doemen sal zwaerlike
Dat ondersceedt tusschen den prince ende den tijran Seneca maect ons ghewes Welc dat ondersceedt es Tusschen den prince ende den tyran 4585[regelnummer] Dus seiter toe die wise man Dat allene goedertierenheit Daer tusschen maect ondersceit Want een landshere onghenadech Fel ghierech ende ouerdadech 4590[regelnummer] Ende lieuer heeft siere liede goet Dan hi vonnesse oft recht doet
[Folio 33ra]
Ende luttel ontsien den ban Dat es seker een tyran Die wise seneca hi seit 4595[regelnummer] Dat tsprinsen goedertierenheit Sijn rike can doen meerren Ende setten in groter eren Noch seit seneca dit woert Dat niemanne bat toe en hoert 4600[regelnummer] Goedertierenheit dan den prinche Dat es hem een poent van winsche In tullius boeke wi lesen Dat landsheren selen wesen Niet wracghier no fel 4605[regelnummer] Ende dat proeft hi bider bie wel Bien sijn selc van naturen Dat si lichte werden in rueren Ende gram ghemaect sijn saen Ende thant ter wraken vaen 4610[regelnummer] Nochtan vint men dat wale Dat haer coninc es sonder strale Om dat hi nieman en sal steken Noch sine euelen moet wreken Maer sachte sijn van moede 4615[regelnummer] Ende alle dinc setten int goede Na dien dat dit stom beestkijn In siere naturen es soe fijn Soe selen princhen ende landsheren Hem ter goedertierenheit keren 4620[regelnummer] Die beste scat die hebben mach Een prinche alsic bescreuen sach Dats dat hi wel ghemint si Van sinen lieden verre ende bi Want hine mach twaren 4625[regelnummer] Niet langher wel varen Dan willen sine goede liede Wat soude hem beter miede Hets hem uele beter dan rijcheit
[Folio 33rb]
Maer cracht ende ouerdadechheit 4630[regelnummer] Salmen rechten wats ghesciet Des en mach men laten niet Ende sunderlinghe wet wel dat Moet men rechten in ene stat Scarpelec ende ongheuiert 4635[regelnummer] Daer men ghemein orber hantiert Ende wet dat die alle dine Wreken woude na sijn ghehinc Dat hi sine vriende verdriuen Soude ende allene bliuen 4640[regelnummer] Ende viande soe uele beiaghen Dat hijt niet en mochte gedraghen Een landshere sal sinen lieden Een lieflec aenscijn altoes bieden Drie dinghe soe horen toe 4645[regelnummer] Den lanshere ende seggu hoe Gherechtecheit ende goedertierenheit Ende daer toe bescedene meltheit Voert sal elc prinche sonder waen Goede liede gherne ontfaen 4650[regelnummer] Die vanden goeden sijn comen Dat moet hem altoes vromen Ende die oec te rade lesen Die fel no ghierech en wesen Want den ghiereghen en salmen niet 4655[regelnummer] Te nausten ghelouen wats ghesciet Alsoe als alle die wise segghen Die wijsheit in boeken legghen Die ghiereghe can rechte breken Ende heymelec met vianden spreken 4660[regelnummer] Ende die vriende verraden Ende verliesen borghe ende staden Elc here doe vroech ende spade Die ghiereghe wt sinen rade Want die heyleghe paulus seit 4665[regelnummer] Ghierecheit es wortele van alder quaetheit
[Folio 33va]
Die prinche hi es ene hoede Van siere liede lijf ende goede Ende neemt hi hem dat sekerlike Soe verboert hi dan sijn rike 4670[regelnummer] Een wijs phylosophe aldus spreect Die prinche die sinen liden ontreect Lijf oft goet sonder vonnes Dat het quader dan roef es Want hi die ghene selue ontgoet 4675[regelnummer] Die van hem souden sijn behoet Hets een quaet herde dat weten wilt Die sijns here scape selue vilt Want die liede diet wel besiet En sijn tsprinchen liede niet 4680[regelnummer] Maer gods diet al gheeft ende gaf Die prinche esser maer herde af Ende hoedt hi gods scape qualike Hi darfter omme hemelrike Die ander boec int hier nv 4685[regelnummer] Daer in ic hebbe gheset v Van dinghen die lichamelec sijn Alsoe icse vant int latijn Dats datmen sien ende tasten mach Nv sal ic v voert doe ghewach 4690[regelnummer] Van dinghen wet wel van dien Niemen tasten en mach no sien Maer metten hoerne verstaen moet Die gramarijn des sijt vroet Hiet al sulke dinghe res Dat zwaer gnoech te verstane es

Vorige Volgende

[Boek II]

Van godliker ende menscheliker minnen tsamen

Noch meer van godliker minnen

Waer af ende hoe dat minne beghint

Noch waer af minne beghint ende altoes mere werdt

Van den arghen die van quader minnen comen

Van scuwene der ghieregher ende vrecker vrienscap

Van des hoeuerdechs ende verkeerds menschen vrienscap te scuwene.

Van scuwene gheselscap ende vrienscap der gherre die uele spreken ende voert segghen.

Van scuwene vrienscap ende wandelinghe met hem die haestech sijn ter erscap.

Hoe hem die mensche hoeden sal van allen quader liede gheselscape.

Van orberlecheiden van vele vrienden.

Noch van minnen ende van vrienscapen hoe men

Van rade ende van raetgheuers

Noch van rade ende hoe men dien soeken sal

Watmen dore den vrient doen sal ende hoe deen metten anderen leuen sal

Wat rechten vrienden toe hoert

Hoe hem liede hoeden selen in der outheit

Hoe een man sijn wijf minnen sal

Noch van huwelike

Hoe een man sijn wijf houden sal

Hoemen vriende behouden sal

Hoe men vriende corrigeren sal

Van vrienden daer men ane twiuelt

Hoe men tidelec goet minnen sal.

Van goede dat haestelike wast.

Van ghijften te gheuene ende te nemene.

Dat een mensche vergheten sal des onrechts datmen hem doet

Van prisene den mensche.

Van rijcheiden te ghewinne ende te behoudene.

Hoemen rijcheit beseghen sal.

Van werckene ende arbeidene met handen.

Wat neringhen goet sijn.

Van scuwene ledecheit ende traecheit.

Vanden luxurien

Noch van bedorvenheiden

Van rijcheiden te ghebrukene ende te houdene

Van rijcheiden te ghecrighene ende te houdene

Hoe men lichte die nature mach ontdraghen

Van ouertollecheiden te scuwene

Hoe een mensch sijn lijf verweren mach ende bescudden

Datmen die doet niet en sal ontsien maer versmaden

Om hoe meneghe sake datmen vechten sal ende sculdech es te vechtene

Van wraken ende van rechten

Vanden ondersceide der wraken

Wat hem toe hoert die vonnessen wisen selen

Datmen inden vonnessen niet verhaesten en sal

Datmen inden vonnessen gode ontsien sal

Dat ondersceedt tusschen den prince ende den tijran