Logo DBNL
Den Duytschen Catoen (1998)

Den Duytschen Catoen

(1998)–Anoniem Duytschen Catoen, Den–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Naar de Antwerpse druk van Henrick Eckert van Homberch


Vorige Volgende

Doorlopende kritische tekst

Proloog (niet in het Latijn)

1
Die ghene die in haren sinne+
 
Draghen waerlike minne,+
 
Si maken daer of rijm ende liet.+
 
Der minnen so en draghe ic niet,+
5
Want mi es al dat verghaen+
 
Datter minnen mach bestaen.+
 
Ter wilen doen ic minne droech,+
 
Als ic die minne sach, ick loech.+
 
Nu haet icse al in minen sinnen+
10
Die minne draghen ende minnen,
 
Ende heb gheleert in minen moet+
 
Aen die ghene die sijn vroet.+
 
Eer ict dede, seide een mijn vrient:
 
‘Geselle, die ter tijt wijsheit dient,+
15
Dat hijs beteren loen ontfaet+
 
Dan die ter minnen dienste staet.’
 
Hier om heb ic des begonnen.+
 
Si hebben onrecht des mi vergonnen.+
 
Nu bidt alle met mi te Gode
20
Dat Hi mi sende sinen bode,
 
Die mij wise ende leere
 
Hoe ic mi ter wijsheit keere.
 
Alle die vroet willen wesen
 
Een boeck is dat die clercken lesen,
25
Als si eerst ter scolen gaen,+
 
Die hem wijsheyt doet verstaen+
 
Vele meer dan eenich doet.+
 
Hier om peynse ic in minen moet
 
Dat icker u bi wille leren+
30
Hoe ghi u herte sult bekeren+
 
Ter vroetheit. Nu merct dan+
 
Wien maecte. Het woende een man+
 
Te Romen wijlen eer,+
 
Die der wijsheit wiste meer+
35
Dan yemant die leeft nu.
 
Hi hiet Cathoen, dat seg ic u.
 
Die hadde een kint dat hiet also.
 
Al dat hi dede des was hy vro.+
 
Alst metten kinde was vergaen+
40
Dat mocht onthouden saen,+
 
Riep hi ende sprac tot hem:
 
‘Men seyt, sone, dat ic ben
 
Wijs, vroet; nu merct dan:
 
Ick sal u leren dat ic kan.’
45
Doen seide hi ende begonst aldus:
 
‘Si deus est animus’.+
I,1
+Nu merct, sone, wat ic u ghebiede
 
Ende wat is dat ic u bediede:+
 
Dattu di daer aen sout keren+
 
Dattu Gode sout emmer eren.+
I,2
+Du soutst smorgens vroe opstaen
 
Ende om dine bederve gaen.+
 
Men seit: die te langhe slaept
 
Dat hem die slaep onduchtich maect.+
I,3
+Wachti datmen niet en seyt+
 
Dat vele talen aen di leyt,+
 
Want menigerhande tale+
 
Voeghet nyemant goeders wale.+
I,4
+Sone, doet als die vroede doet,
 
Die heeft gestadeliken moet.+
 
Men lachtert dat een hier segget+
 
Des hi ghinder niet en pleghet.+
I,7
+Eenradich ende sachte+
 
Soutstu sijn in dijn gedachte.+
 
Hi is sot die sijn ghepeyns+
 
Die lieden seit hier ende ghens.
I,5
+Mercke nyemants quade daet+
 
Want vele merekens is quaet.+
 
Beyde en is man noch wijf+
 
Die sonder sonde leit sijn lijf.+
I,6
+Houtu oec dat yemant deert,+
 
Doet van di; hi is sot dies begeert,+
 
Om dat luttel helpen mach+
 
Te doen den lieden quaet ghelach.+
I,8
+Gheloeft niet dijn wijf tonrechte+
 
Als si claget over dine knechte.
 
Quader wijven sijn genoech+
 
Die dicke maken ongevoech.+
I,10
+Du en selt met talen noch spreken+
 
Gheschel teghen die quade maken,+
 
Want van lichteliker chosen+
 
Comen dicke grote nosen.+
I,11
+Minne den ghene die di minnen.
 
Die di wel doet laet hem bekennen.+
 
Hi is sot die te dienste staet
 
Daert hem tscanden al vergaet.+
I,12
+Nyemare ende achterspraken+
 
Die de lieden tscanden maken
 
Soudu scuwen ende haten.+
 
Die haer volgen sijn verwaten.+
I,13
+Datmen di beheten heeft,+
 
Eer die tijt comt datment gheeft,+
 
En saltu niet beheten voort,+
 
Wantmen lieghet vele woort.+
I,14
+Als di yemant gheeft lof,
 
Wes te blijder niet daer of.+
 
Die vroede merct ende verstaet+
 
Eer hi van yemant lof ontfaet.
I,16
+Die wile du bist jongelinc+
 
Doet so menighe goede dinc,
 
Als di naken dine daghen,+
 
Datmen di te goede ghewaghe.+
I,17
+En roeke niet wat enich man+
 
Stillekine gheruynen can,+
 
Want die quade wanet des+
 
Watmen ruynt, dat van hem es.+
I,18
+Alstu heves ghenoech
 
Haven, houti int ghevoech:+
 
Heden is die man rijcke,
 
Morghe staet hem commerlijcke.+
I,20
+Als dy, sone, dijn arme vrient
 
Van cleynder giften dient,+
 
Wes blider dan di is te moede+
 
Ende danckes hem met allen goede.+
I,22
+Du en soutstu keren niet in dien+
 
Dattu die doot sout ontsien,+
 
Want wie die doot ontsiet
 
En helpt sijn leven niet.
I,19
+Hy is sotter dan een queken hoot+
 
Die hoept op eens anders doot.
 
Want alle lieden jonck ende out
 
Sijn haers levens onghewout.+
I,23
+Alstu heves des verdient+
 
Dattu hebs ghenen vrient,
 
Dan soutu Gode witen niet:+
 
Hem is leet datti messchiet.+
I,24
+Van dattu hebs beweven+
 
Soutu vroedelike leven.
 
Ende wes also ondersteken+
 
Datti niet en mach ghebreken.+
I,28
+Hebstu kinder sonder goet,+
 
So doet als die vroede doet,
 
Die hem een ambacht leert,+
 
Alst noot heeft datter hem an keert.+
I,29
+Dattu lief hebste en saltu niet
 
Te seer minnen. Is oec yet
 
Dattu hates, soutstu haten
 
Niet te seer, mer te maten.
II,12
+Dat God wil doen metti,
 
Laet Hem geworden, wat si.+
 
Du en waers te raden niet+
 
Daer Hi di sciep ende wesen hiet.+
III,11
+Na datti dine tijde naken+
of
Soutstu dine teere maken+
I,33?
Ende dinen cost meer noch min+
 
Na dattu heves ghewin.+
IV,10
+Du soutst ommate vlien.
of
Men seit dats die vroede plien.+
II,6?
Hout mate ende volget hare,
 
Want ommate is ongheware.+
III,7
+Seggestu dijns ghesellen daet+
of
Des hi hem scaemt, dats quaet.+
II,7?
Peynst oft di lief ware
 
Die dijn scande maecte mare.+
II,17
+Alstu heves cost meer+
 
Ende terens dan du hads eer,+
 
Spare, want saen glidet+
 
Have diemen niet en midet.+
II,21
+Datti in dronckenscap gheschiet
 
En laet onghebetert niet,
 
Want daer af hier te voren
 
Vernoy is comen ende toren.+
I,40
+Beyde nemen ende gheven
 
Is haer sede die nu leven
 
Met eren. Sone, doet also,
 
So machtu blijde sijn ende vro.
II,
+Wiltu dy, sone, daer toe keren+
Prol.
Dattu dorpers sede wilt leren,+
a
Virgilius hevet al bescreven+
 
Hoe die dorpers sullen leven.+
II,
+Wiltu leeren medicijne+
Prol.
Ende vroet arsater te sijne,+
b
Macer hevet bescreven al
 
Watmen daer toe pleghen sal.+
II,
+Wiltu des onderwinden+
Prol.
Dattu gevechs wilt bewinden,+
c
Doet minen raet, les Lucane,+
 
Hi salder wel brenghen ane.+
II,
+Wiltu weten wat si minnen
Prol.
Ende minne doen in dinen sinnen,+
d
Ovidius leert di also+
 
Hoe du van minnen wordes vro.+
II,24
+Mercke wel datti mach deren,+
 
Bewert oftu mach beweren.+
 
Hi is sot die comen siet
 
Dongheval ende niet en vliet.+
II,22
+Kiest enen die du mach maken+
 
Cont dine verholen saken.+
 
Bistu sieck, kiest eenen man
 
Die best van arsatarien can.+
III,1
+Sone, lere so in dinen sin,+
 
Datter wone wijsheit in.
 
Die daer sonder leit sijn leven,+
 
Hets qualic met hem beweven.+
III,
+Houti, sone, na minen lere.+
Prol.
Doetstuut, di comter af eere,
 
Laetstuut oec, hets mi gast,+
 
Ende metti salt wesen vast.+
III,2
+Die goeder voeren pleghet+
 
Derf niet roeken watmen seghet.+
 
Hi en darf doer nyemants tale+
 
Quaet doen, wilstu selve wale.
III,3
+Alstu gheropen bist te rade,+
 
So en bedenct di niet te spade,
 
Du en beters dijn gesellen daet+
 
Van alle des dy ane gaet.+
III,8
+Datti te deele bevallen es,+
 
Hout dat ende wachti des+
 
Datmen niet en seit, waer hij gaet,
 
Die tsine verdede met quader daet.
III,10
+Als di yemant gheeft raet,
 
Hi en sal di niet duncken quaet.+
 
Hi is sot die raet ontseyt,
 
So wien gaf, daer doghet an leyt.+
III,14
+En proeft niet dine cracht+
 
Aen datti is tot uwer macht.+
 
Daer is te proven lachter an+
 
Dat een ghedoen niet en can.+
III,16
+Alstu verstaet in dinen moet+
 
Datmen di onrecht doet,
 
Bidt den rechter dat hi di
 
Om dinen dienst behulpich si.+
III,19
+Alstu etes, wacht u dies,+
 
Dattu te vele niet en plies+)
 
Te spreken: wiet heeft in seden,+
 
Men mercket al in dorperheden.+
IV,13
+Als di vernoy toe gaet,+
 
Soect an dine vrienden raet.+
 
Die vrient die trouwe heeft
 
Is die beste troest die leeft.+
IV,5
+Als du goet hebste ende have+
of
Neemt u ghemack daer ave.+
IV,16?
Wat helpt goet ende scat+
 
Des nyemant en heeft te bat?+
II,19
+Hoerdom is een quade sede+
 
Ende vreck tsine daer mede.+
 
Dese twe soutstu scuwen,+
 
Want si vele sonden brouwen.+
III,24
+Du sult met dinen sin algader+
 
Eeren moeder ende vader.
 
God seit: diese belghen doet,+
 
Dat hem te pine worden moet.+
IV,24
+Te vele eten ende drincken
 
Soutstu scuwen, ende dencken:
 
Wie hem hout an dit ghelaghe,+
 
Hi corter mede sine daghe.+
III,20
+Als dijn wijf verbolghen es,
 
En wilt niet roeken des+
 
Wat si seyt, want haer woert
 
Waeyt die wint uter poert.+
III,13
+Doet yemant wel, wie hi sy,
 
Neemter goet exempel bi.
 
Doet yemant quaet, saltu vlien+
 
En laetne sijnre quaetheit plien.+
II,26
+Die heeft dat hem becoemt,+
 
Hout hi, ic waent hem vroemt.+
 
Hi is sot die heeft goet+
 
Ende leghet onder sine voet.+
II,18
+Constu di gheveynsen onvroet,+
 
Het soudi dicke wesen goet.+
 
Die vroede man winter an+
 
Dicke, dat hi hem veysen can.+
I,27
+Wachti jeghen die ghebare+
 
Minlick als die voghelare,+
 
Die scone pipen ende blasen,+
 
Als si die vogelkijns verdwasen.+
III,12
+Wachti, als bi dinen live,+
 
Dattu gheen wijf te wive
 
En nemes, du en kentse wel,+
 
Want der wiven sijn vele fel.+
[slot]
+Sone, dits den besten scat
 
Die ick hebbe, ende om dat+
 
Heet ic ende bevele di,+
 
Datti altoes met di si.+
 
+Goede lieden, die dese tale+
 
Hebt ghehoort alte male,
 
Doet u ghebede devotelike
 
Tot Gode van hemelrike,
 
Dat Hi verlichte uwen sin,+
 
Datter wone wijsheit in.+
 
Die dit maecte uten Latine
 
In Duytsche, hi begheerde te sine
 
In u ghebede vroe ende spade.+
 
Bidt Gode dat Hi u doe ghenade.+
 
Amen.

Vorige Volgende