De Denker. Deel 10 (1772)
(1773)– [tijdschrift] Denker, De–
Auteursrechtvrij
[pagina 257]
| |
De Denker.
| |
[pagina 258]
| |
die bediening weg, naerdien het niet buiten, maar juist in myn huis zo niet meer toegaet als voorheen: enige onrust, myn Heer! is de geheele zaak, die my grieft, en wel te meer, om dat het in myn eigen huis voorvalt, waerdoor ik niet alleen myn vorig genoegen moet missen, maar ook vreze, dat anderen, zich daarvan bedienende, my, by een voorvallend geschil, zullen verwyten, hoewel ten onregte, dat ik zelf myne huisgenoten niet in vrede regeren kan. De oorsprong van dit ongenoegen en het geschil zelf zal ik voor UE. niet verbergen. Ik heb voor enigen tyd, by ene noodzaekelyke verandering van Domestiken, enen knegt gehuurd, die van FrederikstadGa naar voetnoot(*) gekomen is met loflyke getuigenissen van een braef en stil jongman te zyn, en zodanig heb ik hem ook in het begin bevonden, doch nu schynt hy wel wat veranderd te zyn, juist niet in zyn dienen en gedrag, want daar op vinde ik niets te zeggen, maar in zyne woorden. Gy moet weten, dat ik hem, toen hy zich by my verhuurde, voorgelegd heb de Wetten, waerna ons geheel huis zich gedraegt, en waaraen hy, ten deele, voor zo ver naemlyk als hy een Domestik is, ook moet gehoorzaemen, 't geen hy aengenoomen heeft. Deze Wetten zyn door mynen Voorvader gemaakt, by gelegenheid, dat hy Buurtmeester wierd: deze dagt toen, dat hy die bediening niet zo eenvoudig moest waerneemen, gelyk nu hedendaegsch geschiedt, maer dat hy dezelve wat moest uitbreiden, en te gelyk zo veel zyn als een Vrederegter in Engeland. Tot dat einde ontwierp hy enige Wetten, en liet die aen zyne Kinderen en Buuren lezen, welke alle daarin genoegen namen, en zelfs zouden ze, gelyk ik leze in ons Familie-Boek, door de hand van mynen Voorvader geschreven, door de Magistraatspersonen goed gekeurd zyn. Myn tegenwoordige knegt, die voor zo ver hy een myner Domestiken is, en zich in den beginne daeraen gewillig onderworpen heeft gelyk ik gezegd heb, heeft nu, na dat hy ons dikwils over die Wetten heeft horen handelen, (gelyk zeker dikwils geschied, om dat het Huis- | |
[pagina 259]
| |
selyke Wetten zyn, welker onderhouding van myne kinderen dagelyks geëischt word) myn knegt, zeg ik, heeft in dezen laetsten tyd, begonnen met myne kinderen daerover te spreken, niet dat ik dat geheel afkeur, want ik mag het zelfs wel eens lyden, als het maer in vrede toegaat; doch dit gaet nu niet altyd zo stil toe. Laetst kwam ik op den aengang, toen zy het 'er druk over hadden. Myne kinderen beweerden, dat onze Huisselyke Wetten goed waren, en dat elk een, die zich gewillig daeraen onderwierp, zich daerna moest reguleren; myn knegt daertegen dagt, dat ze in een anderen vorm konden gegoten geweest zyn, en hy zou, dus luidde zyn zeggen, was hy Buurtmeester en Vredemaeker geweest, die ook zeker anders opgesteld hebben, of nog veranderen: de gevolgen, zeide hy voorts, die ik uit zulke Wetten trekken kan, zyn haetelyk, dat en dat lelyke vloeit 'er uit, en zulks kan niet bestaen met het geluk van uw Huis, ik zou ze zo en zo maeken. Daer hy zyne zaek al vry wel wist voort te stellen, luisterde een myner jongste onervare kinderen aendagtiger naer hem, dan my lief was; maer een ander, ouder en snediger van verstand, toonde hem, dat zyn Plan ook niet vry was van bezwaer, als men haetelyke gevolgtrekkingen wilde maken, en eischte, dat men niet moest letten op zulke gevolgtrekkingen, welke men ontkende; maer slegts, of de Huisselyke Wetten goed waren of niet. Ik, die dit stilletjes aan de deur van het vertrek afgeluisterd had, trad, vol ongenoegen, daerop binnen, en vraegde op een toornigen toon, wie hen aan 't disputeren gebragt had. Myne kinderen zeiden onze knegt, Vader! myn knegt gaf ten antwoord neen, uwe Kinderen, myn Heer! - dit ging zo over en weer, tot dat ik, niet agter de waerheid kunnende komen, de zaek moest daar laeten, en tot het geschil zelf overgaen. Ik zeide: hoor Kinderen, hoor Jan, (zo heet hy) myn Voorvader en na hem alle de Hoofden van ons Huis hebben zo min als ik ooit verboden het spreken over onze Huiswetten: ik mag dat wel eens lyden, mids alles in ordentelykheid toegaet, maer ik dulde het over en weer kyven of hevig disputeren over zulke dingen niet, dat is afgedaen, daer moet nooit een scherp woord in het vervolg meer over vallen, ik ver- | |
[pagina 260]
| |
stae dat volstrekt niet; onze huisselyke Wetten liggen 'er; wy denken, sedert dat ze gemaekt zyn, dat ze goed zyn, verandering zit 'er niet op, dat is u genoeg. Hier op ging myn knegt uit het vertrek weg, en de zaek was afgedaen Sedert dit onverwagt geval is dit stuk in myn hoofd blyven maelen, want, daer ik een groot Liefhebber van de rust ben, heeft het niet alleen dezelve gestoord, maer my bedugt gemaakt, of het, als ik eens van huis ben, daerby wel blyven zal, want ik zie duidelyk, dat als myn knegt binnen komt, myne Kinderen onvergenoegd kyken, en hy niet minder. Wat nu in dit geval te doen? Ik ben heen gevaen, en heb het Familie-Boek, door de hand van mynen Voorvader geschreven, opgeslagen om de Huisselyke Wetten, door hem gemaekt, eens op nieuw te overzien, of 'er inderdaed iets in was, dat verandering nodig hadt: na rype overweeging heb ik niets kunnen vinden; alles, dagt my, was wel, en het moest zo blyven, waerop ik ook besloten heb niet alleen die zo te houden, maer ook myne Kinderen te waarschouwen, zo zy uit onbedrevenheid tot enige verschikking mogten overhellen, het oor daeraen niet lenen: wie kan my dit kwalyk nemen? ik handel als een Vader. Dan in het zelfde Boek agter aen die Wetten geschreven staende al wat ooit in onze Familie aenmerkingswaerdig is voorgevallen, besloot ik, wyl my iets in het hoofd hing, dat enige overeenkomst had met dit geval, daerin aangetekend te zyn, alle de lotgevallen van ons Geslagt eens aendagtig na te lezen, of ik het ook vinden mogt. Pas daeraen begonnen hebbende, las ik, na vermelding van den dood myns Voorvaders en het verlies van een klein kind, dat in ons Huis (want het zelfde bewoon ik nog) ook van Frederikstad gekomen was ene dienstmeid, die, van deze Huisselyke Wetten horende, vry scherp daertesen was u tgevaren, en dat men, dit stond 'er nota bene by, haer daarop had weggejaegd, - Wat verder las ik, dat men, enige jaeren daerna, enen knegt gehuurd had, die daer mede ook niet te vrede was, doch besloten hadt hem in huis te houden, en niet weg te jagen, in hoop, dat hy met 'er tyd of zich daeraen geheel onderwerpen, of ten minsten zich niet openbaer daertegen scherplyk verzetten zou. - Enige bladzyden vervolgens vinde ik niets | |
[pagina 261]
| |
aenmerkelyks, dan dat by het verlopen jaer van zyne huur genoteerd staet: weder ingehuurd wegens dezelfde hoop. - Voorts leze ik op andere jaeren wel niet die woorden, maer alleen eenvoudig, weder ingehuurd; waeruit ik besluite, dat gemelde knegt zich daerna meer tot den vrede geschikt heeft, hoewel dat niet uitdrukkelyk gezegd werd. Deze Aentekeningen zyn my gewigtig voorgekomen; edoch myne Voorvaders hebben in hun gedrag met zulken, gelyk ik zie, niet op denzelfden voet altoos gehandeld, en daerdoor word nu de vraag voor my geboren: hoe moet ik nu doen, het eerste of het tweede voorbeeld volgen? Ik zou over het eerste geval beter kunnen oordeelen, als ik alle omstandigheden der meid wist, byzonder hoe scherp hare woorden geweest zyn; maar dit staet 'er niet by, die notulen zyn zeer kort. Het twede is my al mede niet zeer klaer, om dat 'er niet by geschreven staet, hoe groot of klein de onvredenheid van dien knegt geweest zy. Ik moet egter tot een besluit komen, en mynen tegenwoordigen knegt, als 'er weêr geschil komt, wegjagen of in huis houden, ten zy 'er UE. een derde op wist, dat ik gaerne horen wil. Het wegjagen staat my niet breed aen, om dat my dit wat yverig voorkomt; ook zou de jengman dan somtyds aan het dolen raeken, en misschien over dit uiterste zo luidkeels klagen, dat menschen, van ons geschil onkundig, my deswegen overal als een die niets minder dan een Vrederegter toone te zyn, een blaem op het lyf zouden werpen: aen den anderen kant, hem in huis te houden, heeft ook vry wat bedenking in, want altyd in twist te leven, en myne kinderen dagelyks in onmin en gekyf met hem te horen, verstae ik in 't geheel niet; zo dat, of hy moet zynen zin hebben, en onze Huisselyke Wetten veranderd worden, of ik moet den twist gedogen; of hy, en ik wil dat ook wel van myne kinderen vorderen, moeten zwygen, ten minsten willen zy daer over eens handelen, het zal in vrede moeten geschieden. Onze Huisselyke Wetten moeten toch onveranderd blyven; het is zelfs, dunkt my, wat onvoorzigtig, op dat ik my op het zagtste hier over uitdrukke dat hy dan 'er aen heeft gaen tornen, en ene verschikking derzelven aan myne kinderen voorslaen, immers heeft hy gehoord, toen | |
[pagina 262]
| |
hy in myn huis met 'er woon kwam, dat onze Wetten zeer oud, by ons zeer goed geoordeeld, en dus onveranderd bewaerd moesten worden. Had hy 'er niet van willen horen, nog zich als een Domestik ten deele daeraen onderwerpen, hy had zynen voet over den drempel niet behoeven te zetten, en kon naer Frederikstad te rug gekeerd zyn. Het ander, ik doel op den twist en geduurig harrewarren, zulks in myn huis, in myn vreedzaem huis te gedoogen, zult gy my denkelyk niet raeden. Wie zal, al waren myne Kinderen eens disputeerziek geworden door dezen twist, dat verdragen van enen knegt, die, pluist hy niet aen onze Huisielyke Wetten, al by ons heeft wat hem lusten mag: ik zoek hem toch het leven zo aengenaem, en de dienstbaerheid zo verdraeglyk te maeken, als ik by mogelykheid kan; word hy ziek, onze Doctor word aenstonds gehaald, en alle Medicynen uit myn eigen beurs betaald; hy eet dezelfde kost, die ons Land op myne tafel brengt, en word tegen alle beledigingen, als of hy een myner Kinderen was, beschermd; met een woord, hy geniet alle mogelyke voorregten. Derhalven zit 'er niet anders op, dan dat hy zwyge, en dan is alles wel; wyl ik wel kan dulden, dat hy niet denkt van onze Huisselyke Wetten, als wy gewoon zyn Doch hoe kryg ik dat van hem? zo UE. 'er enen weg op weet, zal het my lief zyn dien te horen; en nog aengenaemer hem daertoe te bewegen, alzo wy dan met alle rust, liefde en stigting in ons huis zamen zullen wonen. Ik verzoek, zo drae UE. maer kan, een antwoord tot myne bestiering in dit geval, waer voor ik UE. hartelyk dankbaer zal zyn. lk blyve na verzekering van myn respect
D..... Den 24 July 1772.
UEd. Dienaer Cornelis Rustlief.
P.S. Ik heb u niet verkkerd, welke onze Huisselyke Wetten zyn, om dat ik dagt, dat het daerop niet zou aenkomen. | |
[pagina 263]
| |
Myn Heer!
Uw geval, my in uwe Letteren opgegeven, van belang zynde, haeste ik my tot een Antwoord. Daer UE. zelf niet schynt te weten, wie de eerste aenlegger van het geschil zy, behoef ik my daermede niet op te houden; dit is ook thans van minder belang, hoewel het gansch niet frai zou staen, als uw knegt dat begonnen had. Misschien is uwe Kinderen een woord ontvallen, dat hem, mogelyk wat korzelig van aert, driftig gemaekt heeft, het geen egter zyne zaek niet goedmaekt. Over het geschil zelf wil ik niet vonnissen, want dat raekt my niet. Beter is het ook, dat ik 'er my niet inmenge, daer het toch twyfelagtig staet, of ik hem tot ene andere manier van denken zou kunnen brengen. Uit uwe nadrukkelyke woorden merk ik, dat gy sterk slaet op uwe Huisselyke Wetten, wyl gy ze voor goed houd, en men in uw Huisgezin al lang daerby gebleven is: dit kan ik u niet kwaelyk nemen, gy moet toch weten, wat gy doet, en, al wat gy wilt doen, staet in uw Huis u vry; gy zyt en blyft Vader. Ik agt UE. hoog, om dat gy geneigd zyt veel te verdraegen, en uwen knegt uit het huis niet wilt zetten. 't Is liefderyk, dat gy hem zelfs wél behandelt, en alle mogelyke voorregten vergunt: maer nu is het ook zyn pligt zich stil te houden, en alle scherpe woorden omtrent uwe Huisselyke Wetten agter te laeten Gy zult, myns bedunkens, best doen, dat gy hem door een derde hand laet onderrigten, dat hy onbedagtzaem en zelfs onvoorzigtig heeft gehandeld, toen hy opgaf welke verschikking uwe Huiswetten behoorden te ondergaen; zy raeken hem toch niet, en gelyk ze gemaekt zyn, eer hy in uw huis kwam, heeft hy 'er niet mede te schaffen. Doe hem vooral weten, dat 'er geen veranderen aen is, al wilden zelfs sommige van uwe Kinderen met hem zamen spannen Dat hy met zyn kop niet tegen den muur lope. Doet hem in 't byzonder begrypen, dat hy in uw huis woont, en niet in het zyne: hy moet dan te vrede zyn met het geen hy gemaakt vindt, en niet eerst beginnen te denken, wat naer zyne gedagten gemaakt moest worden. Ik wensch, dat deze redenen,is hy edelmoedig en braef, waer- | |
[pagina 264]
| |
voor gy hem in den beginne gehouden hebt, zodanig op zyn hart zullen werken, dat de rust in uw Huis herboren werde, en voorts op vasten voet blyve, want ik begryp, dat zulke twisten, al meer voorheen en nu op nieuw voorgevallen, geen fier nut doen, en men 'er niets mede winnen kan. Ik vertrouw, dat, wanneer hy daartoe gezind is, en zulks volbrengt, gy ook wel zorg zult draegen, dat, geen uwer Kinderen hem hard toespreke. In hope, dat deze middelen een gewenschte uitwerking hebben zullen, blyve ik
UED. Dienaer.
De Denker.
Deze Vertoogen worden uitgegeven, te Amsterdam, by de Erven van F. Houttuyn, en zyn, ieder Maandag, by dezelven te bekomen: en, wyders, te Nymegen by H. Wolfsen, Arnhem W. Troost, Dordrecht A. Blussé, Haarlem J. Bosch, Delft E.v.d. Smout, 's Gravenhage J. Tbirry, Leiden P.v.d. Eik en D. Vygh, Rotterdam R. Arrenberg, Middelburg P. Gillissen, Vlissingen P. de Payenaar, Leeuwaarden H.A. de Chalmot, Harlingen F.v.d. Plaats, Sneek R. Zeylstra, en Groningen J. Crebas en L. Huyzing. |
|