|
| |
| |
| |
De Denker.
No. 456. Den 23 September 1771.
[Vervolg van No. 453, of Opregtheid in den Godsdienst aangepreezen.]
Mundus vult decipi.
De twee volgende Brieven heb ik mynen Leezeren niet willen onthouden. Leest ze, en past ze niet allen toe op zulken uwer Landsgenooten, (kent gy ze,) wier gedrag in dezelven gegispt, en naar waarheid, schoon op eene verbloemde of bedekte wyze, ten toon gesteld wordt, op datze hunne verkeerdheid mogen zien, zich daar over schaamen, zich zelven verfoeien, en in 't vervolg zich nimmer aan soortgelyke verkeerdheden schuldig maaken, maar spiegelt u aan derzelver dwaasheid, (waarom ik die inzonderheid gemeen maake,) en draagt zorg, dat gy zelven nimmer iets bedryft, het welk gy in de opgegeevene Karakters noodzaakelyk zult moeten afkeuren en in uw binnenste verfoeien; indien 'er eenige denkbeelden van eerlykheid, deugd en godsvrugt in uwen boesem huisvesten. De een is van denzelfden Schryver, wiens Brief ik No. 453, eene plaats in myn Werk heb gegeeven. Dus luidt hy.
| |
| |
* * *
Myn Heer Denker!
Gy velt gansch geen gunstig oordeel over my; gy verfoeit en vloekt myne handelwyze in uw binnenste; gy maakt my uit voor een' Eerloos mensch, voor eenen snooden Bedrieger, voor een' Godvergeeten Huichelaar, en dat alleen, om dat ik myne Vrouw heb overgehaald, zich by het Genootschap der Muselmannen te vervoegen, onder welker Vaandel ik my reeds voor myn trouwen liet opschryven, en om dat wy, door stipt te Kerk te gaan, de Oeffeningen by te woonen, en met onze houding en uitwendige vertooning, by de vroome Luitjes zoeken in de kas te komen, om langs dien weg ons fortuin in de waereld te maaken. Is dat zulk eene hemeltergende misdaad, als gy dezelve streept? verdien ik daarom van u zo doorgestreeken te worden? Gy kent de menschen niet, welke verbeelding gy ook van u zelven moogt hebben. Die strikte eerlykheid, daar gy in uwe Blaadtjes zo dikwyls, tot walgens toe, van babbelt, kan geen mensch nakomen, want dan zouden wy volmaakt zyn, en dat valt in geene onvolmaakte weezens. Ik wil u wel toestaan, dat myn gehouden gedrag niet al te braaf, noch strikt eerlyk is. Van myne Armenische Moeder, die 'er zeer op gezet was, dat ik my altoos eerlyk gedroeg, heb ik nog eenigermaate het denkbeeld van eerlykheid overgehouden; doch ik hoop dat ik haast in staat moge zyn, om hetzelve geheel uit myn gemoed te kunnen verbannen. Het wêerhoudt my nog somtyds tot het bedryven van sommige daaden, daar ik voordeel mede zou kunnen doen. Geloof my, Myn Heer! het komt weinig te pas in de waereld, om
| |
| |
altoos naar de strikte regelen van eerlykheid, volgens de overtuiging van zyn gemoed, te handelen. Men moet wat door de vingeren zien, en 't niet al te naauw zetten, om met eere, zonder gebrek te lyden, met Vrouw en Kinderen, aan zyn einde te komen. Eerlykheid, Deugd en Opregtheid zyn wel fraaie hoedanigheden, maar zonder het Muselmansch Geloof hebben die niets te beduiden. Het Geloof, het Geloof, myn Heer! doet de deur toe; daar is wat mede te haalen. Nou, dat is daar aan toe, over dat stuk wil ik met u niet twisten. Gy zyt een vyand, een bittere vyand van de Leer der Muselmannen, en zo lang gy die blyft, zult gy altoos lebbig en veragtelyk van dezelve spreeken, en hemelshoog de eerlykheid, de deugd en goede werken verheffen. Doe het, maar laat de Muselmannen in vreede, bemoei u met de geenen die buiten ons Genootschap zyn. Uwe lessen en vermaningen hebben geenen invloed op ons. Onder de uwen is genoegzaame stoffe, om uwe bedil- en hekel-zugt te voldoen. 't Is by de uwen ook al geen goud, dat 'er blinkt. Ben ik een eerloos mensch, die zo wat met den Godsdienst speelt, en strydig met de overtuiging van myn gemoed handelt, daar zyn 'er ook buiten ons Muselmansch Genootschap, die geen hairbreed beter zyn dan ik. De waereld is de waereld, Vriendschap! men vindt overal menschen. Eerlykheid, eene strikte eerlykheid wordt by veelen, ten opzigte van den Godsdienst, zo lang in 't oog gehouden, als het bestaanbaar is met de bevordering van eer, aanzien en andere tydelyke genietingen; maar is dezelve daar mede niet te vereenigen, men offert dezelve veelal geredelyk op aan die van zyne waereldsche belangen. De een is 'er wat platter op dan de andere; de een
| |
| |
is een lompe, de ander is een bedekte Huichelaar. Ik doe het wat lomp voor die geenen, die my voor heen van naby gekend hebben, en nog eeniger maate kennen; doch dit zullen de Luidtjes, by welken ik myn hof zoek te maaken, aanzien voor eene kragtdaadige en weezenlyke verandering ten goede. Schikt u naar den tyd. 't Moet met my buigen of barsten. 't Moet 'er met my onder of boven.
Myne Vrouw, die in 't eerst niet dan met tegenzin zich liet overhaalen, om onze kinderen by de Muselmannen te laaten opschryven, om dat ze begreep, en zekerlyk met regt, dat het niet eerlyk, noch braaf van haar was gedaan, om haar geregte helft aan my over te geeven, myne vrouw volgt myn voorbeeld. Zy begreep, en ik begryp het ook zo, als men om zyn' man, of vrouw te wille te zyn, om rust in huis te hebben, of om eenig ander tydelyk geluk te genieten, zyne Kinderen opvoedt in eene Kerk, die men zo goed niet agt, als zyne eigene, en wat eerlyk man kan zo denken, en echter, met een goed geweeten, by zyn Genootschap blyven? dan mag men zelf ook wel veranderen, om dat men zyne Kinderen dezelfde liefde, als zich zelven schuldig is te bewyzen, en zo wel zelf by zulk eene Secte zich begeeven, als daartoe zyne Kinderen opvoeden en doodverwen. Zulke luiden ken ik wel, die voorwenden zouden, conscientie's wege niet te kunnen overgaan tot de Muselmannen, en die echter hunne Kinders by hen laaten opschryven; zy schikken zich naar den tyd; dat doe ik ook. Speel ik met den Godsdienst; zy doen 't nevens my. Een eerlyk man voedt zyne kinders op in die begrippen, die hy voor waaragtig houdt. De eerlykheid keurt af, de liefde tot zyn kroost verbiedt hem, hieromtrent eenige inschikkelykheid te
| |
| |
gebruiken, om den man, of de vrouw te behaagan, om rust in zyn huis te hebben, om Oom, om Tante, of om wie 't ook zyn moge, genoegen te geeven, om een stuivertje te erven. Ik doe het om myn voordeel; deezen doen het ook om dezelfde reden. Zyn ze dan beter, dan ik? Ik geloof, dat wy ten opzigte van 't Godsdienstige tot dezelfde Classe behooren. Ben ik geen eerlyk man? deezen zyn 't dan ook niet.
Tot dezelfde Classe, daar ik toe behoor, behooren dan allen, die hunne kinders, of hun geregte deel, laaten opschryven of opvoeden in eene andere Leer, dan die zy belyden. - Ook behooren op die lyst zulke Ouders opgeschreeven te worden, die hunne kinders laaten trouwen, aan zulke voorwerpen, die een ander geloof, dan zy hebben, om derzelver tydelyke belangen te beter te bevorderen. - En zy, die tot de Muselmannen overgaan, niet uit eene volle overtuiging des gemoeds, maar enkel om in meer aanzien by de waereld te geraaken, om te beter hun fortuin te maaken, gelyk ik daarom de rol van eenen fynen speel, zyn myne Broeders. - Ook zou ik alle die knaapen voor dezelfde soort van luiden houden, schoon zy met my lagchen en myn gedrag verfoeien, die voor de waereld Muselmannen zyn, en in hun hart Armenisch; niet tegenstaande onze Opperpriester Mr. Calot heeft zoeken te beduiden, dat men vryheid heeft, zich onder het Vaandel der Muselmannen te laaten opschryven, al doet men juist geenen eed van getrouwheid, mids dat men het aan geen mensch ooit vertelt, en nooit kwaad van de Leer der Muselmannen spreekt, maar de waare meening zyns harten verbergt, zyne inwendige overtuiging smoort, en zich dus anders vertoont ten opzigte van den
| |
| |
Godsdienst, dan men is. - Ik laat het aan uw oordeel of Mr. Calot zelf, en die hem volgen, myne Compagnon's niet zyn? geeven zy niet al vry wat vermoeden, dat zulk eene redekaveling voortspruit uit tydelyk belang, om de Armeniers, de Geestdryvers, en al die ruigte, tot de Muselmansche Kerk te lokken? en hen dus ongevoelig overtehaalen tot derzelver begrippen? en van hunne kinders echte Muselmannen te maaken?
Ben ik ten opzigte van de Godsdienst een eerloos mensch. Daar zyn 'er meer. Wat lomper, of wat bedekter, dat doet 'er niet toe. Moet men, om in den Hemel te komen, ten opzigte van 't Godsdienstige, een eerlyk man zyn? Goede Hemel! wat moet men dan van alle deezen denken?
Ik ben enz.
1771.
L.S.A.D.
* * *
De andere Brief was van den volgenden inhoud.
Zeer Waarde Heer Denker!
Myne Nicht, van braave Ouders geboren, is Weduw, en eenigen tyd herwaards by my gekomen, om by my te logeeren. In den beginne gaf zy blyken, van een goed en opregt mensch te zyn; doch ik bemerkte eerlang, dat zy het zedelyk leven, dat zy geleid hadt, moede begon te worden. Zy veranderde van levenswyze, en sloeg, gelyk men zegt, de slinkerhand in. Zy hadt een' knegt, met welken zy het hieldt. Waar over ik, nevens myne Vrouw, haar onderhouden heb, en tegen
| |
| |
denzelven ernstig gewaarschuwd. Doch het waren Paarels voor de Zwynen gestrooid. Zy wilde niet naar ons hooren. 't Ging zo verre, dat ik haar verzoeken moest, myn huis te ruimen, en weder in het haare te gaan.
Het was geene zes weeken daarna, of zy kreeg in de Stad, daar zy woonde, eenen ongemeenen toevloed van Minnaars. Waar onder zelfs scheenen te zyn Heeren van groot aanzien, ja zelfs Heeren uit de Regeering, welken zy, schoon de reden wel weetende, van de hand wees. Maar wat gebeurt 'er? Niet veel tyds daarna krygt zy tot Minnaar de M.r...s. S... S.... welke ten haaren huize en tot dat Huwelyk was aangebragt door den Heere R....... Welken zy, naauwelyks gezien hebbende, verkoos tot haaren Man. Maar in dien tusschen tyd, Ziek geworden zynde, schryft zy my eenen heel tederen Brief, my verzoekende toch haare voorige ongebondene manier van leven niet publiek te maaken. Ik beloofde het haar in myne volgende Missive, van den prins geen kwaad weetende. Maar 'er verliepen geene VIII dagen, of ik vernam dit Huwelyk, dat my zo onverwagt als een donderslag in de ooren klonk, te weeten dat van den M.r...s. Ik schreef haar daar over terstond, en kreeg den volgenden Brief tot Antwoord.
‘Hoog Welgebooren Philosooph en Neef!
‘Ik smeek U.H.W. Ph. my te vergeeven al het voorige. Maar wyl ik het kwaad, dat 'er insteekt gezien heb, verzeker ik U.H.W. Ph. hetzelve voortekomen door tot een' tweeden Man te neemen een' F.....h Heer, die van grooten rang en aanzien is, een Man, die veel ver- | |
| |
stands heeft, en ook veel gelds, 't welk blykt, dewyl hy mynen Doctor wegens myn spoedig retablissement eene gouden Tabatiere gegeeven heeft, als ook aan myn' Chirurgyn blyken van eene groote genegenheid. 'Er niet meer durvende byvoegen, blyve ik
‘Wel Edele Heer Philosoofh en Neef!
‘Uw Onderdaanigste Dienaresse
‘........ den 12 July 1771.
‘M. v.. U........ geboren ... .......’
Ook heb ik haar niet geantwoord, niet twyffelende of UE. zal in uw volgend Blaadtje voor my wel antwoorden. Waar na blyve
Zeer Waarde Heer Denker!
UW Onderdaanige Dienaar
L.R.M. van VLEMBRUG.
Rotterdam den 10. Augustus 1771.
Deeze Vertoogen worden uitgegeven, te Amsterdam, by de Erven van F. Houttuyn, en zyn, ieder Maandag, by dezelven te bekomen: en, wyders, te Nymegen by H. Wolfsen, Arnhem W. Troost, Dordrecht A. Blussé, Haarlem J. Bosch, Delft E.v.d. Smout, 's Gravenhage J. Thirry, Leiden P.v.d. Eik en D. Vygh, Rotterdam R. Arrenberg, Middelburg P. Gillissen, Vlissingen P. de Payenaar, Utrecht G.v.d. Veer, Leeuwaarden H.A. de Chalmot, Harlingen F.v.d. Plaats, Sneek R. Zeylstra en Groningen J. Crebas en L. Huyzing.
|
|
Auteursrechtvrij