Dagboek van Gent van 1447 tot 1470. Deel 2

[p. 280]

Den heedt van der ghemeente.

‘Dat zweerdy, huwen gherechten heere ende prince, grave van Vlaenderen, die hier present ende voor hooghen es, goed ende ghetrauwe te zyne, zyne heervachtichede, sygnorye, heerlichede ende palen te houdene ende te helpen onderhaudene ende al te doene dat goede ondersaten haren gherechten heere schuldich zyn van doene. Alzoe moet hu God helpen, ende alle Gods heleghen.’

In 't ontfanghen van desen zynen lande van Vlaanderen, zoe es gheresen een quaet verstant ter causen van den previlegen deser stede, zonderlynghe onder de weverye, van welcken twee van dien waeren gheexecuteert metten sweerde, te wetene, Jacop Van Hympe ende Jacop Sent; ende up den derden van april anno XV^c ende XIIII, waeren oock daeromme ghebannen ende uutgheseit: Jan Neyt, een jaer uyt Ghendt ende te ghaen wonene te Roome, brynghende certificatie van der plecke; d'ander, eenen Joos De Hamere, een jaer uut Ghendt, ende te ghaen wonene te Sente Jacops in Compostelle, oock brynghende certificatie van der plecke, ende de derde, Heynderick Brunehals, een jaer uut Ghendt, ende te ghaen wonene te Cuelene, ende certificatie te brynghene als boven, omme dat zy woorden ghesproken hebben jeghen den prince ende jeghens den paeys van Casant ende jeghen de wet, sendende brieven an mynen heere Philips van Cleven omme verclaers t'hebben van grave Karels heedt die hy ghedaen hadde in 't voorscreven ontfanghen van Vlaenderen, waeraf commotie ende beroerte ghecommen zoude hebben. De vierde man Jan Van Hee, was ghebannen vyftig jaer, beter uuter stede dan daer inne, omme dat hy up een duerre ghesmeten zoude hebben, niet jeghenstaende daer af paeys ghemaect hebbende.

⁺ 's Donderdaechts naer Paesschen, zoe quam t'Scepenhuus mynheere van Fyins metten canselier, meester Jan Sauvayge,

+ f^o 225 v^o

[p. 281]

ende de president van Vlaenderen, met Lievin van Pottelberghe, ontfanghere van Vlaenderen, ter begheerte van der wet ende beede de dekenen, ter causen van dat de wevers hueren deken maeken wilden naer 't poynt van den previlege⁽¹⁾ ende 't uutwysen van den heedt de welcke grave Karele ghedaen heeft, alwaer ghelesen was een verbant zoe hier naer volght:

‘Alzo ons harde gheduchte heere ende prince Karel, byder gracie Gods prince van Spaengen, eersthertoghe van Oostenrycke, hertoghe van Bourgoignen ende van Brabant, grave van Vlaenderen, naer dien dat zyne ghenade ondersaten deser zynder goeder stede van Ghendt hem met grooter blyscepe, eere ende reverencien ende onderdanicheit ghehult, ontfanghen ende heedt ghedaen hebben, als goede ghetrauwe ondersaten schuldich zyn hueren natuerlicken heere ende prince te doene duechdelic ende vulcommelic, gheinformeert ende onrecht es gheweest dat eeneghe persoonen van der zelver stede in cleenen ghetale, uut quaden gheeste hem vervoordert hebben openbaerlic ende in diverssche verghaederynghen te zegghene ende saeyenne onder 't volc dat onse voorscreve gheduchte heere bezweerende zyn lant van Vlaenderen ende belovende 't zelve in vryheden, rechten ende wette te haudene, de rechten, previlegien, vryheden, costumen ende usaigen der zelver steden te onderhaudene, bezwooren ende gheconfirmeert zoude hebben alle de houde rechten, previlegien, costumen ende usaigen daeraf zy ghebruuct hadden van den pays van Casant, 't welcke men aldus niet verstaen en mach, ghemerct dat den zelven van Ghendt, om huere verdienten, vele van huere voorscrevene previlegien by den zelven paeyse van Cassant ende andere voorghaende paeysen ghenomen ende niet gherestitueert en hebben gheweest, committerende mids dien crimen lesoe majestatis, verbuerrende huerlieder lyf ende

(1) Vgl. L. Galesloot, Liste Chronologique des Édits et Ordonnances, blz. 5.

[p. 282]

stellende by dien de zelve stede in dangiere te vallen in groote beroerte ende commotie, tot gheheele verderffenesse van diere; ende hoewel de baelliu, scepenen van der kuere ende andere van der wet der voorscrevene stede van desen quaden upsette te vullen gheinformeert zyn gheweest, niettemin zy en hebben de beschuldeghe ende mesdadeghe niet ghestraft, noch niet ghepuniert naer huere verdiente, maer uut faveur, jonste of ignorancie de zaeke niet ghenouch weghende, hebben alleenlic den eenen verbannen ende andere drye ghecondempneert ende ghewyst een jaer te ghaen wonenne ende hare residencie t'haudene, den eenen te Roome, den anderen t'Sente Jacops in Compostelle, den derden te Cuelene, welcke pugnitien niet condigne noch corresponderende en es der mesdaet, danof onse voorscreve gheduchte heere gheen redene en heeft te vreden te zyne, maer meent daer inne te voorsiene dat der ghelycke niet meer ghebueren en zal, ten hende dat zyne stede ende de goede ondersaten van Ghendt daer by niet en vallen in desobisancien, tweedracht ende onghenouchte, zo zy t'anderen tyden by zulcke quaden upzetten ende inghevenne gheweest heeft, ende omme daer toe te commene ende elcken ghenouch te doene, heeft ghelast⁺ ende bevolen den heere ende wet uut huerlieder secrete⁽¹⁾ te haelene den principaelen brief van den paeyse van Cassant, ende dat den zelven paeys ende byzondere de zesse ende zevenste artikelen van dien voor de notable van der voorscrevene stede hooghe ende overluyt ghelesen worde, zo dat niement ignorance pretenderen en mach; ende dat aldus ghedaen zynde, heeft gheordonneert ende ordonneert, mids desen, dat men den zelven pays in allen pointen ende artikelen onderhauden ende achtervolghen zal, uutghedaan alleenlic de rechten ende previlegien ende provisien der zelver stede ende inzetene van Ghendt, ghejont ende verleent by wylent conynck Philips, ons voorscreven gheduchts Heere heere ende

+ f^o 226 r^o

(1) Secrete, stadsarchief.

[p. 283]

vadere, ende hem, tot zyne voorscrevene huldynghen ende blyde incomste, ende mids den lesten consente van den bede hem ghedaen, ende dat men achtervolghende dien ende naer uutwysen van den zelven paeyse, van nu voortan procederen zal in 't vermaeken ende vernieuwen van deken van den ambachte, van der weveryen ende oock van ghemeenen dekenen in 't let van neerynghen, alzoe men altyts ghedaen heeft sichtent den voorscreven paeyse van Cassant. Ende omme de voorscrevene errueren, ghebreken ende quaet verstant ende andere dier ghelycke te schuwene ende te belettene, soo wilt ende ordonneert voort onse voorscrevene gheduchte Heere dat alle de heeden die van nu voort an ghedaen zullen worden, het zy by zynen baelliu oft andere officiers, scepenen van beede den bancken, overdeken, zyne ghemeene dekenen ende gheswoornen van den lede van neerynghen, insghelycx de deken van den ambachte van der weverye, zyne gheswoorne ende dekenen metghaeders alle andere, besweerende de previlegien, vryheden, costumen ende usaigen der voorscrevene stede tot hueren aencommene in officien, den zelven pays besweeren, ende heedt doen zullen die te houdene ende helpen houdene up de condicien ende metten reservatie in den voornoemden paeys van Cassant begrepen ende metten addicien, previlegien ende provisien der voorscrevene stede van Ghendt, sichent verleent ende ghejont, als voorseit es. De zelve onse gheduchte Heere wilt ende ordonneert voort dat alle persoonen, wie zy zyn, die hem van nu voortan vervoorderen zullen sulck ende ghelycke fame ende gheruchte up te ghevenne ende te stroeyenne onder de inzetenen der voorscreve stede, ofte die hemlieden daer toe hulpe, raedt ende bystant doen ende hemlieden oock daer inne steercken ende andere vertrecken zullen, zondere 't zelve te brynghene ter kennessen van der wet, waer of te wat plaetsen dat ghebuerde, het waere in de huusen van hueren neerynghen, wycken ofte andere verghaderynghen, als ghaende ende doende dierectelic jeghens de hoocheyt van hueren prince ende 't welvaren der zelver stede

[p. 284]

ende inghezetene van dien, lyvelic ende criminelic ghestraft ende ghepuniert zullen worden, zonder verdrach, faveur ofte dissimulatie, tot exempele van allen anderen; ordonneren ende bevelen onsen baelliu, scepenen van der kuere der voorscrevene stede, jeghenwoordelic ende toecommende, dat zy zulck ende ghelycke upghevers, hemlieden mesuserende in der manieren voorseit, straffen ende punieren criminelic van den lyve, zonder dat te laetene uut faveure, vrienscip, maechscip of andersins, in wat manieren het zy, up paine van ons⁺ gheduchts Heeren indignacie ende daer af zelve aerbitralic ghestraft te werdene. Ende ten hende dat dese ordonnancie te bedt onderhouden ende gheachtervolght worde, onse voorscreve gheduchte Heere wilt ende ordonneert dat dese acte, gheteekent metter zynder handt, gheleit worde in 't secreet van scepenen ende gheregistreert in den Rooden Bouck tot eeuwegher memorien. Actum te Ghendt, den XI^en in april anno XV^c XV, naer Paesschen. Onder ghescreven: by ordonnancien van mynen gheduchten Heere.

Gheteeckent: Haneton.’

In 't jaer XV^c XV, up den tweesten Paeschdach, zo was ghepublieert den paeys ende goede aliancie tusschen den coninck van Vranckerycke Fransoys ende hertoghe Karele, mids den tractate van huwelicke dat ghesloten was tusschen Karele van Oostrycke, onsen prince, ende dame Regnée, de tweeste dochtere van Lodewyck, wylent conynck van Vranckerycke, zustere van dame Glaude, ghezellenede van Fransoeis, nu coninck van Vranckerycke, den IX^en in april⁽¹⁾.

Item, zeer cort in dit zelve jaer, naer dat dit al was gheschiet, zoe maecte Fransoeis, coninc van Vranckerycke, groote verghaderynghe van volcke tot oorloghen, omme te reisene over dat gheberchte, omme te conquesterene dat hertoochdom

+ f^o 226 v^o

(1) Dit wordt bevestigd door een bevel van verordening van den raad van Vlaanderen, zie L. Galesloot, Liste Chronologique des Édits et Ordonnances des Pays-Bas, blz. 54.

[p. 285]

van Melanen, dwelcke by Louys, coninc, zynen voorsaeten, gheconquesteert ghezyn hadde, maer dat weder verloos.

Item, in 't voorscreven jaer 1515, zoe ghebuerde up eenen donderdach, Exaltationis sancte crucis, al dit clymaet van haerwaerts overe, snavends tusschen den VII en VIII hueren in den vooravendt, dat viel een claerheit ende vyer uuter lucht, diversschelic hem streckende, vallende ter eerden ende zoe onvoorsien lichtende ghelyck den dach, zoe dat dier ghelycke binnen memorie niet ghesien en was, dwelc wel te presumeerne een presaege ende voorteecken wesende van eeneghen groote zaeken, enz., den XIIII^en in september⁽¹⁾.

Item, in dit voorscreve jaer 1515, de voorscrevenne teeckenne gheschiet zynde, zoo es waer als dat Fransoeys, conynck van Vranckerycke, wesende over 't ghebeerchte, up den voorscreven donderdach, ontrent der eender huere naer der noene, beghinnende hadde eenen stryt ende battaelge jeghens 't volck van den hertoghe van Melaenen, waer af de Swytsen waren den meesten hoop, wel tot XXV^m, ende in al zulcker manieren datter groote bloetstortynghe ghebuerde, ende gheduerde totten X hueren in den nacht, tot dat die maene haer schynen liet, ende bleef al dien langhen nacht elck staende van desen tween verghaderynghen up zyn verweere tot dat die claerheyt lichte van daeghe, zoe zyn weder elck up mellekanderen verghaedert in zulcker afsprekelicker noot dat dierghelycken in meynschelicke ghedyncke noeynt gheschiet en was van stortynghe van bloede, ende gheduerde up der Crucen dach totter noene, zoe dat elck schiet van mellekanderen van puerder allendicheyt, zoe datter bleven over beede syden tot XX^m ende bedt⁽²⁾ persoonen, ende verloos de coninc van Vranckerycke, Franchoeys, alle den slach van allen zynen edelen ende oock van zynen mannen van wapenen, ende onder andere den broedere van den hertoghe van Borbon, ende bleef doot de hertoghe van

(1) Vgl. Excellente Cronike, 2^e indeeling, f^o ij r^o.

(2) Bedt, meer.

[p. 286]

Hymbilcourt, den heere van Sent Job boven Luevenne, enz., ende vertrocken de Zwytzen in ordonnancie naer huerlieder steercke⁽¹⁾.

Item, desen slach gheschiet zynde, zoo es ghemaect een appoeyntement tusschen Franchoeys, conync van Vranckerycke, ende den hertoghe van Melaenen, by condicien in deser manieren: dat den hertoghe zoude hem gheven in de handen van den conynck van Vranckerycke, ende leveren over dat slot ende stadt van Melaenen; dies zoudy jaerlicx hebben van den conync te pensioene om hem ende zynen staet te onderhaudene tot XXX^m [liv.] 's jaers, dwelck alzoo gheaccordeert es. Ende in deser manieren, zoo es de conynck Franchoeys van Vranckeryck gheweldich gheworden⁽²⁾ van dat hertoochscip van Melanen⁽³⁾.

Item, in dit voorscreven jaer XV^c ende XV, in decembre⁽⁴⁾, zoe verghaederden t'samen in der stadt van Boloengen onse heleghe vader de paus Leo ende Franchoeys, conynck van Vranckeryck, ende waeren V daeghen verghaedert. Den VII^en dach vertrack de conynck van Boloengen naer Melanen.

Item, in dit jaer XV^c XV, zoe was alle 't kerckelic goet alle myns heeren landen duere gheamortiseert⁽⁵⁾.

[Hier eindigt het DAGBOEK VAN GENT].

(1) Over den Slag van Marignan (13 14 September), die integendeel eene schitterende overwinning van Frans I was, zie Spont, Marignan, in Revue des Questions Historiques, 1899.

(2) Gheweldich gheworden, meester geworden.

(3) Maximiliaan Sforza, hertog van Milanen, ging in Frankrijk wonen.

(4) 11 December, bijeenkomst van Bologna tusschen Leo X en Frans I.

(5) Vgl. een bevel van 4 December 1515 bij L. Galesloot, Liste Chronologique des Édits, blz. 64.