Dagboek van Gent van 1447 tot 1470. Deel 1

[p. 57]

Dagboek van Gent van 1447 tot 1515.

[1447]

Openynghe ghedaen ten soldere⁽¹⁾ by Mer Colaert Van den Clyte, ruddere⁽²⁾, huut laste van hertoghe Philips, die daer present was, anno XIIII^c XLVI⁽³⁾ ende was daer naer overghegheven by ghescrifte den Staten van der stede.

⁺ Myn goede lieden ende ghetrauwe vrienden, ghy weet alle dat ic van joncxs ende kints beene hier in dese myne goede stede⁺ ghevoedt ende upghehauden ben gheweest⁽⁴⁾, omme 't welcke ic

(1) De Collatiezolder was op het Schepenhuis; ziet alhier f^o 145 r^o: ‘ter Scepenhuuse van der kuere, up de Collatiesoldere’.

(2) Colart of beter Nikolaas Van den Clyte, ridder, heer van Renescure en Komen, souverein baljuw van Vlaanderen en vader van den geschiedschrijver Philippe de Commines; zie over hem Biographie Nationale de Belgique (article Commines).

(3) Hertog Philips kwam in Gent op 11 December 1446, volgens de Stadsrekeningen van Gent over 1446-47, f^o 308 r^o:
‘Item ghecocht jeghen Janne de Boe iij hamen rijns wijns coste dhame xliij sc. gr. die ghepresenteert waren onsen ghedachten heere ende prinche doe hij in de poort quam den XI^sten dach in decembre comt vj lb. ix sc. gr’; Op 12^en Januari 1447 vaardigde hij te Gent eene verordening uit tegen den invoer van het engelsch laken, ontleed bij P.J. Van Doren, Inventaire des archives de Malines, D. I, bz. 121, n^r 175.

+ F^o 1 r^o

+ 1447.

(4) Het was namelijk te Gent dat hij den moord van zijnen vader te Montereau (10 September 1419) vernam, Chastelain, Chroniques, D. I, bz. 41, en Chronique des Pays-Bas et de Tournai (uitg. door J. de Smet in Corpus Chronicorum Flandriae, D. III), bz. 371.

[p. 58]

dese myne stede, hu allen, hebbe ende haude in meerder jonsten, minnen ende vrientscepen dan eeneghe van mynen andren steden, d'welcke ic oock dickent wel anschyn ghedaen hebbe, want van dese myner stede weghe en was an my noynt versocht ende ghebeden, ic en heb 't altyts gheerne ende lieflic ende met goeder herten ghedaen. Ende daer omme hebbe ic oock zonderlynghe ende speciale betrauwen up dese myne voorseyde stede ende up hulieden dat ghylieden my in mynen nood bystaen zult, ende ter noot nyet bezwycken als ghy nyet ghedaen en hebt, noch doen en zult, als ic my vulmaectelic in hulieden betrauwe.

My en twyfelt nyet, ghy en hebt alle wel ghehoort ende gheweten, hoe ende in wat state my myn heere myn vadere liet t'zynen overlydene; ic, die doe een jonck prinche was, vant my in vreesselicken zwaren commeren, de domaynen van mynen lande alle meest vercocht oft verzedt, ende alle myne officien ende juweelen zo bezwaert ende zo t'achtere dat zys nyet meer en mochten, dwelcke my een zwaer onghenouchelic dync was, want zo elc weet, ic en conste ghelaten ic en moeste een zwaer ende een felle oorlooghe annemen, ende dat met Gode ende rechte, om de wrake van mynen vadere die hu prince ende heere was; in 't beleedt van derwelcker oorloghe, die sekere menichte van jaren zeer stranghelic ende langhe gheduert heeft, ic zoo groote macht van ghelde ende fynanchen hebben moeten verdoen, omme de paeymenten van mynen volcke van wapenen, dat gheweest es in grooter menichten, ende oock om myne sloten ende steden te bewaerne ende t'onderhaudene, die alomme an de canten ende frontieren jeghen de vyanden stonden ende anderssins met daer ancleeft, ende om mynen staet te onderhaudene dat nyet en ware te overpeynsene noch te extimeerne.

Ghy weet ooc wel hoe dat ic, binnen den tyde van mynder zwaerder orloghe in Vranckerycke, om 't bescut van mynen lande van Vlaenderen ende anderssins, met Gode ende met goeden rechte, hebbe moeten annemen een zware ende doode-

[p. 59]

licke felle orloghe jeghens de Ynghelsche⁽¹⁾, in myn landen van⁺ Hollandt, van Zeelandt ende Vrieslandt, d'welcke langhe gheduerde als ghy wel weet, ende al eer ic 'x te hoofde ende te boven ghequam, dies ic Gode dancke, boven al den zwaren costen ende lasten, die ic al dien tyt gheduerende te draghene hadde, om d'oorloghe die in Vranckerycke leedde als boven, het coste my boven der somme van X^c duust gulden Saluten, de welcke my in 't beghinsele waren zeer onghereet te vindene.

Ende al diesghelycke om 't bescud van mynen aermen lande ende ondersaten van Namen, hebbe ic ooc moeten an nemen orloghe, als ghy alle weet, jeghen die van Ludicke⁽²⁾, die my wel waenden, om dat ic in Vranckerycke vele te doen hadde, myn voorschreven lant van Namen, dat commen es huuten boeseme van Vlaendren⁽³⁾, afbernen ende afwinnen; maer, metter hulpen ons liefs Heeren, zy en vulquaments nyet ende blevens t'ondere, d'welcke my ooc harde vele coste.

Ende al dit sonder de zware costen en lasten die ic langhe tydt ghehadt hebbe ende daghelicx hebbe in den dienst van Gode, om t'onderhaudt van der kersten wet ende oock de cappelle van den heleghen grave ons liefs Heeren te Jherusalem ende

(1) Namelijk tegen Humphrey van Gloucester, oom van den minderjarigen Hendrik VI, koning van Engeland; deze had Jacoba van Beieren gehuwd, die Philips de Goede van hare staten beroofd had, en met eene engelsche legermacht trachtte hij nu in 't bezit te komen van Holland, Zeeland en Friesland (1424-25); doch spoedig moest hij het opgeven voor de troepen van den hertog van Bourgondië; vgl. F. von Löher, Jakobaea von Bayern und ihre Zeit (Nördlingen, 1869) en Fr. de Potter, Geschiedenis van Jacoba van Beieren (in Mémoires Couronnés par l'Académie Royale de Belgique, D. XXXI), 1881.

+ f^o 1 v^o

(2) In 1430 hadden de Luikenaars de grenzen van 't graafschap van Namen geteisterd; ze werden spoedig teruggedreven en Philips legde aan bisschop Jan van Heinsberg een zeer hard verdrag op; ziet Chronique de Jean de Stavelot, uitg. door Borgnet (in Collection de Chroniques Inédites), bz. 243 vlgde, en Adriani de Veteri-Busco, Rerum Leodiensium sub Joanne Heinsbergio et Ludovico Borbonio episcopis, uitg. door Martène et Durand, Amplissima Collectio, IV, kl. 1201 vlgde.

(3) Dit zinspeelt op het feit dat graaf Gwijde van Dampierre ook markgraaf van Namen geweest was (1264-1297).

[p. 60]

andere heleghe plaetsen daerwaert overe, jeghen de heydenen ende de payenen, daer in ic groote macht van goede verschoten hebbe ende noch daghelicx doe met goeder herten, ten loone ende eere Gods, ende om de zalicheyt van my ende van al mynen onderzaten; ende hier of moghen zy weten te sprekene die daer in den landen gheweest hebben, ende ooc, zo hoop ic, dat myn onderzaten daer in de landen wel ontfaen zyn van den kerstenen die daer 't bewint hebben. Nu eyst waer dat binnen zekere jaren haerwaerts, ter begheerten van onsen heleghen vader den paus ende van den heleghen concilie⁽¹⁾ dat doe was, oock om wel doens wille, om Gode te ghelievene ende om te bescuddene de bloetsturtynghe van den kerstenen volcke, ende zo menegherande quaetheyt ende overdaet te verstekene die by den oorloghe regneerde, ic myns vaders doot vergheven hebbe ende paeys ghemaect metten coninc⁽²⁾, als ghy elc wel weten muecht.

Naer welcken paeys aldus ghemaect zynde, ic overdochte ende ansach dat, al was 't alzo dat ic altyts de orloghe gheduerende myn landen ende ondersaten ghehauden hadde in paeyse, in rusten ende coopmanscepen, zo ic naerst hadde connen ende moghen, nochtans hadde icxse zeer belast met beden ende zettynghen, die zy my dickent ende menichwerven gheerne ghegheven hebben; dit overdynckende ende ooc dat alle myne offitien bezwaert ende belast zyn meer dan zy goelicx⁺ lyden moghen, myn renten ende domaynen versedt ende vercocht, hadde meenynghe by der hulpen Gods in paeyse, in rusten ende in vreden te blyvene, ende, mids der hulpe van mynen volcke, myn landen, domaynen ende offitien weder te passe ende in state te brynghene ende goede justicie ende duechdelic gouvernement up te stellene ende onderhaudene.

Maer binnen corten jaren ende tyden, zo heeft men my ghedaen ende ghetoocht, nyet jeghenstaende den paeys ghe-

(1) Het concilie van Basel (1434).

(2) De vrede van Atrecht (20 Sept. 1435); ziet G. du Fresne de Beau court Histoire de Charles VII, D. II, bz. 547-556.

+ f^o 2 r^o

[p. 61]

maect, ghelyc ofter gheenen paeys gheweest en hadde, ende moet noch daghelicx wesen, ende ben ten canten ende frontieren van mynen lande alzo wel up myn hoede, als of 't noch openbare oorloghe ware; dwelcke al zonder den grooten zwaren cost die icker langhe om gheleden hebbe ende noch lyde daghelicx, my harde zeere verdroten heeft ende verdriet. Ende noch weder boven al desen, commende last up last, zo hebbe ic moeten bescudden ende bewaren de landen van Luxemborch ende van Chuny, daer myn moeye, de hertoghinne van Luxemborch, ende ick vele scoons rechts daer toe hebben, om d'welcke ic in de voorschreven landen een costelicke orloghe⁽¹⁾ ghehadt hebbe ende noch ghescepen ben zwaerdere ende meerdere t'hebbene, als nu elc voor hooghen zien mach, want ic nu groote macht daerwaert zenden moet, ten overzwaren coste ende laste, ende hope, by der hulpen Gods, myn eere daer inne te bewaerne. Oock es myn lant van Luxemborch wel gheleghen om 't bescud van allen mynen anderen landen ende zonderlynghe van Vlaenderen ende Brabant.

Aldus, om weldoens wille, vind ic my mesleet ende grootelicx in vele zwarer upcommende lasten; ooc vind ic my zo zeere t'achtere dat ic nyet voorder en mach; ende dat meer es, ic vinde ende beseffe myn goede steden ende ghemeente ende myn lant, zonderlynghe myn aerm volc te platten lande, zo zeere t'henden ende zo huut ghemolcken dat zy niet voorder en moghen, want de sommen die zy my noch sculdich zyn, ter causen van den zettynghen ende subventien die nu in Vlaenderen loop heeft⁽²⁾, en connen zy my nyet goelicx betalen, zy

(1) Philips verdedigde tegen den hertog van Saksen, welke aan zijne moei Elisabeth van Gorlitz, weduwe van Antoon van Bourgondië, het bezit ervan betwistte, het hertogdom Luxemburg met Chiny en andere onderhoorigheden, en deed zich later door opeenvolgende akten als haren erfgenaam aanstellen; ziet Berthollet, Histoire du Luxembourg, D. VII, bz. 381 vlgde.

(2) Op 16 Juli 1440 hadden de Vier Leden van Vlaanderen eene som van 350,000 gouden ridders aan den hertog toegestaan, waarvan Gent met de kasselrij van den Oudburg er 50,000 moest betalen; Van Duyse en de Busscher, Inventaire des archives de Gand, bz. 206, n^rs 583-586.

[p. 62]

en zynder daghelicx omme ghehecht ende ghepandt in zulcker manieren, dat zy daghelicx in grootert menichte vlien ende rennen uut mynen lande ende trecken elders, al d'welcke my groote onghenouchte ter herten doet. Ende nochtans en ben ic metten voorschreven settynghen ende subventien ghelyc als nyet beholpen, ghemeerct dat de groote t'achterheyt daer ic in ben; ende al eyst dat my, by den gheliefte Gods, binnen zekerer tyde scoon landen ende heerlicheden anghestorven zyn⁽¹⁾, als ick er toecommen ben, ic hebse vonden zo zeere t'achtere ende in zulcke state, als dat ick er my lettel mede hebbe moghen behelpen.

⁺ Al dit overmeerct, de vreese ende onsekerheyt daer ic in sta van orloghen over alle zyden, dat ic met allen huut ende t'achter ben van scatte, dat ic gheen macht en hebbe eeneghen wederstant te doene, quame my eenich groot last overe als 't wel beghint, overghemeerct ooc de aermoede van mynen goeden steden, die daghelicx te meer te nyeuten gaen dan zy beteren oft rysen, ende de zware aermoede ende keytivicheyt van mynen aermen lantvolcke, daer ic deernesse ende compassie up hebbe, dat metten loope van den subventien ende zettynghe met allen t'henden es ende ter nederlight.

Oock dat ic in my zelven vast besloten ben, nyement wie hy zy, myn landen ende ondersaten, hu ende andere te laten overlopene ende verorloghene, alzo als eeneghe wel lichte wel zouden doen willen ende meenynghe daer toe hebben, ende sonderlynghe myn goede lant van Vlaenderen, maer my zelven daer voren te stellene ende t'aventuerne metter hulpen Gods, totten hende d'welcke my onmoghelick es te doene ende mynen staet te haudene, als ic, Gode lof, tot noch toe wel ghedaen hebbe bet oft alzo wel dan eenich andere, dat den meneghen

(1) In 1430 bij den dood van zijn bloedverwant Philippe de S^t-Pol deed Philips de Goede zich door de Staten van Brabant als hertog van Brabant en Limburg erkennen; ziet E. de Dynter, Chronicon ducum Brabantiae, uitg. door F. de Ram (in Collection de Chroniques Belges Inédites), D. III, bz. 500 vlgde.

+ f^o 2 v^o

[p. 63]

spydt ende leedt es, het en zy metter grooter hulpen ende bystandichede. Ende daer omme, myn goede lieden ende ghetrauwe vrienden, gheevic hu al ditte te kennene, ende zegghe hu ter waerheyt dat my huuterlic ende zonderlynghe van grooter noot es van hulieden wel gheholpen te zyne, om de welvaert van my, van hu allen, ende van mynen lande van Vlaenderen, d'welcke ic gheerne in goeden state zaghe ende brochte.

Ende om daer toe te commene, dat ic geholpen wesen mochte, zo dats my te bet zy, als dat huuterlic ende sonderlynghe noot es, want ic en mach nyet voordre; ende ooc dat myn goede stede met my nyet meer ghequelt en zy, als zy tot noch toe gheweest hebben, dat zy hem zelven steercken ende upheffen moghen, ende bij speciale, dat myn aerm lantvolck, dat by de voorschreven settynghen ende subventien langhe t'onder gheweest es, als 't noch blyct, hem behelpen moghen ende verrycken, al d'welcke es den ghemeenen orbuer, zo hebbe ic overdacht, by goeden rade ende advyse, hulpe ende sercours van hulieden t'hebbene, in der manieren hier naer volghende.

Te wetene, dat my met gheender zake bet gheholpen en mach wesen, anghesien dat myn landt al ghebloot es van ghelde, dat my uuterlicken leet es, sonderlynghe oock ter⁺ minster quetse ende grieve van desen ende van allen myne landen, dan met dien dat men up 't saut dat binnen Vlaendren ende in alle myne andre landen ende eerlicheden ghemaect ende ghestelt ende daer uute ghevoert wert, eenen termyn van jaren stelle een zeker ghelt up elcke mate zauts, het zy up hoeden, up zacken oft anders, naer de gheleghentheyt van der steden ende maten; twelcke ghestelt ghelt up 't zaut, alle meest betalen zullen vremde lieden van buten incommende, cooplieden ende andere, dan d'inzetenen van mynen lande, ende werdt een zake die nyemende deeren en mach, ende sonderlynghe de middelbare lieden ende den aermen minst, ende en zullendere nyet omme ter bursen gaen, alzo zy

+ f^o 3 r^o

[p. 64]

ghedaen hebben ende daghelicx doen, om 't ghelt van den paeymenten van den subventien, d'welcke hemlieden comt ten grooten laste, als voorschreven es.

Dus bidd' ic hu alzo vriendelic als ic mach dat, overghesien al dat voorschreven es, ghy my zonder faelgieren hulpe, troost ende bijstant doen wilt. Ende al eys 't dat ic hebbe doen heesschen⁽¹⁾ en spreken om t'hebbene ende t'ontfane up elc hoet zauts, mate van den Zwinne ter Sluus, totter sommen van drie schellinghen groote, d'welcke comt, in advenante up den zack sauts te Ghendt, ter sommen van XXVII gro.; niet min, om dat my ghedocht heeft ende dynct dat die somme zeer zwaer ende lastich es, zo hebb' icxse ghemindert ende ghestelt ten huutersten ende nedersten dat ic uuterlic can, te wetene, up elc hoet zauts, mate van den Zwene ter Sluus, II schellinghen groote, dat comt in advenante up de ghendschen zack, ter sommen van XVIII gro. vlaems ghelts, oft daer ontrent⁽²⁾, d'welcke ic hu bidde ende versoucke, alzo vriendelic ende uuterlic als ic can ende mach, dat gy met goeder herten ende blydelic my consenteren wilt, ende nyet min, want ic anders nyet beholpen en ware, maer zaude an verliesen mids de redenen hier onder ghescreven.

Om de voorseyde II schellinghen groote up elc hoet ende XVIII grooten up elcken zack oft daer ontrent, dat nyet al vele draghen en zal. nyet zo vele als eeneghe wel wanen mochten, te doen heffene ende ontfane te mynen profyte, den tyt ende termyn van twalef jaren lanc gheduerende ende eerst commende, ende d'welcke ic zal doen heffen, naer 't consent by hulieden ende in myne andere landen my daer af ghedaen, ter

(1) Over die eerste vergadering der Drie Leden van Vlaanderen, zie J. Du Clercq, D. II, bz. 3.

(2) Dit wordt bevestigd door de Kronijk van Vlaenderen, uitg. door de Maetschappij der Vlaemsche Bibliophilen (Gent, 1840); D. II, bz. 111, en Memorieboek der Stad Gendt door dezelfde Maatschappij uitgegeven (Gent, 1852-1861), D. I, bz. 226; J. Du Clercq, Mémoires (uitg. de Reiffenberg, Bruxelles, 1823), D. II, bz. 3, schat dit op een gouden fransche halve kroon per zak.

[p. 65]

stede daer men 't saut siedt ende vercoopt, het zy ghesoden of grouf, en maer eens van elcker mate, ende goede notable lieden daertoe stellen die de handelynghe daer af hebben zullen ter steden ende plaetsen daer 't behoort.

Én om alle bedroch ende fraude te scuwene, ende ten hende dat nyements te myns achterdeele voorzienicheyt van saute en⁺ make, zo bidd' ic ooc dat t' allen tijden als 't van noode wert, de ghuene bezoucken daer men suspitie up hebben zoude moghen, ende voorts daer in doen voorsien als ter materien dienen zal.

Voort, myne goede lieden ende ghetrauwe vrienden, wilt wel verstaen dat ic ditte verzoucke ende begheere te myner grooter nood, alzo wel om de bewaernesse van hulieden ende van mynen landen, als om my zelven; ende al waer 't dat een lettel meer draghen mochte dan ic jaerlicx van mynen lande in zettynghen gheheven hebbe, zo moet ghy overpeynsen dat ic met gheender cleender zaken gheholpen en mach zyn, ende sonderlynghe ende by speciale, dat dese betalynghe up 't saut nyement deeren en zal, maer zal 't elc betalen zonder grief ende ghelyck als zonder zyn weten, de meeste meest, ende sonderlynghe zullen 't betalen meer dan yement, alle vremde lieden, alzo voorseyt es, alle cloosters ende clerckelic volc, alle edele rudders ende poorters, ende alle andere, elc in advenante van zynen state, ende myn aerm volc minst, dat metter zettynghe die 't tot noch toe betaelt heeft, met allen te nyeuten es, ende mids desen hem zal moghen stellen, ten labuere blyvende up zyn woonsten, hemzelven verheffen ende verrycken ende zyn pachten ende goeden ten hooghen pachte ende te bet betalen, ende elc naer zynen staet te bet varen.

Voort meer, al eyst alzo dat in my alleenlic wel es, van mynder eerlicheyt ende machte weghen, alle de coopmanscepe van den zaute an my te slane, in alle myne heerlicheden ende landen, ende daer af te doene naer myn goetdyncken, te mynen oorbuere ende proffyte, zonder dat my dat yement by eeneghen

+ f^o 3 v^o

[p. 66]

rechte beletten mochte, ende d'welcke doe meestdeel alle andere princhen, de coninc van Vranckerycke⁽¹⁾ ende alle andre hertoghen ende graven in hueren landen, als ghy wel weten muecht, nochtans omme dat ghy wel weten muecht dat ic al mynen tyt met hulieden ende met mynen andren landen in minnen, vrientscepen gheleeft ende gheweest hebbe, als ic hoope dat ic noch altoos zal, zo en hebb' ic nyet willen doen noch upstellen dan by uwen wetene, want ic wel bekenne de jonsten ende vrientscepen die ghy my in mynen tyde altoos ghedaen hebt, die ic hu danc weet ende danc weten zal in tyden ende wylen.

Ende noch boven desen, zo zallic myne landen van Vlaendren ende hulieden noch alzo vele met dy (sic) doen, want ic verzekere hu, ende zal 't vaste verzekeren, dat, nyet jeghenstaende dat vele paeymenten ghevallen zyn ter causen van mynder zettynghen nu loop hebbende, daer mede myn goede stede ende 't volck van den platten lande te meer bewaert⁺ werden mochten, ende zo lancx zo meer, ic, mids der hulpe up 't saut, in manieren voorseyt, quyte ende te nyeuten doen zal alle toecommende termynen ende paeymenten die my myn lant van Vlaendren weert ende werden mochten ter causen van den voorseyden zettynghen loop hebbende, alzo wel de goede steden van huerer portie, als myn volc te platten lande, huutghedaen alleenlic 't paeyment van Kerssavonde nu eerstcommende, d'welcke ic over lanc, omme sonderlynghe nootzinne my aengaende, bewyst ende verzekert hebbe. Ooc en es 't faeyt van den saute in der manieren voorscreven, nyet geschepen loop t'hebbene in Vlaendren, het en werdt dien tyt of daer ontrent, want ic 't in alle myne landen haerwaerts overe ghelyck doen wille.

Ende boven desen, ende dat meer es, al eys't dat binnen den

(1) Sedert 1342 onder Philips VI de Valois, was de gabelle of zoutbelasting in Frankrijk bepaald ingevoerd; zie Esmein, Cours Élémentaire d'Histoire du Droit Français, (2^e édit., Paris, 1895), bz. 576.

+ f^o 4 r^o

[p. 67]

tyde van XII jaren eerstcommende, ic wel groote redene hebben mochte te heesschene ende biddene mynen lande van Vlaendren groote beden ende zettynghen, ter causen van zekere grotelicke zaken, ende dit al boven den voorseyden paeymenten van mynen settynghen loop hebbende, d'welcke al te vele hoogher commen ende draghen zaude, als ic 't te kennen dade gheven, nochtans, omme dat ic sonderlynghe begheere myns lants welvaert ende de welvaert, macht, staet ende rycheyt van hu allen, ende dat ic 't al gheerne in goeden state saghe, als ic met goeder herten begheerende ben, zo zal ic hu ooc verzekeren ende gheloven dat alzo langhe als de voorschrevene XII jaren dhueren zullen, en 't faeyt van den saute in der manieren boven ghescreven loop hebben zal, ic gheene verzoucken, beden noch begheerte doen en zal, noch doen doen, voor my noch voor mynen zoone⁽¹⁾, noch voor eens anders wie hy zy, hu noch andere myne subgytten ende onderzaten van Vlaendren binnen goede steden noch daar buuten, van eenegherande zettynghe oft subventien. Oock zal ic doen verzekeren ende gheloven mynen voorseyden zoone dat hy binnen den voorseyden tyde ende termynen van XII jaren gheene settynghen oft subventien in Vlaandren verzoucken oft begheeren zal, in goeden steden noch daer buuten, noch andersins in eenegher manieren; maer es den wille ende myn meenynghe, ende dat om myn goede lant te verheffene, myne goede steden te versteerckene ende myn aerm lantvolc te verryckene, dat nu alle aermoede lyt, ghy ende myn lant den voorseyden tyd van XII jaren, mids der voorschrevene hulpe van den saute, wesen en blyven zult vry, quyte ende onghehauden van allen andren settynghen endesubventien; ende hier up zalic hu zulcke ende zo zekere brieven gheven, als men omme hulieder beste

(1) Karel de Charolais, zoon van Isabella van Portugal, geboren 10 November 1433 te Dijon; zie John Foster Kirk, Histoire de Charles le Téméraire (trad. Flor O'Squarr, Paris, 1866), D. I. bl. 122; Memorieboek der Slad Ghendt, D. I, bz. 197; Stadsrekeningen over 1433-34, f^o 344 v^o; enz.

[p. 68]

⁺ ende meeste verzekertheyt zal connen oft moghen avyseren. Ende uuterlic myn meenynghe ende verstaen es, dat in alle myne lande van haerwaerts overe my aldesghelycx gheconsenteert werdt; want al eys 't dat ghy 't my consenteert, werde 't my niet gheconsenteert in myne voorseyde andere landen, ic en saud 't-alleene in Vlaendren nyet willen hebben, want ic Vlaendren noch myn goede ghemeenlant van Vlaendren niet voordre belasten wille dan eenich andre’.

In alder manieren soo 't hier vooren ghenoteert staat, was 't te kennen ghegheven de drie leden deser stede, ende de begheerte van den prince was by den voorseyden leden onseyt⁽¹⁾, daer omme dat de hertoghe gram was ende track huuter stede ende bleeffer langher huute⁽²⁾.

+ f^o 4 v^o

(1) Onseyt, geweigerd.

(2) Tot op 23 April 1458, ziet Kronijk van Vlaenderen, D. II. bz. 212 en Dagboek, f^o 194 v^o.