Critisch Bulletin. Jaargang 1

Spaansche lyriek
(Slot)

Een geheel andere dichter is Federico García Lorca uit Granada (geb. 1898). Na de bundels ‘Libro de poemas’ (1921) en ‘Canciones’ gaf hij een meersterwerk in zijn ‘Romancero gitano’ (Revista de Occidente, Madrid 1928). Toen ik dat las viel mij een aardige opmerking te binnen die ik eens noteerde uit ‘De Nieuwe Taalgids’ (1925, p. 38 van Ph. J. Simons); ‘Als Vondel steeds was blijven doorgroeien tot op onze tijd, dan had ie nu misschien onder de Zigeuners gehuisd’. Hier hebben we werkelijk dien imaginairen Vondel, althans de vernieuwing van stijl en woordenschat door inleving in mentaliteit en taal van den ‘gitano’ (Zigeuner). Deze stralende bundel contrasteert in menig opzicht met 't werk van Basterra. Ook hier heel veel beelden, maar bij Basterra waren ze cerebraal, verstandsassociaties, die even gecompliceerd aandoen als de wereld van techniek en superkapitalisme die ze uitbeelden, terwijl ze bij Lorca primitief, volksaardig en vooral zintuigelijk zijn. Het meest extravagante coloriet, dat der gitanos, was hem niet fel genoeg; het beeld van het Andaluzische volksliedje, de ‘soleares’ en ‘fandanguillos’ heeft hij nog verhevigd, en hij heeft op een hooger plan - dat van in den grond wel overwogen schoonheid - geheven al wat aan woord en gedachte en gevoel tiert in zigeuners en andere lagen van het Spaansche volk. En den meest nationalen vorm van Sp. poëzie, den romance, heeft hij weten te maken tot een vorm van onzen tijd, van hevig en verkrampt zinnenleven. In de oude romances is wellicht het mooiste gezegd wat in het Spaansch kon gezegd worden en zoo is 't bij Lorca weer geworden: 't nationaal-populaire is stijl geworden. Ziet de guardia civil aankomen:

[p. 176]

 

Los caballos negros son

 

Las herraduras son negras.

 

Sobre las capas relucen

 

manchas de tinta y de cera.

 

Tienen - por eso no lloran -

 

de plomo las calaveras.

 

Con el alma de charol

 

vienen por la carretera.

De paarden zijn zwart,
zwart zijn de hoeven.
Op hun mantels glimmen vlekken
van inkt en was.
Zij hebben - daarom weenen ze niet -
schedels van lood.
Met hun ziel van lak
komen ze langs den weg.

Zijn romancen op San Miguel, patroon van Granada, San Rafael, dien van Córdoba, en San Gabriel, van Sevilla, zijn barok-fantastische synthesen van die 3 steden. Het begin van ‘La casada infiel’ (De ontrouwe gehuwde vrouw) treft door een geheel nieuw beleefde volksaardigheid:

Y que yo me la llevé al rio
creyendo que era mozuela,
pero tenía marido.

En ik die haar naar de rivier
bracht, denkende dat ze nog meisje
was, maar ze had een man.

De beschrijving van het samenzijn van die twee, die van de zigeunergevechten, etc. zijn zoo heroïsch van visie, zoo fel van kleur en actie, dat alleen de muziek van De Falla en Ravel (‘Bolero’) ermee te vergelijken is. Wat onderwerp betreft, doet ook 't beste van Panait Istrati verwant aan. De vorm is misschien beïnvloed door die van de beroemdste Sp. romancen, van verzen van Ramón del Valle-Inclán en... door de oude volksprent. Opmerkelijk is dan ook dat een tooneelstuk van Lorca ‘Mariana Pineda’ (La Farsa, no. 52 Madrid 1928) heet ‘romance popular en tres estampas (= prenten)’. 't Is de geschiedenis van een vrouw die voor de liberalen (± 1830) te Granada een vlag borduurde, uit liefde vooral tot een van hen, en die als 't complot mislukt, weigert namen te noemen, hoewel de geliefde man haar in den steek laat en een der vervolgers haar wil redden in ruil voor haar liefde; maar... ‘Liefde is vrijheid’ en zij wil sterven op 't schavot:

Yo soy la Libertad porque el amor lo quiso!
Pedro! La Libertad, por la cual me dejaste.
Yo soy la Libertad, herida por los hombres!
Amor, amor, amor y eternas soledades!

Ik ben de Vrijheid omdat de liefde dat
wilde, de Vrijheid, Pedro, waarvoor jij
mij verliet. Ik ben de Vrijheid, gewond
door de menschen!
Liefde en eeuwige eenzaamheid!

Prachtig is de sfeer van droomerig idealisme van de toenmalige romantiek getroffen: de vrijheidsbegeerte onder de dictatuur vond zoo nog een schoonen vorm!

Dr. G.J. Geers