Eyn corte decleringhe deser spere

Regelnummers proza verbergen

[p. 98]

[F. 17R] Hier beghinnen die vier complexien des menschen

Ende die yerste is gheheiten sangwijn

758Die yerste complexie is gheheiten sangwijn, want si den mensch alre-759naest ghelijket, ende is waerm ende versche van naturen ghelijket by deraant.aant. 760locht ende by den zuydenwinde ende nae den tijt des jaers (in vieren ghe-aant.761deilt) den lynten.

762Die van deser complexie alremeest hebben, die sijn natuerlic alre-aant.763meist gheneicht tot oncuyscheit, vrouden ende ghenuechden des leevens. 764Si sijn alredechste scoen van bluyende roder verwen, lachende ende blijaant. 765van ghelate, gheern singhende, volstupich van live, stout van moyde,aant. 766sachtmoydich ende milde, graciose tot allen dinghen. Si sijn schemel vanaant. 767beghinnen ende altoes vreetsam ende walegemoet, droefheit ende onghelijcaant. 768si lichtelic vergheten, ghetrouwe ende stentich in allen dingghen. Mer bovenaant.allen menschen worden si lichtelic tot onnutte minne ende scadelikeaant. 770poynten verleidt, want eyn yeghelike mensche is gherne met hen. Si sijnaant. 771custelic van overbringhen. Si willen ghevordelt ende gheeert werden, endeaant. 772dat men van hen halde ende ontsien. Mer onder die honne sijn si blijdeaant. 773ende verblijdense alle daer si by sijn, want si dat meeste hebben van den 774vier den bloide int hertte, in die nyeren ende in der leeveren.aant.

Van der andere complexie: colorijne

775Die ander complexie hiet men colorijn. Die is heet ende droghe, ghe-776lijc den vier in der natueren ende den oestenwijnde ende nae den tijdeaant. 777des jaers, den zomer.

778Die van deser complextie sijn, sijn alremeest gheneicht tot tor-779nicheit, mer haest versoynt. Si sijn zere coen ende stout, licht van ghelaetaant.aant. 780ende van doen, nyet vet van live ende gherne int gheselscap. Si sijnaant. 781loes ende bedrieghende ende onstadich van ghemoyde. Oec sijn si vrech metaant. 782tijden ende somtijts zeer overbringhende ende tot ongheliken personen ghe-aant.aant.783neicht, mer balde weder afghekeert metten wercken, nyet [F. 17V] met sottenaant. 784worden ende sotte hanteringhe, altoes mechtigher in der beghertenaant.785dan in den wercken. Si sijn gracelec ende droghe van live ende van verwenaant.aant. 786bleec, gheele ende bruyn ondereyn, vol van hare, mere dan die sangwijn,aant. 787aen hen lijf. Si sijn snel ende verdich in wandelen, in wercken ende inaant. 788spraken ende tot onsuveren worden zeer bereit. Si sijn scamel int ghebreecaant. 789dat si lijden nyet openbarende. Oec sijn si constich, behendich ende sub-aant.aant.

[p. 99]

790tiel tot werken ende leringhe, kenninghe; ende verstaen terstont die sakenaant. 791die si sien oft hoeren.

Van der deerden complexie: fleumatich

792Die deerde complexie heite fleumatich ende is cout ende vochtich van 793natueren ghelijc den water ende westewinde ende, nae den tijde van den 794jaer, ghelijc den winter.

795Die van deser complectie alremeest hebben, die sijn alremeest ghe-796neict tot traecheit ende slaepinghe. Si hebben vele versheiden van spei-aant.797kelen ende uutwerpen ter nasen. Si sijn plompe van sinnen, in der lerin-aant.aant.798ghe eynverstaen. Si sijn bleec ende wit van verwen in den aenschijn, vetaant. 799ende groot van live. Dese sijn boven allen die andere altoes bereit tot800veel te callen ende blode van hertten ghelijc den vrouwen. Si en sijnaant.801nyet sere oncuysch van natuere, mer als si hon daertoe voeghen, soe en 802laten si nyet lichtelic af. Si sijn gherne welghesien ende vrisch ghe-aant.803cleet, schoen van woerden ende cleyn van daden. Oec sijn si dicwil be-804dect van worden ende decwil gram meer dan si toenen, want si connen henaant. 805wel veisen. Si sijn van vele spisen ende drincken. Nuwemeren vernemen siaant. 806gheerne, scriven ende vertellen oec mede ende van hoegher spraken endeaant. 807ghemeynlec welghehaert, traech ende swaer int gaen. Als si wel in hoeghenaant. 808sijn, soe segghent sijt al des men hen vraghet.aant.

Van der vierder complexien: melancolye

809Die vierde complexie is melancolye ende is cout ende droeghe van na-810tueren ghelijc der eerden ende den noortschen winde ende, nae den tijde des jaers, ghelijc den herfste.

811Die hieraf [F. 18R] dat meeste hevet, die is natuerlic meest gheneighet 812tot groter ghiericheiden boven anderen menschen. Dese sijn ghemeynlic 813vrec, zere nydich, droef, zwaer van hertten ende zeden. Si sijn loes endeaant. 815grouwelachtich, vol suspicien van quaden vermoyen ende nyemant betrouwenaant. 816ende sijn van dootscher werwen, ghelijc bleec eerde. Altoes dincken si hen 817te wreken ende den anderen te poynten. Si sijn van nederstarigher ghesich-aant.818te ende loeseliken oeghen ende ontrouwich ende traghe in allen honnen 819werken ende sonder scheempten ende van menighen ghepeisen in der hertten.aant. 820Als si blijde worden, dat selden is, soe en holden si gheen mate noch 821wijse, al en weten si gheensake waeromme. Daernae werden si wederomme soe 822drueve of si versincken solden. Dat hen yemant misdoet, willen si dat saenaant.aant.

[p. 100]

823vergheten sy, mar sy haldent langhe dat hen misdaen wordet, want si sijnaant. 824van groter memorien. Van solaes onghelikere personen is hen wenich ghe-aant.825schiet ende lichte worden sij ter moide. Ende sij sijn gracelec vanaant.aant. 826lichame ende van leden ende zedich van manieren ende somtijt seere 827hoessche boven reden. Ende oec laten si noede honnen opsat dien si be-aant.828gripen, si goit of quaet. Ende si sijn van luttel sprake ende groteraant. 829stillen.