CARAN-conferentiebundel 6. Neerlandistiek in een meertalige Caribische context, met bijzondere aandacht voor vreemdetaalbenadering

[p. 99]

Over Literatuur

[p. 101]

Caribische en Surinaamse literatuur op literatuurgeschiedenis.org
Martijn Nicolaas, Nederlandse Taalunie

Literatuurgeschiedenis.org is een educatieve website over de Nederlandstalige literatuurgeschiedenis, een project van de Koninklijke Bibliotheek, nationale bibliotheek van Nederland (KB) en de Taalunie in samenwerking met een brede groep letterkundige neerlandici uit het taalgebied, die garant staan voor de teksten op de website. De Taalunie en de KB hebben de ambitie om op die website de Caribisch-Nederlandstalige literatuur meer aandacht te geven vanuit het belang dat zij zien voor aandacht voor de Nederlandstalige literatuurgeschiedenis en het brede, diverse karakter ervan.

Doelstelling website

Literatuurgeschiedenis.org biedt kennis, verdieping en inspiratie over de Nederlandstalige literatuurgeschiedenis voor leraren en leerlingen in het voortgezet onderwijs in het taalgebied, en voor studenten Nederlands binnen en buiten het taalgebied. De afgelopen jaren is er zeker in Nederland en Vlaanderen discussie over (de inhoud van) het schoolvak Nederlands: er is een te grote nadruk op vaardigheden komen te liggen en de leesmotivatie van leerlingen gaat achteruit. Het ontbreekt vaak nogal aan taalkundige en letterkundige inhoud waardoor er weinig aansluiting is met de academische neerlandistiek. Het literatuuronderwijs binnen het schoolvak Nederlands bezit weinig vakdidactische inhoud en men ziet een soort ‘handelingsverlegenheid’ bij leraren en dat geldt zeker voor het onderdeel literatuurgeschiedenis. Het lukt niet altijd goed om het belang ervan te formuleren: waarom zouden leerlingen literair erfgoed moeten kennen of lezen? Bestaande schoolboeken geven vaak een puur chronologisch overzicht van de literatuurgeschiedenis, dat bovendien sterk wit, mannelijk en Noord-Nederlands gericht is. Daarmee is het lastig om historische teksten aan de actualiteit te verbinden. Met de website literatuurgeschiedenis.org willen we op deze problematiek een antwoord geven en leraren Nederlands inspireren tot aantrekkelijk, eigentijds onderwijs in de literatuurgeschiedenis.

Korte geschiedenis

In de periode 2001-2009 werd ‘literatuurgeschiedenis.nl’ ontwikkeld door letterkundige neerlandici als educatief platform bij primaire teksten op de DBNL. Vanaf 2009 werd de website niet meer vernieuwd

[p. 102]

en aangevuld en leed hij een stil bestaan. Hij werd echter nog wel veel bezocht: in 2019 telden we nog 40.000 bezoeken per maand en tijdens de eerste coronalockdown in het voorjaar van 2020 zagen we het bezoek met 30% groeien. Inmiddels stond de boekenreeks Geschiedenis van de Nederlandse literatuur online op de DBNL en kwam opnieuw de wens naar boven om die educatief meer te ontsluiten. De KB en de Taalunie hebben de handen toen ineengeslagen om literatuurgeschiedenis.nl te vernieuwen en op te schonen: we hebben de website van een compleet nieuwe vormgeving en Content Management Systeem voorzien en deden een gebruikersonderzoek onder leerlingen en leraren Nederlands.

Inhoud en opbouw

Literatuurgeschiedenis.org is een naslagwerk over de Nederlandstalige literatuurgeschiedenis van de middeleeuwen tot nu, de chronologische lijn op de homepagina is de ingang naar zeven tijdvakken, elke eeuw is een tijdvak. De website heeft een wetenschappelijke basis: de teksten zijn geschreven door letterkundige neerlandici en we werken met inhoudelijke redactiegroepen rond tijdvakken en onderwerpen en hebben een adviescommissie die bestaat uit leraren Nederlands, vakdidactici en letterkundige neerlandici. De website is een educatieve ingang naar de boekenreeks Geschiedenis van de Nederlandse literatuur en bevat op iedere pagina verwijzingen naar secundaire literatuur op DBNL en andere educatieve websites over literatuur. Elk tijdvak op de website kent eenzelfde indeling: pagina's over letterkundige onderwerpen (bijvoorbeeld: boekdrukkunst, ridderliteratuur, zeventiende-eeuwse reisverhalen, emancipatie, slavernij, de beweging van tachtig, de Belgische opstand, de Tweede Wereldoorlog), pagina's over schrijvers en pagina's over literaire werken (‘teksten’). Daarnaast zijn er pagina's over stromingen en thema's. Deze thema's geven een diachrone doorsnede van de website op thema's als ‘liefde en erotiek’, ‘ziekte en dood’, ‘oorlog en verzet’, ‘gender en identiteit’. Ook bevatten een flink aantal pagina's opdrachten voor leerlingen en kun je didactische modules, filmpjes en podcasts bekijken of beluisteren.

Aandacht voor literatuur uit alle delen van het taalgebied

De ambitie is om op literatuurgeschiedenis.org de Nederlandstalige literatuur uit alle delen van het taalgebied aandacht te geven: uit Aruba, Bonaire, Curaçao, Nederland, Vlaanderen, Suriname, Saba, Sint Eustatius en Sint Maarten. We hebben die ambitie om leraren en leerlingen in Nederland en Vlaanderen een diverser beeld van de Nederlandstalige literatuur voor te schotelen én om de website ook

[p. 103]

relevant te maken voor het (hoger) onderwijs in Suriname en op de eilanden in het Caribisch gebied. In eerste instantie hebben we hiervoor advies ingewonnen van prof. dr. Michiel van Kempen en prof. dr. Wim Rutgers maar we betrekken ook andere neerlandici van de eilanden en uit Suriname, die we vragen teksten te schrijven. We hebben een notitie gemaakt met uitgangspunten en voorstellen voor nieuwe pagina's die het ‘beleid’ uitzet voor de komende jaren. Die notitie heeft als doelstelling/missie: de Caribische en Surinaamse literatuur krijgen een volwaardige plek op literatuurgeschiedenis.org.

Visie Surinaamse en Caribische literatuur

Nederlandstalige literatuur is die literatuur die in het Nederlands geschreven werd en wordt in Nederland, België, Suriname, Indonesië en op de eilanden in het Caribisch gebied. Nederlands-Caribisch werk wordt door de auteurs - al dan niet in Nederland woonachtig of op de eilanden - (vaak) gericht op een dubbelpubliek van lokale en Europese lezers. Dit werk wordt overwegend gepubliceerd bij Nederlandse uitgevers en wordt gerecenseerd in Nederlandse bladen door Nederlandse critici en het is in Nederlandse boekhandels verkrijgbaar. Kortom in weliswaar beperkte mate, circuleert Nederlands-Caribische literatuur ook in het Nederlandse (en Vlaamse) literaire landschap. De Nederlands-Caribische literatuur is onderdeel van zowel het Caribische als ‘niche’ in het Nederlands/Vlaamse landschap. En ze speelt een rol in de context zoals in de wetenschappelijke reeks Geschiedenis van de Nederlandse literatuur bedoeld. Daarom verdient Nederlands-Caribische literatuur deel uit de maken van een educatieve website als Literatuurgeschiedenis.org.

Uitgangspunten en overwegingen

In eerste instantie vetrekken we vanuit Geschiedenis van de Nederlandse literatuur 1945-2005 van Hugo Brems, waarin redelijk wat aandacht besteed wordt aan Surinaamse en Caribische literatuur maar tegelijkertijd is dat ook wat te beperkt. We willen toch meer context geven, bijvoorbeeld door op literatuurgeschiedenis.org ook de taalsituatie op de eilanden en in Suriname te behandelen. Daarbij denken we dat het goed is ons niet alleen te richten op gecanoniseerde auteurs als Frank Martinus Arion, Astrid Roemer, Albert Helman of Cola Debrot maar ook aansluiting te zoeken bij auteurs van nu, zoals Radna Fabius en Raoul de Jong, wat de aantrekkelijkheid voor een jonger publiek groter maakt.

Ook nemen we de bekendheid van Caribisch en Surinaamse auteurs in Nederland/Vlaanderen mee terwijl we zeker ook aandacht willen schenken aan nog onbekende auteurs in de lage landen.

[p. 104]

Caribische literatuur op literatuurgeschiedenis.org - december 2021

Bij de presentatie op CARAN bevatte de website de volgende pagina's/lemma's over Surinaamse en Caribische literatuur: onderwerpen: ‘Nederlandstalige literatuur van de ABC-eilanden’, ‘Een nieuwe generatie Nederlands-Caraïbische schrijvers: 2010-2020’;

schrijvers: Edgar Cairo, Astrid Roemer, Bea Vianen;

teksten: De stille plantage (Helman), Wij slaven van Suriname (De Kom), Dubbelspel (Arion), Was getekend (Roemer).

Inmiddels zijn er al heel wat meer pagina's toegevoegd met hulp van Cynthia Abrahams, Eric de Brabander, Jerry Dewnarain, Jeroen Heuvel, Klaas de Groot, Michiel van Kempen, Ismene Krishnadath en Wim Rutgers (zie daarvoor de overkoepelende pagina op Literatuurgeschiedenis.org).

Verwijzingen

https://www.literatuurgeschiedenis.org/themas/thema-surinaamse-en-caribische-literatuur