CARAN-conferentiebundel 3. Taalbeleid in het Caribisch Gebied; heden en in de nabije toekomst

[p. 101]

Werksessie: de relatie tussen luisteren, spreken, lezen en schrijven in beheersingsgraad
Usha Balesar en Marjorie Rotsburg

Deze werksessie gaat over luisteren, spreken, lezen en schrijven. Ongetwijfeld zullen we het allemaal met elkaar eens zijn dat bij het bevorderen of stimuleren van taalvaardigheid deze vier domeinen onmisbaar zijn. We kunnen ons echter wel de vraag stellen of elk van deze vier op elk schoolniveau evenveel aandacht moet krijgen. Met schoolniveau wordt bedoeld basisonderwijs (BO), voortgezet onderwijs op junioren- en seniorenniveau (VO), maar ook hboinstellingen en de universiteit. Hieronder worden de schoolniveaus in Suriname schematisch weergegeven.

Figuur 1 Schoolniveaus in Suriname
Bron:ttp://taalunieversum.org/onderwijs/termen/suriname/schema_suriname/schema_onderwijssysteem_suriname.htm

[p. 102]

Op het Instituut voor de Opleiding van Leraren in Suriname wordt er aandacht aan al de vier domeinen besteed, omdat deze studenten straks leraar/ lerares Nederlands worden in het voortgezet onderwijs op junioren- of seniorenniveau. Van hen wordt verwacht dat zij in voldoende mate de kennis die ze opdoen op de opleiding over deze onderdelen kunnen overbrengen en toepassen in hun klas. Studenten moeten het geleerde demonstreren. Studenten moeten bijvoorbeeld presentaties houden bij verschillende vakonderdelen. Maar ook bij Instituutspracticum geven ze modellessen om te oefenen voor de verdiepingsstage. Hier wordt het spreken dan in verband gebracht met het luisteren en schrijven, want ze moeten hun medestudenten ook beoordelen. Hieruit blijkt ook duidelijk dat schrijven en spreken niet los van elkaar staan. De studenten moeten eerst een lesvoorbereiding schrijven voor ze de les verzorgen.

Ook bij de vakdidactieklessen is er een duidelijke link tussen luisteren, spreken, lezen en schrijven. De studenten moeten bij een van de vakdidactiekmodules een discussievorm voorbereiden. Daarvoor moeten ze eerst inlezen over de discussievorm die ze kiezen en het onderwerp waarover gediscussieerd zal worden. Ze schrijven een opzetplan (de procedure van de discussie), vervolgens wordt het gepresenteerd (de discussie wordt uitgevoerd). Je ziet dan duidelijk dat alle vier taaldomeinen hier aan bod komen.

Helaas wordt in Suriname weinig aandacht besteed aan het onderdeel ‘luisteren’ binnen het onderwijs van Suriname, hoewel er tal van mogelijke oefeningen beschikbaar zijn. De vraag die gesteld kan worden is: hoe komt dat? Ik weet niet in hoeverre andere (ei)landen dit ook ervaren. Indien ja, dan is de vraag is er wel eens stilgestaan bij de oorzaak? En indien nee, hoe wordt dit gestimuleerd?

Hiermee kan de vraag opkomen is het echt nodig om al op basisen voj-niveau evenveel aandacht te besteden aan alle vier domeinen?

Moet de beheersingsgraad van deze vier domeinen op hetzelfde niveau zijn in het belang van toetsresultaten?

Om onze gedachten over de bovenstaande vragen te laten gaan is het belangrijk de ervaringen van de (ei)landen met elkaar te delen. Daarom is er gekozen voor een werksessie (overleg). Hieronder treft u de conclusies en bevindingen van de verschillende (ei)landen met betrekking tot de vragen/stelling.

Wordt er op uw eiland in voldoende mate aandacht besteed aan het onderdeel luisteren in het basisonderwijs en in het voortgezet on-

[p. 103]

derwijs? Indien nee, dan is de vraag is er wel eens stilgestaan bij de oorzaak? En indien ja, hoe wordt dit gestimuleerd?

Curaçao

Op de basisschool wordt er evenveel aandacht besteed aan de vier onderdelen luisteren, spreken, lezen en schrijven. In het voortgezet onderwijs wordt er minder gedaan aan luisteren en spreken. De aandacht is meer gevestigd op het lezen en schrijven.

Er is geen luister- en spreekdidactiek.

Caribisch Nederland

Er is een goed programma en er is genoeg uitgewerkt materiaal. Luisteren is al helemaal ingebed in het onderwijssysteem. De leermiddelen hiervoor zijn beschikbaar, ook op technologisch gebied.

Aruba

Er zijn tal van mogelijkheden op het gebied van luisteronderwijs. Op alle schoolniveaus wordt er aandacht besteed aan luisteronderwijs. Alleen is er geen toets aan gekoppeld.

Is het van belang om al op basis- en voj-niveau evenveel aandacht te besteden aan alle vier domeinen?

Er moet een moeilijkheidsgraad zijn. Zeker als het gaat om Nederlands als vreemde taal in het eerste leerjaar moet er heel veel aandacht besteed worden aan lezen en spreken en dan stapsgewijs bij de andere leerjaren aan luisteren en schrijven. De vraag is of wij er wel eens bij stilstaan wat het percentage is van luisteren, spreken, lezen en schrijven binnen ons leerstofprogramma.

Moet de beheersingsgraad van deze vier domeinen op hetzelfde niveau zijn in het belang van toetsresultaten?

De beheersingsgraad van de vier domeinen hoeft niet per se op hetzelfde niveau te zijn. Bij een toets is het wel ideaal om het resultaat per domein procentueel aan te geven.

Begrijpend luisteren is een fundamentele opstap naar begrijpend lezen en hiermee zal ook het spreken bevorderd worden maar dit alles is ook een toegevoegde waarde voor schrijfvaardigheid.

Dat luisteren een fundamentele opstap is naar begrijpend lezen is een feit. Maar het begrijpend luisteren, hoeft niet het spreken, lezen en schrijven te bevorderen. De volgorde waarin de laatste drie vaardigheden worden verworven, ligt niet vast.

[p. 104]

Een volle zaal met deelnemers aan de CARAN-conferentie van 2015 afkomstig uit alle delen van het koninkrijk. Het onderwijs Nederlands in het hoger onderwijs stond centraal.

Nog even napraten op het strand. Op de foto: Marjorie Rotsburg, Ronald Severing en Usha Balesar.