Logo DBNL
Des coninx summe (1907)

Des coninx summe

(1907)–Anoniem Coninx Summe, Des–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

[Het Pater Noster]

+Hier1) nae volcht die exposicie vanden pater noster, wattet bedudet of wat wij daer mede begheren als wijt segghen of als wijt bidden2).

268.aant.

Een kint, datmen eerst ter scolen set, dat beghinsel sijnre leringhe is: pater noster. Die dan dese clergie wel connen wil, moet hem veroetmoedighen gheliken een kint, want alsulke scoliers worden gheleert vanden guedertieren meester Jhesu.

Dese clergie is die schoenste ende oerbaerlicste die wesen mach, diese wel verstaet ende onthout. Mer zommighe wanense wel verstaen ende connen, dier nye woert of en conden anders dan naden loep vander littere van buyten, dat nochtan guet is; mer luttel ist waert, ten si mit aendacht van binnen. Dese lesse is cort van woerden, lanc inder sentenciën ende inder glosen; lichtelic te segghen, mer subtijlic

269.aant.

te verstaen. Dit ghebet bovengaet allen ghebeden anders in waerdicheden, in cortheden ende in oerbaerlicheden. Die waerdicheit+ is, dattet die zoen gods || ghedaen heeft tot god den vader. Het is die sprake gods uut den heiligen geest. Het is cort, om dat hem niemant ontsculdigen en sal te leren ende om dattet nyemant verdrieten en sal dicke te lesen ende gaern. Want god die vader hoert ons haestelic, als wi hem mit gueder herten bidden, ende hem en behaghet niet veelheit der woerden noch scone rymen. Want Sinte Gregorius seit: ‘Voerwaer, dat bidden en leit niet in dat schone spreken noch in popelinge der woerden mitten monde, mer in weninge ende in uutstortinge der tranen uut gueder herten’. Dit gebet is oec oerbaerlic, wantet besluyt mit corten woerden aldat des menschen herte goets bidden mach, dat is dat een verlost werde van allen quade ende vervolt mit allen guede.

270.aant.

Pater noster2). ‘Vader onse die biste inden hemelen’. Hier in sulstu merken, hoe dijn guedertieren voerspraec ende guedertieren meester Ihesus Cristus, die wijsheit gods, die weet alle rechten ende manieren vanden hove des hemelrijcs, ons leert wel te pleyten, wijselic, subtijlic, cortelic ende waerachtelic te spreken. Dit woert datstu segste,

ist dattet wel verstaen wert ende vervolcht, sal di geven al dine begeerten. Want sinte Bernart seit: ‘Dat gebet datter begint opten zoeten naem “vader”, geeft ons hoop te vercrigen al onse begeerten’. Dit zuet woert ‘vader’, dat alle dinc zuete maect, bewijst ons wat wi sculdich sijn te geloven ende openbaert ons wat wi doen sullen; ende+ dese twe maken den mensche salich, indien dat hi te recht gelovet

271.aant.

ende dan duet dat hi sculdich is te doen. || Als wi hem nomen ‘vader’, bekennen wi, dat hi is heer van der herbergen des hemels, capyteyn, begintsel ende fonteyn van allen gescepen creaturen ende van wien alle guet coemt. Aldus bekennen wi zine mogentheit. Ten anderen mael als wi segghen ‘vader’, bekennen wi dat hi is een bescicker ende een regeerre der herbergen ende des ghesins, ende sonderlinge vanden kinderen, dats vanden menschen die hi ghescepen heeft na sijn gelikenisse, ende daer in wi bekennen sijne wijsheit. Ten derden mael is hi van rechte ende van naturen onse ‘vader’, want hi mint dat hi gemaect heeft, als gescreven staet: ‘Hi is sochte ende guedertierne ende hi mint ende voedet sijne kinder ende duet hem haren oerbaer bet, dan si selve bekennen connen, ende hij slaetse ende castietse, alze misdoen, om haer profijt, als een guet vader, ende hij ontfancse guedertierlic alsi tot hem comen; ende daer in bekennen wi sijne guedertierenheit.

272.aant.

Aldus wert ons bewijst in dit woert dat wi segghen, ‘vader’, sine moghentheit, sijn wijsheit ende sijn guedertierenheit. Oec wort ons bewijst in desen woerde, als wij segghen ‘vader’, van onser edelheit, van onser scoenheit, van onser rijcheit. Wat mach meerre edelheit wesen dan wi sonen sijn also groten vaders, dats god? Meerre rijcheit en mach niet wesen, dan te wesen erfnamen van al dat hi heeft. Meerre schoenheit en mach niet wesen dan hem te gheliken, wies schoenheit bovengaet dat menschelike begrip ende oec der enghelen.+ Aldus wert ons bewijst in desen woerde ‘vader’, dat wi sijn || zonen gods, ende daer in wort ons vermaent dat wi hem ghelikenen souden, als een guet kint gaern ghelikent sinen gueden vader: dat is dat wi wesen sullen starc ende mogende, stout ende vroem tot guet te doen, ende wesen wijs ende voersichtich, hoesch ende guedertieren, reyn sonder boesheit, als hi is, ende dat wi haten sullen alle die vuylicheit der sonden ende alle boesheit, als hi duet, op dat wi van hem niet vervreemt en worden. Dit woert dan, als wi seggen ‘pater noster’, vermaent ons dat wi rechte zonen sijn ende dat wi sculdich sijn hem te geliken van naturen ende van gebots wegen ende van recht, ende dat wi hem sculdich sijn minne, eer, reverencie ende ontsich, dienst ende onderdanicheit. Nu peyns dan, altstu segste ‘vader’, datstu biste een guet zoen en getrouwe, wilstu dat hi di si een guet vader ende sachtmoedich. Denct datstu des gheens zoen biste, die voer di inden strijt gegaen is. Nu sien wi hoe zuet dit woert is ende hoe dattet ons

vermaent te wesen eerbaer, vroom ende wijs, als wi sculdich sijn te wesen.

273.aant.

Het is een vraghe, waerom wi altoes seggen: vader onse, ende niet: vader mijn, ende: gif ons, ende niet: gif mi. Hier op wert geantwoert: Niemant en mach seggen ‘mijn’ vader, anders dan die alleen die zoen gods is van naturen, sonder begin, sonder eynde ende één mitten vader. Also en sijn wi sijn zonen niet van naturen, mer om dat wi gemaect sijn na sijn gelikenisse; ende also sijn oec die heyden ende die saracinen; mer wi kerstenen sijn sine zonen+ over mits graciën ende, alsmen in latijn seit, filij adopcionis. || Adopcio is een woert in des keysers recht: als een hoech rijc machtich man ghene kinder en heeft, so mach hi kiesen eens arms mans zone, op dat hi wil, ende make daer sijn soen of per adopcionem, dat is dat men houden sal voer sijn zoen ende hi sal sijn erf nemen ende besitten. Dese gracie heeft ons onse here gedaen buten onse verdienten, in dien dat hi ons gebrocht heeft totten doopsel, doe wi arm waren ende naect ende kinder des doots ende der verdomenissen. Als

274.aant.

wi dan seggen ‘vader onse’ ende ‘geef ons’, so begeren wi mit ‘ons’ ende alle onse mede broederen, die overmits deser graciën vercregen sijn ende die sonen sijn der heiligher kerken ende des gheloves ende mit ons vercreghen sijn inden doopsel. Voert bewijst ons dit woert ‘onse’ die guedertierenheit ende breetheit gods ons vaders, die liever gheeft veel dan luttel ende liever der menichten dan énen alleen1), van welken sinte Gregorius seit, dat gebet, dat gemeen geschiet, van meerder waerden is, geliken als die kaerse bet besteet is, die een heel zale vol volcs over licht, dan die enen mensche alleen licht. Dit woert dan ‘ons’ vermaent ons, te geven lof van al onser herten vander graciën, die hi ons gedaen heeft bi welker wij geworden sijn sijn sonen ende sine erfnamen, ende dat wi zeer vyerichlic minnen souden onsen brueder Ihesum Cristum, die ons mit hem verenicht heeft in deser graciën. Dit woert ‘ons’ vermaent ons dat wi sorchvoudelic in onser herten bewaren sullen den heilighen gheest die ons+ een getuge is vander graciën, || dat is adopcio, als wi hebben sullen die erfnisse ons vaders, dat is die vruechde des hemels.

275.aant.

Dit woert leert ons ende seit ons, dat wi alle brueders sijn, groet ende cleyn, arm ende rijc, hoge ende lage, van énen vader ende van éénre moeder, dat is gods ende sijnre gelikenisse, ende dat nyemant den anderen haten en sal, mer minnen als brueders, ende dat die een den anderen helpen sal, als die leden des lichaems malcander helpen, ende bidden voer malcander, als sunte Iacob seit, want het is ons groet oerbaer. Want altstu dijn gebet duetste int ghemeen, so hebstu an al die gemeenscap der heiliger kerken deel

ende voer één pater noster datstu spreecste, so winster vijf dusent.

Dit selve woert bewijst ons te haten drie dingen, als hoverdie, hat ende giericheit. Hoverdie set den mensche uter gemeenscap, want die hoverdie wil boven ander menschen wesen. Hat set mede die mensch uter gemeenscap, want die hatige benidet altoes den anderen. Die ghierige wort oec uter ghemeenscap gheset, want hi en can sijn dinghen niet int gemeen hebben, mer hi wilt al alleen hebben, ende hier om en sal dit volc gheen deel hebben an dat heylige pater noster. Dit woert ‘ons’ bewijst dat god die vader onse is, ist dat wi willen, ende die zoen ende die heilige geest; dat is, ist zake dat wi bewaren sine gebode, als sinte Ian seit inder ewangeliën.

276.aant.

‘Vader onse die biste inden hemelen’. Wanneer ic segge: ‘die is inden hemelen,’ so segghe ic twe dinghen. Gheliker wijs of ic seide:+ ‘die coninc is te Parijs’, ic segghe twee || dinghen: ic segghe dat hi coninc is, ende dat hi te Parijs is, des ghelijcs segghe ic dat god is, ende dat hi inden hemel is. Men vint in dat ander boeck der bibelen, dat god openbaerde Moyses ende seide hem: ‘Ganc in Egipten ende segghe den coninc Pharao doer mi, dat hi verlosse mijn volc, dat sijn die kinderen van Israhel, vanden dienste daer hijse in houdet’. ‘Here’, sprac Moyses, ‘ofmen mij vraechde hoe dijn naem is, hoe soude ic segghen?’ God seyde: ‘Ic ben die ic ben.’ Nu segghen die wise clercken ende die meesteren, dat onder alle die hoghe namen ons liefs heren dit die meeste is ende die voerbaerste, bij welcken

277.aant.

wij god best bekennen moghen. Want alle ander namen die spreken van sijnre guetheit, of moghentheit, of van sijnre wijsheit, dat hij dus is of al soe; dat is: hij is die alre beste, die alre schoenste, die machtichste ende veel ander guede manieren van spreken diemen van hem seit; dat nochtan niet en is vanden rechten wesen gods. Mer wij die sijn te grof1) te spreken van aldustanighen hoghen dinghen van god, diemen niet onderscheiden en mach. Een man dan diemen sijnen naem niet en weet, gheliker wijs alsmen seit: hi is coninc, hi is hertoech, hi is milde ende veel deser gheliker dinghen, bij welken men den mensche kennen mach, mer wij en segghen niet te rechte sijnen naem, alsoe seggen wij van god. Wi vinden veel namen+ die ons || bewisen wie hi is, mer daer en is geen so proper als dit woert ‘is’ dat ons bet duet verstaen ende subtijliker bewijst, in so veel als onse verstant begripen can. Want god is alleen die gheen die is, alleen ewich sonder begin ende sonder eynde. Dit en machmen van anders nyemant seggen. Voert so is hi alleen, want hi is god ende waerheit; hi heeft alle dinc gescapen, dat sijn alle creaturen die sijn, goet ende quaet, ende als Salomon seit: ‘Bi hem

gherekent sijn alle dinghen niet ende te niet, ende te niet souden alle dinghen comen ten waer dat hijse onthielde mit sijnre crachten’. Voert so is hi alleen geconfirmeert ende ghevesticht, want hi altoes is in enen wesen, sonder verwandelen, sonder vermoyen in enigher manieren, (als sinte Iacob seit: ‘Alle dingen sijn wandelbaer in wat staet datsi sijn’); want hi is ghehieten properlic ‘die is’, want hi is voerwaer sonder gebrec, gestadich sonder verwandelinghe, ewich sonder beghintsel ende sonder eynde, want in hem en is gheen verscheiden.

278.aant.

Nu verstaet dit, dat geen dinc lichter te verstaen en is, dan dat god is; mer gheen dinc en is zwaerre te verstaen dan wat dinc dat god is. Daerom prise ic wel datstu niet te zeer en pijnste te ondersoken vanden wesen gods, want du mochste dwalen. Laet di ghenoghen mit datstu seyste: Lieve zoete vader die biste inden hemelen. Het is wel waer, hi is also wel over al ieghenwoerdich inder aerden, inder zee ende inder hellen, als hi is inden hemelen; mer men seit+ dat hi is inden || hemelen om dat hi daer meest ghesien ende meest bekent ende meest ontsien ende gheëert is. Voert so is hi inden hemelen geestelic, dat is in die heilige herten die daer sijn hoech, claer ende reyn als die hemel is, want in sulken herten is hi gesien ende bekent, ontsien, gemint ende gheëert.

Nu hebben wi ghehoert dese vier woerden: ‘Pater noster qui es in celis.’ Dat eerste vermaent di god te eren, dat ander god te minnen, dat derde god te ontsien, want sijn vader ende onse vader is altoes rechvaerdich ende onwandelbaer; dat vierde, di te bewisen, in dien dat hi so hoge is ende du so laghe, ten si datstu vroem biste ende manlic, du en sultste niet comen tot sijnre woninge. Dat eerste woert bewijst ons die lancheit sijnre ewicheit, dat ander die mildicheit sijnre caritaten, dat derde die diepheit sijnre duechden ende dat vierde die hoecheit sijnre mogentheit. Die dese vier achterhaelt hadde, sonder twifel hi soude salich wesen!

279.aant.

Die gave der wijsheit1). Nu hebste gehoert die prologe vanden heyligen pater noster, die is gelijc een intreden van eenre steden. Och here god, die wel conde singen dat liedekijn, wat soude hi daer zoeter noten in vinden! want sonder twifel in dien sange, die die wijsheit gods gemaect heeft, die gene die die vogelen leert singen, sijn veel scoenre ende zoeter noten. Sonderlinge sijn in desen sange seven noten, dat sijn zeven gebeden, die verwerven die zeven gaven des heilighen2) geests, die welcke uutroden die zeven hoeftsonden+ uter herten || ende plancten daer in die seven duechden, bi welken men coemt tot achte salicheden.

280.aant.

Van desen seven gebeden maken die eerste drie den mensche heylich, also veel als hi mach wesen in deser werlt. Die ander vyer maken volmaectelic rechtvaerdich die heilicheit des menschen, die gemaect is naden beelde der drievoudicheit in drien dingen die inder zielen sijn, als memori, verstant ende wille. Daer wort die ziel volcomelic in gherenicht inden wille, volcomelic verlicht inden verstande, volcomelic ghevest in god ende mit god inder memoriën. Ende hoe die ziel overvloeydigher ontfanghet dese drie gaven van gode, hoe si meer genaect sijnre natuerliker schoenheit, dat is die gelikenisse des vaders ende des zoens ende des heiligen gheests. Dat is als god die vader die vesticht inder memoriën, die zoen verlicht inden verstant ende die heylige geest reynicht inden wille. Dese drie dingen leren wi in die drie eerste gebeden vanden pater noster, als wi seggen: ‘Sanctificetur nomen tuum. Adveniat regnum tuum. Fiat voluntas tua sicut in celo et in terra.’

281.

Wi openbaren tot onsen guedertieren vader hoeschelic onse overste begeren dat wi altoes hebben souden, dat is dat die name gods si geheilicht ende gevest in ons als wi seggen ‘Sanctificeter nomen tuum’, dat is te seggen: ‘Here, dit is onse overste begeren, dat dijne heylige naem ende dijn goede geruchte ende dine bekenninge si gevesticht in ons!’ In desen eersten gebede begeren wi die eerste ende+ principaelste gave || des heiligen geests, dat is die gave der wijsheit. Dese vestighet des menschen herte in god ende voechtet so mit hem, dattet daer niet of keren en mach. Wijsheit is inden latijn so veel gheseit als smakende wetentheit, ende mitten ‘smakende’ gevoeltmen die zueticheit gods, recht alsmen die zueticheit des wijns bet

282.aant.

smaect dan men die gevoelt biden gesichten. Mer op datmen te bet wat verstaen mach wat te seggen is ‘Dinen naem si geheilicht1) in ons,’ so sulstu weten, dat dit woert ‘gheheilicht’ is so veel gheseit als ghewiet ten dienste gods ende gevesticht. In vier manieren heilicht die gheest der wijsheit dat herte der menschen. Ten eersten reynicht hijt ende purgeertet, recht als dat vyer purgeert gout. Ten anderen mael trect hijt vander aerden, dats van alre aertscher minnen ende vleyscheliker toeneyginge ende duet hem comen tot een verdriet van al dat geen dat hi te voren plach te minnen, recht als die, die ghewoen sijn des guets wijns, walghet vanden water. Ten derden male verweect hijt in bloede, want hi settet in so vyerigher minnen ende zueter devociën in Cristo Ihesu, dattet anders niet en peynset dan om hem ende om sijnre passiën. Het is so gheverwet ende doer droncken mitten duerbaren bluede Ihesu Cristi, dat hi uut gestort heeft om sijnen wille, als een soppe van wermen brode diemen steect inden wijn. Dit is een nyewe doopsel, want vormen ende

dopen is één dinc. Ten vierden mael vesticht hijt so in god, dat geen+ dinc hem daer || of verscheiden en mach, noch ghene sorchvoudicheit, ende settet soe, dat hem niet en lust te peynsen dan om god ende hem te dienen ende te minnen, recht als een kerke ghewiet wort totten dienste gods, want anders en soudmen daer niet doen dan den

283.aant.

dienste gods. Nu wilt dan seggen: ‘Dijnen naem si gheheilicht in ons,’ dat is: verleen ons die gave der smakender wetenheit, dat wij overmits hem soe purgeert worden ende ghereinicht van alre vuylnisse ende droncken inder minnen, dat ons alle ander zoeticheit bitter sij, ende dat wi so ghewiet worden ten dienste gods, dat wi tot ghenen anderen dinghen sorghe en hebben; niet alleen dat wijt hier begheren, mer oec mit hem te regneren ende vernyewet te worden ende ghedoept inden bluede Ihesu Cristi overmits devocie ende vyericheit der minnen, bi welken die name des vaders also ghevesticht si in ons, dat hi si onse vader ende wij sijne sonen ende erfgenamen; so ghevest, dat ons gheen dinc en moghe of brenghen van deser ghevesticheit noch van deser gracie. Het is een zeer grote gracie gods, als die wille so gewortelt is in god, datse niet ghebughet en mach worden mit enigher becoringhe. Het is noch meerre, als si soe ghevestich is inder minnen ende so droncken vander zoeticheit gods, datter gheen solaes noch gheen troest en is ten si van hem. Dan is eerst dat herte volcomeliken ghevesticht, als die memorie so is ontsteken+ in god, datsi || anders niet en denct dan om hem. Dan mogen wi seggen: ‘Sanctificetur nomen tuum’, ‘Here, dinen naem si geheilicht in ons!’

284.aant.

Die gave des verstants1). ‘Adveniat regnum tuum.’ Dat is tander gebet vanden pater noster, in welken wi bidden dat dat rike gods come in ons. Onse here seit inder ewangeliën tot sinen discipulen: ‘Dat rike gods is al rede in u.’ Nu merct hoe dit wesen mach, als god geeft grote gracie, diemen hiet die geest der verstandenisse, in des menschen herte. Recht als die zonne ofduet alle duysternisse des nachts ende te niet maket al die wolken ende die misten des ochtenstonds, also maect dese geest te niet alle duysternissen des herten ende openbaert den mensche sine sonden ende gebreken ende die gestubben die sonder getal2) sijn, recht als dat schijnsel der zonnen openbaert al dat stof dat inden huse is. Voert so en openbaert hi hem niet alleen dat in hem is, mer oec dat onder hem is, dats die helle, ende dat boven hem is, inden hemel, ende dat omtrent hem is, dat sijn alle scoen creaturen die alle gode loven

ende geven een getuych hoe guet ende hoe groet dat god is ende hoe zuet dat hi is; ende hoe hi die creaturen claerre siet, hoe hi god

285.aant.

meer begeert te sien. Mer als hi dan siet, dat hijs niet sien en mach, noch waerdich en is te sien, dan verwarmt hem dat goede ghetrouwe hert ende hi crijcht een vertoorninge sijns selfs ende bedruct hem ende begint te suchten ende te kermen ende ingaet in sijn herte. Daer vint hi so veel sonden ende gebreken van werken, van gedachten+ ende van quaden wille, dat hi hem vertoornt ende bedruct || ende heeft een mishaghen sijns selfs. Dan begint hi sijn hart te reynighen ende werpt uut alle vuylnessen, die hem benamen dat ghesichte gods, ende duet waerachtighe biecht. Als hi dus langhe ghekermt heeft ende heeft alle vuylnesse uut gheworpen, soe vint hi vrede ende rust, solaes ende blijscap, soe groet, dat hem alle die werelt dunct een helle te wesen biden vrede ende rust die hij vint in sijnre herten. Dit begheren wi als wi segghen: ‘Adveniat regnum tuum’, dat is: lieve vader, verleen ons dat dijn heilighe gheest ons wil verlichten ende reynighen ende purgeren onse herten, datse waerdich sijn god te sien. Want dat is dat rike gods te hebben in ons, ende daer omme seit onse here inder ewangeliën: ‘Dat rike gods is ghelijc enen scat inden acker verborghen,’ als in des menschen herte, dat meerre is dan al die werlt.

286.aant.

Die gave des raets. ‘Fiat voluntas tua sicut in celo et in terra.’ Dit is dat derde ghebet vanden pater noster, in welcken wi onsen hemelschen vader bidden dat sijn wille si ghedaen in ons, alsoe si ghedaen wert inden hemel, daer anders niet ghedaen en mach werden dan dat god wil. Dese gebede en moghen wi niet vercrighen, wi en moeten hebben die gave des raets, die is die derde gave des heilighen gheests, dat die ons leere sijnen liefsten wille ende ommekeer onsen bosen verkeerden wille ende vastmake die inden sijnen, also+ dat in ons en sij noch eygen || ghedacht noch eyghen wille, mer alleen die sine, ende die alleen vrouwe si ende doe in ons al dat si wil, recht als mit sijnen enghelen inden hemel, die altoes sijnen wille doen sonder ommesien ende sonder weder segghen.

287.aant.

Nu hebben wij ghehoert die eerste drie ghebeden vanden pater noster ende sijn die hoechste ende die waerdichste. In die eerste begheren wi die gave der wijsheit, in die ander die gave der verstandenissen, in die derde die gave des raets, als voerscreven is. Dese drie en begheren wi niet daer omme, dat wijse volmaect sullen hebben inden sterfliken leven, mer wi gheven te kennen onsen vader onse begheerte, die sijn of wesen souden daer toe, dat dese drie eerste gebeden souden wesen in ons vast ende volcomen inden ewighen leven. Die vier nacomende spreken anders, want wi spreken daer in

tot onsen vader ende segghen: Gheef ons, Vergheef ons, Bewaer ons ende Verlos ons. Ten si dat wi van hem hebben dese vyer ghebeden, so sijn wij doot in deser werelt, want si sijn ons noot in desen sterfliken leven.

288.aant.

Die gave der stercheit. ‘Panem nostrum cotidianum da nobis hodie.’ Seer wel leert ons onse guede meester oetmoedelic ende wiselic, als hi ons leert segghen: ‘Lieve vader, gheeft ons huden onse dagelixe broet.’ Wat mach die sone min bidden van sijnen vader dan alleen broet, sonder meer, om dien dach over te liden? Hi en+ begheert ghene overtallicheit, || noch wijn, noch vleysch, noch vissche, mer alleen broet; niet te iaren, mer dien dach mede over te liden. Dit schijnt alte cleynen dinc te wesen dat wij begheren. Mer voerwaer, wi begheren grote dinghen! Want alsmen begeert van enen abt dat broet eenre abdiën, so begheertmen die bruderscap ende tgeselscap ende tgherecht ende alle die guede vanden huyse. Aldus ist: wien dat broot ghegheven wort, die heeft bruederscap ende gheselscap

289.aant.

ende mededeel an alle die guede die inden hemel sijn. Dit is dat broet des gebenediden convents, dat broet des hemels, dat broet der engelen, dat broet der ghenoechten ende dat broet des ewich levents, want het ghevet leven ende het bewaert dat leven sonder sterven, van welken die ewighe waerheit seit inder ewangeliën: ‘Dit broet is die rechte spise, want het verdrijft allen hongher ende versadet den mensche alsoe dat hi ghenoech hevet’. Dat en duet geen ander spise. Want du neemstet inden heilighen sacrament des outaers, daerstuut eten soudste haestelic ende gulselic, als die scrifte bewijst, recht als die verleckerde die goede spijse duet, die hi somtijt in schiet sonder kauwen; dat is te segghen: du sultste nemen dese spise mit soe groter vyericheit dijns herten ende mit so groter begheerten sultstuse in schieten sonder cauwen; dat is slechtelic te geloven, dattet is dat waerachtich lichaem Ihesu Cristi, dat leven ende die godheit te+ samen, sonder te ondersoeken || hoe dat gheschien mach, want god

290.aant.

can meer doen dan du verstaen conste. Item so salmen dese spise eten ende edercauwense als die os dat gras, dat is datmen zuetelic ondersoeken sal alle die perticulen ende alle die guetheit ons liefs heren ende al dat Ihesus gheleden heeft inder aerden om onsen wille, so vintmen dan die rechte smaec van deser spisen, want si maect dan soe grote minne ende begheerte ghenoech te doen ende al te liden datmen liden mach om sijnen wille ende meer dan een liden mach. Ende dit duet al die crachte van deser spisen, want dit is dat broet datter vertroest ende starct dat herte daer toe dattet vroem si te liden ende grote dinghen te doen om die minne gods. Dit en mach niet wesen sonder die vierde gave des heylighen gheests, dat is die gave der sterckheit, die wapent den ridder gods ende doeten loepen

ter mertheliën ende doeten lachen inden tormenten. Nu moghestu merken, als wi begeren dit broet, hoe hoeschelic wi dan begheren die gave der starcheit, want recht als dat uutwendige broet onthout dat lichaem, also maect dese gave die ziel starc, dat is therte, te liden

291.aant.

ende grote dinghen te doen om gods willen.

Dit broet hieten wi onse1), want het is van onse deech. Ghebenedijt moet wesen dat wijf die vanden haren daer toe gedaen heeft die blomen, dat is Maria, die moeder gods! - Het is oec ons, want+ om onsen wille ist gebacken ende geroost; gebacken || in dat heylighe lichaem Mariën, geroest in die panne des cruces. Dit heeft hi ghedaeen om die grote minne tot ons. Dits dat biscuut daermen dat scip der heyligher kerken mede provandet om over te varen dese grote zee der ghebrecliker werelt. - Het is oeck onse2), want Jhesus Cristus, die alre milste, heeftet ons ghelaten in sijnen oerlof nemen ende tot sijnen lesten testament als voer den costelicsten scat die hi ons gheven mochte, ende hi heeftet ons bevolen te bewaren om die minne van hem ende dat wij daghelix daer of eten souden in sijnre ghehuechnisse. - Het is oeck voerwaer ons, want nyemant en macht ons nemen ons tsondanckens.

292.aant.

Wie hietent onse dagelixe broet, want het is die dagelixe distribucie ende delinghe, die god sijnen kanoniken geeft, die alle daghe sijnen dienst doen ende singhen sijne ghetiden, dat is allen gueden herten die waerachtelic alle daghe doen ghehoechnisse sijnre passiën. Dat grove van deser provande dat nemen wi nu in tot onsen ouxt, mer als wij inden hemel coemen, daer sullen wijt sien onbedect in sijnre schoenheit al sulc alst is. - Het is daer omme daghelics ghehieten, want alle daghe soudement waerdelic nemen vanden outaer als die priesteren doen, overmits rechten gelove. - Dit broet is costelic ende zeer edel ende zeer wel bereit. Het is een coninclike spise, in welken sijn3)+ alle manieren van ghenoechtlicheden ende van alre gueder smaken. || Ten is gheen spise der buven of der kaerlen, noch den honden te gheven, mer den edelen wel gheboren hoechschen ende reynen herten, dat is den herten wel gheboren overmits graciën, edel overmits

293.aant.

gueden leven, reyn overmits waerachtigher biechten. - Van sijnre cracht spreect sinte Matheus inder ewangeliën ende hetet broet oversubstantilick, wantet boven gaet alle substanciën ende alle creaturen in crachten, in waerdicheden ende in alle maniren van duechden. Niemant en mach het bescriven dan diet hiet oversubstantilic. Daer om is een spise oversubstantilic, want daer genoech substanciën ende voetsel in is; ende om dat in dit broet meer crachten ende voetsels is dan men dencken mach of segghen, so scrijfmen dit broet te wesen

oversubstantilic of overweselic. Dit broet begeren wi van onsen vader als wi bidden, dat hijt ons gheve huden in desen dage, om te blideliker te verwachten onse loen, dat is den penninc die hi gheeft sine wercluden ter verspertijt, dat is inden eynde ons levens.

294.aant.

Die gave des consts. ‘Et dimitte nobis debita nostra sicut et nos dimittimus debitoribus nostris.’ In desen ghebede begheren wi van onsen hemelschen vader dat hi ons wil vergeven onse misdaet, als wi doen den ghenen die ons misdaen hebben, van welken wi aldus seggen: ‘Lieve vader, scelde ons quijt onse scult, als wi quijt scelden onse sculdenaers.’ Onse sculden dat sijn onse sonden, die+ wi || geborget hebben op onser zielen, want dat is dat beste pant dat wi in onsen huse hebben. Want een sondaer mit eenre dootsonde, die so schier gedaen wort mitten consente, of mitten werc volbracht, comt tot so groten woker, dat hijs geen macht en heeft te betalen. Voert so is hi god also grote beteringhe sculdich dat hijs geen macht en heeft te betalen. Want in al sinen leven, al leefde hi oec dusent iaer of meer, so en mochte hi niet volmaectelic voldoen voer een dootsonde, waer dat saec dattet god na sijnre rechter rechtvaerdicheit

295.aant.

rechten woude. Daer om moeten wi lopen te hove der ontfermherticheit, ende roepen genade ende eyschen quitancie, want naden recht des hoves des rechtvaerdicheit so soude die sondaer veroerdelt werden totter ewiger verdomenisse. Daer om leert ons onse guedertieren meester Ihesus Cristus te begeren vergifnisse ende quijtsceldinge, dat onse guedertieren vader, die milde is sijnre genaden ende gaven, ons wil vergheven onse misdaet. - Mer sich wel watstu bidste alstu segste: ‘Vergif ons onse misdaet, als wi den ghenen doen, die teghen ons misdadich sijn’. Want die gheen die sijn pater noster spreect ende inder herten enighe wangonst of hat of nijt heeft, die bidt teghens hem selven, want hi bidt god dat hi hem niet en vergeve ten si dat hi vergeeft. Hier om, alstu dijn pater noster spreecste tot god die dijn herte siet, so vergeef alle wangonst ende doch uut dijn herte+ alle toren ende nijt, anders waer dijn gebet meer || teghens di dan

296.aant.

mit di. Ende dunct di dit te starck of te zwaer wesen, te vergheven den ghenen die di haten of quaet willen of die di misdaen of misseit hebben, soe denct dat god dijn here vergaf sijnen doot den ghenen die hem cruysten ende bad daer voer sijnen hemelschen vader, om di exempel te gheven, te vergheven den ghenen die di misdaen hebben ende bidden oeck voer hem dattet hem god vergheven wil ende noch meer. Du sultste hem te helpen comen, ist dat hijs te doen heeft. Als god inder ewangeliën seit: Ten is gheen groet dinc, noch grote verdiente voer god, den ghenen guet te doen, die ons guet doen, ende den ghenen te gheven die ons geven, of dat wijse lief hebben die ons lief hebben, want dat doen heyden, sarracinen ende ander

sondaren; mer wi, die sonen gods sijn overmits dat gelove ende gracie ende sijn ghenoemt na Cristum sine erfnamen ende mit hem1) hebben willen sijn ewige rijc2), sullen malcander vergheven die een den anderen ende minnen3) onse vianden ende bidden voer hem ende doen hem guet, hebbe sijs te doen ende wijs vermoghen, alst ewangelium

297.aant.

bewijst. Aldus sullen wi alleen haten die sonden ende minnen haer personen, die naden beelde gods ghemaect sijn4); recht als die leden eens lichaems malcander minnen ende verdragen, ende al waert bi avonturen dat dat een lit den ander quetste, dat ander en soude dat niet wreken. Daer om want wi leeden ééns lichaems sijn, Ihesu+ Cristi, als die apostel seit, soe sullen || wi malcander minnen ende ymmer niet haten noch scadelic wesen. Ende wie anders duet, die is manslachtich ende duet hem selve, als die scrift seit: Die zommighe leest sijn pater noster, het waer beter dat hi zweghe, want hi vermaent

298.aant.

dat oerdeel tegen hem selven. - In desen gebede begeren wi een gave des heylighen geestes, dat is die gave des consts, die duet de mensche bepensen ende constich wesen. Deze geest leert hem wie hi is, in wat wesen hi is, waer hi coemt, waer hi gaet, wat hi gedaen ende misdaen heeft, hoeveel hi geborget heeft ende hoe veel hi sculdich is. Als hi dan siet dat hi niet en heeft mede te betalen, dat maect desen geest versuchtinge ende claghinge ende genade roepende tot god en seggende: ‘Here, vergif mi mijnen scult, want ic bin di also veel sculdich om dat quaet, dat ic ghedaen hebbe, ende om dat guet, dat ic versumet hebbe, ende om dat guet, datstu mi ghedaen hebste, dat ic also qualiken gebruuct hebbe ende also qualiken di daer of gedient hebbe! Daer om, lieve here, want ic niet en hebbe mede te betalen, so verghif mi dat ic sculdich bin!’ - Wanneer dese gheest den mensche aldus verlicht heeft ende sine ghebreken kent, so werpt hi uut sijn herte alle wangonst ende vergeeftet al dat hem misdaen is. Ende en is hem niet misdaen, hi is doch inden wille te vergheven, waert dat hem yemant misdede. Dan so mach hi wel segghen: ‘Lieve vader, vergif ons onse misdaet, als wi den ghenen doen die ons+ mis-||daen hebben!’

299.aant.

Die gaef der goedertierenheit. ‘Et ne nos inducas in temptacionem.’ Die mitten heeten water ghebroeyt gheweest heeft, die ontsietet. Also die ghene die in sonden geweest heeft; als die sonde hem vergheven is, soe is hij veel te oetmoedigher ende veel meer ontsiet hi ende heeft anxt voer becoringe. Daer omme bidde ic den ghenen dien god sijn sonden vergheven heeft, dat hi hem hoede voer weder vallen ende segghe aldus: ‘Lieve guede5) vader, en leide ons niet in

becoringhe’. Die duvel dat is die becoringhe, want dat is die dienst daer hij mede te hove dient, die ridderen gods mede te proven. Ende en waer ons die becoringhe niet oerbaerlic ende guet, god, die alle dinck tot onsen oerbaer doet, en hengede niet datse gheschiede; mer, als sinte Bernaerdus seit, ‘als die tempteerre ons slaet op onsen rugghe, so smedet hi ons cronen der gloriën’. Die duvel becoert den mensche sonderlinge daer om, op dat hij hem trecke van der minnen gods. Daer om bat sinte Pauwels sinen discipulen, dat si vast wesen souden inder minnen gods als een toorn, ghewortelt als een boom opten velde, alsoe dat ghene becoringe hem omme en worpe of neder

300.aant.

en dede vallen. In desen gebede begheren wi die hulpe gods in onsen stride ende die gave der guedertierenheit, dat is een gracie die dat herte bedouwet ende maect sacht ende guedertieren ende duetet spruten+ ende veel vruchten voert brengen der gueden werken || van binnen ende vestiget sine wortelen in die aerde der levender. Dat is gheliken enen gueden ademant, diemen mit ghenen hameren breken en mach. Als wi dan segghen: ‘Et ne nos inducas in temptacionem’, ‘Lieve here, bewaer onse herte overmits die gave des heylighen gheests so vast, dattet mit gheenre becoringhe en bughe,’ wi en bidden niet dat wi niet becoort en sullen worden, want dat waer een sotte ende een scandelike bedinghe, recht of die zone eens guets heren, die nyewelic ridder gemaect ware, sijnen vader bade dat hi hem behoede

301.aant.

ende ontsculdichde dat hi te stride niet en quame. Wi sullen wel willen becoort wesen, want het is onse oerbaer in veel manieren; want wi sijn te scamelre ende ontsien meer ende wi sijn wiser ende vromer ende bet gheprooft, want, als Salomon seit, ‘Wie niet becoort gheweest en heeft, die en mach niet te recht weten dan recht of hi hadde horen segghen vanden strijt van Troeyen’, want hij en mach hem selven niet bekennen, hoe starck hij is ende hoe veel ende hoe groet sijn viande sijn, noch hoer subtijlheit, noch hoe trou dat god is sijnen vrienden te helpen in haren node teghens die sonden ende ieghens alle gebreke daer hijse dicwijl in waer neemt. Ende om alle dese redenen en soude hi god nymmer meer te rechte connen minnen noch dancken van sijnen gueden. Mer wi bidden hem dat wi1) niet in+ en gaen inder becoringhe, dat is dat wi niet en consenteren. || Mer wat onser is, alle sijn wi alsoe laeu, dat wij niet en souden moghen een ure des dages ontgaen die aenvechtinge des viants sonder die hulpe ons liefs heren. Ende als ons die ghebreect, so vallen wi, ende als hi ons helpt, wedervechten wi ende verwinnen. Ende daer omme seggen wi: ‘Lieve vader, en leyde ons niet in becoringhe’, dat is, ‘en ghehenghe niet dat wi geven consente’.

302.aant.

Die gheest der anxt gods. ‘Sed libera nos a malo.’ Sinte Augustijn seit: ‘Sonde, dat is quaet te doen ende dat guede te versumen’. Mer al dat guet, dat een mensche duet, ende alle die gaven, die hi vercregen heeft, pijnt die hoverdie te quisten ende te niet te maken ende te ontreynen. Daer om, als god die mensche gegheven heeft al dat hij begeert inden voerscreven ses gebeden, dan ist recht noot dat hi hem verlos van den quaden geest ende van sijnen stricken. Daer om coemt hi ten lesten mit desen ghebede, als een achter hoede ende seit aldus: ‘Sed libera nos a malo’, dat is te seggen: ‘Verlos ons vanden quaden’, dats vanden duvel ende van sijnen stricken, op dat wi ymmer niet en verliesen overmits hoverdiën dat guet dat ons god ghegheven heeft. In desen gebede begeren wi dat hi ons geve die gave des heilichs ontsichs ende des anxts, bi welken wi moghen verlost worden vanden bosen geeste ende van allen quade ende van allen sonden ende van allen ghebreken in deser werelt ende inder aerden. Amen.

 

+Nu hebste ghehoert watmen pleech te noteren op || desen sanck, die god selve ghemaect heeft, dat is dat pater noster. Sich daer omme wel toe, datstu dien1) wel duetste singhen in dijnre herten, want duetstuut, di salre groten oerbaer of comen.


Vorige Volgende