Des coninx summe

[p. 217]

Des Coninx Summe.
Tekst.

[p. 219]

1. Hier beghint een seer merkelic boec,⁺ dat gheheten is Die Coninx Summe.aant.

Sonderlinghe lieve ende seer gheminde neve ende broeder in Jhesu Cristo!¹⁾

Want ic broeder Ian van Rode²⁾, convaers der cartuser oerde tot Seelem, grote begheerte hebbe tot uwer ewigher salicheit, sonderlinghe dat ghi na den gheboden gods u leven leyden mochtet, so en heb ic mi niet een luttel arbeyts laten verdrieten ende heb u over⁺ ghe-||set uten fransoyse in duutsche, int iaer ons heren dusent vierhondert ende achte³⁾, een boec dat een groet clerc van der predicaer oerden den coninc Philips van Vrancrijc makede in den iaer ons heren .MCC. ende .LXXIX., ende heet in francsoyse ‘Summe le Roye’, dat is in duytsche ‘des Coninx Summe’. Ende heet een summe, want veel goeder materiën te samen vergadert sijn⁴⁾ tot eenre summen eens reckeliken levens⁵⁾, ende heet des Coninx Summe, wantse den coninc van Vrancrike ghemaect⁶⁾ was, als voorscreven is; of, geestelike te verstaen, so macht des Coninx Summe van⁺ Hemelrijc heten, want || het leert ons hoe wi onse rekeninghe maken sullen teghen den groten rekendach⁷⁾ daermen summam summarum⁸⁾ voor den groten Coninc brenghen moet.

+ 1a

1) Q. in cristo ihesu Johan van Yselstein. D. neve in. G. Zie Aant.

2) Zie voor de varianten Inleiding bl. 91.

+ 1b

3) M. MCCC ende achte.

4) HBMKP het... vergadert tot. Q. het heeft vergadert. D. wanter... in verg... sijn.

5) D. die tot enen redeliken leven dienen.

6) P. ghesent.

+ 1c

7) MP. den groten dach. D.r. die wi immer ten ionxten dage doen moeten.

8) Q. die summe van den summen.

2.aant.

Onder alle boeke die ic ghehoert hebbe so dunct mi dit enen leken mensche also nutten boec wesen in te lesen, die gaern naden gheboden gods leven soude, als ic ye ghelas; want het tracteert⁹⁾ van den tyen geboden; dan vanden .XII. articulen des kersten gheloves; dan vanden seven sacramenten der heyligher kerken; dan vanden seven dootsonden, diemen die hoeft sonden heet, mitten⁺ sonden die daer uut spruten, da-||ghelix of dootliken; dan, hoe een mensche sel leren sterven eer hi stervet, op dat hi dan mach connen sterven als hi sterven moet; hoe een mensche die sonden

9) Q. vertrect.

+ 1d

[p. 220]

sel leren verdriven ende die duechden vercrighen; dan van den achte salicheden¹⁾; dan dat pater noster mit sijnre glosen, hoe wi inden seven beden des pater nosters bidden om die .VII. gaven des heilighen gheestes; dan dat ondersceyt vanden seven gaven, hoe si heten ende hoe si uut roden mitten wortelen uten gaerde des herten die .VII. hoeftsonden ende planten daer weder in die .VII.⁺ principael duechden²⁾, die con||trarie sijn den .VII. hoeftsonden voorscreven; dan van .VII. ander duechden, daer die drie eerste of heten godlike³⁾ duechden ende dander vier cardinaelsche duechden; ende dan brenghettet⁴⁾ alte suverliken overeen die seven principale duechden⁵⁾ voorscreven mitten .VII. gaven des heilighen geestes, daert⁶⁾ also veel goeder materiën ende suverliker roert dat icker niet al gherepeteren⁷⁾ en kan, ende daer beslutet dat eynde mede. Mer wantmen die francsoyse woerde niet al properliken in duutsche en kan ghesetten⁸⁾ also si staen⁹⁾, want het een ander maniere van⁺ spreken heeft¹⁰⁾ dan dat duutsche doet,|| als ghi wel weet, so heb ic onderwilen mere woerde daer toe gheset, onderwilen min, mer ic hope dat ic den sinne ende die grote materie heel ghelaten hebbe¹¹⁾.

1) D. salicheden. Ende dus veel heb ict overgheset in duitsche. Ende datter dan na volget heeft een ander overgheset.

+ 2a

2) M. sondoichden.

3) P. gollike.

4) HQD. brenghet hi.

5) M. sondoichden.

6) D. daer hi.

7) M. conrepetieren. Q. hersegghen. D. al rep.

8) D. oversetten.

9) Hs. staet; KMPQD. staen.

+ 2b

10) K.v. spr. is.

11) K. vervolgt hier: ende beghint aldus le premir c... ende is in duutsche te seggen van den .x. geboden. Dat eerste (hier sluit het aan bij § 4).

3.aant.

Ic begheer dat ghi u leven na rade des boecs ordineren wilt, want al dattet leert nutte is enen kerstenen mensche te weten, want hi daer vele of is sculdich te weten, wil hi die ghebode gods houden, die een yghelic sculdich is te houden die sinne ende wit¹²⁾ hevet ende tot sinen iaren comen is, wil hi der verdoemenissen ontgaen.

Ic en darre mi niet onderwijnden enighe capittele te delen in desen⁺ boeke of|| enyghe tafele te maken, want die goede man diet makede, die hevet slecht sonder prologo ende sonder tafele gheset ende beghinnet slecht aldus¹³⁾; ‘Le primir conmandement que dieux commanda est chest etc.’ ‘Dat eerste ghebot, dat god gheboet, is dit’. Daer om wil ict also oec beghinnen in den name des eengheboren soen gods ende der reynre maghet Mariën¹⁴⁾, Jhesus Cristus, onse lieve here, die gheloeft, ghedanct, gheëert ende ghebenedijt moet sijn, ewelijc ende ymmermeer! Amen¹⁵⁾.

12) Q. sin ende verstannesse.

+ 2c

13) D. beghint aldus: Van den eersten ghebode. (hier sluit het aan bij § 4).

14) Q. maghet ende moeder ons liefs heren.

15) P. Hier eyndet die prefacie of voerreden. Hier beghint nu dat boek van den tien gheboden. Ook andere hss. hier opschriften.