Die historie van Christoffel Wagenaer

¶ Hoe Christoffel Wagenaer eenen gierighen Spaengiaert bedriecht.

EEn vernoemt treflijck Man, wt een stadt in Spaengien (wiens name ick hier wil verswijgen) was een seer ghierich ende viltich¹ Man, die zijn dienaers niet half sadt t'eten en gaf om zijn groote giericheyt. Desen reedt eens op een tijt met vier Dienaers na Toledo. Dese hadde onder anderen oock van Christoffel Wagenaer hooren seggen. So dacht hy by hem seluen, dat hy hem eens besoecken woude. Ende als hy binnen Toledo zijn saken schier² wtgericht hadde, so en woude hy wt ghiericheyt in gheen Herberge gaen, want hy sorchde³ dattet te vele soude costen, Ouermidts dattet datmael⁴ daer seer duyr teeren was, so ginc hy henen tot Wagenaer, ende begeerde Kennisse met hem te maken. Christoffel Wagenaer nam hem terstont by hem, ende brocht hem in zijn Camer. Doen hief den Spaniaert eerst aen te segghen, hoe dat hy veel van zijne Consten gehoort hadde, waer in dat hy hem bouen anderen seer hadde hooren prijsen, Ja dat hy oock conste door hulpe van synen Geest, vreemde Spijse van ander Heeren Tafel doen comen, Al waert ooc [171] noch in so verre ofte vreemde Landen, t'welcke hy insonderheyt voor eenige ander Consten begeerden te sien, so verre alst mogelijc ware? Christoffel Wagenaer antwoorde: Ja, hy woude zijn begeerte volbrengen. Corts daer na liet hy die Tafel decken, ende synen Geest Averhaen brocht daer op alderley spijse van menigerley soorten. Den Spaengiaert sette hem met zijne Dienaers aen die Tafel, ende hadde hier een seer goet behagen in, also dat hy Christoffel Wagenaer

1 Vrekkig

2 Spoedig, snel

3 Vreesde

4 Toentertijd

[p. 168]

seer prees, ende beloofde hem sulcx in corter stont wederom te vergelden.

Als nv die Maeltijt gehouden was, so stonden sy op, ende rusten haer Peerden wederom op¹, de welcke oock wel ghevoedert waren, ende sy bedanckten Wagenaer seer, ende namen haer Afscheyt, ende trocken van daer. Ende als sy nv ontrent een mijle weges waren gereden, so quam haer altemael wederom euen grooten honger aen, Also dat de eene tegen den anderen seyde, dat sy noyt so grooten Hongher gehadt en hadden. Den Spaengiaert sprack desgelijcx. Ende hoe datse vorder trocken, hoe dat haer den honger grooter worde. Also dat sy meynden, by also verre² sy vorder souden moeten Reysen, van flauwicheydt te blijuen ligghen. Hare Peerden die worden oock so moede ende stijf, datse haer Beenen nauwelijcx consten opheffen, maer den Spaengiaert dreef die Peerden ouer haer macht, so lange tot datse ten lesten also hongerich t'Huys quamen, doen merckten hy wel, dat hem Wagenaer met zijne Toouerie also bedrogen hadde. Doen nam hy voor hem, dat hy hem dat in corter tijt weder te passe soude brengen³, ende corts daer na so reedt hy wederom na Toledo. Ende als hy daer quam, so schickte⁴ hy na eenen [172] Nigromanticum, oft Toouenaer, wanter daer seer vele woonden. Ende by hem comende, so vraechden hy hem, of hy niet en soude connen maken door zijne Conste, dat den spaenschen Heer⁵ onsichtbaer wesen soude, om van niemant gesien te worden? Den Nigromanticus antwoorde: Ja, het can seer wel geschieden, ende dat niet alleen desen dach, maer so ghijt begeert, wel vijf oft ses daghen, oft meer. Also accordeerde hy met desen Nigromanticus om een summe gelts. Doen

1 Optuigen

2 Bijaldien

3 Inpeperen, betaald zetten

4 Zond hij om

5 Hier ontbreekt hd. in einem gantzen tag

[p. 169]

gaf hem den Toouenaer eene Nevelcap¹, de welcke hem van eenen Gheest ghebrocht was, die sette hy den Spaengiaert op zijn Hooft, de welcke terstondt onsichtbaer worde, ende hy conste euen wel sien ende tasten als te voren. Doen dachte hy, dattet nv tijt was om Wagenaer te betalen van het bedroch dat hy hem ghedaen hadde.

Also ginck den Spaengiaert na Wagenaers Logiment. Als hy daer quam, so vont hy Wagenaer achter de tafel sitten, daer hy doende was, om sommige Toouerconsten wt te schrijuen voor synen met geselle Johannes de Luna. Den Spaengiaert ginc stillekens, om niet gehoort te worden. Wagenaer sach hem wel, ende hy kende hem ooc wel, dan also hy wel mercte dat den Spaengiaert wat vreemts inden sin hadde, so sweech hy, ende liet hem niet duncken² dat hy hem sach ofte hoorde, want hy draeyde zijn Ooghen seer neerstich op het Schrijuen. Den Spaengiaert hadde een scherp Sweert in zijn hant, dat nam hy met beyde die handen, ende sloech Wagenaer daer mede na den Cop, also dat hy anders niet en meynde, dan dat hy hem den Cop gheclooft hadde. Maer Wagenaer hadde met zijne Conste ende besweeringe so vele te wege gebrocht, dat hem niet [173] met allen leets geschiet en was, Nochtans viel hy daer neder³, ende liet hem niet anders duncken, dan dat hy doot en was. Den Spaengiaert dit siende, meynde zijn dingen seer wel gedaen te hebben, ende liep terstont ten Huyse wt, enne⁴ brocht den Nigromanticus zijne Neuelcap wederom, ende hy bedancten hem seer, ende trock wederom na Huys, ende meynde dat hy hem nv gewroken hadde, ende den Toouenaer gedoot. Maer des anderen daechs so quam Wagenaer met eenen grooten hoop Volckx (so als het scheen)

1 Onzichtbaar makende kap

2 Hield zich alsof hij hem niet zag

3 Ter neder

4 En (lees of d. i. ende)

[p. 170]

gelijck als oft hy een Overheyt geweest hadde, ter plaetsen daer desen Spaengiaert woonde, ende hy hadde des Spaengiaerts Ooghen also betoouert, dat hy hem niet en conste kennen, maer sach hem aen voor een Ouerste des Volcx.

Als Wagenaer nv by hem quam, So seyde hy: T'sa, flucx, geeft v gevangen, van wegen der hooger Ouericheyt, als eenen Moordenaer, want ghy sulcx ghisteren aen eenen student binnen Toledo bewesen hebt.

Als den Spaengiaert dit nv een weynich begonste te weygeren, so woude hem Wagenaer met gewelt aentasten, ende hem als een moorder straffen. T'welck den Spaengiaert siende, worde seer verschrickt, want hy wiste wel, dat hy schuldich was aen des Mans doot. So begonste hy te bidden, ende willende hem seluen oock verschoonen, Seggende: Het was onwetende gheschiedt. Maer dewijle dat hem het Ongeluck getreft hadde, so begeerde hy op den Ouerste, dat hy hem doch zijn Leuen wilde salveren¹, hy woude hem met den Ouerste verdragen, ende hem een goede summe gelts schencken, so verre als hy hem daer conste af helpen.

[174] Wagenaer stelde hem aen², als of hy dat niet en woude aennemen noch hooren. Maer den Spaengiaert ende oock zijn Wijf, hielden noch stercker aen, ende baden hem seer hertelijck. Ten lesten liet hem Wagenaer door de bede van zijn Vrouwe bewegen, ende accordeerde metten Spaengiaert, dat hy hem soude geuen 2000. Ducaten, doch op sulcke Conditie, dat hy zijne hooghe Ouerheyt soude seggen, dat hy den Spaengiaert niet en hadde connen in zijn Huys betrappen³. Also moeste den gierigen Spaengiaert die Maeltijt wel duyr genoech betalen, ende den Overste scheyde also wederom van daer met die 2000. Ducaten, ende trock wederom na Toledo. Den spaenschen Heere en dorfte niet T'huys

1 Sparen

2 Hield zich

3 Aantreffen

[p. 171]

blijuen, maer hy vertrock op een ander Plaetse, Op Avontuere, oft hem die van Toledo noch wijders¹ versocht hadden.

Maer als hy nv een wijle tijdts vertrocken hadde geweest, ende niet met allen en vernam, ooc hoorende dat Wagenaer noch leefde, so begonste hy te mercken, dattet van Wagenaers bedroch moeste wesen. Doen begonste hem seer te berouwen het ghelt dat Wagenaer van hem hadde gecregen. Also nam hy voor hem, dat hijt ten tweedenmale noch eens woude versoecken, wrake te nemen van het bedroch, dat hem was geschiet, ende meynde het nv wel so aen te leggen, dattet hem ymmers niet en soude faelgeren². Want hy nam nv voor hem, dat hy Wagenaer sonder eenige Verblindinge oft Toouerije woude aengrijpen. Ende met sulck een voornemen, so trock hy na Toledo, ende ginck met sommighe die hy daer toe hadde bewillicht³, ligghen buyten die Stadt, op een plaetse verborgen, ende hy bewillichde andere daer toe, dat sy in de stadt souden gaen, ende besien datse [175] Wagenaer met listicheyt buyten die Poorte mochten crijgen, twelc sy deden, ende oock te wege brochten. Als Wagenaer nv buyten quam ter plaetsen, daer den Spaengiaert verborgen lach, So spronck den Spaengiaert op met zijn gheweer, ende seyde tegen Wagenaer: Ghy Schelm, wilt ghy nv mijn gelt wederom geuen, of niet? Wagenaer seyde, wat gelt? Den Spaengiaert seyde: dat weet ghy wel. Ende sonder lange te beyden, so segt my terstont, wat ghi doen of laten wilt. Wagenaer sonder meer te spreken, nam den Spaengiaert by t'Hayr, ende vlooch met hem om hooghe. Den Spaengiaert begonst te roepen ende te crijten, want hy meynde dat hem de duyvel hadde, ende met hem na de Helle toevlooch, maer Wagenaer brocht den Spaengiaert aent gerichte vander stadt, ende sette hem daer op de galge neder. Den

1 Verder (hd. ferner)

2 Missen, ontgaan

3 Overgehaald

[p. 172]

Spaengiaert voelde wel, dat Wagenaer weder met hem nederdaelde, ende dat hy neder gesedt worde, maer hy en wiste niet anders, dan dat hy op eenen hooghen Thoren gheseten hadde, hy en conste hem oock niet verroeren. Den Spaengiaert dus sittende, begonst seer luyde om hulpe te roepen aen de gene die daer voorby gingen, maer niemant en wiste wat het beduyde, oft hoe hy daer gecomen was. So gingen sommige by de Overicheyt, ende gauent die te kennen, datter een op die Galge sadt, de welcke seer luyde om hulpe riep ende creet.

Als die Ouerheyt dit vernomen hebben, so sonden sy hare Sarganten, ofte Diefleyders daer henen, ende lieten den Spaengiaert wederom daer af halen. Als hy nv beneden was, so worde hy eerst siende, waer dat hy gheseten hadde. Die Diefleyders gingen met hem henen, ende brochten hem voor die [176] Heeren, die welcke hem vraechde, Hoe dat hy daer ghecomen was? Den Spaengiaert seyde: Hoe dat daer eenen Toouenaer was, de welcke hem daer op gevoert hadde, om dat hy den spot met hem gehadt hadde. Ende so hy daer van gene getuygenisse hadde connen brenghen, soo souden hem die Heeren een straffe af genomen hebben, als eender die des Heeren Gericht berooft ofte geswackt¹ hadde. Ende also bleef des Spaengiaerts meyninge achter, ende was ooc moede met Wagenaer yet te versoecken van wrake maer hy nam voor hem den Toouenaer op een ander tijt met vreden te laten.

1 In minachting gebracht