Die historie van Christoffel Wagenaer

[164] ¶ Hoe Christoffel Waeghenaer besiet die boose Gheesten in de Helle.

WAgenaers Tijt liep nv vast seer ten eynde, ende hem grouwelde seer voor de helle, also dat hy nv wel geerne eens geweten hadde, hoe dattet daer inne toeginc. So badt hy synen Gheest, dat hy hem daer doch eens soude inbrengen, om dat hy van verre eens soude mogen sien, hoe dattet daer toeginge. Dit weygerde hem den geest, gelijck hy oock voorhen gedaen hadde. Maer doch seyde hy, ick wil v wel 25. van die voornaemste Duyvelen laten voor v comen, aen de selfde soude hy hem wel connen spiegelen¹, ende alle gelegentheyt sien. Wagenaer was hier mede te vreden. Soo quam dan eerstelijck eenen boosen Gheest, die noemde hem Bael, Dese hadde drie hoofden, het eene was een padden hooft het ander ghelijck een Menschen hooft, het derde gelijck een Catten hooft: Zijn spraecke was heel grof ende heet². Dit is den voornoemste Camper³: Dese maeckt die Luyden onsichtbaer.

Na desen quam daer gegaen Agares, die verscheen gelijck een out Man, ende reedt op een Crocodil, ende hadde eenen Havick in zijn hant. Dese can een yeder doen spreken alderley Talen: Ooc helpt hy, diet van hem begeeren, tot groote Hoocheyt.

Daer na quam Marvas, inde gedaente van eenen Leeu, dit is die voornoemde⁴ Amptman. Dese weet alle heymelicke

1 Hd. sich spiegeln

2 Lees hees (hd. heyser)

3 Hd. Kempffer

4 Hd. ein fůrnehmer Amptman

[p. 162]

saken. Hy geeft ende neemt Crancheyt ende Siecte, ende hy leert den genen, diet begeeren, die Maechanische Consten: Oock verandert hy die Menschen van d'een ghedaente in die [165] ander. Daer na quam Prustas, inde gedaente van een groot Vorst ende Hertoch. Dese heeft voortijts by den Toorn te Babylonien gewoont, Hy heeft een Aensicht ghelijck een Vuyrvlam, ende een Hooft gelijck een groote Nacht-raue¹. Dese is die ghene, die alle Twist ende Tweedracht maeckt, Krijch ende Oorloch, oock een dichter van Leugens. Daer na volchde Amon, inde gedaente van eenen Wolf, ende hadde eenen steert ghelijck een slange, hy spoude Vuyr wt synen Mont, ende hy veranderde hem terstont inde ghedaente van een Mensche. Hy hadde Tanden gelijck eenen Hont, ende een seer grooten Cop. Dese weet alle toecomende dingen: Ooc can hy inden strijt helpen tegen die Vyanden. Na hem quam Barbatos, dese quam daer gegaen gelijck een Wiltschut², ende hy hadde Trompetten³ voor hem gaen. Dese verstaet dat gesanck der Vogelen, het bassen van honden, ooc het brullen van een Koe, ende van ander Dieren meer: Oock weet hy die schatten, die van ander geesten beseten worden. Daer na quam Buer, in de ghedaente van een Catte: Dese leert die Philosophiam, Ethicam, & Logicam, desgelijcken ooc die kracht ende werckinge der Cruyden ende vruchten. Dese can oock genesen die Crancheyden, ende sonderlinge die Menschen. Daer na quam Botis een machtich Voorstander⁴, in de gedaente van eenen grooten schrickelicken Mater⁵. Dese veranderde hem dicwils in Menschelicke gedaente, ende hy hadde groote Tanden ende twee Hoornen, oock een scherp Zweert in zijn hant, ende hy weet van alle dinghen goet bescheydt te gheuen. Hier

1 Nachtuil

2 Jager

3 Hd. Drommeter

4 Opperhoofd

5 Lees Nater, ‘adder’

[p. 163]

na volchde Pursan, dit was een Man met eenen leeu[166]wen Cop, ende hy reedt op eenen Beyr, hy hadde een Nater in zijn hant, ende ooc hadde hy pijpers voor gaen: dit is een scherpsinnige¹ Geest, ende can veel seltsame Auontueren volbrengen: dese can een lichaem vande locht² aennemen als hy wil: dese weet ooc vande scheppinge der Werelt te spreecken.

Daer na quam Loraij, die quam gelijck eenen Schutter met Pijlen, ende vergiftich gheschut³, daer af hadde hy een Koker vol by hem: Dese maeckt alle onrust, ende gheeft seer schaedelijcke Wonden, datse vervuylen, die met gheschut, Pijlen, ofte andersins⁴ gheschoten zijn. Daer nae volchde Morax, eenen grooten geest, inde gedaente van eenen Osse, dese neemt oock de gedaente van een mensche⁵, ende leert die Astronomiam, ende andere corte⁶ Liberalis, dese weet die kracht vande Cruyden, ende oock van het Edelghesteente.

Daer na quam Ayperos, in die ghedaente van eenen Enghel, doch eenen Leeu niet seer onghelijck, hy hadde Gansen voeten⁷, ende eenen steert gelijck eenen Hase, dese weet dingen die gheschiet zijn, ende noch geschieden sullen: hy maect de menschen stout ende hoveerdich. Daerna quam Cacrinolaas, inde gedaente van een Hert, hy hadde vleugels gelijck een Griffoen: hy brengt dootslagen ende moorden te wege, oock maect hy die luyden onsichtbaer.

Hier na quam Lepar, in die ghedaente van een Lantsknecht; dese verweckt alle ontuchtige ende verboden liefde, ende alsmen hem begeert, so verandert hy hem inde gedaente van een vrouwe, ende laet hem gebruycken voor een Hoer. Hier na quam Bileth, de welcke te voren in de ge-

1 Doorslepen

2 Een aetherisch lichaam

3 Schiettuig

4 Iets anders

5 Vul aan aen (hd. an sich)

6 Lees conste (hd. artes)

7 hd. Genszsüsse

[p. 164]

daente van eenen [167] Haen verscheenen was, die hadde nv eens Menschen gestaltenisse, ende hy reedt op een vael Peert, met eenen vuyrigen steert, ende voor hem gingen vele Gheesten met alderleye Instrumenten der Musijck.

Als Waghenaer desen Gheest sach comen, soo viel hy op die Aerde, ende dede hem zijn Reuerentie, twelc hem zijnen geest Auerhaen te voren belast hadde, ende so hy dit niet en hadde gedaen, so soude hem den geest omgebrocht hebben. Hierna quam Citra inde gedaente van eenen Luypaert: hy hadde Vleugels gelijck een Griffoen. Als dese die gedaente van een Mensche aenneemt, soo is hy seer schoon, Ende hy ontsteeckt die Herten der Mans ende Vrouwen in onkuysscher liefde tegen malcanderen. Hy leert oock die Consten, hoe datmen die Vrouwen bedriegen sal. Daer na quam Paymon, in de ghedaente van een Vrou, oock een Vrouwen Aengesicht: hy reedt op eenen grooten Dromedarius, ende hadde een schoone Croon op zijn Hooft, ende hy hadde eenen hoop geesten voor hem gaen, met clare Cymbolen¹. Dese leert die gewisse waerheydt van alderley Natuerlicke Consten, van des Hemels Loop. Als van den Donder, Windt, oock vander Aerden. Desen Gheest is eenen Engel gheweest in den Dominationibus. Hier na quam Belial, die welcke die Eerste was onder die ghene die ghevallen, ende wt het Paradijs gestooten zijn. Dese was seer na gelijck eenen Engel, ende hy voer op eenen vuyrigen Waghen, hy hadde een lieffelicke Sprake teghen zijn Dienaers. Dese plachten die Babyloniers aen te bidden, oock te offeren ghelijck eenen Godt.

[168] Daer na quam Bune, een groot ende Machtich Geest. Dese verscheen ghelijck eenen Draeck met drie Hoofden, waer van het middelste een Menschen Hooft gelijck was.

1 Cymbalen

[p. 165]

Dese leert die Menschen die Const van Nicromantium¹, ende hy gaet met de doode Lichamen om, gelijck alsmen wel van hem ervaren heeft. Dese can die Luyden seer rijc maken. Daer na quam Berith, eenen verschrickelicken geest, dese heeft noch drie ander Namen, Als Beal, Bolfri, Sibac, dese quam in een root Cleet, gelijck een Krijgsman, ende sadt op een root Peert, hy hadde een roode Croon van gloeyent gout op zijn Hooft. Desen geest wort met eenen Rinck, den welcken daer toe dient gebannen, dit is een Aerts leugenaer. Dese can terstont alle Metael in gout veranderen. Hy geeft groot gewelt ende Rijckdom diet op hem begeert. Daer na quam Gaap, inde gedaente van een Mensche: Desen geest moetmen offeren, alsmen die dooden wat vragen wil? desen geest heeft Cham, den Sone van Noe, die swarte Const gheleert, welcke die eerste is geweest na die Sindtvloet, die de Toouerie geoeffent heeft. Daer na quam Chax, die ginck gelijck eenen Oyvaer, hy hadde een groue beuende² stemme: Dese bestelt³ dat gelt aen vremde plaetsen, ende brenget daermen hem besweert. Hier na quam Focalor een schrickelicke Geest inde ghedaente van eenen Leeu met Griffoens vleughelen, sittende op een zwart Peerdt, hy hadde een Nater in zijn handt. Dese doet alle die schade te Water ende ter Zee.

Hier na quam Gomory, welcke eenen geweldigen Hertoch is, dese quam inde gedaente van een vrou, rijdende op een Kameel. Daer na quam Andro[169]alphus in de gedaente van een Paeu, ende hy hadde vuyrige voeten, ende die spiegels aen zijn Pluymen oft vederen, die lichten seer helder: dese leert de Conste van Astrologiæ ende Geometriæ, dat is, vanden Loop des Hemels, ende metinge der Aerden.

Als dese Geesten hem also verschenen waren, ende oock

1 Lees Nicromantiam

2 Hd. klappernde stim

3 Hd. stilt

[p. 166]

weder verswonden, so volchden daer op eenen grooten hoop Eeckhorens van alderley Coleuren, dese waren huyps aen te sien; sy dansten ende sprongen in de stoue op ende neder, ende clommen langx de mueren, ende maeckten so wederom wat genuechten.

Hier onder wasser een so groot als een peert, ende dat spelcte¹ tegen Wagenaer, ende sach hem seer suyr aen. Wagenaer was voor dat dinck seer vervaert. Ondertusschen sprongen hem die cleynen op het lijf, ende dan weder af, ende d'een beet hem somtijts inden cop ende d'ander in de been, also dat hy hem niet en conste verweeren. Hy riep synen Knecht (die was wtghegaen) dat hy hem dese dingen soude helpen verdrijuen. Claes dede zijn beste, ende hy sloech na de Eechorens, ende als hy die meynde te slaen, ende te treffen, so sloech hy Wagenaer, waer ouer Wagenaer seer toornich worde in synen moet, ende seyde: Zijt ghy die Duyvel? oft zijn Moeder? hoe plaecht ghy my dus? Doen sprack den grooten: Ja. Ende waer Wagenaer henen liep, daer liepen hem die ghedierten al na, ende bleuen so aen hem hangen.

Ten lesten, als sy hem dus ghequelt hadden, tot opten anderen dach, so worden sy doen altemael so groot, dat Wagenaer in de stoue niet en conste gheblijuen, oock en conste hy daer niet wt comen, maer doch verswonden sy ten lesten al wederom, ende so bleef Wagenaer met vreden.

[170] Na dat Christoffel dit alles ghesien hadde, so is hy negen dagen zieck te Bedde gaen liggen, ende hy was oock so lange blint, ende so verbaest² ende verslagen, om datse so rontom hem geweest hadden, also dat hy niet anders en dachte, dan dat hy soude gestoruen hebben, maer daer na bequam hy wat wederom, ende hy mochte gedencken aen

1 Nam eene vijandige houding aan

2 Suf

[p. 167]

dat spreeckwoort, datmen seyt: Wie totter Galge geboren is, die en verdrinckt nymmer niet.