Die historie van Christoffel Wagenaer

¶ Hoe Christoffel Wagenaer quam inde Insel Canariae, ofte Insulae Fortunatae.

ALs nv Christoffel Wagenaer de Insel Peru wel door sien hadde, so bracht hem den Gheest in de Insulas Canarias, ofte Fortunatas. Dese zijnder seuen, ende die liggen al na malcanderen teghen den Nederganck¹, in eenen Rey, ofte Ordinantie, Daer den Polus Mundi ontrent by die seuen en twintich Graden, bouen den Horizont ghevonden wort, ende den Equinoctialis dryent'sestich Graden hooch verheuen is.

In dese Insulen, ofte Eylanden beghinnen die Cosmographiae², ende³ Longitudines Locorum aen te Tellen, ghelijck

1 Het westen

2 Hd. Cosmographi

3 Ende berust of eene verkeerde vertaling

[p. 150]

als een yeghelijck wel weet, die in dese Conste wel gheleert ende Ervaren is, want sy [152] worden oock daerom Fortuna¹ genoempt, dat is, geluckige Insulen, Om dat alles, watmen tot des Menschen Nootdruft behoeft, Rijckelijc ende ouervloedich daer in wasschet wt hem seluen, sonder te saeyen oft te Planten. Ende deser Insulen zijn seuen: 1. Grancanaria 2. Teneriffe. 3. Palma. 4. Gomera. 5. Ferrea. 6. Lanzarotta. 7. Forte ventura.

Die Insul Grancanaria is onder dese die grootste, seer ront, ende sy begrijpt in het Ronde, ontrent 130000. schreden, Ende daer in wasschet seer veel Zuyckers, daerom varen die Coopluyden van Genua het meestendeel daer henen, om die daer op te coopen, ende in Italien te brengen.

Die ander Insel Palma is seer Wijnrijck, ende des wasschet daer so vele, datse niet alleen die omliggende ses Insulen besorgen² connen, maer datse noch vele in Indien, Vlaenderen ende in Engellant seynden. Oock comter wel af hier in Duytslant, ende behout den Name van Canarien wijn. Desgelijcx heet ooc den Zuycker, Canarien zuycker.

Die derde Insel, dat is, Teneriffe, die geeft oock veel schoone Vruchten, Waer onder dry die Voornaemste zijn. Ende hoe wel datter vele meer wassen, so en worter nochtans ghene by dese geleken.

In die Insel Ferrea is eenen Boom, die niet seer groot en is, ende hy heeft bladeren gelijck die Walsche Notteboomen, maer sy zijn een weynich grooter. Wt dese Bladeren druypt altijts Water, sonder op te houden, ende dat met alsulcke menichte, dat niet alleen die Inwoonders ghenoech hebben, maer dat sy oock haer Ghebueren genoech connen mede deylen, ende anders en is in dit Lant niet een Fonteyne, oft Putte, ofte een druppel soet Waters [153] int

1 Lees Fortunatae

2 Van het noodige voorzien

[p. 151]

geheele lant, want dat Water daer Sout is, ende dat en can ooc met gene middelen soet gemaect worden, oft men Disteleert het dan, ende maket costelick toe¹, gelijckt behoort, om desen Boom is altijt eenen grooten Neuel, den welcken by dage somtijts door die groote hitte der Sonnen verdreven wordt. Als die Spaengiaerts dese Insel eerst werf hadden ingenomen, so waren sy in meyninge dit selfde weder te verlaten, om dat daer geen Soet water te crijgen en was, daerna hebben sy die Inwoonders gevraecht, waer datse haer soet water cregen? de welcke haer antwoorden, dat sy het van den regen vergaderden, twelc die Spaengiaerts moesten geloouen, maer daerna heeft eenen Spaengiaert seeckere kenschap² ghehadt met een oude Vrouwe, de welcke hem heeft geopenbaert van desen boom, de welcke onder vele ander boomen stondt, anders en souden die Spaengiaerts desen niet ghevonden hebben. Als dit die Indiaenders mercten, dat die oude Vrouwe sulcx geopenbaert hadde, so hebben sy dat oude wijf doot gheslagen, sulcken drinck-gelt heeft sy daer voor ghecreghen.

Daerna worde Wagenaer vanden Gheest gebrocht tegen Middernacht inde Insel Floridam, de welcke 25. Graden vanden Aequinoctiael leyt. In dese Insel zijn seer boose ende onverledige³ menschen, want sy haer kinderen niet dan tot boosheyt op en voeden, sonder tucht oft eerbaerheyt, sy Stelen ende roouen, waer datse connen, ende sy en achten dat voor Sonde, noch Schande, maer sy houden den Echten staet seer vast, want een yeder Man heeft een Echte vrou, sy hebben steets Oor[154]loch met hare omliggende nabueren: want sy haer⁴ gants niet verstaen en connen. Haer geschut dat zijn Pijlen ende Boghen. Haer Huysen

1 Prepareert

2 Kennis

3 Vuil, verdorven

4 Vul aan sprake (hd. derer sprach)

[p. 152]

zijn ront, ontrent gelijck met ons: Die duyuen huysen¹ zijn van groote Boomen gemaeckt, ende die zijn met Palmbladeren bedeckt. Sy worden oock van sommige Wormen² gequelt, die welcke de Vloeyen ofte Luysen niet ongelijck en zijn. Dese en connen sy anders nergens mede verdrijuen dan met brandende Vuyr. Dese Wormen bijten seer hart, ende welck Lidt datse treffen, dat wordt terstondt als oft het Lazarus ofte Melaets ware.

By dese luyden en is niet costelicker noch heerlicker dan Vogels Vederen, van vele verscheyden ende schoone Coleuren, haer gelt dat is van sommige knaken³, wt Vischbeenderen ende graten ghemaeckt, ende oock van andere roode steenkens.

Haer spijse dat is van Wortelen ende Cruyden, oock sommighe Visschen ende Vruchten. Daer wert eenen seer vetten Visch ghevonden, die doen sy dat Inghewant wt, ende roocken hem dan, ende die Traen hier af, die gebruycken sy in de plaetse van Boter. Sy en hebben daer int Landt ghene Vruchten, die de onse ghelijck zijn, anders dan den Aert⁴ van Gerst, die wasschet by haer ontrent seven voeten hooch. Die Coornen zijn ontrent een Erit groot, ende yeder Aer eenen voet lanck. Hier van backen sy haer Broot, gelijck die Indianer, maer het schimmelt terstont, daerom moeten sy het versch op eten, ende terstondt weder ander backen. Haren dranck die maken sy van Cruyden, t'welck seer na is ghelijck met ons het Bier, ende en smaeckt oock niet qualick.

[155] Wilde Dieren worden daer oock seer veel gevonden, Also datse die Inwoonders groote schade doen, voornamelick de Crocodillen, die hebben haer Woonplaetse daer int

1 Verbind gelijck met (bij) ons die Duyvenhuysen zijn

2 Insekten

3 Knoken, beenderen

4 Lees een Aert, ‘soort’

[p. 153]

Zant, somwijlen loopen sy oock den Roof na op die straten. Dese dieren zijn ontrent 12. oft 14. voeten lanc. Het heeft eenen seer grooten Mont, waer van het maer het bouenste deel en verroert: Zijn Tanden sluyten seer dicht in malcanderen: het heeft seer corte beenen, ende eenen langen steert, daer zijn kracht heel in is: het zijn seer leelicke dieren, ende schrickelick om aen te sien, maer sy en zijn niet fenijnich.

Als Christoffel Wagenaer dese Insel nv oock wel besien hadde, so begeerde hy wederom te huys te wesen. Dit dede den Gheest, ende brocht hem des anderen daechs wederom Rijc wesende, binnen Toleten.