Die historie van Christoffel Wagenaer

[p. 119]

¶ Hoe dat Christoffel Wagenaer van zijnen Geest in Lappenlandt ghebracht worde.

ALs Waghenaer dit ghehoort hadde, soo creech hy sonderlijcke grooten lust, dat Lappenlandt te besoecken, om dat hy gehoort hadde, datter soo vele swarte Constenaers woonen, so sprack hy zijnen Gheest hierom aen, dat hy hem doch daer soude brengen, doen [119] quam daer terstont eenen grooten haen, daer ginc Waghenaer opsitten, ende den Haen voerde hem tegen Middernacht ouer die Zee, ende hy quam also tijtlick¹ daer. In dit Lant, zijn die luyden gelijck die Duyvels seluer, sy woonen aen den cant van de gevroren Zee, ende sy en bouwen gheenen Acker, noch sy en voeden² ooc geen Vee, dan alleen een Dier ghenoemt Tarandum³, ende sy gheneeren haer van Jacht ende Visscherie, ende sy houden Houdt ende steen voor hare Goden. Als sy op die Jacht trecken, oft wt Visschen willen gaen, so spreken sy eerst sommige woorden ende besweringen, daer met sy hare Goden die sy aenbidden, van haer plaets connen doen bewegen. Als haer dan die Goden volgen, daermet geuen sy haer te verstaen, datse in haer voornemen sullen voortvaeren, ende als die Goden stil blijuen staen, soo zijnse quaet, ende gheuen haer te verstaen, datse haer voornemen sullen achterwegen laten.

Ende wanneer hare Goden ghestoort zijn, soo plachten sy haer op dese manier te versoenen.

Sy hebben een groote Kopere plaete⁴, daer op zijn gemaeckt⁵ sulcke Aert van Wilde Dieren ende Voghelen als sy ghemeynelijck connen vanghen, daerna soo hebben sy eenen Metalen Vorsch, den welcken aen een Yseren stanghe gemaeckt is, die steken sy int middel van een trommel datse terstont bouen haer staet⁶, ende dan seggen sy hare be-

1 Bijtijds, tijdig

2 Houden

3 Rendier

4 Hd. Paucke

5 Hd. gemahlt

6 Zoodat de stang overeind staat

[p. 120]

sweeringhe ten tweedenmael, ende slaen dan op die Trommel, so springt den Vorsch van dat getuymel¹ beneden op die Copere plaet, daer alle die gedierten op gemaelt staen, ende op wat dier dat den Vorsch valt ofte wijset, dat crijghen sy dan ende [120] Dooden het ende offerent haere Goden, ende het hooft hangen sy in eenen boom, de welcke sy voor heylich houden, ende het ander dat koocken sy, ende nodigen Gasten daerop, ende verteerent soo, daernae begieten sy haer met dat sop ofte nat, daerin het gesoden is, welck haeren Offer geweest is. Als dit alles also gheschiet is, so gheloouen sy dat het haer alles sal gheluckelick vergaen, wat sy voornemen. Dit alles hebben sy door lange Ervarenheyt gheleert, ende dickwils versocht.

Als daer nv yemant vreemders coemt, die weten wil, hoe dattet tot zijnent al toegaet, ende hoe het met zijn Vrienden ende Bloetsverwanten is, ende wat sy bedrijuen, soo weten sy soo veel te doen, ende te weghe te brenghen, datmen dat in 24. vren can weeten, hoet met haer toegaet, ende wat sy doen, alwaert schoon ouer driehondert Mijlen, ende dat doense op dese naevolghende maniere: Als een van haer bezweerders ofte Duyvels banders, met die Goden gesproken heeft, ende zijne behoorlicke Ceremonien ghedaen ende wtghericht heeft, soo valt hy pladt op der Aerden neder, ende is doot, gelijck of hy gestoruen waer, ende dat zijn ziel van hem ghescheyden waer, want men can ghene Teyckenen des levens aen hem sien, maer daer moeten altijdt eenige by zijn, die dat doode Lichaem bewaeren, want anders soude die Duyvel daer terstondt by wesen ende halent wech. Als dan de 24. vren ghepasseert zijn, so coemter wederom Leuen in, ende dat doode Lichaem beghint hem dan wederom te roeren, ende dan staet hy met suchten op, ghelijck oft hy

1 Verkeerd vertaald (hd. getümmel, ‘rumoer, geweld’)

[p. 121]

van eenen vasten slaep opstonde, ende als hy dan weder by hem seluen coemt, soo antwoort hy dan op alle [121] t'ghene datmen hem vraecht, ende op dien datmen¹ hem te vaster soude geloouen, so seyt hy altijt eenich Waerteecken, van den ghenen diet van hem weten willen wt zijn Huys: Also datmen sekerlijck moet geloouen, dat hy daer geweest is. By haer is altijt eenen machtigen grooten hoop van alderley Gheesten ende gespuys², de welcke dagelijcx met haer om gaen, Eten ende drincken, Oock spreken ende wandelen: dese en connen met ghene middelen van haer verdreuen oft verjaecht worden. Ende dewijle sy sonderlinghe van die verstoruen ende doode Sielen ofte Gesichten geplaecht, verschrickt ende gefexeert worden, so hebben sy dit gebruyck, om daer van ontledicht te zijn, dat sy die Dooden onder den Heerdt begrauen. Ende op dese maniere zijn sy seker van die boose Geesten, ende blijuen also met vreden.

Ende als sy dit nv ghedaen hebben, so blijuen die gesichten geheel achter, ende so sy zulcx niet en doen so en zijn sy nimmermeer met vreden, maer worden altijt van haer verstoruen Vrienden Zielen, oft gespenssen³ ghequelt. Dese woonen in waterige plaetsen, twelc al met Moras, of diepe sompige⁴ plaetsen rontomme is, also dat niemandt by haer comen en can, of het en zy inden Winter, dattet hart ghevrosen is, dan comen somwijlen die Luyden wt Feynlandt⁵, ende andere plaetsen die daer ontrent liggen. Ende als sy dan een van dien crijghen, die leeren sy bidden, ende doopen hem oock somtijdts, maer sy steruen al aen den seuenden ofte achten dach, twelcke groot wonder is. Christoffel Wagenaer was ontrent vier ofte vijf daghen daer

1 Opdat men

2 Spoken (hd. Gespänst)

3 Geesten, schimmen

4 Moerassige, modderige

5 Finland

[p. 122]

in gebleuen, ende daer na is hy wederom na Toleto ghevaeren, ende heeft synen gheselle Johannes wederom besocht. [122]