Die historie van Christoffel Wagenaer

¶ Also volghen nv die vier Elementa met haren diuinationibus,

HYdromantia, daer Touert men die Geesten met int Waeter, daer moeten sy haer laeten sien, ghelijck Marcus Varro betuycht, daer hy schrijft dat hy eenen jongen Knecht int water gesien heeft, die welcke hem den wtghanck van den Mithridatischen Crijch, met anderhalf hondert verskens beduyden. Numa Pompilius heeft oock een sonderlinge lust daer in ghehadt om toecomende dingen daer wt te leeren.

Geomantia, gheschiet voornamentlick met een Dobbelsteen die 16. Canten heeft, daer werpen de Constenaers met op die Aerde, ende spreken dan sommighe Coniurationes, Psalmen ende andere woorden, die sy daer toe ghedicht hebben ofte die wy haer geleert hebben, oft sy hebben eenen dobbelsteen die vier Canten heeft, daer moeten sy dan 16. mael met werpen, ende als dat ghedaen is, soo crijghen sy een Figuer, die noemen sy Moeder, daer wt worden dan vier andere geboren, die noemen sy Filias, ende dan wt dese acht Formieren [101] sy noch vier figueren also datter t'samen 12. wort ghelijck daer 12. Hemelsche Teyckenen zijn, ende dan maecken sy daerna een Thema Geomanticum, ende daer wt Prognosticieren¹ sy al wat sy weten willen, sy stellen vraeghen van alderley saecken, als of eenen lange

1 Voorspellen

[p. 103]

leuen sal, of dat eener rijc worden sal, ofte niet, oock of eener die wech is weder comen sal, of een Vrou die zwanger is, een Soon oft een Dochter draecht, ende ander vele vraegen meer, maer sullen sy in alle dese dingen yet wtrichten, so moeten sy ons te hulp roepen ende bezweeren, daerna so neemt den Meyster, ofte den genen die sulcx doen wil, den Dobbelsteen, ende so haest die neder valt, so zijn wy terstondt daer, ende seggen haer dan dat sy weten willen, ende treffen dan somwijlen wel eenighe dingen, ende dan meynen sy dit coemt al van haer const, maer het leydt al aen ons, also dat het sonder ons al te vergeefs is.

Hier op seyde Christoff. Wagenaer, dat hy hem dat oock leeren soude, want hy sich daer geerne in oeffenen woude, den geest en woude niet, maer hy sprac tot hem, ic wil v wel eenen beteren wech openbaren, die ic nv nieus verdacht¹ hebbe, ende hier voortijts niemant geleert en is, neemt een vat vol waters, dat bouen fijn breet² is, ontrent bouen een half el wijt ende spreect dese woorden, daer ouer gelijc ghi hier in dit boecxken sien meucht, (ende hy langde hem terstont een boecxken daer alle duyvels consten in geschreuen stonden met alle Teyckenen ende Characteren ghemaelt, het welcke wy om sommighe boose nieusgierige menschen hier wt laten, om geen oorsaeck te geuen van sulcx na te doen) den Geest sprac, beneden op die aerde maect de 12. Hemelsche huysen³, ende [102] legt eenen houten rinc, daer die 12. Hemelsche teekenen in gemaect staen daerin, daerbeneuen legt sommige cleyne stucxkens houdt daer by, met die seuen Planeten, ende den Draeckencop, beweget altemael met malcanderen, ende gaet daer af, latet so een half vre staen, ende dan gaet daer weder by, ende

1 Uitgedacht

2 Hd. fein breyt

3 De twaalf vakken waarin men het oppervlak van den hemel verdeelde

[p. 104]

dan sult ghy yeder Teycken aen een bysonder huys vinden, ende oock die seuen Planeeten aen haere gewisse plaetsen.

Dan merckt ende Iudiciert¹ daer wt gelijck ghy in die Regelen van dit Boecxken sult mogen vinden, ende als ghi dit so voorneemt, so sal ick altijt die Figuer so draeyen, ende die Planeten so setten dat ghy het altijt wel sult treffen, ende als ghy wilt Natiuìteyt stellen², ofte Prognostica schrijuen, so sult ghy het altijdt so treffen, dat niemant vwes ghelijck zijn sal.

Pyromancia, Dat is, alsmen wt het Vuyr wil waerseggen, hoe die vlammen branden, of sy heel oft gedeylt branden.

Aeromancia, dat is, alsmen wil waerseggen wt de bezworen Locht, vande vier winden ofte deelen der Werelt.

Capnomantia is, alsmen wt den Roock van een besworen vuyr wil propheteren, te weten, oft den Roock om hooge gaet, oft dat hy ront en coghelachtich³ wordt, of dat hi slim⁴ op een zijde wt gaet oft dat hy oock haest vanden wint ghedeylt ofte verdreuen wordt, daer hebben wy in voortijden veel Apenspels met aenghericht, dan moesten die luyden daer eenige saden in werpen, ooc somtijts wel vleesch van Dieren, oock wel van menschen, daerna conde dan een zwanger Vrou daer eenige [103] Figueren in sien, die wy dan al gemaeckt hadden.

Cæromantia, is alsmen met Was een Gochelye aenrichtet, te weten aldus, men spreeckt eerst eene besweeringhe, daer na laet de selue Constenaer het Was int Vuyr druypen, ende dan hebben sy als sy meynen, haer conste wel getroffen, ende dit hebben wy in Turckyen den Machometh gheleerdt, die oude Wijuen weten oock te waer-segghen op dese maniere, als een mensche Kranck gheworden is, wie

1 Maakt een oordeel op, trekt een gevolg

2 Horoskoop trekken

3 Bolvormig

4 Schuins

[p. 105]

dattet hem ghedaen heeft, oft het yemant vande 12. Apostelen, ofte ander heylighen zijn, dit maken sy aldus: sy steken seer veel Waslichten aen van eender grootte, soo veel Waslichten, als daer heyligen zijn, ende gheuen een yeder licht eenen bysonderen naem, nae elcke heylich, ende wiens licht dat het eerst wt is, die moet een oorsake der sieckte zijn. Hier siet ghy nv Christoffel Wagenaer, hoe haest wy die menschen verleyden connen, sy geuen de schult de Heyligen, die daer doch niet met allen toe en doen, want sy niemant Kranckheyt toevoegen en connen, ten sy dat wy dat door Godts verhenckenisse doen.

Ichthiomantia, is alsmen met die Visschen ende haer ingewandt die Touerye bedrijft.

Onomantia, is als men met des Menschen naemen also Kuechelt¹, datmen daer toecomende dinghen wt wil leeren weten, van welcke const Apollonius een vernoemt Meyster is gheweest, die Romeynen hebben wy ooc seer dicwils daer mede bespot, want als sy een stadt belegerden, soo moesten sy haer namen weten, daernae vraechden sy ooc den Genio, ofte Godt, in welckes bescherminghe dat de stadt was, ende hoe de selue stadt genoemt was. [104] Ende als zy dit nv met vlijticheydt ondersocht hadden, so voorderden sy de selue huys-goden tot haer, ende dan verscheen haer eenen gheest, ende die hebben sy dan gebeden, dat hy haer toch die Stadt soude laten winnen, ende dan seyde haer die geest wat sy doen souden, ende also hadden wy onse tijt cortinghe daer mede. Liuius heeft sulcke Conjurationes beschreuen, ende oock Macrobius, wy hebben noch huyden op den dach onse jonge Scholiers, hier ende daer in die werelt, die ons te willen alsoo met der luyden namen speelen, want sy segghen den Crancken oft hy steruen of ghenesen

1 Goochelt, toovert

[p. 106]

sal, gheluck oft ongheluck hebben sal, oock oft hy ghesont sterck ofte onghesont werden sal, sy doen aldus: sy schrijuen eerst die namen op die Tafel, ende daer onder hoe out die Mane met haer ghetal is, ende oock wat het voor een dach is, ende sy schrijuen bouen elcke letter, den Tal die hem toe behoort, als namelick: den Sonnendach 13. den Manendach 24. den Dinsdach 15. den Woensdach 24. den Donderdach 11. den Vrydach 13. den Saterdach 24. Ende vorder soecken sy dan alle de Letteren des naems in dese nabeschreuen Tafel (ghelijck als sy oock in dat boecxken staen dat ick v ghegheuen heb) wat elcke Letter voor eenen Tal heeft, ende dat doense by het voorgaende ghetal, ende dit maecken sy dan al tot een somma, ende treckent dan met dertighen af, dit doen sy so lange als sy connen, ende wat haer dan ouerblijft, dat soecken sy in dese navolgende ouerghebleuen ghetallen.

[105]	A	B	C	D	E	F	G	H	I	K	L
	3.	4.	22.	24.	25	1.	7.	6.	10.	25.	22.
M	N	O	P	Q	R	S	T	V	X	Y	Z.
23.	25.	29.	54.	21.	13.	1.	8.	7.	6.	3.	4.

☞ Tal van die Planeten dach.

Sonnendach 13. Manendach 24. Dinsdach 15. Woensdach 25. Donderdach 11. Vrydach. 13. Saterdach 24.

☞ Hooftpuncten met haren Tal in die drie eerste deelen. Dat Leuen heeft desen Tal, 11. 13. 14. 16. 17. 19.

Gesondtheyt heeft desen Tal. 1. 2. 3. 4. 5. 9. 10.

Geluck heeft desen Tal, 21. 23. 26. 27.

¶ Dese drie onderste deelen zijn quaet

Die Doot heeft desen Tal. 15. 18. 22. 24.

Kranckheyt heeft desen Tal, 7. 6. 8. 12. 29.

Ongeluck heeft desen Tal. 20. 25. 28. 30.

Pythagoras heeft veel hier van gehouden¹, ende oock op

1 Heeft er veel waarde aan gehecht

[p. 107]

een ander maniere bedacht ofte ghepractiseert, dwelck men dickmaels plach te ghebruycken.

Tephramantia, dat is, alsmen met fijne Assche Touert, het welcke aldus toegaet: Men schrijft in de Assche het A.B.C. in eenen ronden Cyrckel, ende settet inden Windt, ende als den Windt dan sommige letteren wech Waeyt, so weetmen dan wt die ouergebleuen letteren te waerseggen, als sy dit beginnen, so moeten wy daer by zijn, op dat wy die Letteren, die daer niet toe en dienen wechnemen: [106] ende wy maecken oock altijdt, datter sommighe ouerblijuen, op dat sy daer wt altijt wat weeten te seggen, ende so stellen wy haer te vreden.

Alectriomantia, beghintmen met eenen Huyshaen, die setmen in eenen rinc, ende buyten rontom den Crinck schrijftmen het A.B.C. Daerna leyt-men sommige garsten coornen, dan besweert men den Haen, soo gaet dan den haen ende neemt sommige Garsten coornen van die letteren, daer connen sy dan wat wt waersegghen.

Met dese const heb ick Jamblichum bedrogen, den welcke des Keysers Valentis zijnen Toouenaer was. Desen selfden Keyser woude eens op een tijt weten, wie dat na hem Keyser soude worden. Doen gebruyckte Jamblichum dese const met den Haen, ende ick regeerde den Haen, ende brocht hem op de vier Griecxsche Letteren, ΘEOΔ. Dat is, Theod. ende ic en wilde den haen niet meer laten nemen. Als dit Valens sach, ende verstont, so en wiste hy noch niet, of hy Theodorus, ofte Theodotus, ofte Theodosius, ofte Theodectus heeten soude, daerom liet hy alle die ghene die haer naemen also begonsten, ombrenghen. Daer toe noch wel meer als hondert Toovenaers, om dat sy hier van die rechte waerheyt niet en wisten te segghen. Als Jamblichus dit wijs worde, so brocht hy hem seluer met vergift om, het welcke ick noch veel lieuer hadde.

[p. 108]

Goscinomantia, wort gedaen met een Seeff oft Teems, alsmen weten wil, wie wat gedaen heeft, ofte wie wat gestolen heeft, so begintmen op sulcken maniere, men neemt een Scheer, ende steect die bouen inden rant vant Seeff, ende twee houden [107] die Scheer met haer voorste Vingheren daer het Seeff aenhangt, ende houden dat so vast alse connen, elck met eenen Vingher, ende dan spreeckt den Meyster ses woorden, die vint ghy ooc in v boeck. Als den rechtschuldigen¹ genoemt wort, dan moet den Geest het Seeff om draeyen, ende also den dief ofte rechtschuldige verraden.

Axiomantia, euen op sulcken maniere, heeftmen oock sulcken Const met een Bijl, die houdtmen in eenen stock, daernae doetmen eenen stercken draet ofte vaedem² aen die Bijl, ende men heftse so op, ende laetse stil hanghen, daerna begint den Constenaer te Procidieren³, op die maniere van het voorgaende: dan gaet die Bijl met den stock rondtom.

Alsoo Christophore, hebt ghy die voornaemste stucken in die Magia, ende alle hare Speties, die andere welcke noch seer veel zijn, die wil ick v op een ander tijdt verclaren. Also scheyde die Geest van hem, ende en quam in een Maendt niet weder by hem.

Dit gespreeck behaechde Wagenaer met zijnen Ghesel seer wel, ende sy haddent oock seer vlijtich opgheschreuen.

1 De eigenlijke dader

2 Draad

3 Te werk te gaan