Die historie van Christoffel Wagenaer

Den Geest Averhaen geeft Wagenaer Antwoordt op zijn Handtschrift.

[32] HEt besluydt van dit Handtschrift behaecht my seer wel, ende ick sal oock alle macht ouer v Lijf ende Ziele te werck stellen, so verre alst my Godt toelaet. Maer aengaende die thien ander Punten, en ben ick niet ghesint v het minste te houden, want ick v eerst niet aengesocht en hebbe, maer ghy hebt my eerst aenghesocht, hoe wel ghy den wtganck van uwen Meester Faustus wel gesien hebt, het welck v wel hadde mogen een waerschouwinge zijn, om met ghene Geesten gemeynschap te houden. Want Mephostophiles nv met uwen Meyster al inden Afgrondt der Hellen is, Alwaer hy sal gemartelt worden Eewichlick sonder ophouden. Ende als ick nv wil, so mach ick oock so met v omgaen, ende noch veel argher tracteren, op dat uwe stouticheyt ende Houaerdije na v verdieste² ghestraft worde, ende ghy en behoeft my die schult niet te geuen, maer v eygen seluen, want ghy van Jonckx op een quade ende moetwillighe Boeue

2 Lees verdienste

[p. 38]

gheweest zijt, ende hebt v meeste genuechte gehadt in Toouerboecken te lesen, in twaelf Jaren en hebdy in ghene Kercken geweest, ofte op eenige plaetsen daer Gods Woort gheleert wordt: maer hebt v altijt met Eten ende Drincken, met Hoeren ende Boeuen gehouden. In summa, ghy zijt alle Schande ende Lasters vol, ghy hebt my besworen dat ick wt der Hellen moest by v comen. Godt en liet my niet toe, dat ick vande eerste oft tweede besweeringe tot v comen soude, het welcke hy sonder twijfel gedaen heeft, op dat ghy noch tijt ende stonde hebben soudt om v te beteren, maer v verstockt herte en heeft sulx niet waer ghenomen¹. Daerom zijt ghy nv mijn in Eewicheyt, ghy hebt die barm[33]herticheyt Gods veracht. In summa, ghy hebt die meeste Sonde gedaen, die een mensche ter Werelt doen mochte, Ende daerom dat ghy so moetwillich van Godt afgeweken zijt, en zult ghy nemmermeer zijn ghenade ofte barmherticheyt genieten, ghy waert ghenoech gewaerschout. Doen ick v eerstmael den haluen Voet int Perck af hackte, ende v Sweerdt so verbrande, doen haddy v noch wel mogen beteren, maer dewijle ghy die eewighe Verdoemenisse voor v Salicheyt gecoren hebt, so moet ghy nv selfs bekennen, dat ghy van God verworpen zijt, ende dat hy v nymmermeer in ghenaden aennemen sal. Also dat ghy al geheel mijn zijt, ende behoort inden Afgront der Hellen, daer nymmermeer verlossinge zijn en sal. Daerom en laet v niet voorstaen² dat ghy my ontgaen meucht, want dat ick niet terstont met v henen en vare, ende v brenghe daer ghy behoort, dat wert achtergelaten, om tweederley Oorsaken. Die eene is, dat my Godt dat noch niet toelaten en wil, op dat hem noch anderen aen v spiegelen souden, ende sulcke Toouerconst niet byder hant nemen, om den Name Gods daer

1 Heeft er geen acht op geslagen

2 Verbeeld u niet

[p. 39]

mede te misbruycken. Die andere Oorsake is mijn, ende onsen Ouersten der Duyvelen, want wy geerne hadden, dat daer noch meer Sielen door v mochten in ons Helsche Rijck ghebrocht worden, daer ghy een middel ende bequaem Instrument toe sult wesen, om ons Rijck te vermeerderen, ende so ghy my nv vastelijck wilt belouen, alle v neersticheyt te doen, om meer andere dese Toouerconst te leeren, so wil ick v vijf Jaer leuens toesegghen, ende ick slae die vijfentwintich af¹, ende hier toe meucht ghy my wel bedancken, ende dat so voor goet aen[34]nemen, dat ick v dese groote genade doe, Dan wat ick doe, dat doe ick om die voorgeschreuen Oorsaken wil, Ende so ghy meer Jaren leuen wilt, so siet vlijtich toe, so menich mensche als ghy tot de Touerconste brengt, so menich Jaer sal ick v Leuen verlengen. Ende dit staet alles in mijn gewelt, ende ick mach dit doen oft laten, hoe ick wil, Ende ick mach het met v al maken so het my goet dunckt. Ende² alle uwe voorgeschreuen punten ofte Articulen en wil icker niet eene houden, dan somwijlen na gelegentheyt alst my goet duncken sal, ghy cont wel dencken dat ick meer te doen hebbe, dan op v alleen te wachten, want ghy bent my nv ghewis genoech, ghy en ontloopt my niet, ik sal v euen wel dicwils in vele saken dienen, maer niet in alle punten, so ghy begeert. Daerom schickt v hier na, ende leert v na mijn maniere schicken, so sal ick v somwijlen dienen, ja meer als ghy begeert, also dat ghy wel sult mogen lustich, ende goeder dingen zijn³.

☞ Hier siet ghy lieue Christenen des Duyvels bedroch ende Archlisticheyt, ende zijne spitzige⁴ verleydinghe. Daerom zy een yeder gewaerschout, ende hout v aen Gods Woort,

1 Ik trek er 25 af van de 30, die gij verlangt

2 Na ende ontbreekt van

3 Opgewekt of vroolijk zijn

4 Geslepen

[p. 40]

leert dat selue recht verstaen ende wtleggen, ende voecht v ter plaetsen, daer andere Godtsalige vrome Luyden vergaderen, ende bidt neerstich, ende veracht die gaue Gods niet, so en haelt ghy den Toorn Gods niet ouer v, ende so cont ghy v seluer met Gods Woort troosten, als v eenich druck oft Lijden ouercompt, t'welck ons Godt somwijlen om onser zonden wille toeseynt, oock wel om ons ghelooue ende stantvasticheyt te proberen. Het is hier wel te bedencken¹, dat Wagenaer een Judas berou aengecomen is, als hy Aver[35]haens Predicatie also aengehoort heeft. Ende sonderlinghe als hem die Duyvel seyde, dat hy zijne handen nemmermeer ontgaen en conste, want hy hem oock met de schrift aenginc, daer wt hy hem bewees, dat Godt de zondaers niet en verhoort. Doen liet Christoffel Wagenaer alle Hopeninge² varen, ende en conste niet anders geloouen, als hem de Duyvel seyde, want hy niet vele in Predicatien geweest en was, daer hy dat anders hadde hooren wtleggen, ende so vertwijffelde hy aen Gods genade, ende verwerpt die met zijn vermaledijt, ende verstockt Herte van hem, ende valt also ter Hellen in, ende laet hem voorstaen, dattet daer so heet niet in en is, alsmen daer van seyt. Het welcke hy dan mach ghewaer worden.

Nv op het voorgeuen³ van Averhaen, gaf hem Wagenaer tot Antwoort, dat hy daermet te vreden woude zijn, ende dat hy hem in alles soude houden alst behoorde, maer hy hielt seer sterc by hem aen, dat hy zijne Jaren doch wat langer woude setten? Waer op hem de Duyvel antwoorde: Hy en soude daer niet meer om sollicitieren, ofte hy soude hem noch een Jaer af trecken, ende maer vier Jaer leuens vergunnen, daer mocht⁴ ghy wel op passen, ende dit also

1 Er voor houden

2 Hoop

3 Mededeelingen

4 Lees moocht

[p. 41]

voor goet nemen, tot dattet beter worde¹. Hier mede gaf hy Wagenaer zijn Afscheydt, ende scheyde met sulcken soeten geluyt van Orgelen ende Herpen, ende alderley Instrumenten van hem, so dat Wagenaer desgelijcx zijn leuen niet gehoort en hadde, waer ouer hy hem seer verblijde, ende worde weder lustich, ende ginck met synen geselle vanden berch na Halverstadt toe, in een Herberghe, ende daer bleef hy dien Nacht.

1 Tot eene betere gelegenheid