Die historie van Christoffel Wagenaer

¶ Hoe dat Christoffel Wagenaer synen Geest Averhaen ten eerstenmael vorderde², ende hoet hem daer mede verginck.

OP die selue tijt waren D. Faustus xxiiij. Jaren op een Maent na ghepasseert, dat hy alsdan den Duyvel eenen vetten Offer wesen soude. Maer Christoffel Wagenaer, die welcke grooten lust en begeerte hadde tot Averhaen, viel den Tijt veel te lanck, ende en conste so lange niet wachten, maer hadde wel gewilt, dat de Duyvel al met synen Meyster wech hadde geweest. Doctor Faustus hadde nv wel twee oft dry dagen in zijn Camer alleen geweest, suchtende ende

2 Opriep

[p. 12]

clagende ouer zijn aenstaende ongeluck ende groote Marter¹, die hem nv alle dage stont te verwachten, also dat niemant by hem comen en mochte; so hadde hy hem wat te slapen geleyt. Wagenaer dat merckende, ginck terstont in die stoue daer D. Faustus Boecken lagen, ende socht so lange daer onder, tot dat hy het rechte Boeck vont, daer in stonden alderley apparatus Magici, oft toebereydinge tot de swarte Consten, die wist hy al meest seluer, Als namelijc, hoe hem een jonc scholier daer in houden sal. Daer na stonden der alderley Ronde Cyrkelen, Pentacula², Character³, met Griecxsche, Hebreeusche, Syrische, Caldeeusche, Arabische, ende andere spraken, Letteren, oock alderley seltzame Namen der Geesten, daer onder [5] oock die H. Ertz Engel, ende Gods heylige Namen, die welcke dan niet sonder groote zonde tot dit Duyvelsche werck misbruyckt wordt. Oock stonden vele Coniurationes ofte besweringe daer in, waer mede datmen die geesten tot hem roept, dat sy voor hem verschijnen. Christoffel Wagenaer nam terstont Pen ende Inct, ende schreef een Coniuration wt, ende liet hem duncken, hy hadde nv genoech, hy soude nv synen moet coelen⁴, dede dat boeck toe, ende leyde dat weder op zijn plaetse, ende gaet weder by Doctor Faustus inde Camer, ende nam zijn afscheyt, ende ginck van hem, want op dat pas en woude Faustus niemant by hem hebben. Wagenaer wiste nv buyten die Stadt een woeste plaetse, daer een leege Schuer stont, daer ginck hy henen, ende woude daer zijn nieuwe Conste proberen, ende synen Geest Averhaen by hem doen comen, so bleef hy daer wachtende tot opten rechten Middernacht, het welcke hy aenden loop des Hemels scherp sien conde, want hy inde Astronomie seer wel gestudeert hadde: Ooc hadde hy alle gereetschap by hem genomen, daer toe die-

1 Pijniging

2 Vijfhoeken (pentalpha)

3 Letterteekens

4 Zijn lust bevredigen

[p. 13]

nende. Daer begonst hy aen te vangen, ende maecte eenen Cyrkel met vier onderscheydelicke Repen, daer in schreef hy die Namen, daer toe dienende. Oock deylden hy die vier Quadranten, daer toe sette hy die voorstaenders¹ der vier deelen der Werelt, als Orientis, Occidentis, Meridies, ende Septentrionis, ende andere diergelijcke Guychelwerck meer. Ende hy stont int midden, ende hadde Pentacula, ende een schermschilt aengehangen, ende een sweert (daer een mede omgebracht was) in zijn Rechter hant, daer op die Coniuration met zijn Bloet ge[6]schreuen stondt, ende in zijn slinckerhant hadde hy een gewijet Waslicht, ende begonst zijn Coniuration te spreken. En als hyse eerstmael seyde, so en sach hy niemant, ende hoorde oock niet, maer het was al stil. Daer op begonst hy wederom, ende repeteerde die voorgaende woorden, daer quam Meester Averhaen aen inde gedaente van eenen Aep, ende hy wencte hem, dat hy wt het Perck comen soude, twelc Averhaen tzijnen besten meynde, want hy sorchde dat ander Geesten hem crijgen souden, ende hy hadde hem lieuer seluer behouden, want hy en hadde die Coniuratioen niet recht gelesen, wantse op Averhaen niet en hiel² maer op een gantsche Legioen, dat is meer als 6000. Duyvelen. Christoffel dus staende, sach dat hem Averhaen geerne wt het perc gehadt hadde, meynde hy dat hem Averhaen niet en woude te wille zijn, ende begonste daerom weder opt nieu aen ten derdenmael zijne voorsproken woorden te repiteren. Doen hy die woorden gesproken hadde, versween³ Averhaen van hem, ende daer quam sulcken onstuer⁴ Weder, dat Wagenaer meynde, dat Hemel ende Aerde op hem vallen wilde, ende hy en sach rontom hem niet anders dan een ydel

1 Vorsten (vgl. blz. 14)

2 Niet sloeg op A. alleen

3 Verdween

4 Onstuimig, boos

[p. 14]

Vuyr, die Schuer brande met so groote kracht, dat Wagenaer zijn leuen al verloren gaf, maer inden Krinck daer en quam geen vuyr. In sulcken Ancxt was hy wel dry vren, ende hy en wiste genen Raet meer, hoe hy met de Geesten handelen soude. Al zijn Hayren stonden hem te berge, ende zidderde ende beefde, also dattet hem alles ontginge, dat hy anders wel soude gehouden hebben. Ten lesten sach hy in dit Vuyr veel ontallijcke Duyvelen om henen springen. Som[7]mige sonder hooft, sommige met oogen als schotelen, sommige hadden dry been, Sommige met 4. 5. 6. 7. 8. been, sommige waren gelijck Draken, sommige hadden groote Bijlen, sommige Haken ende dreychden Wagenaer daer mede te vermoorden. Ten lesten hoorde hy een stemme, die sprack tot hem: Wat begeert ghy van ons? Wagenaer die antwoorde al beuende: Dat ghy my dienen sult. Den Geest antwoorde: Wy willen v dienen, dat sult ghy gewaer worden. Doen vraechde hy: Wie zijt ghy? Den Geest antwoorde: Ic ben een Vorst in Septentrione, ende hebbe rechtevoort by my een Legioen Geesten, die hebbe ick mede gebrocht, om te sien wie my hier vordert, ende wat ick wtrichten sal? Wagenaer sprac: Hoe heet ghy? Hy sprac: Mijnen naem is Abadon. Doen verschrickte Wagenaer, ende merckte wel, dat hy die rechte niet en was, ende dachte by hem seluen, met wat middel hyse weder mochte quijt worden, so vraechde hy den Geest weder, oft hy hem niet en wilde dienen? Maer gene van de Geesten en wilde hem Antwoorden, maer sy verswonden alleynskens, also dat hy daer gene meer en sach, noch en hoorde, so wachte hy so lange tot dat die Sonne opginck, doen woude hy wt het Perck treden, ende soo haest als hy den eersten Voet wtsette, so hout eenen Geest hem den voet schier half af, also dat hy die Teenen voor quijt was. Wagenaer trock hem te

[p. 15]

rugge, ende bleef inden Rinck, ende verbonde synen Voet so hy t' best mochte, met een weynich Doecken ende Was, dat hem noch van die Keersse ouergebleuen was. Het Sweert leyde hy achter hem neder, so hy ginck sitten, also dattet met het [8] voorste eynde wt den Krinc lach, ende als hijt weder opnemen wilde, so wast voor so swart verbrant als een Cole, waer ouer dat Wagenaer hem noch seerder verschricte, ende dachte, hy moeste nv also inden Krinck liggen steruen, want hy en conste daer niet wt comen, ende bleef so liggen tot opten derden dach, met sulcken Ancxt ende beuen, dattet niet wt te sprecken en is. Ooc en hadde hy te eten, noch te drincken, ende moest daer so Honger ende dorst lijden. Onder desen worde Faustus den tijt lange, dat synen getrouwen Dienaer niet eens tot hem en quame, ende hem besochte gelijck hy ghewoon was, want andere van zijne goede gesellen quamen hem dickwils besoecken, oock Magistri ende Doctoren, de welcke hy al vraechde na synen Dienaer, maer niemant en hadde hem gesien, ende doen hy van hem niet en conste vernemen, ende gelijckewel¹ nootelijck² van doen hadde, so liet hy zynen Geest Mephostophilem tot hem comen, ende vraechde hem, oft hy niet en wiste waer synen dienaer gebleuen was? Mephostophiles Antwoorde al lachende: dat weet ic seer wel, Hy heeft gekeuchelt³ wt Nieusgiericheyt, ende so ghy hem niet te hulpe en comt, en sult ghy hem nemmermeer sien. D. Faustus sprack: Hoe gaet dat dan toe? Gaet buyten die stadt by de oude schuere, ontrent daer uwen Pachter woont, daer zuldt ghijt wel sien. Faustus en versinde⁴ hem niet lange, maer ginck terstont henen, ende nam synen Koetswagen, ende voer daer henen. Als hy nv by de schuere quam, Soo vraechden hy den Voerman, wat hy sach? Den

1 Evenwel

2 Noodzakelijk

3 Tooverkunsten uitgehaald

4 Bezon, bedacht

[p. 16]

Voerman antwoorde: Op die Schuere, ende rontomme de Schuere, sittet vol swarte Rauen, [9] Ja meer dan sommighe duysent. Faustus seyde: En weest niet vervaert, ende haelt¹ hier staende metten Waghen. Faustus ginck in de Schuere, daer vant hy Wagenaer meer dan half doot liggen, ende hadde die beenen so dicht na hem getogen, alst mogelijck was. Faustus riep: Christoffel, spreect my na? Hy antwoorde: Ja mijn Heere. Terstont begonst Faustus zijne Coniuratioen te spreken, het welcke hem Wagener met aendacht na seyde, zijn Sweert in de handt hebbende, half verbrant, ende voor afghebroken. Doen toghen die gheesten met grooten hoopen weder na haer Plaetse daer sy behoorden, doen quam Wagener weder wt zijn perc al hinckende. Doctor Faustus nam hem op den Wagen, ende voerde hem mede t'huys, doen begonste hy te slapen, ende sliep xxiiij. vren, sonder wacker te worden. Doctor Faustus gaf hem Edick ende Galle inden mont, dat hy daer van wacker soude worden, ende liet hem wat Spijse gereedt maken, ende gaf hem die te eten, ende verquickten hem so wederom, ende daer na strafte hy hem met woorden van zijne moetwillicheyt, ende nieusgiericheyt dat hy so lange niet en hadde connen wachten, ende seyde hem oock, dat hy die dancksegginge, ende die afdanckinge² der geesten vergeten hadde, ende niet recht gehouden, want haddy dat so recht ghedaen ende gemaeckt, ghelijck den Cyrkel wel recht ghemaeckt was, so en waer v dit Ongeluc niet wedervaren, maer ghy sout sonder sorghe ende perijkel wt het Perck hebben mogen gaen. Also en was Wagenaer zijn Eerste Meesterschap³ niet wel geluckt, want sonder Doctor Faustus hulpe soude het zijn leste gheweest hebben.

1 Bedoeld is misschien halt of helt, ‘houd’

2 Dank voor bewezen dienst, ontslag

3 Proefstuk