Bzzlletin. Jaargang 30

[p. 107]

Albertina Soepboer
Dichter op zee

Een gedicht ligt in de zee van woorden. Tot het wrakke bootje van de dichter arriveert en het gedicht opvist.

Possessio maris^1. is het motto van de cyclus Mar Portuguez^2. in de bundel Mensagem^3. van Pessoa. Als een magistraal visser schrijft Pessoa zijn gedichten uit de zee naar boven. Bijna ruik, proef en voel ik zout water, maar helemaal deelgenoot van zijn zee word ik niet. Hij laat me dichtbij komen, maar houdt me tegelijk op afstand, alsof ik niet meer mag zijn dan een pijnlijke observator bij zijn woorden.

Erg is dat niet, integendeel. Pessoa zet me aan het denken over de volstrekt vanzelfsprekende symboliek in de wereld die poëzie heet. Laat ik het gedicht Horizonte uit die cyclus als voorbeeld nemen. Keurig volg ik de vijf regels voor het begrijpen van symbolen, die Pessoa in de introductie uit de doeken heeft gedaan. Vriendelijk nader ik het symbool van horizon. Ik tast af wat zich achter een horizon kan bevinden. Vervolgens ontleed ik de horizon in delen en reconstrueer het in een grotere context. Uiteindelijk probeer ik een hogere zin te vinden.

In Horizonte^4. is de oeroude angst voor de zee voorbij. De schepen zeilen naar de Verte en het Zuiden. Er is een verwachting die ook ingelost wordt. Die streng lijkende streep van de onbekende horizon blijkt vogels en bomen te herbergen. Eindelijk gearriveerd, denk ik opgelucht. Maar ergens jeukt het van binnen. Hoe zien die vogels er eigenlijk uit en hoe ruikt het in dat Verre Zuiden?

Pessoa toont de constructie van het verlangen naar de verre verte van Waarheid. Hij drukt mij met de neus op de feiten en tegelijk, en dat is zijn kracht, laat hij me dromen van meer horizon. Dat ik weer in het wrakke bootje van de poëzie stap, horizon afspeur en dan voor even een paar flarden van iets vindt om op te schrijven. De hogere zin van horizon is verder gaan, niets meer en niets minder dan dat.

Een gedicht ligt in de zee van woorden. Tot het wrakke bootje van de dichter arriveert en het gedicht opvist.

1. Het in bezit nemen van de zee

2. Portugese Zee

3. Boodschap

4. Horizon

[p. 108]

XXVIII

Vandaag bijna twee bladzijden gelezen
Uit het boek van een mystieke dichter,
En gelachen als wie veel gehuild heeft.

Mystieke dichters zijn zieke filosofen,
En filosofen zijn onwijze mensen.

Want mystieke dichters zeggen dat bloemen voelen
En dat stenen zielen hebben
En rivieren extasen in het maanlicht.

Maar bloemen, als ze zouden voelen, waren geen bloemen,
Ze waren mensen;
En als stenen zielen zouden hebben, waren ze levende dingen, geen stenen;
En als rivieren extasen zouden hebben in het maanlicht,
Waren rivieren zieke mensen.

Het is nodig niet te weten wat bloemen zijn en stenen en rivieren
Om te kunnen spreken over hun gevoelens.
Spreken over de ziel van stenen, bloemen, rivieren,
Is spreken over jezelf en je eigen onechte gedachten.
God zij dank dat stenen slechts stenen zijn,
En rivieren niets dan rivieren,
En bloemen alleen maar bloemen.

Wat mij betreft, ik schrijf het proza van mijn verzen
En ik ben tevreden,
Omdat ik weet dat ik de Natuur begrijp aan de buitenkant;
En haar niet begrijp van binnen

Want de Natuur heeft geen binnen;
Anders was zij geen Natuur.

(3.1914)

Albertina Soepboer (1969) is dichter. Ze schrijft in het Fries en het Nederlands. Haar zesde dichtbundel, De dieptering, verscheen onlangs. Verder schreef ze een eenakter voor jongeren en vertaalde een kinderboek. Ze geeft les aan de Schrijversschool in Groningen, doet optredens en freelance schrijfopdrachten.