Bzzlletin. Jaargang 27 (1997-1998)

Bzzlletin. Jaargang 27

(1997-1998)– [tijdschrift] Bzzlletin– rechtenstatus

Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende



[pagina 7]
Onno Kosters Edward Dorn, Westerndichter Edward Dorn (Villa Grove, Illinois 1929) studeerde aan de experimentele universiteit Black Mountain College, waar de dichter Charles Olson van 1951 tot 1956 rector was. Olson, auteur van de Maximus Poems (waar hij tot zijn dood in 1970 aan werkte) en het invloedrijke poëticale essay ‘Projective Verse’, werd de grondlegger van de Black Mountain stroming. Naast Olson zelf zijn Gary Snyder en Robert Creeley er de belang rijkste literaire vertegenwoordigers van geworden. Andere aan het College verbonden kunstenaars waren de componist John Cage, de schilder Josef Albers, danser/choreograaf Merce Cunningham en Buckminster Fuller, een niet onomstreden filosoof en essayist. In ‘Projective Verse’ (1950) ontvouwt Olson de richting waarin de nieuwe poëzie zou moeten gaan: in plaats van te vertrouwen op de versvormen en tradities uit het (recente) verleden moet de dichter zich in de vrije natuur bevinden en openstaan voor de invloeden daaruit. Zo kan worden gekomen tot uiterst associatieve, geïmproviseerde teksten, tot wat Olson noemt ‘Field Composition’, waarin vorm en inhoud onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Ten slotte moet de natuurlijke ademhaling het ritme van de gedichten bepalen. Edward Dorn mag dan worden geassocieerd met de Black Mountain stroming, maar alleen, volgens eigen zeggen, omdat hij aan het College heeft gestudeerd. Die houding is kenmerkend; Dorns stem laat een sterk onaf hankelijk geluid horen en zijn poëzie is inderdaad niet gemakkelijk in een hokje te plaatsen. Wel is een regelmatig terugkerend thema het Amerikaanse meer of minder Wilde Westen (zie alleen al titels als Gunslinger, Way West, Hands Up!, High West Rendezvous), waaronder een scala aan motieven, beelden en ideeën valt. De cowboy of vaquero, de prairie, de indiaan, de frontier, huifkarren, revolverhelden, ze worden in Dorns oeuvre opgevoerd als helden uit een ver verleden, die in de moderne Amerikaanse psyche nog immer een rol spelen. Nergens is er overigens sprake van onversneden nostalgie naar de goede oude Wild West tijd; zo er al iets van een daadwerkelijk verlangen naar het verleden uit spreekt, is het naar de relatieve onschuld van de Apaches of naar de tijd dat het landschap, de natuur nog ‘onschuldig’ was, onaangetast door de hand van de blanke veroveraar. Ondanks de serieuze thematiek blijft de toon van Dorns poëzie meestal licht en ironisch. Dorns belangrijkste werk is waarschijnlijk de cyclus Gunslinger, geschreven en in delen gepubliceerd tussen 1968 en 1972. (Het hier vertaalde fragment is af komstig uit Slinger, een selectie uit Gunslinger). Het een komisch Western epos waarin de onversaagde eponymische hoofdpersoon allerlei (arche)types ontmoet, aan de hand waarvan het moderne Amerika wordt blootgelegd. Dorns thematiek, de vrije versvorm alsmede zijn typografische experimenten en de wijze waarop enkele van zijn bundels zijn geïllustreerd zorgen ervoor dat zijn werk een sterk avantgardistische indruk maakt. Naast het fragment uit Slinger is de keuze van de vertalingen gevallen op een aantal vroege korte gedichten en op de openingsgedichten uit Recollections of Gran Apacheria. Het fragment uit Slinger is hier en daar aangevuld met vertalingen van varianten die ik in latere (deel)publicaties van het werk tegenkwam: Dorns werk is nooit af, altijd onderweg, een bewegende frontier, op weg naar het Westen. Vaquero De cowboy verschijnt in een steenrode maan. De kap van zijn lange kop blauw als rook, de holster van zijn heupen ook. In de roestbruine nacht staat roerloos de kwetsbare cowboy. Zijn vlakke handen gekruist. Zijn polsen wit, gedreven. Tegen de donkere avond een huis met een blauwe schoorsteenkap, Yi Yi, de cowboy zijn ogen blauw als rook. De kap van de hemel ook.
[pagina 8]
Tijd voor vuur De nobele cowboy met het kogelronde hoofd bedacht zich en mocht me niet, het magere prachtige meisje sloeg haar benen over en van elkaar, stond op van de tafel waar we zaten te praten en kwam toen weer terug, onzeker, zou ze me zien, de cowboy protesteerde heftig toen ik te voet de drie mijl aflegde van waar ik me bevond tot waar hij zich bevond, het meisje van gisterennacht staarde slechts, alsof ze zwerfvuil doorzag, staarde, in een oude verte die voor geen mens goed is. Het was 3 dagen voor middernacht. De man leek alleen te zitten met zijn rug tegen de muur, handen onder tafel, alles voor zich houdend, maar alleen voor mij, mijn hart alleen smeekte, mijn mond en mijn oren zeiden niets, niets dat hij hoorde, maar mijn adamsappel bewoog stilzwijgend alsof ik las, terwijl het meisje zo mager als een schaduw, opstapte en terugkeerde, kwam en bleef, en naar de Ik in mijn hart staarde, alsof we samen per schip waren vertrokken, verzekerd van een terugkeer aan een kust waar de mist alles buitensloot en de laatste glimlach was mijn teken te verdwijnen aan een andere kant van de prairie, de saloon waar de nobele cowboy stoffig en vooral arrogant, zat te roken, alleen, alsof hij buitensporig grote plekken in handen had en het hem om het even was. Niet zozeer radeloos bleef ik vertrekken, voorlopig gedwarsboomd, je kent dat wel, als je in de supermarkt het juiste merk bonen niet kunt vinden. Uit: Hands Up! (1964)
[pagina 9]
Een vergeefs bezoek Ik hield zijn paard bij de teugels en hij liep de vlakte in om te pissen. Jazeker, constateerde hij zei hij toen hij terugkwam, dat scheelt. da's beter. Hoe lang, vroeg hij ben je al in deze streek. Jaren zei ik. Jaren. Vier jaar zei ik. Vier jaar Dan weet jij waar we iets kouds kunnen ongetwijfeld drinken voor de zon ondergaat en dan is een bed mijn wens als je er een weet ik wil niet meer verder ik wil de discussie met de mannen niet afmaken, mijn merrie schuimbekt, afgepeigerd, haar hoeven uitgedroogd Kijk ze zitten onder de kalk van de uitgestrekte ruimte tussen hier en toen. Als gezegd, we zijn zonder te slapen uit Nuevo Laredo gekomen. En waarom heb je nou zo'n paard een merrie Revolverheld? vroeg ik. Geen beweging antwoordde hij de zon staat opzettelijk stil aan de kim van de sierra. En waar naartoe nu vroeg ik. Vijf dagen naar het noordoosten afhankelijk uiteraard of je paard van staal of van vlees is ligt een stad genaamd Boston en in die stad is een hotel waarvan de eerste verdieping is verhuurd aan een onpeilbare Texaan genaamd Hughes Howard? vroeg ik Dezelfde. En wat bedoel je met onpeilbaar, oh Revolverheld? Ik bedoel dat Hij hij sinds 1833 niet meer is gezien. 1832
[pagina 10]
Maar als je hem hebt gevonden mijn Revolverheld wat zul je dan doen, oh wat zul je dan doen? Jij weet natuurlijk niet dat de geesten der oude Texanen bedreigd worden als geen ander, mijn uitzonderlijke vriend. jonge man Je weet natuurlijk niet van de lange prairienachten waarin ze hun genetische duels regelen en het met mannen van andere staten uitvechten - daar dus bevindt zich een langhoorn stier half goddelijk half gek, die wacht op mijn rapport daar achter de zon die je bijna verstoorde, zonet. Laten we wat gaan drinken. Uit: Slinger (1975), varianten Hier, hou mijn merrie vast dan bezoek ik nog eenmaal de cactus en dan gaan we wat drinken. uit High West Rendezvous (1996) en Postmodern American Poetry (1994)
[pagina 11]
Het is wijs te bedenken dat de Apaches grootmoedig waren niet zozeer in zichzelf als in hun Ideeën De eerste wet van de vlakte waar elk levend wezen zich aan houdt luidt Volharding & Onthouding De kinderen van beide seksen waren volkomen vrij En werden nooit bestraft Ze waren met de vlakte verbonden En ze waren onzichtbaar in de bergen Ze behoren tot vele stammen Hun namen zijn gewoonlijk afgeleid van de natuurlijke vormen in de gebieden Nooit van dieren Uit: Recollections of Gran Apacheria (1974) Karrenwielen De handen aan een singel, de handen aan een teugel, veeleisend want ze telden hun dure geld er voor neer als de eerste zwartjoekel in de omtrek te wezen waar duistere cowboys in namaak-ranches wonen. Stel een van hen ziet zijn paard zowat elke dag zo, maar een andere wenst het wijde westen zo, bevolking buiten- gesloten, monsterlijke bevolking. Toch beweegt het zich nog uitgeput voort over het ‘kostbare ongerepte land’, door wilskracht gedreven, plastic bootjes eraan vast. Onno Kosters is werkzaam als vakreferent Engelse taal- en letterkunde aan de Universiteitsbibliotheek Leiden. Hij publiceerde eerder in BZZLLETIN over Samuel Beckett en James Joyce. In Raster, De Revisor en De Gids verschenen zijn vertalingen van Wallace Stevens, Simon Armitage en Weldon Kees. In 1997 verscheen Rondom P78: Literaire avantgarde, 1966-1996, de catalogus bij de gelijknamige tentoonstelling in de Universiteitsbibliotheek van Leiden uit 1997 werd onder meer aandacht besteed aan de Black Mountain dichters, de Beat Generation, de New York School en de L=A=N=G=U=A=G=E stroming.

Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs

Onno Kosters

landen

over Verenigde Staten